Drabbe: Nederland
zou slecht af zijn
zonder de Stichting
'Modernisering
van China is
onomkeerbaar'
Interview
Stichting van de Arbeid viert veertigjarig jubileum
Godsdienstonderwijs openbare school onder druk
DINSDAG.18 JUNI 1985
PAGINA 11
"Wij hebben in Nederland iets unieks: een platform
waarop werkgevers en werknemers samen praten. De
Stichting van de Arbeid heeft misschien weinig cen
traal te regelen, maar ze is wel in staat om sociaal en
economisch duidelijke impulsen te geven. Dat kun je
niet zo maar opzij schuiven".
Frans Drabbe is heel positief over het voortbestaan
van de Stichting van de Arbeid. Hjj is namens de Fede
ratie Nederlandse Vakbeweging een van de twee voor
zitters van de looncommissie, de belangrijkste werk
groep van de Stichting. Niet ver van zijn pensioenering,
in december dit jaar, is hij nog steeds vol van.
Voor Drabbe is de Stichting van de Arbeid een zeer
waardevol instituut. Naar buiten toe varieert het belang
ervan en 'onderhuids' is de invloed ook wisselend;
maar de Nederlandse samenleving zou naar het oordeel
van Drabbe slechter af zijn wanneer de Stichting na
veertig jaar zou ophouden te bestaan.
De laatste tijd wordt aan het nut
van de Stichting wat getwijfeld.
Vooral sinds van werkgevers-
kant de weigering werd uitge
sproken om een nadere invulling
te geven aan het akkoord dat in
1982 in de Stichting van de Ar
beid werd overeengekomen. Vol
gens de akkoord zouden de
werknemers instemmen met ma
tiging van de lonen opdat het be
drijfsleven beter zou kunnen
concurreren tegen het buiten
land en weer winst zou kunnen
gaan maken. De ondernemers
zouden streven naar herverde
ling van de werkgelegenheid zo
dat meer mensen in een betaalde
baan aan de slag zouden kunnen
komen.
Werktijden
Het eerste onderdeel bleek in
de praktijk inderdaad te werken.
Maar de vakbeweging had van
het tweede deel (de herverde
ling) wat meer verwacht. Werk
tijden werden inderdaad verkort
en werknemers maakten inder
daad op ruime schaal gebruik
van mogelijkheden om eerder
dan op hun pensioendatum hun
baan voor gezien te houden.
Maar hun plaatsen werden maar
in beperkte mate door nieuwe
lingen opgevuld.
door
Cees Keizer
en Jan Harren
In een aangescherpt Stich
tingsakkoord had de vakbewe
ging wat strakkere bepalingen
omtrent de 'herbezetting' vastge
legd willen zien. Het kabinet wil
de daar ook wel enige morele
steun aan bieden, maar het
bracht de werkgevers niet over
de drempel. "Als de economie
blijft verbeteren, komen die
nieuwe mensen er heus wel",
was hun redenering. "Bovendien
moet dat niet centraal worden
geregeld. De omstandigheden in
de bedrijven verschillen zo, dat
er niets van bovenaf moet wor
den opgelegd".
Drabbe vindt het onverstandig
zo te redeneren. "Een afwerende
houding om op centraal niveau
te praten over iets waar je mis
schien toch wel uit kunt komen.
Je zult moeten proberen tot een
compromis te komen. Dat is
trouwens de belangrijkste rol
van instellingen als de Stichting
en de Sociaal-Economische
Raad. En als het niet lukt, dan
heeft zo'n overleg nog niets van
zijn waarde verloren. Dan zijn in
elk geval de meningen van de
verschillende partijen inhoude
lijk duidelijk zichtbaar ge
maakt".
Voor Frans Drabbe hoett de
Stichting ook niet zo nodig aller-
hand belangrijke beslissingen te
nemen. Het belang van het or
gaan zit veeleer in het overleg dat
in de commissies wordt gevoerd.
"Je spreekt elkander geregeld, je
kent eikaars problemen. Soms
komt een oplossing ook niet di
rect tot stand, maar blijkt ze via
een andere commissie toch haal
baar"
Oorlog
Veertig jaar geleden werd de
Stichting van de Arbeid opge
richt. De grondslag ervoor werd
al in de oorlog gelegd. De latere
minister van buitenlandse zaken
mr. Dirk U. Stikker was een van
de mannen die aan de wieg heb
ben gestaan. "Hoe zouden wij
kunnen bereiken dat werkgevers
en werknemers na de bevrijding
in de grootst mogelijke eenheid
hun bijdrage zouden leveren aan
de reconstructie van ons land",
schreef hij later.
Nog in mei 1945 vond Neder
land pamfletten aangeplakt,
waarin de oprichting van de
Stichting van den Arbeid we
reldkundig werd gemaakt. "Ge
durende de bezettingsjaren is re
gelmatig overleg gepleegd tus
sen vertegenwoordigers van
werkgevers- en werknemerscen-
tralen, die formeel werden opge
heven, doch in het geheim hun
arbeid hebben voortgezet. In dit
overleg werd volledige overeen
stemming bereikt over een ge
meenschappelijke organisatie
van de Arbeid".
"De principiële grondslagen
daarvan", aldus het affiche,
"werden neergelegd in een
Stichting van den Arbeid ter
bevordering van de sociale vre
de, orde en rechtvaardigheid.
Voorzien is in een gemeenschap
pelijk overleg op sociaal gebied
zowel bedrijfstakgewijze als lan
delijk en centraal. De Stichting
stelt zich voorts ten dienste van
de overheid ter vervulling van
opdrachten ten bate van het alge
meen belang. Daarnaast is diep
gaand overleg in een gevorderd
stadium over de wijze van be
handeling van economische
vraagstukken in organisatorisch
verband, met deelneming van de
vakbeweging der werknemers
Op 17 mei 1945 vond heel Nederland het pamflet van de Stichting van de Arbeid geplakt aan bomen
lantaarn palen: "Aan de werkgevers en werknemers van Nederland'<foto gpd>
aan het dragen van verantwoor
delijkheid".
Bedenkingen
De regering in Londen had,
toen zij nog in de oorlog van de
Drabbe: Stichting geeft belangrijke impulsen.
stichtingsplannen op de hoogte
werd gebracht, nogal wat beden
kingen. Zou de macht ervan niet
te groot worden? Onder Drees
(vlak na de oorlog minister van
sociale zaken) kwam de Stich
ting echter royaal van de grond.
Haar invloed werd zo groot dat
zij rond 1950 een centrale plaats
innam in het sociaal-economi
sche beleid.
Dat was echter ook de tijd dat
de Sociaal-Economische Raad
werd opgericht. De Stichting van
de Arbeid werd er echter niet
door weggedrukt. Die had haar
eigen bestaan opgebouwd en gaf
werkgevers en werknemers trou
wens de mogelijkheid om onder
ling met elkaar te praten zonder
- zoals in de SER - mensen er
bij die door de Kroon (de rege
ring) waren aangewezen.
'Vreemden' erbij zou het even
wicht kunnen verstoren.
Aan adviesfunctie verloor de
Stichting natuurlijk aan de SER.
Maar pogingen van de SER al het
werk van de Stichting van de Ar
beid over te nemen, zijn gestrand
op de standvastigheid van de
Stichting. Drabbe: "Ik vind dat
we er nooit aan moeten begin
nen. We hebben nu een goed ge-
spreksplatvorm. Laten we dat zo
houden".
"Want wat zijn er van de Stich
ting en haar commissies niet
voor belangrijke impulsen uitge
gaan. De verkorting van de ar
beidstijd: van 48 uur naar 45 uur
en verder terug naar 40 met de
vijfdaagse werkweek. De ont
wikkeling naar de vakantie van
25 dagen. De verhoging van het
vakantiegeld tot 8 procent. Dat
zijn zaken die niet zo maar in
cao-onderhandelingen tot stand
zijn gekomen; ze kwamen alle-
Mislukken
"Jammer genoeg is nu een ver
keerd beeld aan het ontstaan
doordat zo veel nadruk valt op
bijvoorbeeld het mislukken van
een nieuw centraal akkoord.
Overigens: een centraal akkoord
waarin alles is geregeld, is onmo
gelijk. Dat gebeurde ook niet in
1982. Ook daarvan was de wezen
lijke betekenis dat het iets op
gang bracht. Een inleiding die el
ders zou moeten worden inge
vuld".
Het spijt Drabbe nog steeds
bijzonder dat het convenant dat
in de Stichting tussen de werk
gevers- en werknemerscentrales
in 1983 over de jeugdwerkloos
heid is gesloten, zo weinig om
hakken kon hebben. "Daar zijn
we veel te lang mee bezig ge
weest". Het kwam op een mo
ment dat er inmiddels zo veel
jeugdwerkplannen bestonden
dat ze in aantal het totaal aan
werkloze jongeren bijna over
troffen.
Daar staat tegenover dat de im
puls die in 1976 van de Stichting
uit ging voor een variabele pen
sioenleeftijd, later toch een in
vulling kreeg in vormen als de
vut. Maar tegelijkertijd geeft
Drabbe toe dat het met het weg
werken van de pensioenbreuk
wanneer iemand van werkgever
verandert, mis is gegaan. "We
hebben er meer dan tien jaar op
gestudeerd, daar hadden we uit
moeten komen. Het is in de pen
sioencommissie te ingewikkeld
gemaakt doordat ze alles tot in
details wilden regelen; daarmee
werd het in fëiie de nek omge
draaid".
DEN HAAG - Het ziet er niet naar
uit dat het liberaliseringsproces
dat in de Chinese Volksrepubliek
in gang is gezet onder de bezielen
de leiding van Deng Hsio Ping, nog
kan worden gekeerd. Dat is de me
ning van „Onze man in Peking",
dr. Anton Smitsendonk (57), die de
ontwikkelingen in China al vier
jaar lang van dichtbij heeft kunnen
volgen. De levering van onderzee
boten aan Taiwan vertroebelde de
betrekkingen tussen Den Haag en
Peking. Maar nadat de Nederland
se regering het besluit nam om
geen wapens meer te leveren aan
Taiwan dat de Volksrepubliek tot
zijn provincie rekent werden de
betrekkingen snel genormaliseerd.
De Chinese machthebbers namen
genoegen met de principebesluit
van Den Haag. „Maar als Neder
land toch weer wapens gaat leve
ren dan is de breuk onherstelbaar",
zo meent Smitsendonk.
Dr. Smitsendonk reist mee in het
kielzog van de Chinese premier
Zhao Ziyang, die aan het hoofd van
een gewichtige delegatie een histo
risch bezoek brengt aan ons land.
Het bezoek van Zhao Ziyang
moet volgens de ambassadeur wor
den gezien tegen de achtergrond
van het vernieuwingsproces in dat
onmetelijke grote land dat pro
beert de achterstand in de weten
schap, technologie en economie in
te halen. „Op dit ogenblik is de mo
dernisatie de allesbeheersende ge
dachte in het beleid van Peking, na
die catastrofe van de culturele re
volutie die het land achteruit heeft
gezet", zegt Smitsendonk.
door
Bob Mantiri
Er zijn wel tegenstribbelende
krachten in de middenmoot van de
partijhiërarchie die nog denken in
termen van marxistische planeco
nomieën, maar deze elementen, die
ambassadeur Smitsendonk in de
Chinese verhoudingen rekent tot
extreem-links, boet gaandeweg
aan macht in. Vooral ook omdat de
liberaliseringsplannen de instem
ming hebben van het volk.
„Ik denk dat het proces dat is be
gonnen bij de boeren, voortgezet is
in de steden, dat het de hele econo
mie zal omvatten en zal leiden tot
een zo groot mogelijke verlevendi
ging van het economische leven en
verbetering van individuele posi
ties van de families en de enkeling.
Dit proces heeft zo'n aanhang ge
kregen dat het proces nu langza
merhand onomkeerbaar is gewor
den", aldus dr. Smitsendonk.
Vensters
„Deze drang tot vernieuwing
hebben de Chinezen samengevat
in de tweeledige spreuk: Naar bui
ten de vensters open, naar de bin
nenkant meer verlevendiging van
de economie. Daar heeft het volk
zich achtergesteld. Die beleidslijn
zal niet in gevaar worden ge
bracht".
Ondanks het feit dat dat proces
ook wel zijn negatieve kanten
heeft. Want omdat de boer in dat
liberaliseringspoces in de land
bouw meer vrijheid van handelen
krijgt, zelfs op de anderen wordt
voorgetrokken, is het risico aanwe
zig dat tegenstellingen in de hand
worden gewerkt. Maar, zo is de ob
servatie van Smitsendonk, de Chi
nese leider Deng wil geen extreme
polarisatie. Hij hoopt dat het plat
teland en de kuststeden het voor
touw nemen, als een groeipool fun
geren. „Die boeren gaan allerlei
nieuwe dingen doen. Ze gaan hui
zen kopen, beschikken over eigen
produktiemiddelen, gaan wellicht
in de kunstmest investeren. Met
hun spaargeld beginnen zij mis
schien ook zaken in de steden, in
de tussenstadjes, waar zij kleine in-
dustrietjes opzetten. Dat schept
werkgelegenheid".
Een nieuw aspect dat hierbij om
de hoek komt kijken - en waarin
Nederland mogelijk een rol in kan
spelen - is het aspect van. de
rechtsbeheersing, die onstaat door
positie van de boer als
ondernemer. In het parlement is
men nu druk bezig om een heel
stelsel van civiele en economische
wetgeving op te bouwen. Om aan
die nodige kennis te komen werkt
men proefondervindelijk en kijkt
men naar de Europese en Ameri
kaanse wetgeving.
Daarover is tijdens het bezoek
van minister Deetman aan China
gesproken. Men heeft Nederland
gevraagd om een rol te spelen in
het bijzonder bij de vorming van
het internationaal privaatrecht
Het recht in China was traditio
neel. In het confucionistische
maatschapijbeeld was de rol van
het recht als vaste principe niet zo
belangrijk. Het was de moraal die
geldt. Maar een moderne complexe
maatschappij als vandaag vergt
meer rechtsbeheersing en daar wil
len de Chinezen op hun eigen wijze
vorm aan geven.
Moreel
De westerse levensstijl die voor
al de Chinese jeugd zich eigen wil
maken, zien de Chinese leiders niet
als een ondermijning van de more
le kracht om het land vooruit te
brengen, zegt hij. Integendeel deze
stijlverandering, zoals het dragen
van moderne kapsels, van westerse
kleding, wordt gezien als nieuwe
impulsen om meer arbeidsvreugde
te geven.
- Is er sprake van een mentali
teitsverandering. De Chinezen wa
ren altijd in zichzelf gekeerd. Zij le
ken zich niet te interesseren voor
de ontwikkelingen buiten hun
Midden Rijk?
Smitsendonk: „Men moet zich
afvragen of dat inderdaad de es
sentie is van het Chinese karakter.
Er waren zeker omstandigheden
die daartoe aanleiding hebben ge
geven. Bijvoorbeeld de kolonialis
tische moeilijkheden van de vorige
eeuw, maar ook moeilijkheden die
van binnen zijn gerezen. Er waren
enkele dynastiëen die van buiten
kwamen. Daarmee was alles wat
van buiten kwam voor de Chinese
ziel zwaar beladen, geïdentificeerd
met slechte dingen. Men komt er
nu overheen. Die belangstelling
voor het buitenland is niet zo maar
vrijblijvend. Men ziet dat men de
technieken in het buitenland kan
gebruiken voor eigen modernise
ringen. Er is dus een realistische
belangstelling voor het buiten
land".
Partijleider Mao heeft destijds
tijdens de Culturele Revolutie mil
joenen jongeren naar het platte
land gestuurd om daar in de com
munes te werken. Wat is er van de
ze groep terechtgekomen?
„Die werken nog altijd op het
platteland. Dit is een groep jonge
ren met gemiste kansen, die een
herkansing moeten krijgen. Mis
schien dat het systeem van open
universiteit zoals wij die bij ons
kennen daarop kan inspelen. Men
begint in de volksrepubliek daar
belangstelling voor te krijgen. Ik
geloof dat zulke technieken nog
verder kunnen worden ontwikkeld
en een belangrijke bijdrage kun
nen leveren tot niet alleen de kal
mering, maar ook het betrekken
van deze mensen van gemiste kan
sen in dat nationale proces van
groei en eenwording. Het gaat hier
om een groep van miljoenen jonge
ren. Daarom is het niet makkelijk
om massaal oplossingen aan te dra
gen".
„Deze groep heeft onlangs nog
de aandacht op zich gevestigd. Een
aantal van hen heeft op de trappen
van het parlement in Peking gede
monstreerd. Ze hebben gevraagd
om te worden toegelaten tot de
grote steden; ze willen terug naar
de grote stad om hun gemiste kan
sen in te halen. Maar dat is hun niet
toegestaan. Maar men heeft zeker
wel aandacht voor hun problemen.
Er wordt geprobeerd om ze te laten
vestigen in de kleine steden, ze te
laten studeren of in het arbeidspro
ces op te nemen. Hoewel het hier
om een leger van miljoen gefru
streerden gaat, vormen ze toch
geen factor die het systeem kan on
dermijnen", aldus ambassadeur
Smitsendonk.
De hervormde Raad voor de za
ken van Kerk en School zal - op
verzoek van de synode - de
overheid dringend vragen, de
subsidies voor het godsdienston
derwijs op openbare scholen
voort te zetten. De verplichte in
voering van het vak 'geestelijke
stromingen' in het basisonder
wijs kan een bedreiging zijn voor
het traditionele godsdienston
derwijs, zo werd van de kant van
de raad in de synodevergadering
opgemerkt. Vooral de lagere
overheid kan hierin een aanlei
ding zien om de subsidie voor
het godsdienstonderwijs maar te
schrappen.
Secretaris P. van Dalfsen van
de Raad voor de zaken van Kerk
en School zag dit godsdienston
derwijs als een 'wezenlijke taak
van de kerk'. "En die staat nu on
der druk". Als door het wegval
len van subsidies dit onderwijs
niet meer door beroepsmensen
kan worden gegeven, moeten
vrijwilligers het overnemen,
vindt de raad. Van Dalfsen
noemde deze oplossing wel een
'noodgreep'.
Ambt en avondmaal. De her
vormden kunnen een 'herderlijk
schrijven' van hun synode tege-
moetzien over 'ambt en avond
maal', dit naar aanleiding van het
feit dat er ambtsdragers zijn wier
zondebesef hen verhindert aan
het avondmaal deel te nemen.
Dat verschijnsel doet zich nogal
voor in uiterst rechtse gemeen
ten, en uiteraard niet alleen on
der ambtsdragers.
Bij de bespreking van een rap
port over avondmaalsmijding
verdedigde de Leidse hoogleraar
dr. A. van de Beek het recht van
mensen die in een bepaalde tra
ditie staan, en waarschuwde hij
voor een 'ketterjacht' op be
schroomde ambtsdragers die
niet naar het avondmaal gaan.
"Zij vormen een bepaald aspect
van het geloof', zei hij. Mén moet
de belijdenis van mensen die de
ze huiver hebben niet ongeldig
verklaren. Dit hoort bij een. be
paalde traditie van prediking en
catechese. In een theologisch ge
sprek zag professor Van de Beek
meer dan in dreiging met kerke
lijke tucht.
Vrijzinnigen. Op een 'be-
raadsdag' van de Vereniging van
Vrijzinnige Hervormden in Bus-
ds. T. Schol
ten-van Iterson, dat de vrijzinni
ge beweging 'natuurlijk' moet
meedoen aan 'Samen op weg',
het proces van hereniging van
hervormden en gereformeerden.
Zij hoopte, dat de toekomstige
verenigde kerk vrij toegankelijk
zal blijven voor de 'zoekenden'
en niet alles in belijdenissen zal
vastleggen. "Mocht het daarop
toch uitlopen, dan zullen wy ons
als vrijzinnigen opnieuw moeten
beraden".
De Utrechtse predikant dr. K.
M. Witteveen, lid van de werk
groep 'belijden' van 'Samen op
weg', beoordeelde het hereni-
gingsstreven in het algemeen po
sitief, al toonde hij zich bezorgd
over bepaalde kanten. Openheid
en veelvormigheid, zei hij, zullen
in de nieuwe kerk gewaarborgd
moeten zijn. Hij gaf de voorkeur
aan een kerkorde, waarin plaats
is voor een 'mentaliteitsgemeen
te'. "Als vrijzinnigen zullen wij
een tegenwicht moeten bieden
tegen het fundamentalisme in de
kerken".
Mentor. Het uitgebreide be
stuur van de hervormde synode
heeft dr. A. de Kuiper (54) per 1
augustus benoemd tot coördina
tor voor het mentoraat aan jonge
predikanten. De aanstelling in
deze deeltijdfunctie geldt voorlo
pig tot 1 januari 1988. Later
wordt beoordeeld of dit een vol
ledige taak moet en kan worden.
Dr. De Kuiper treedt in ver
band met deze benoeming af als
secretaris algemene zaken van
de Hervormde Kerk. Aan zijn op
volging wordt al gewerkt. Er
komt een 'begeleidingsorgaan'
om hem in zijn nieuwe functie
bij te staan.
Kerkmuziek. Drs. Frans
Brouwer, wetenschappelijk me
dewerker aan het Instituut voor
Liturgiewetenschap van de uni
versiteit in Groningen, is per 1
augustus benoemd tot directeur
van het Nederlands Instituut
voor Kerkmuziek in Utrecht, als
opvolger van Louis Kuypers, die
aan het eind van het cursusjaar
met de vut gaat.
Brouwer (33) is (en blijft) ook
docent aan het conservatorium
in Groningen voor de vakken
hymnologie, geschiedenis van de
kerkmuziek en orgelbouw. Hij
bereidt een proefschrift voor
over lituï-gische ontwikkelingen
in de Deense volkskerk.
Directeur. Het bestuur van
het Hoger Katechetisch Instituut
in Nijmegen heeft drs. Th. Man-
dos (53), directeur van het Pasto
raal Centrum van het rooms-ka-
tholieke aartsbisdom Utrecht,
benoemd tot directeur. Hij volgt
drs. G. Schlatmann op, die eind
1982 ontslag nam in verband met
een omvangrijke afslanking van
het instituut. De afgelopen jaren
hebben bestuursleden de direc
tie waargenomen. Mandos, die
bij de jezuieten theologie stu
deerde, is de vierde directeur van
het instituut sinds de oprichting
in 1954.
(Begin dit jaar werd het insti
tuut losgemaakt van de Nationa
le raad voor de Katechese, waar
door er een eind kwam aan de
nauwe relatie met de bisschop
pen. De bisschoppen Simonis en
Gijsen hadden de laatste jaren
scherpe kritiek geuit op projek-
ten van het instituut. Het bestuur
bestaat nu uit vertegenwoordi
gers van de Katholieke School
raad, de religieuzen en het pasto
raat).
Overleden. In Utrecht is, 67
jaar oud, mevrouw A. C. Kuyven-
hoven-van Duin overleden. Zij
zat namens de Gereformeerde
Kerken in het Interkerkelijk Vre
desberaad en was ook betrokken
bij de actie 'Vrouwen tegen kern
wapens'.
Praten. Op uitnodiging van
de Raad van Kerken zullen op 30
augustus vijftig politici en vijftig
kerkelijke vertegenwoordigers
met elkaar praten over de in
vloed van kerkelijke uitspraken
op politieke partijen. Ook het In
terkerkelijk Vredesbedraad
(IKV) en de rooms-katholieke
vredesbeweging Pax Christi zul
len eraan deelnemen.
Het IKV had om een openbare
bijeenkomst gevraagd, maar de
Raad van Kerken geeft de voor
keur aan 'vertrouwelijk overleg'.
Hervormde Kerk: beroepen
te Moordrecht kandidaat W. M.
de Boer Leiden, te Krimpen aan
de IJssel (buitengewone wijkge-
meente) A. Beens Huizen (voor
deelwerk); aangenomen de be
noeming tot luchtmachtpredi
kant kandidaat F. Jansen Roo
sendaal.
Baptistengemeenten: aange
nomen de benoeming tot maat
schappelijk werker aan het bap
tisten-verzorgingstehuis 'Tabi-
tha' te Amsterdam J. W. van der
Craats Dokkum.
