'Nederland heeft
invloed in Zuid-
Afrika verloren'
'Eens alcoholist,
altijd alcoholist'
Beyers Naudé: Ook ik kan niet vrij
Reportage
Onderniinister Louis Nel:
AA bestaat 50 jaar
Achtergrond
PAGINA 6
MAANDAG 10 JUNI 1985
Zuid-Afrika staat meer dan ooit
in de schijnwerpers van het we
reldnieuws. Terwijl brandstich
ting, vernielingen en moorden
in de zwarte woonwijken aan de
orde van de dag zijn, wordt in
Europa en de Verenigde Staten
de roep om economische sanc
ties tegen het blanke minder
heidsbewind alsmaar sterker.
Tegenover deze dreiging heeft
de regering-Botha een aantal
hervormingen geplaatst. Sinds
vorig jaar heeft het blanke par
lement een gekleurde en Aziati
sche kamer naast zich gekregen
en zijn een aantal scherpe kant
jes van de apartheidswetgeving
weggenomen.
Zelfs de uitgangspunten van
de internationaal verfoeide
thuislandenpolitiek, een van de
hoekstenen van de apartheid,
staan nu binnen de regerende
Nationale Partij (NP) ter discus
sie en er wordt zelfs gesproken
over de mogelijkheid van
„zwarte Zuid-Afrikaners" in de
nabije toekomst.
Velen echter, met name in Eu
ropa, hebben in navolging van
zwarte anti-apartheidsleiders
als bisschop Desmond Tutu en
dominee Allan Boesak, de her
vormingen aangeduid met „kos-
metisch" of „te laat". Toch kan
niet worden ontkend, dat het
blanke apartheidsgezicht het
afgelopen jaar „wat meer
kleur" heeft gekregen. Mis
schien niet zozeer voor de bui
tenwereld, maar toch zeker
voor de blanken in Zuid-Afrika.
Onze correspondent in Zuid-
-Afrika sprak in Kaapstad met
de staatssecretaris van Buiten
landse Zaken, Louis Nel. Nel
KAAPSTAD - „De meeste blan
ke Afrikaners zijn van Neder
landse afkomst en hechten grote
waarde aan het oorspronkelijke
stamverband. Zij zouden ook
graag een hartelijker verhouding
met Nederland zien. Maar de
schuld voor de gespannen relatie
tussen Nederland en Zuid-Afrika
ligt bij Nederland. De Neder
landse regering is om links-radi
cale elementen tevreden te stel
len op kruistocht gegaan. Deze is
echter zo negatief en contra-pro
ductief, dat de Nederlandse rege
ring zijn invloed op de verande
ringen in Zuid-Afrika heeft ver
loren".
We bevinden ons op het kan
toor van onderminister Louis
Nel, op de 16e verdieping van het
Verwoerd-gebouw te Kaapstad.
Vanuit het raam heeft men een
schitterend uitzicht op de Tafel
berg. In de wachtkamer van het
kantoor hangen een aantal car
toons met de karikaturen van
Nel en collega Koornhof: ze laten
door
Ruud de Wit
de twee onderministers zien als
begrafenisondernemers die de
apartheid begraven.
Verdér foto's van Nel in gezel
schap met collega's uit de zwarte
buurlanden Mozambique en
Swaziland. Minister Nel rookt si
garetten van het merk „Rem
brandt van Rijn". Als ik hem een
vuurtje geef en de vlam van mijn
aansteker wat groot is uitgeval
len, zegt hij met lichte ironie te
gen zijn voorlichter: „Je moet
mét die Nederlanders oppassen.
Ze steken je zo in brand".
Vanwaar die emotionele vij
andigheid in Zuid-Afrika tegen
Nederland? Nederland is toch
niet het enige land dat zich ver
zet tegen apartheid. Nog onlangs
heeft minister Van den Broek ge
zegd, dat Nederland geen econo
mische sancties tegen Zuid-Afri
ka overweegt.
Nel: „Nederland vormt wel de
gelijk een uitzondering. Het
heeft de sanctie-veldtocht tegen
Zuid-Afrika gestart. Dus wat mi
nister Van den Broek zegt, is on
juist. In 1977 is er door de VN een
resolutie aangenomen om de ver-
'koop van wapens aan Zuid-Afri
ka te verbieden. In antwoord
daarop heeft Zuid-Afrika een ei
gen wapenindustrie opgezet. En
het is Nederland, dat nu het ini
tiatief heeft genomen binnen de
VN voor een verbod om Zuid-
afrikaanse wapens te kopen".
Olieboycot
„En wat te zeggen van de Ne
derlandse initiatieven om oliele
veranties aan Zuid-Afrika onmo
gelijk te maken. Nu is Nederland
niet bij machte om zo'n verbod
effectief af te dwingen, maar rea
liseert het zich wel, wat de conse
quenties zijn van zo'n verbod?
Het gevolg daarvan zou zijn, dat
de Zuidafrikaanse economie ern
stig zou worden geschaad. Mil
joenen mensen, voornamelijk
zwarten, zouden nog meer hon
ger lijden, werkloos worden en
gedwongen worden de straat op
te gaan. Wat weer zal leiden tot
een toename van geweld en cri
minaliteit. Ik kan niet begrijpen,
hoe mensen die zich christen
noemen, zich op zulk terrein
wensen te begeven".
Hoe groot is de dreiging van
een internationale boycott tegen
Zuid-Afrika en welke gevolgen
zou die kunnen hebben?
„Ik betwijfel of de veldtocht te
gen investeringen in Zuid-Arika
zal slagen, maar de gevolgen zul
len ernstig zijn. In de eerste
plaats zal Zuid-Afrika zich moe
ten afvragen wat het moet doen
met de vele arbeiders die door
het terugtrekken van investerin
gen werkloos zullen worden".
„Wij hebben ongeveer 350.000
buitenlandse arbeiders die hier
wettig verblijven. Daarnaast be
vinden zich meer dan 1 miljoen
zwarte mensen uit de buurstaten
illegaal in Zuid-Afrika. Ze wor
den er door ons niet uitgeschopt,
maar bij international sancties
tegen Zuid-Afrika, hebben wij
geen keus meer".
„Om een voorbeeld te geven
van het economische belang
voor de buurlanden, noem ik Le
sotho. Maar liefst 64 procent van
het bruto nationaal product van
Lesotho wordt in Zuid-Afrika
verdiend. Als wij die arbeiders
naar hun land moeten terugstu
ren, wat gaat Nederland dan voor
hen doen? Niets. De wereld moet
wakker worden en zich realise
ren dat zij bezig is met een daad
van geweld tegen de zwarte be
volking van zuidelijk Afrika".
Krugerrand
Ook de Krugerrand-Aktie in
Nederland beschouwt Nel als
een bewijs van de vijandigheid
van Nederland tegen Zuid-Afri
ka. „De grootste werkgever op
het continent zijn de goudmij
nen. Miljoenen mensen in Afrika
leiden honger en het getuigt van
de Nederlandse kortzichtigheid
om een aanval te openen op een
arbeidssector die van zoveel be
lang voor de zwarte bevolking is.
Wat is er christelijk aan zo'n po
ging om ellende te veroorza
ken?"
Maar het zijn toch de zwarte
leiders zelf die oproepen tot een
boycot, omdat de blanke rege
ring haar apartheidspolitiek wei
gert op te geven?
„Dat is niet correct. De meeste
prominente zwarte leiders in
zuidelijk Afrika, zoals Buthelezi,
hebben zich uitgesproken tegen
boycotacties. Zwarte mensen
zijn zoals Nederlanders, zij wil
len ook werken, geld verdienen
en hun levensstandaard verbete
ren. Laat ik u dit zeggen: er zijn
zwarte mensen, die erop uit zijn
om een revolutionair klimaat te
bewerkstelligen
„Ondersteuning van de sanc
ties komt van de mensen, die via
bloedvergieten en chaos menen
een nieuwe politieke en sociaal-
economische orde te vestigen.
Daar zullen wij nooit mee eens
kunnen zijn. Als Nederland of
enig ander land zich uitspreekt
ten gunste van sancties dan
(47), een advokaat, is vanaf
1970 actief in de NP. Eerst als
kamerlid voor het kiesdistrict
Pretoria en sinds anderhalfjaar
als staatssecretaris.
Hij behoort tot de jongere
Afrikaner-politici, die door
staatspresident P.W. Botha en
diens tweede man, de minister
van BZ, Roelof'Pik' Botha, bin
nen de regering zijn gehaald om
het hervormingsbeleid van de
NP gestalte te geven.
In 1979 was Nel enige maan
den geschorst als lid van de NP,
toen hij in een openlijk conflict
raakte met de toenmalige mi
nister en leider van de Trans
vaalse afdeling van de NP, And-
ries Treurnicht. „Ach, dat inci
dent is nu niet meer belangrijk.
In feite was dat het begin van de
splitsing in de Nationale Partij,
die uiteindelijk leidde tot het
uittreden van een aantal con
servatieven onder leiding van
Treurnicht".
Een interview over de relatie
van Zuid-Afrika met Neder
land, over economische sancties
en de hervormingen, en over de
toekomst van Zuid-Afrika.
schaart het zich automatisch aan
de kant van de revolutionairen,
die een bloedbad in Zuid-Afrika
Maar dat bloedbad is toch
reeds aangevangen. Wat te den
ken over de recente schietpartij
in Lahga, waarbij minstens 20
zwarte, ongewapende mensen
door politiekogels het leven lie
ten? Als je naar dat politieoptre
den kijkt, is het toch niet zo
moeilijk om aan te geven, wie er
verantwoordelijk is voor het
bloedvergieten in Zuid-Afrika?
„Over die fatale gebeurtenis
sen in Langa wil ik nu niets zeg
gen. De regering heeft .een onaf
hankelijke onderzoekscommis
sie ingesteld en pas als die gerap
porteerd heeft is het mogelijk
een ordeel te vellen over de
schuldvraag. Maar dat neemt
niet weg dat het een uiterst onge
lukkige gebeurtenis was en we
betreuren, dat het zo gelopen is".
Hervormingen
- De Zuidafrikaanse regering
heeft de afgelopen maanden een
aantal hervormingen ingezet, die
evenwel in het buitenland wei
nig weerklank hebben gevon
den. Ze worden kosmetisch ge
noemd, of zouden te laat zijn ge
komen.
„Het hervormingsbeleid van
deze regering heeft ertoe geleid,
dat de NP grote steun aan de
rechterzijde heeft verloren. Daar
is niets kosmetisch aan. Hervor
mingen kun je op twee manieren
tot stand brengen. Revolutionair,
maar dan gaat het er hard aan toe
en dat betekent niet vanzelfspre
kend dat de veranderingen ver
beteringen zijn. Dat bewijst de
hele geschiedenis van Afrika.
Onze hervormingen zijn evenwel
blijvend van aard en we zullen er
mee door gaan, maar evolutio
nair. En elk verzet van zowel lin
ker - als rechterzijde zullen we
weerstaan."
- Vreest de NP geweld van de
blanke rechterzijde? De conser
vatieven van Treurnicht en Ma
rais roeren zich de laatste maan
den steeds meer en zeggen, dat
ze desnoods bereid zijn te vech
ten voor de handhaving van de
blanke suprematie?
„Als de rechtse krachten in dit
land zich zullen gaan weren op
een manier, die de staatsveilig
heid in gevaar brengt; met ande
re woorden, zich gaan bewegen
op het terrein van gewelddadig
verzet, dan zullen de veiligheids
wetten in dit land ook op hen van
toepassing zijn. Maar ik hoop en
geloof niet dat het zover zal ko
men. Ook ik erger me aan het
openlijke racisme in sommige
uitlatingen van de Konservative
Partij en keur ze af."
- In de meeste landen is open
lijk racisme strafbaar. Overweegt
de regering-Botha initiatieven in
die richting?
„Je kunt geen wetten maken
om gevoelens en gezindheden
van mensen te veranderen. Om
die reden hebben we ook toege
geven, dat de zogenaamde seks-
wetten, die ruim dertig jaar van
kracht waren, discriminerend en
dus fout waren".
Louis Nel: "Wat Van den Broek zegt, is onjuist".
„Het is een heel moeilijke ma
terie, waarin ook de Nederlan
ders niet sneeuwwit zijn. Er wor
den dingen over dit land gezegd,
die pertinent onwaar zijn, uit
hun verband zijn gerukt of een
bewijs zijn van een verkeerde
perceptie. Daarom moeten we
met elkaar blijven praten, om de
tafel gaan zitten, maar daar is wat
Nederland betreft weinig zicht
op".
Vreedzaam
- Om door te gaan met dit
punt: waarom heeft de Zuidafri
kaanse regering voorwaarden
verbonden aan een eventuele
vrijlating van Nelson Mandela.
Was een onvoorwaardelijke vrij
lating geen veel betere basis om
met de zwarte leiders aan tafel te
gaan zitten?
Een zwakkere basis. In dit
verband heeft minister Van den
Broek, een grappige uitspraak
gedaan. Hij heeft namelijk ge
zegd dat Nederland een voor
stander is van vreedzame veran
deringen in Zuid-Afrika. Wij
hebben tegen Mandela gezegd: je
kunt vrijkomen, maar dan moet
je wel geweld afzweren als mid
del om veranderingen in Zuid-
Afrika tot stand te brengen".
„De Nederlandse regering
moet dus onze voorwaarde wel
kunnen accepteren als een ui
terst billijke. Mensen die geweld
willen toepassen, zulen nooit een
rol kunnen spelen in de toe
komst van dit land. Niemand
wordt door ons uitgesloten als
gesprekspartner, maar er moet
een positieve gezindheid zijn, ge
richt op een vreedzame oplos
sing voor de moeilijkheden van
ons land. En daarom kan ik zeg
gen, dat de heer Mandela vanwe
ge zijn eigen beslissing nog altijd
gevangen zit".
- Hoe zit dat dan met het Ver
enigd Democratisch Front. Lei
ders als bisschop Tutu zeggen,
dat de blanke regering verant
woordelijk is voor het geweld dat
wordt veroozaakt door de apart
heid. Waarom niet met hen pra
ten in plaats van UDF-ers gevan
gen te zetten en voor de rechter
te brengen op beschuldiging van
hoogverraad?
„Nogmaals, wij zijn bereid met
iedereen om de tafel te gaan zit
ten die tegen geweld is, om te
praten over de mogelijkheden
voor iedereen in dit land om aan
het politiek stelsel deel te ne
men. Dat sluit mensen als bis
schop Tutu niet uit".
„Ik kan overigens niet begrij
pen, waarom de regering verant-
(fotoGPD)
woordelijk is voor het geweld in
Zuid-Afrika, wanneer zwarte, be
concurrerende groepen elkaar in
de stedelijke gebieden uitmoor
den; als scholen en de huizen van
gematigde zwarte leiders worden
platgebrand en hun kinderen en
bedrijfjes met benzinebommen
worden bekogeld. En de schuld
ligt bij het ANC, die het land on
regeerbaar wil maken door in de
zwarte woonwijken wanorde te
scheppen. Het is niet de apart
heid dat geweld uitlokt, maar het
ANC".
Bloed
- Beschouwt u Tutu als een ra
dicaal leider, een extremist, of
zegt u, dat is toch iemand, waar
mee wij om de tafel kunnen gaan
zitten?
„Ik denk dat bisschop Tutu
naar alle waarschijnlijkheid een
gematigd leider is, maar hij heeft
beslist radicale vrienden. En hij
moet maar doorgaan om met de
ze radicale vrienden te praten op
dat ze eens ophouden met het
vèrmoorden van andere zwarten.
Maar ook naar hem wordt niet
geluisterd".
- Hoe ziet u de directe toe
komst van Zuid-Afrika?
„Deze regering is vastbesloten
door te gaan met haar politiek
van veranderingen en te blijven
onderhandelen om tot een verge
lijk te komen over de redelijke
aspiraties van alle groepen in
Zuid-Afrika. De agenda daarvoor
is in grote mate open. Over een
twintigtal jaar zal Zuid-Afrika
een situatie hebben, waarbij
blank en zwart gezamenlijk, op
een delende basis, verantwoor
delijk zijn voor de regering van
dit land".
- Dat zou kunnen betekenen,
een regering met een zwarte pre
sident. Zou u in zo'n regering zit
ting willen hebben?
„Dat zal de tijd moeten leren.
Het kiezen van de leden van een
regering hangt gewoonlijk af van
de kiezers. Wat mij persoonlijk
betreft, ik zal mijn land dienen in
elke hoedanigheid, ook in de
door u genoemde omstandig
heid".
Als ik na afloop van het ge
sprek al in de lift sta, komt on
derminister Nel me met een gro
te glimlach achterna. „Weet je
wat de minister van Buitenland
se Zaken, 'Pik' Botha, onlangs in
het kleurlingenparlement heeft
gezegd: 'Ik maak met niet zozeer
zorgen over het zwart bloed, dat
ik als Afrikaner in me zou heb
ben; waar ik me soms echt voor
schaam, is het Nederlandse
bloed in me'.
Vandaag bestaat de wereldwijd opererende organisatie Anonieme Al
coholici 50 jaar. De alcohol rukt nog steeds op in onze samenleving. De
daaruit voortvloeiende problemen worden een steeds grotere bedrei
ging voor de volksgezondheid
DEN HAAG - Igor, woordvoerder
en groepslid van de Anonieme Al
coholisten, staat al twaalf jaar
'droog'. Toen hij in 1972 de drank
afzwoer, besloot hij de rest van zijn
leven te wijden aan het geven van
voorlichting over de „allesvernieti
gende vijand drank" en alcoholis
ten die wilden afkicken op te van
gen. „Dit werk blijf ik doen tot aan
mijn dood, iets anders wil en kan
ik niet".
In een smoezelig oud huiskamer
tje in Amsterdam-West bevindt
zich het kantoor van de Anonieme
Alcoholisten Intergroep Amster
dam. Vier avonden per week ko
men groepsleden bij elkaar en
wordt er over hun drankprobleem
gepraat. De kamer staat propvol
met oude formica tafels en wanke
le stoelen. Hooguit twintig mensen
kunnen deelnemen aan een zitting.
Meer ruimte is er niet Verspreid
door het vertrek liggen overal ber
gen folders, posters en boeken
over AA.
„Alcohol is een allesvernietiger.
De drank maakt mensen arrogant,
ongevoelig en egoïstisch. Als je
eenmaal alcoholist bent, blijf je het
ook. Je kunt wel stoppen met drin
ken, maar dan moet je ook nooit
meer beginnen. Nee, gezelligheids
drinkers kunnen wij alcoholisten
nooit meer worden", verzucht Igor.
Wortels
In ons land zijn nu zo'n honder
dertig AA-groepen actief. De leden
zijn anoniem en worden daarom al
leen bij de voornaam genoemd. De
wortels van de beweging liggen in
Amerika waar in de jaren dertig de
inmiddels beruchte effectenhande
laar Bill W. besloot dat hij niet al
leen kon 'afkicken' maar hij hulp
nodig had van een lotgenoot.
Vijftig jaar geleden, op 10 juni
1935, zei Bill zijn dronkemans-be-
staan vaarwel en besloot hij, samen
met zijn lotgenoot, andere verslaaf
den te gaan helpen. Beide drinkers
waren ervan overtuigd dat alcoho
listen elkaar nodig hadden om van
hun ziekte af te komen.
Andere verslaafden werden op
gezocht en sloten zich bij de bewe
ging aan. In 1939 schreef Bill Het
boek Alcoholics Anonymous waar
in persoonlijke.ervaringen werden
opgeschreven, de ziekte werd uit
gelegd en hoe hij bestreden kon
worden. Dit boek is nu in honder
den landen verkrijgbaar
Zelfmoord
In het AA-kantoortje in oud-Am-
sterdam, zitten nog twee ex-alco-
holisten. Zwijgzaam drinken zij
hun koffie. Igor vertelt over zijn
vroegere leven. Hoe hij keer op
keer werd gearresteerd, omdat hij
altijd dronken was. Hoe hij twee
maal zelfmoord probeerde te ple
gen. Een keer door zich op te han
gen aan zijn eigen overhemd. En
een tweede maal door midden in
de winter in de Amstel te springen,
waaruit hij, door een toevallig pas
serende ober, werd gered. Elke po
litiepost in Amsterdam kende de
wodkadrinkende Rus, die altijd la
veloos was. De zwijgende mannen
knikken instemmend. Ze hebben
allemaal in de goot gelegen.
Een van de twee, Michael, die in
'72 afkickte, heeft jarenlang als clo
chard op niets anders dan drank en
drugs in Londen geleefd. Hij leid
de een nogal gewelddadig leven en
werd keer op keer opgepakt. Ook
door
Annalaura Molducci
heeft hij in allerlei inrichtingen ge
zeten.
Hij wijst op een gigantisch litte
ken, dat over zijn hele voorhoofd
loopt: „Ze hebben mijn schedel ge
licht en een deel van mijn hersenen
weggehaald, opdat ik niet meer
agressief zou zijn. Het heeft niet ge
holpen. Ik bleef agressief. Tja, ik
kan niet zo goed meer denken,
maar dan kan ook door alle drugs
en alcohol komen". Ook heeft hij
vaak geen gevoel meer in zijn be
nen, dan zijn ze helemaal verlamd.
Op het ogenblik is hij in Neder
land om zijn autobiografie 'Geen
Muren Meer' te presenteren. Het
boek is inmiddels in het Duits,
Noors en Japans vertaald en gaat
over zijn leven als uitgestoten
randfiguur in de hoofdstad van En
geland
Een biertje
'Eén biertje' bestaat in de ogen
van de ex-drinkers niet meer. „Als
we er eentje nemen, slaan we weer
helemaal door". Als voorbeeld
wordt het beruchte verhaal verteld
van een Amerikaans zakenman die
vijfentwintig jaar, tot aan zijn pen
sioen, geen alcohol meer had ge
dronken. Hij was er van overtuigd
dat hij genezen was. Toen raakte
hij weer aan de drank. Binnen twee
maanden lag hij uitgeteerd in een
ziekenhuis en binnen vier jaar was
hij dood.
„Zo gaat dat met alcoholisten.
We zijn nooit helemaal beter, om
dat we weten dat we niet met
drank om kunnen gaan. Als we be
ginnen met drinken, slaan we met
een door. En binnen een mum van
tyd liggen we weer in de goot".
AA krijgt geen subsidie en hangt
volledig af van de vrijwillige con
tributie van haar leden. „Het enige
dat wij belangrijk vinden, is dat
mensen die echt van de alcohol af
willen, naar ons toe komen. Wij
kennen hun problemen en weten
wat ze doormaken, omdat we alle
maal verslaafd zijn geweest", aldus
Igor.
De club, die nog steeds groeft, en
in ruim honderttien landen meer
dan 1 miijoen leden telt, is alleen
toegankelijk voor mensen met een
alcohol-probleem. „Aan sociaal
werkers hebben we niets", zegt
Igor. Over dokters, die alcoholisten
alleen maar platspuiten of onder
de pillen stoppen, is hij ook niet te
spreken: „Een alcoholist is ver
slaafde. Drinkt hij niet meer, dan
raakt hij verslaafd aan de pillen. Zo
help je iemand alleen maar verder
de goot in".
Drank maakt
arrogant, ongevoelig en egoïstisch.
Dr. Beyers Naudé op het Domplein in Utrecht.
"UTRECHT - Dr. C. F. Beyers
Naudé, voorvechtrer in de strijd
tegen de apartheid, secretaris-ge
neraal van de Zuidafrikaanse
Raad van Kerken, is in ons land.
Gisteren kwam hij hier aan - op
uitnodiging van de Raad van
Kerken - voor een bezoek van
v\jf dagen.
In een dienst in de Utrechtse
Janskerk, waar 800 mensen bij
een waren, zei de blanke Zuid
afrikaanse predikant, dat de klei
ne verlichtingen in het apart
heidsregime van de laatste tijd
geen oplossing bieden. "Het gaat
er de zwarte mensen om, dat zij
goed onderwijs krijgen, dat er
toekomst voor hun kinderen is
en dat de rijkdom en verant
woordelijkheid in het land met
hen worden gedeeld".
Naudé noemde de redenen
waarom hij liever geen antwoord
geeft op vragen over economi
sche maatregelen tegen Zuid-
Afrika. "Het is verboden, te plei
ten voor economische sancties.
Daar staat een minimumstraf op
van vijf en een maximumstraf
van twaalf jaar. Ook ik ben niet
vrij om te spreken". Wel zal hij in
Nederland de gevoelens van 'be
langrijke zwarte organisaties'
overbrengen wat betreft de steun
die het buitenland kan geven aan
..de strijd tegen de apartheid. Zo
sprak hij vandaag met de vak
bondsraad van het Christelijk
Nationaal Vakverbond.
Naudé liet zich kritisch uit
over die kerken in ons land die
de Zuidafrikaanse bevrijdings
beweging African National Con
gress niet steunen omdat deze
niet geweldloos is. "Het ANC
heeft 48 jaar lang een geweldloze
stryd gevoerd. Door het geweld
van de apartheid is het tot ge
welddadig verzet gedwongen".
Zonder dit ANC is, volgens
Beyers Naudé, bevrijding van de
apartheid niet mogelijk. "Er is op
dit ogenblik in Zuid-Afrika spra
ke van een ernstige nationale cri
sis. De blanke bevolking heeft
die aan zichzelf te wijten".
Na de dienst in de Janskerk
legde Naudé op het Domplein
een krans ter nagedachtenis van
de slachtoffers van de apartheid.
Kirchentag. De 'Kirchentag'
in Düsseldorf van de Duitse
Evangelische Kerk is de grootste
in de 35-jarige geschiedenis van
de Duitse kerkedagen geweest.
Dagelijks hebben er zo'n 135.000
mensen aan deelgenomen. On
danks het gure weer woonden
gisteren ruim 75.000 mensen de
slotmanifestatie bij.
Voorzitter Wolfgang Huber,
hoogleraar theologie in Heidel-
berg, constateerde in zijn slottoe
spraak, dat de Kirchentag de
noodzaak van een 'oecumenisch
vredesconcilie' had onder
streept. "Christenen in Oost- en
West-Duitsland", zei Huber,
"wijzen steeds duidelijker de
verdediging met massavernieti
gingswapens af'. Huber vroeg de
kerkelijke gemeenten en leiders
de oproep voor een vredesconci
lie massaal te steunen.
Opvallend op deze Kirchentag
was, volgens waarnemers, het i
uitblijven van polarisatie tussen
vredesactivisten en militairen
(die meer dan voorheen in uni
form aanwezig waren). Confron
taties, zoals twee jaar geleden,
deden zich niet voor.
