Werkende vrouw in Japan
niet meer dan gastarbeider
Kirchentag: positief-kritisch tegenover staat
Achtergrond
Zuid-Afrika-debat:
Buigen als een knipmes, maar niet denken
rfHKsss ts&ssgaer**-
lont zonder kruitvat
Achtergrond
VRIJDAG 7 JUNI 1985
PAGINA 17
De arbeidsverhoudingen in Japan zijn heel wat minder
ideaal als vaak wordt gesuggereerd. Slechts een minder
heid van de werknemers heeft werk-voor-het-leven bij een
bekend bedrijf. In de kleinere bedrijven, die goedkoop on
derdelen leveren aan de grote merken, zijn de werkom
standigheden veel slechter.
Helemaal onderaan de ladder bevinden zich doorgaans
vrouwen: zij doen het vervelendste en slechtst-betaalde
werk, zonder enige zekerheid of uitzicht op promotie. Eco
noom Yoko Sano van de befaamde Keio-Universiteit in
Tokio zegt over de uitbuiting van de Japanse vrouw: 'In
Europa en Amerika gebruiken ze gastarbeiders. In Japan
zijn het de vrouwen'.
Het Japanse parlement heeft nu een wet aangenomen die
de gelijkberechtiging van de vrouw in het werk vastlegt.
Daarmee is Japan nog net op tijd om de Conventie van de
Verenigde Naties tegen Discriminatie van de Vrouw te
kunnen tekenen. Zal het meer blijken te zijn dan een uit
hangbord voor de buitenwereld? De nieuwe wet kent geen
sancties tegen overtreders, en de door mannen beheerste
top van de maatschappij is helemaal niet overtuigd van de
noodzaak van ingrijpende veranderingen.
TOKIO 'Irasshaimase' (welkom)
klinkt het uit dertig jonge meisjes
kelen. Ze staan erbij alsof ze op au
diëntie zijn bij de keizer. En zo wil
de baas het ook. De jonge dames
zijn pas in dienst genomen door
het warenhuis Odakyu. Voor zij
aan het werk kunnen, gaan zij drie
dagen op cursus. Terwijl mannelij
ke rekruten de eerste beginselen
leren over het bedrijf en het werk,
gaan de nieuwe meisjes naar
school om goede manieren te le-
door
Ruud Kreulzer
Het ideaalbeeld van de Japanse vrouw: een hulpeloos wezentje dat veel naar de grond kijkt. 'Vrouwen
hebben meer gevoelens, maar kunnen niet erg goed denken'. (archieffoto)
Bij het uitroepen van 'irasshai
mase' hoort een buiging van dertig
graden, terwijl bij 'een momentje
alstublieft' een buiging van vijftien
graden voldoet. De perfecte bui
ging komt uit de heup, zonder dat
het achterwerk uitsteekt: het prin
cipe van het knipmes. Ervaren
helpsters zijn bij de hand om de
correcte stand erin te duwen.
Buigen en knikken is de normale
begroeting voor Japanners en dat
brengen zij zelfs aan de telefoon in
praktijk. De echte fijnproevers van
etiquette zeggen dat zij kunnen
'horen' of de persoon aan de ande
re kant van de lijn voldoende
buigt. Het aanleren van goede ma
nieren is uitgegroeid tot een indus
trie met een geschatte jaaromzet
(volgens het dagblad Mainichi) van
anderhalf miljard gulden. Boeken
en videotapes gaan als warme
broodjes over de toonbank. Vrou
welijke lezers zijn in de meerder
heid, hoewel de boodschap niet al
tijd feministisch verantwoord is.
Kepji Suzuki, bekend televisie
presentator en pleitbezorger van
'joshiki' (zoals het hdbrt, omdat ie
dereen het altijd al zo heeft ge
daan), legt in een van zijn bestsel
lers uit dat vrouwen dieper horen
te buigen dan mannen. 'Dat is de
werkelijke schoonheid van Japan
se vrouwen', schrijft hij. Zij heb
ben 'van God gevoelens en emoties
hebben gekregen, maar minder
denkvermogen. Vrouwen kunnen
niet erg goed denken'.
lijke collega's moeten zij een be
drijfsuniform dragen.
Popmensjes
Het meest extreme voorbeeld
zijn de liftmeisjes in de grote wa
renhuizen, strak afgerichte pop
mensjes die het winkelend publiek
met zoete kopstemmetjes begelei
den in hun reis van verdieping
naar verdieping. Een perso-
neelsmanager van Odakyu twijfelt
er niet aan dat zij de individuele
klant het gevoel geven dat er op
haar of hem gewacht wordt. 'Als ze
er zijn, valt het misschien niet op,
maar als ze er niet zijn, mist ieder
een toch wat'.
De taak van normale kantoor
meisjes (al zijn ze tegen de vijftig,
het werk blijft hetzelfde) bestaat
uit het assisteren van de mannen
(kopietjes maken, telefoon aanne
men, ldeine boodschappen doen),
het ontvangen van gasten (loket,
receptie), en niet te vergeten zor
gen voor een goede sfeer. Yukiko
Akagawa, inmiddels 27, heeft haar
zo vaak, heeft zij het baantje te
danken aan een relatie van haar va
der.
Hiroko (21) is een typisch voor
beeld voor wat hier bij wijze van
grapje 'hana OL' genoemd wordt.
Een OL, die zich gedraagt als een
bloem. Bedoeld wordt hier het zor
geloze leventje van jonge vrouwen
die nog enkele jaren genieten, voor
zij het ouderlijk huis verlaten, in
het huwelijksbootje stappen en
daarmee 'shakaijin' (echt mens,
maatschappelijk wezen) worden.
Als bloemen
Gaan ze eenmaal trouwen, dan
wordt van ze verwacht dat ze hun
baan opzeggen. Hoewel steeds
meer vrouwen willen blijven
werken als ze getrouwd zijn, is dat
in de avonduren, doen het onregel
matige kantoorwerk. En dat alles
voor een gemiddeld uurloon van
560 Yen (nog geen acht gulden),
driekwart van wat de collega's in
vaste dienst vangen. Ze kunnen
van de ene dag op de andere wor
den ontslagen, krijgen geen bonus
sen (die in Japan ongeveer een der
de van het jaarloon uitmaken) en
kennen geen sociale zekerheid.
Ziek? Geen geld.
Moeders hoort thuis. Dat is nog
altijd de heersende opvatting in Ja
pan. En recent onderzoek laat zien
hoe zeer Japan achterloopt bij de
rest van de ontwikkelde wereld.
Terwijl 71 procent van de Japan
ners vindt dat de vrouw thuis hoort
zorgt voor het inkomen,
T-Tnlnplnnc baan bij de Miura Krediet Bank i
Yokohama opgezegd. Haar schrik-
Het ideaalbeeld van de (jonge) beeld was een collega, die na tien
vrouw is een hulpeloos wezentje, jaar nog steeds precies hetzelfde
routine-werk deed, terwijl haar
mannelijke leeftijdgenoten met de-
promotie
dat veel naar de grond kijkt,
voortdurend beroep doet op de be
scherming en wijze raad van de zelfde vooropleiding
mannen in haar omgeving. Profes- maakten,
sor Takako Sodei van de bekend
ste universiteit voor vrouwen
ligt dat percentage in Europa tus-
0sen de 13 procent (Zweden) en 33
toch het heersende verwachtings- procent (West-Duitsland). Zelfs de
patroon. Daar komt de uitdruk- Philippijnen scoren met 56 procent
king vandaan: 'vrouwen moeten, veel lager dan Japan,
net als bloemen, jong en fris zijn'.
Een grafiek van de leeftijd van
werkende vrouwen in Japan
brengt dat aardig in beeld. In de
leeftijdsgroep rond 24 jaar werkt 75
procent, maar dan volgt een snelle
daling voor de groep van 26 tot 35
jaar: ongeveer 50 procent van de
34-jarige vro
een stijging
>rocent bij 45 jaar, die
Huishouding
Dat komt ook tot uitdrukking in
het feit dat vrijwel geen echtgenoot
bereid is mee te helpen in de huis
houding, ook niet als de vrouw er
een baan buitenshuis bij heeft. On-
werkt). Dat weer geveer de helft van de getrouwde
top van 75 vrouwen werkt. Veel van hen kla-
ge- gen wel over hun lot, zoals de 38-
Een van de meest gehate taken
de Office Lady is het serveren
leidelijk daling naar de pensioen- jarige Hisayo Miyahara, die naast
Tokio (Ochanomizu) noemt het van groene thee. 'Zelfs tijdens de
voorval van een vrouwelijke solli- middagpauze moesten we de man-
citant die werd afgewezen, omdat nelijke collega's thee inschenken,
zij de personeelschef 'recht in de Waarom moesten wij dat altijd
ogen had gekeken'.
doen? Ik voelde me elke keer een
De twintig-jarige Kimie Karna- beetje vernederd. Maar ja, dan
kura, een derde-jaars studente i
Tokio, heeft de hoop om een goede
Japan wonen heeft zij in Tokio een
kamertje gehuurd. Maar enige
Haar werkomstandigheden wa
ren ook niet direkt goed te noe-
afhankelijkheid wordt niet op prijs men. Een werkweek van 46 uur, en
gesteld. 'Veel bedrijven weigeren daarbovenop nog vaak overwerk
leeftijd vooraf gaat.
Het idee dat de levensvervulling
van de vrouw in het moederschap
ligt wordt haar gedurende de hele
opvoeding en opleiding opgedron
gen, met als resultaat dat maar wei
nigen ervoor voelen om carriere te
maken. Volgens professor Takako
Sodei (Ochanomizu Universiteit) is
er momenteel sprake van een dui
delijke conservatieve trend onder
jonge vrouwen die willen weg
vluchten in het huwelijk, dat veel
vrije tijd biedt. Zij hebben eerder
medelijden met de I
sollicitantes die niet i
bij de dat slechts voor een klein deel
ouders inwonen', zegt ze bitter. werd betaald. Per jaar kreeg ze zes
De meeste grote bedrijven ne- vakantiedagen,
haar dagelijks werk als verkoop
ster ook de hele zorg voor de huis
houding en haar dochter (15) heeft.
Maar als puntje bij paaltje komt,
gaat ze gedwee naar de keuken.
Het plichtsgevoel is meestal ster
ker dan het gevoel van on
rechtvaardigheid.
Intussen blijft het aantal
werkende vrouwen in Japan sterk
stijgen. Zij maken nu bijna 39 pro
cent uit van alle werknemers. Maar
van de leidinggevende funkties
wordt slechts zes procent door
vrouwen vervuld, en dat percenta-
met hart en ziel door het bedrijf ge daalt tot minder dan één voor de
echte beleidsbepalende funkties in
de grote bedrijven. De overheid
i als richtlijn geen
men willekeurig dagen
de veelbelovende funkties, afgetrokken als ze te vaak zieki
waar een universitaire opleiding geweest. 'Toen ik wegging had ik
voor vereist is. Volgens het onder- nog een paar vakantiedagen staan,
zoeksinstituut Nippon Recruit
Centre staan zulke banen bij tach- nemen, hoewel ik
tig procent van de 1.118 grootste mroko Mano,
gewoon niet op
recht op had',
beeldschone
worden opgeslokt.
Uitgebuit
Wanneer
leeftijd toch
werken on
werkelijkheid
dan op latere
willen gaan
troosteloze
het gemiddelde
onderscheidt zich nauwelijks op
dit punt. Zelfs het aantal vrouwelij
ke hoofden van lagere scholen (in
Tokio) is minder dan vijf procent
het totaal, terwijl de onderwij-
bedrijven in Japan alleen open secretarese bij de vestiging van een
voor mannelijke afgestudeerden. Amerikaans computerbedrijf,
i die wel aan de slag geert met een schouderophaal als
kunnen bij die bedrijven, worden ik haar vraag of zij zich niet soms
ingezet als 'OL' (office lady). Zij gediscrimineerd voelt:'Ach, het in- langen
worden zij de 'shokuba no hana' teresseert mij niet zoveel. Ik wil
dan zijn ze gedwongen hun toe
vlucht te zoeken tot part-time
werk. Zij vormen de meest uitge
buite werknemers in Japan, waai
de bedrijfsvakbonden alleen de be-
Gelijke rechten
De nieuwe wet gelijke rechten
man en vrouw, die dezer dagen de
de vaste werknemers goedkeuring kreeg van het Japans
genoemd, de bloemen van het kan- hier toch maar
toor. In tegenstelling tot de manne- werken. Dan ga ik trouwen'. Zoals
behartigen.
De part-timers doen het zware lo
pende band werk, poetsen de wc's
parlement en in april volgend jaar
in werking zal treden, is door de
Japanse vrouwen met onverschil
ligheid en wantrouwen begroet.
Bijna niemand verwacht er veel
van, en de wet zelf geeft daar ook
nauwelijks aanleiding toe. De tekst
stelt dat de bedrijfsleiding gelijke
kansen moet geven aan vrouwen
voor nieuwe banen, en dat zij 'po
gingen moet doen' om vrouwen ge
lijk te behandelen bij promoties.
De Japanse grondwet, die in
1946 werd opgesteld door de Ame
rikaanse bezettingsautoriteiten,
verbiedt heel uitdrukkelijk discri-
'minatie op grond van sexe. Een ar
beidswet die een jaar later werd
aangenomen schrijft gelijk loon
voor bij gei ijk werk. Bedrijven om
zeilen de 'et evenwel op grote
schaal dooi andere functie-om
schrijvingen e geven voor mannen
en vrouwen. 1 et ministerie van ar
beid schat het 'erschil in beloning
voor gelijk werk tussen tien en der
tig procent.
Sommige vrouwen vrezen dat de
nieuwe wet alleen tot gevolg zal
hebben dat vrouwen die nu nog
een vaste baan hebben gedwongen
zullen worden om met een part-ti
me baan genoegen te nemen. Ter
wijl de overheid een aantal maatre
gelen ter bescherming van vrou
wen zal afschaffen (zoals een richt
lijn die overwerk en nachtwerk
voor vrouwen beperkt), is niet dui
delijk wat zij ervoor terug krijgen.
De grote zwakte van de wet, zo is
de kritiek van vrouwenorganisa
ties, is dat er geen sancties zijn te
gen werkgevers die hem overtre
den.
Prachtige moeders
Op goede wil van de leiding van
de grote bedrijven, de vakbonden,
of politici hoeven de vrouwen ook
nauwelijks te rekenen. De voorzit
ter van de werkgeversorganisatie
Nikkeiren zei in reactie op de wet:
'Het huidige systeem voor de be
handeling van vrouwelijke werk
nemers is gebaseerd op maat
schappelijk geaccepteerde nor
men....' Premier Nakasone deed
niet voor hem onder in het parle
mentaire debat over de nieuwe
wet: 'Ten eerste wil ik dat vrouwen
moeders zijn, dat zij honderd pro
cent prachtige moeders zijn. Dan
wil ik dat zij goede echtgenotes
zijn. En ik wil ook dat zij dames
worden die in staat zijn een bijdra
ge te leveren aan de maatschappij'.
Wie verbaast zich dan nog over
de uitspraak van een perso-
neelsmanager, dat de geest van de
wet niet zal worden uitgevoerd.
'Wij willen boven vrouwen blijven
staan. Wij willen geen orders van
ze krijgen'.
DEN HAAG - Het lijkt een traditie
te worden in Den Haag: een debat
over de maatregelen tegen het
apartheidsregime in Zuid-Afrika
vlak vóór het zomerreces van de
Tweede Kamer.
In de zomer van 1980 leidde zo'n
debat bijna tot de val van het kabi
net-Van Agt/Wiegel door een van
de laatste collectieve oprispingen
van de 'loyalisten' in het CDA. Drie
jaar later was het publiek getuige
van de laatste stuiptrekking in
CDA-verband van de loyalist-pur-
sang, Jan Nico Scholten. De ver
wachtingen van de oppositie wa
ren weer hoog gespannen, maar
het uitgekookte optreden van de
tandem Lubbers-Van den Broek
bluste de brand vóór die maar de
kans had od te laaien.
Dit jaar is het weer raak. Het ka
binet moet binnen een week ver
slag uitbrengen over mogelijke
maatregelen tegen het regime in
Pretoria. Was zo'n feit tot voor kort
goed voor weken van politieke
hoogspanning binnen de coalitie
en opgetogenheid bij de oppositie,
nu lijkt een vergelijking met een
schimmenspel meer voor de hand
te liggen. Belangrijkste oorzaak
van deze klimaatsverandering: de
drastisch gewijzigde verhoudingen
binnen het CDA.
Het beleid tegen Zuid-Afrika is
al jaren het snijpunt van de stro
mingen die de vaderlandse buiten
landse politiek domineren: het
idealisme, gesymboliseerd in het
gidslandbeginsel, en het realisme,
het besef dat de vermanende vin
ger van een klein land niet in staat
is de politieke wereldkaart ingrij
pend te veranderen.
Terwijl de PvdA en de WD in
deze schets grofweg beschouwd
kunnen worden als vertegenwoor
digers van respectievelijk het idea
lisme en het realisme, waren beide
stromingen tot voor kort royaal
vertegenwoordigd binnen de boe
zem van het CDA. Daarmee werd
een onderwerp van buitenlands
beleid een heet hangijzer in de bin
nenlandse politiek.
Emoties
In 1980 wist het PvdA-kamerlid
Relus ter Beek deze verdeeldheid
in het CDA gehaaid uit te buiten.
Bovendien had de toenmalige
CDA-fractieleider Lubbers de cri
sis in eigen kring slecht in de hand.
Hij wist op het cruciale ogenblik
bijvoorbeeld niet wie van zijn frac
tie de oppositie zou steunen. In het
nog prille CDA liepen de emoties
hoog op. Herhaling van een derge
lijk stemgedrag zou de loyalisten
op een 'nacht van de lange messen'
komen te staan. Het kabinet over
leefde het debat en bij de kandi
daatstelling voor de kamerverkie
zingen van 1981 vloeide geen
bloed, maar het loyalisme had als
politiek verschijnsel zijn langste
tijd gehad.
In 1983 werd opnieuw gepro
beerd een crisissfeer te scheppen.
Een olie-embargo en een verbod
op investeringen in Zuid-Afrika
(naar Zweeds voorbeeld) werden
de inzet van het spel. Maar wat
Scholtens mooiste uur had moeten
worden, werd een teleurstelling.
Hij mocht een motie indienen
waarin een onderzoek naar de mo
gelijkheden van een olie-embargo
en een investeringsstop werden ge
vraagd. Bovendien moesten Ne
derlandse bedrijven met vestigin
gen in Zuid-Afrika de EG-codes in
zake de gelijke behandeling van
zwarte arbeiders onderschrijven.
Omdat hij ook niet de beroerdste
was, beloofde minister van buiten
landse zaken Van den Broek sa
menspraak met vakbeweging en
werkgevers en een spoedige rap
portage over de resultaten van de
ze activiteiten. De kou was uit de
lucht en het debat onderging het
lot van de nachtkaars.
Het rapport van Van den Broek
wordt nu onderwerp van het derde
bedrijf in het Zuid-Afrika-drama.
Hoewel het nog niet is gepubli
ceerd, staat het wel vast dat Van
den Broek geen mogelijkheden tot
een embargo en/of investerings
stop ziet. Niet alleen de werkge-
door
Peter van Nuijssenburg
vers zijn tegen, ook het CNV ziet
geen brood in dergelijke drastische
maatregelen.
CNV
De christelijke vakbeweging
meent dat de sloop van de econo
mische apartheid de eerste stap is
op weg naar een ontmanteling van
de grote, politieke, apartheid. De
strijd van de zwarten wordt het
meest intensief gevoerd in de geïn
dustrialiseerde delen van het land.
Een volwaardige zwarte vakbewe
ging biedt de zwarte bevolking de
beste kansen voor ontplooiing,
scholing, betere huisvesting en
legt daarmee het fundament voor
een groter politiek bewustzijn. Een
investeringsstop zou deze ontwik
keling fnuiken.
Deze CNV-filosofie wint ook ter
rein binnen de CDA-fractie. Twee
jaar geleden werd een rapport met
soortgelijke aanbevelingen van de
kamerleden Van Ierssel en Mate-
man nog weggehoond. Nu blijken
deze inzichten gemeengoed te zijn
geworden. Het vertrek van Schol
ten en zijn voormalige slippendra-
ger Dijkman heeft de fractie bo
vendien bevrijd van twee brokken
piloten. Voor deze vacatures heb
ben zich, met de kandidaatstelling
voor de boeg, nog geen serieuze
kandidaten gemeld. Alleen het al
afgeschreven kamerlid Van den
Toorn loopt zich warm.
Een glansrol in het laatste bedrijf
lijkt voor de PvdA daarom niet
weggelegd. De sociaal-democraten
kunnen alleen hopen dat het con
flict tussen CDA en WD over de
invoering van een wettelijk ver
plichte rapportage over het nale
ven van de EG-codes uit de hand
loopt. Minister Van den Broek wil
dit gebaar tegenover zijn partij wel
maken, maar vindt vice-premier
Van Aardenne (WD) op zijn weg.
Van Aardennes argumenten: op
een enkele uitzondering na komen
de bedrijven al vrijwillig met hun
rapportage; verder staat een derge
lijke verplichting haaks op het
streven het aantal regels door de
overheid te beperken.
'Morsdood'
Bij de PvdA wordt de kans op
een breuk in het coalitiefront niet
hoog aangeslagen. Het lijkt niet
aannemelijk dat de WD de rap
portageplicht zal aangrijpen om
nog enkele uitstaande rekeningen
te vereffenen. De sociaal-democra
tische gelatenheid wordt het beste
geïllustreerd met de woorden van
de gangmaker en regisseur van
beide voorafgaande debatten, Ter
Beek: „Sinds het vertrek van Jan
Nico Scholten uit het CDA is Zuid-
Afrika als issue morsdood. Daar
valt voor ons weinig eer meer aan
behalen".
Om die reden ziet Ter Beek er
van af om binnenkort de hand
schoen op te nemen. Zijn fractiege
noot Wallage mag proberen het
breekijzer tussen CDA en WD te
wrikken. Veel kans van slagen
wordt hem niet gegeven. Hij mag
in het beste geval een lont zonder
kruitvat aansteken.
Het Duitse volk heeft de erva
ringen uit de Tweede Wereldoor
log zo snel mogelijk verdrongen,
en veertig jaar na Auschwitz
kampen veel jongeren in de
Bondsrepubliek met de gevol
gen daarvan. Het is nog lang
geen tijd voor de genade van het
vergeten. Integendeel, het onder
zoek naar de omstandigheden
waaronder het nationaal-socialis-
me opgang maakte is dringend
noodzakelijk.
In enkele van de vele bijeen
komsten op de Westduitse evan
gelische 'Kirchentag' - vier da
gen in Düsseldorf - klonk die
boodschap gisteren in alle duide
lijkheid door. De historicus Wolf
gang Scheppler uit Berlijn ver
weet de kerken, dat zij tekort zijn
geschoten in het begeleiden van
het Duitse volk om de schuld aan
de jodenvervolgingen te verwer
ken.
In deze bijeenkomst voor
christenen en joden werd eraan
herinnerd, dat al in de jaren 50 in
Duitsland een stemming heerste
van: de oorlogsjaren zo gauw
mogelijk vergeten. Ook bij de
herdenking van de overgave in
mei van dit jaar waren die gelui
den te horen. Scheppler waar
schuwde ervoor, de schuldbe
kentenis zoals de Westduitse pre-
sident Richard von Weiszacker
die op 8 mei uitsprak (welke
woorden veel opzien baarden)
niét te gebruiken om het onder
zoek naar de oorzaken van het
fascisme naar de achtergrond te
schuiven.
Geen heilsleer
Dr. Helmut Simon, lid van het
hooggerechtshof in Stuttgart,
ook bestuurslid van de Kirchen
tag, riep de protestanten op tot
een positief-kritische houding te
genover de staat.
"Ik ben een grondwetpatriot,
maar behoor niet tot degenen die
denken, dat de grondwet in deze
geseculariseerde wereld de gods
dienst vervangt, en die kritici
van de grondwet tot ketter ver
klaren. Onder christenen kan er
geen twijfel over bestaan, dat de
democratie geen heilsleer is
maar mensenwerk dat voor ver
betering vatbaar is". Volgens Si
mon moet de macht van de staat
telkens weer binnen de grenzen
van de wet worden terugge
bracht. De kerk van Christus kan
zich met geen enkele staatsvorm
identificeren en mag daarom ook
de democratie niet verabsolute-
Secretaris-generaal dr. Emilio
Castro van de Wereldraad van
Kerken confronteerde de Kir-
chentag-gangers met de
werkelijke betekenis van politie
ke betrokkenheid. "Solidariteit
met de slachtoffers van onrecht
vraagt van christenen dat ze zélf
bereid zijn risico's te lopen.
Christenen kunnen zich niet te
gen apartheid verzetten zonder
zich af te vragen op welke ma
nier zij zelf mede-verantwoorde
lijk zijn. Dat geldt ook voor het
vredesvraagstuk".
Gevaarlijk avontuur
De Westduitse SPD-politicus
Erhard Eppler, voorheen minis
ter van ontwikkelingssamenwer
king, noemde de plannen voor
verdediging vanuit de ruimte,
'Star Wars', een 'wedloop naar de
dood'. "De Verenigde Staten be
ginnen een gevaarlijk avontuur
als zij via militaire onkwetsbaar
heid de overheersing van de ge
hele wereld nastreven. Voor
christenen is het de vraag, of zij
de utopie van absolute veiligheid
en militaire onkwetsbaarheid
mogen najagen als miljoenen
mensen langs de weg kreperen".
Eppler deed een dringend be
roep op de westelijke industrie
landen, en vooral op Amerika,
om hun economische beleid en
defensiebeleid zo te veranderen,
dat de werkelijke nood in de we
reld kan worden aangepakt.
Gesprek met Rome. De her
vormde, gereformeerde en lu
therse kerkleiders die in novem
ber het oecumenische gesprek
met het Vaticaan zullen voorzet
ten moeten zich beter voorberei
den dan ze hebben gedaan voor
de ontmoeting met de paus in
Utrecht. Zo schrijft mevrouw
mr. dr. J. C. de Meyere (Amster
dam) in 'Protestants Nederland',
maandblad van de gelijknamige
vereniging. Zij heeft zich gespe
cialiseerd in de studie van het
rooms-katholieke kerkrecht.
Als de protestantse kerkleiders
vóór het pausbezoek een gede
gen studie hadden gemaakt van
dit kerkrecht en van de politieke
aspecten van de Rooms-Katho-
lieke Kerk, zouden ze bijtijds tot
de overtuiging zijn gekomen dat
de afwezige kerken gelijk had
den, meent mevrouw De Meyere.
Nu is het een 'ontgoocheling' ge
worden. Zij gelooft niet, dat
strakkere afspraken geholpen
zouden hebben, zoals ds. Huting,
voorzitter van de hervormde sy
node, nu veronderstelt.
Protestanten, zegt mevrouw
De Meyere, moeten zich realise
ren, dat de Roomse Kerk onder
'oecumenische roeping' verstaat:
het streven om alle kerken sa
men te brengen in eenheid van
organisatie onder de paus. "Juist
die kerkelijke organisatie is het
belangrijkste verschil met de re
formatorische kerken. Ze wordt
geacht door Christus zelf te zyn
ingesteld en is daarom van on
aantastbaar goddelijk recht".
Hervormde Kerk: beroepen
te Berkel G. Alma Epe, te 's Gra-
venpolder-Hoedekenskerke S.
Ypma Oosthem-Abbega (Fr.); be
noemd tot voorganger te Een
(Dr.) J. Ruiter, hulpprediker te
Oldebroek; aangenomen naar
Wognum-Zwaag A. W. Vlieger
Hoorn, naar Oud-Vossemeer A.
J. de Kieviet Oosterzee (Fr.), naar
Soest H. Radstake Heinkens-
zand, de benoeming door de zen
ding van de Gereformeerde Ker
ken tot toerustingspredikant op
de Molukken (Ambon) D. Kruyt
Heerlen; bedankt voor Wijk (bij
Heusden) G. S. A. de Knegt Hui
zen, voor Oud-Beyerland L.
Quist Middelhamis.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Akkrum kandi
daat mevrouw A. van der Pers
Rockanje. Gereformeerde Ker
ken Vrijgemaakt: aangenomen
naar Apeldoorn M. Blok Ensche
de; beroepen te Hoogeveen J.
Kruidhof Hardenberg. Christe
lijke Gereformeerde Kerken:
beroepen te Drogeham H. de
Graaf 's Gravenzande. Oud-Ge
reformeerde Gemeenten: aange
nomen naar Dordrecht A. D.
Muilwyk, lerend ouderling al
daar.
Doopsgezinde Broederschap:
aangenomen naar Aalsmeer G.
Hoekema Sneek, naar Zaandam
D. Broer Bussum-Naarden.
