De cultuur van
het theelichtje
leeft nog volop
Indonesië
in het geding
Kerken doen geen uitspraak over volkspetitionnement
Achtergrond
DINSDAG 4 JUNI 1985
PAGINA li
Psychologe: meer kans voor mannen in verpleging dan voor vrouwen bij politie
door
Huub Klompenhouwer
AMSTERDAM - Hoe komt het toch dat de toeloop van
mannen op vrouwenberoepen veel groter is dan die van
vrouwen op specifieke mannenberoepen?. Dat was
voor Marlies Ott de hamvraag bij het schrijven van een
proefschrift bij de vakgroep arbeids- en organisatiepsy
chologie van de Universiteit van Amsterdam. Door
middel van bijna driehonderd gesprekken over man
nen in de verpleging en vrouwen bij de politie kreeg ze
inzicht in de oorzaken van deze scheve ontwikkeling
van de emancipatie. Ze trok daaruit de conclusie dat
het nog een lange weg is naar een werkelijke gelijk
waardigheid van man en vrouw op de arbeidsmarkt. De
cultuur van het theelichtje leeft nog volop:
moet doen omdat ze vrouw is. Ze
werkt vrij. Wat fysiek geweld be
treft: bij een vechtpartij vroeg
haar collega om assistentie, maar
onderwijl had zij de vechtjas al in
de greep. Keurig! Prachtig! Dan
verdwijnt het bezwaar. Ze is ook
niet het type van een mannelijke
vrouw. Zij is vrouw gebleven".
En: 'U mag best weten dat na
dat die vorige agente weg was,
wij gevraagd hebben geen vrouw
meer op de groep te hebben. Om
te beginnen, ze zijn jong, vrije
jongens. Als het dan een leuk
meisje is, dat was die voorlaatste,
dan is het net een groep hanen
met een mooie kip. Grote onrust.
Aan de ene kant was dat meisje
juist rustig. Ze was er eigenlijk
helemaal niet van gediend. Dat
was haar probleem. Ze is in de
versukkeling geraakt. Ze kreeg
de mening dat ze van mij steeds
moest afwassen. Het was een
idee. Het was niet zo".
Twee citaten uit het in boek
vorm gegoten proefschrift van
Marlies Ott. De enkeling-agente
ondervindt vooral nadelen van
haar uitzonderingspositie. Er
wordt extra op haar gelet, op een
manier die vervelend voor haar
is. Ze moet nogal wat grove op
merkingen slikken van haar col
lega's en naar feestjes met de rest
van de groep gaat ze ook al niet
vaak, omdat ze het risico loopt
dat er 'geintjes' met haar worden
uitgehaald of dat ze wordt uitge
hoord over haar privé-leven. Ook
houdt ze zich vaker op met vrou
welijke taken, zoals kantinedien
sten of afwassen, koffiezetten en
zovoorts.
Marlies Ott: "Heel opmerkelijk
was het gegeven dat een agente
die zwanger was, uit dë surveil
lance dienst werd gehaald, om
dat dit te zwaar voor haar zou
zijn. Ze kreeg een kantinedienst.
Niemand van haar superieuren
stond erbij stil dat dit nu juist
veel zwaarder werk was dan die
surveillance. Mannen denken
nog altijd dat die typisch vrou
welijke taken veel lichter zijn
dan het werk dat ze zelf doen.'
Opmerkelijke uitkomst van
het onderzoek is ook dat een en
keling-agente in zekere zin af
stand neemt van andere vrou
wen en minder kritisch staat te
genover haar mannelijke collega.
"Laat ik vooropstellen, dat de si
tuatie van agentes in een korps
vol mannelijke collega's beslist
niet alle dagen een trieste zaak is.
Ze hebben het er best naar hun
zin over het algemeen. En lang
niet alle agenten zijn onsympa
thiek en steeds bezig met onge
wenste intimiteiten tegenover
hun vrouwelijke collega's. Ver
plegers zijn aardige mensen en
verpleegsters vinden hun man
nelijke collega's ook best leuk.
Maar toch, als er geen gericht be
leid komt, gaat het goed fout.'
Marlies Ott (31) zet de zaken op
een rijtje. Vijf jaar onderzoek
naar de ontwikkeling van man
nen in een specifiek vrouwenbe
roep en vrouwen in een mannen
beroep gaf een resultaat te zien
dat zelfs deze arbeids- en organi
satiepsychologe verbaasde. Dat
gold niet eens zozeer voor de ab
solute cijfers (bijvoorbeeld: 91
procent van de nieuwe mannelij
ke beroepsbevolking koos sinds
1971 voor werk waarin vrouwen
tot dan toe waren oververtegen
woordigd). Hoezeer er ook wordt
gepleit voor gelijke kansen voor
mannen en vrouwen op de ar
beidsmarkt, het zijn juist de
die op posities terecht
komen die vrij algemeen voor
vrouwen waren weggelegd. Om
het beeld nog schrijnender te
maken: tot de arbeidsmarkt toe
tredende vrouwen kwamen maar
voor 16 procent terecht in beroe
pen waarin mannen zijn overver
tegenwoordigd.
Nee, voor Marlies Ott school de
grootste verrassing in de ontdek
king dat mannen een minder
heidspositie zo totaal anders be
leven dan vrouwen. Tot nu toe
werd er in de wetenschap altijd
vanuit gegaan dat het voor ieder
een nadelig was om als enkeling
ergens te werken. Maar in de
praktijk blijkt het dat mannen
daar veel minder moeite mee
hebben dan vrouwen. En ook dat
vrouwen heel anders tegen man
nen in een minderheidspositie
aankijken dan omgekeerd.
In de verpleging bijvoorbeeld
hebben de vrouwen geen enkel
probleem om meer mannen als
collega's te krijgen, terwijl het bij
de politie merkbaar is dat het
aantal agentes niet te veel moet
toenemen. Blijft een goed beleid
uit, dan zou het wel eens zo kun
nen zijn dat de arbeidsmarkt
voor vrouwen volledig onderge
sneeuwd gaat worden door de
toename van mannen in die spe
cifiek vrouwelijke beroepen.
Het onderzoek van Marlies Ott
is gebaseerd op bijna driehon
derd interviews. Haar keus was
gevallen op de politiekorpsen
van Den Haag en Amsterdam en
de verpleegafdelingen van het
Academisch Medisch Centrum
in Amsterdam en het Radboud-
ziekenhuis in Nijmegen. Twee
verschillende categorieën wer
den telkens geïnterviewd. Agen
tes en verplegers die als enkeling
met agenten en verpleegsters
werkten en agentes en verple
gers die met meerdere seksege
noten, maar toch nog een,min
derheid, op een afdeling werk
ten. Telkens werden zowel een
agente als een mannelijke colle
ga uit dezelfde groep, plus een
brigadier geïnterviewd. Zo ging
het ook in de verpleging.
Vechtpartij
"Zij wordt door de groep geac
cepteerd en werkt zonder proble
men. Ik heb ook niet het idee dat
ze consessies aan haar werk
Marlies Utt: Nederland is het meest achterlijke land
Verpleging
"Toen er nog geen r
ren, deden artsen veel kleineren-
der over vrouwen. Maar met
broedeVs erbij is het meer gelijk
getrokken. Broeders remmen de
artsen af in het kleineren van
vrouwen". Weer een citaat uit het
proefschrift van Marlies Ott.
Voor verplegers blijkt het juist
voordelen te hebben om als en
keling tussen de verpleegsters te
werkeA. Er wordt wel extra op
hen gelet, maar dan op een ma
nier die als prettig overkomt. Ze
voelen zich niet buitengesloten,
maar nemen eerder een centrale
plaats in. En patiënten schrijven
aan de verpleger meestal een ho
gere status toe dan aan zijn vrou
welijke collega's.
Voor agentes geldt, dat zij juist
minder kansen op promotie of
specialisatie hebben dan hun
mannelijke collega's, terwijl ver
plegers eerder rijp worden
geacht om zich verder te ontwik
kelen, dan hun vrouwelijke col
lega's.
Het resultaat is dat de arbeids
markt er voor vrouwen somber
uitziet. Komt er geen beleid, dan
zullen er steeds meer mannen in
vrouwenberoepen terechtko
men, en ook meer doorstromen
naar leidinggevende functies. Op
die manier dreigt alleen maar
schade te worden aangericht aan
de positie-van vrouwen op de ar
beidsmarkt.
"Dit kabinet heeft de mond vol
van emancipatie, maar het beleid
staat daar haaks op. Dat blijkt uit
allerhande maatregelen. Ik
schrijf in het proefschrift ergens
over de cultuur van het theelicht
je. Thuis zijn als de kinderen van
school komen. Nederland is
daarbij het meest achterlijke
land. Nederland telt het laagste
percentage vrouwen op de ar
beidsmarkt".
"Kijk, al die details op zichzelf
zijn niet zo opvallend en eigen
lijk lijkt het op tal van fronten
best goed te gaan. Maar als je al
les op een rijtje hebt en je telt het
dan op, pas dan zie je dat het
goed fout dreigt te gaan. Ik wil
de maatschappij met mijn proef
schrift die spiegel voorhouden.
Er moet een goed beleid komen
waarin dan ook daadwerkelijk
gedaan wordt wat nu nog alleen
met de mond beleden wordt.'
Zware motoren
Ze heeft veel waardering voor
het Haagse politiekorps, waar
meer dan alleen gepraat wordt
over gelijke kansen. Het Haagse
korps heeft in de verschillende
dienstgroepen al 24 procent
vrouwen. In Amsterdam is dat
nog slechts 7 procent. "Peyster,
de vorige hoofdcommissaris van
Den Haag, was iemand die zijn
nek durfde uit te steken. Toen hij
besloot vrouwen ook bij de mo
torbrigade aan te nemen, was het
bezwaar dat die motoren veel te
zwaar zouden zijn voor vrouwen.
Dan maar lichtere motoren, was
zijn reactie. Die vrouwen zijn er
toen gekomen, maar de motoren
zijn even zwaar gebleven en het
lukte toch".
"Toen hij vrouwen wilde aan
nemen bij de ruiterij, was het be
zwaar, dat er geen kleedkamers
waren. Er is een ton uitgetrok
ken voor de bouw van dié kleed
ruimten. Vervolgens vonden de
mannen het niet eerlijk, omdat
zij in hele oude kleedkamers za
ten en de vrouwen in de nieuwe.
Het eind van het liedje is dat de
nieüwe kleedruimten nu voor de
mannen zijn en de oude kleedka
mers in gebruik zijn bij de vrou
wen. Maar bij de Haagse ruiterij
hebben ze nu dus wel vrouwen".
Niet alleen van overheidswege
is een op de praktijk gericht be
leid nodig om de dreigende on-
dersneeuwing van vrouwen op
de arbeidsmarkt ongedaan te
maken. Ook ondernemingsra
den, vakbonden, directies en ge
meentelijke overheden zullen
zich sterk moeten maken. In
haar boek geeft Marlies Ott een
aantal beleidsaanbevelingen. "Ik
heb sterk de indruk dat i
in vrouwenberoepen meer kan
sen krijgen vanwege het idee dat
leeft, dat juist de mannen onder
vertegenwoordigd zijn en dat het
daardoor door de wet gelegiti
meerd is. Meer duidelijkheid
over een wettig gebruik van een
voorkeursbehandeling is daarom
noodzakelijk.'
Boston
Vandaag promoveerde Marlies
Ott aan de Universiteit van Am
sterdam tot doctor in de sociale
wetenschappen. Een van haar
stellingen was dat de arbeids- en
organisatiepsychologie nog te
weinig heeft bijgedragen aan het
emancipatieproces. Met haar
proefschrift hoopt ze een stap in
de goede richting te hebben ge
daan. Over enkele maanden ver
trekt ze naar Boston. Gaat daar
gastcolleges geven en proberen
via een Engelse vertaling een
bredere interesse te wekken. En
uiteraard ook ervaring opdoen in
Amerika, waar men op het ge
bied van de vrouwenemancipa
tie wel wat verder lijkt te zijn.
Het proefschrift 'Assepoesters
en Kroonprinsen, een onderzoek
naar de minderheidspositie van
agentes en verplegers' is ver
schenen bij Uitgeverij SUA Am
sterdam.
DEN HAAG - In Amsterdam
wordt vandaag en morgen de 28ste
vergadering van de Intergouverne
mentele Groep voor hulp aan Indo
nesië (IGGI) gehouden. Vijftien rij
ke landen en internationale bank
instellingen zullen, onder voorzit
terschap van minister van ontwik
kelingssamenwerking Eegje
Schoo, praten over de financiële
steun die Indonesië nodig heeft
voor de uitvoering van het vierde
Vijfjarenplan (Repelita 4) van de
regering-Soeharto. In Repelita-4
wordt prioriteit gegeven aan inves
teringen in de landbouw, infra
structuur, energie, industrie en re
gionale ontwikkeling.
Vorig jaar zegden de donorlan
den (waaronder Australië, België,
Canada, Frankrijk, West-Duits-
land. Japan, Engeland, de VS,
Zwitserland en Nederland het In
ternationaal Monetair fonds, de
Wereldbank en de Aziatische Ont
wikkelingsbank) een bedrag toe
van 2,4 miljard Amerikaanse dollar
aan zachte leningen en financiële
giften. Voor het komende fiscale
jaar hoopt minister Schoo een zelf
de bedrag aan toezeggingen te krij
gen. Bij haar terugkeer van haar re
cente bezoek aan Indonesië, vorigè
week donderdag, zei ze er nog niet
zeker van te zijn of de donorlanden
dit bedrag bijeen zouden willen
brengen omdat zij zelf met begro
tingsproblemen kampen.
Volgens het rapport van de We
reldbank, aan de hand waarvan de
donorlanden zullën bepalen hoe
veel zij aan financiële hulp zullen
toezeggen, heeft Indonesië 2,5 mil
jard dollar nodig. Wereldbank-des
kundigen zijn somber gestemd
over de economische vooruitzich
ten in Indonesië. De voorspelde
economische groei van vijf procent
zal niet worden gehaald. De ver
wachting voor het komende jaar is
dat die economische groei niet bo
ven de drie procent zal uitkomen.
Investeren
Minister Schoo verklaarde dat de
belangstelling om in Indonesië te
investeren sterk is verminderd, zo
wel bij de buitenlandse als bij de
Indonesische investeerders. Oor
zaak hiervan is, volgens minister
Schoo, de recente hervormingen in
het belastingstelsel dat onrust te
weeg heeft gebracht onder de on
dernemers. Ook de corruptie en de
bureaucratie zouden er toe hebben
bijgedragen dat de interesse om te
investeren beduidend is afgeno
men.
Een van de aanbevelingen van
de Wereldbank is om geen ka
pitaalintensieve projecten meer
aan te pakken, maar vooral aan
dacht te besteden aan arbeidinten-
sieve projecten, omdat volgend
jaar de arbeidsmarkt met nog 17
miljoen arbeidszoekenden zal wor
den overspoeld. Hoewel op IGGI
conferenties er nooit over politieke
zaken gesproken wordt, zal de
kwestie van de executie van een
communistische voorman en de
dreigende terechtstelling van vier
andere partijgenoten van Moham
med Munir, de discussies in de
wandelgangen beheersen. Minister
Schoo, die tijdens haar bezoek aan
Indonesië de diepe geschoktheid
van de Nederlandse regering aan
president Soeharto tot uiting heeft
gebracht, verklaarde in de Tweede
Kamer dat zij de kwestie niet in het
formele overleg zou bespreken.
Maar zij zei wel bereid te zijn om de
verontwaardiging en de geschokt
heid van het parlement in een in
formeel onderonsje met de Indone
sische ministers over te brengen.
Het zou ook in de bedoeling van
Schoo liggen om de donorlanden
te bewegen bij Soeharto een be
roep te doen om de executie van de
vier communisten niette laten vol
trekken.
Nederland heeft in het verleden
niet zonder succes de handhaving
van de mensenrechten in Indone
sië aan de kaak gesteld, echter al
tijd in de marge van de IGGI-con-
ferenties. Dat leidde tot verbete
ring van de omstandigheden van
de duizenden politieke gevange
nen in de kampen en later zelfs tot
door
Bob Mantiri
Chaos
In Jakarta wordt de executie van
Mohammad Munir in verband ge
bracht met de sombere economi
sche vooruitzichten. Men vreest
dat de oppositionele krachten van
die gelegenheid gebruik zullen ma
ken om een chaos te veroorzaken
in het land. De terechtstelling van
Munir die veertien jaar gevangen
heeft gezeten, wordt gezien als een
waarschuwing aan vooral de - on
dergronds opererende - commu
nistische bewegingen in Indone
sië.
Dezelfde tactiek gebruikt de re
gering tegen radicale islamieten
door een vooraanstaande islamiet,
Sanussi, een voormalig minister
onder Soekarno, tot een langduri
ge gevangenisstraf te doen veroor
delen.
In het afgelopen anderhalf jaar
werd Indonesië geconfronteerd
met aanslagen op banken, over
heidsgebouwen en zelfs nationale
momumenten (Borobudur), die
toegeschreven worden aan de radi
cale islamitische bewegingen
waartoe Sanussi zou behoren.
Om politieke redenen heeft de
Indonesische regering altijd de bij
drage van IGGI aan de opbouw
van Indonesië „sterk gerelati
veerd". Tegenstanders van Soehar
to verwijten hem zich te afhanke
lijk te maken van buitenlandse
hulp. De president zou de volgen
de generatie met de schulden opza
delen. Maar Soeharto wees deze
kritiek van de hand met het argu
ment dat de IGGI-steun slechts
aanvullende hulp is. Het grootste
deel van de hulpgelden wordt door
Indonesië zelf opgebracht via zijn
olieinkomsten, zo luidt het ver-
Ontstaan
De IGGI dankt haar ontstaan in
feite aan een groep anti-communis
tisch gezinde westerse zakenlie
den. De eerste IGGI-conferentie
werd in 1967 in Genève gehouden
op initiatief van de Amerikaanse
uitgever van Time/Life, James Li
nen, een kenner van Zuidoost-Azie
en een overtuigd anti-communist.
Hij heeft lange tijd in Thailand ge
woond waar hij een universiteit op
richtte. in dat deel van Thailand
waar islamieten wonen. Linen no
digde Westerse industriëlen uit
voor een bijeenkomst in Genève,
waarbij gefilosofeerd werd over de
gevolgen voor Zuidoost-Azie wan
neer het communisme daar de
overhand zou krijgen.
De industriëlen kwamen tot de
conclusie dat economische wel
vaart in Zuidoost-Azie mogelijk
een dam zou kunnen vormen tegen
uitbreiding van het communisme,
zowel vanuit Vietnam als vanuit de
Chinese Volksrepubliek.
In de loop der jaren is dit initia
tief uitgegroeid tot een jaarlijkse
bijeenkomst van vijftien rijke lan
den die Intergouvernementele
groep voor hulp aan Indonesië (IG
GI) is gaan heten. Nederland ver
klaarde zich bereid om als voorzit
ter op te treden vanwege de histori
sche betrekkingen met de
lige kolonie.
Het uitgebreide bestuur (breed
moderamen) van de hervormde
synode vindt het niet nodig, zich
uit te spreken over de vraag of
een volkspetitionnement over de
plaatsing van kruisraketten in
Nederland zinvol is. De Raad van
Kerken heeft de lid-kerken deze
vraag voorgelegd alvorens even
tueel zelf hierover een standpunt
te bepalen.
Het hervormde kerkbestuur
wijst er in zijn brief aan de Raad
van Kerken op, dat de synode
zich al in 1962 onomwonden
heeft uitgesproken tegen het ge
bruik van kernwapens. Ook
werd in de 'pastorale brief van
1980 nog eens onderstreept, dat
daarmee naar synodaal inzicht
het bezit van deze wapens zin
loos was geworden.
Het komende volkspetitionne
ment is een particulier initiatief
en als zodanig niet afhankelijk
van enig besluit Van de kerken,
zegt het breed moderamen.
"Daarom hoeft de kerk zich
krachtens haar aard niet uit te
spreken over zo'n particuliere ac
tie". "Het is aan het inzicht van
de afzonderlijke leden voorbe
houden, hun persoonlijke beslis
sing daarover te nemen".
De commissie (deputaatschap)
'Oorlogsvraagstuk' van de Gere
formeerde Kerken in Nederland
is dezelfde mening toegedaan.
De gemeenteleden zijn mondig
genoeg om zelf te beslissen of zij
hun stem aan het petitionnement
zullen geven, zegt de commissie
in een brief die de kerkeraden in
augustus zullen krijgen.
Beyers Naudé. Vijftien jaar
geleden werd in Nederland de
werkgroep 'Kairos' opgericht,
een steungroep voor het werk
van het Christelijk Instituut van
dr. Beyers Naudé, voorvechter
voor rassengelijkheid, in Zuid-
Afrika. Bij de 'viering' van dit
lustrum zal Beyers Naudé, die nu
toestemming kreeg van de auto
riteiten om naar Nederland te
reizen, zelf aanwezig zijn.
Komende zondag, 9 juni, om 7
uur 's avonds is er een oecumeni
sche viering in do Janskerk in
Utrecht. Daar spreekt onder an
deren dr. Beyers Naudé. Aanslui
tend wordt een korte stille tocht
gehouden naar het vrijheidsmo
nument op het Domplein, waar
een krans zal Worden gelegd
voor de slachtoffers van het
apartheidsgeweld in de laatste
maanden.
Beyers Naudé zal vele bespre
kingen hebben met anti-apart-
heidsgroepen, leden van de
Tweede Kamer en. leiders van
Nederlandse kerken. Volgende
week woensdag, 12 juni, zal ko
ningin Beatrix hem ontvangen.
Nederlands-Gereformeerde
Kerken: bedankt voor Kampen
J. C. Schaeffer Emmeloord.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: bedankt voor Vlaardin-
gen J. Westerink Urk. Gerefor
meerde Gemeenten: bedankt
voor Hoogeveen Chr. van der
Poel Yerseke.
- Ds. W. Chr. Hovius heeft
zondag afscheid genomen van de
hervormde gemeente in Apel
doorn. Op 16 juni hoopt hij intre
de te doen in Katwijk aan Zee,
waar hij voor de derde keer tot
het predikantenkorps toetreedt.
Zijn bevestiger in Katwijk is ds.
W. Vroegindewey uit Eemnes,
- Komende zondag doet ds. C.
J. Sjollema uit Hien-Dodewaard
intrede in hervormd Katwijk
aan Zee. In verband hiermee
heeft kandidaat A. Spaans zijn
werk als bijstand in het pastoraat
beëindigd. Hij gaat nu in dezelf
de functie werken in Katwijk aan
den Rijn, omdat ds. L. Boer in
verband met het bereiken van de
70-jarige leeftijd zijn werk als zo
danig heeft neergelegd. Drie da
gen per week slechts, want kan
didaat Spaans bereidt zich ook
voor op zijn promotie.
- Op 23 juni (7 uur) hoopt ds.
P. Huisman uit Leeuwarden in
trede te doen in de gereformeer
de kerk van Hazerswoude. Zijn
bevestiger in de morgendienst is
ds. A. W. Bol uit Werkendam.
- Binnenkort zullen de arts
Stefan Handgraaf en zijn vrouw
Ellen de Bruijn (zendingshuis
Oegstgeest) naar het Westafri-
kaanse land Nigeria vertrekken.
Zij worden in dienst van de her
vormde zending uitgeleend aan
het medisch werk van de Presby
teriaanse Kerk.
Handgraaf (29) studeerde me
dicijnen in Leiden en zijn vrouw
(28) culturele antropologie. Op
zondag 16 juni (kwart over 10)
zullen zij in de Taborkerk in Pur-
merend officieel worden uitge
zonden.
- In Dronten is, 74 jaar oud, de
gereformeerde predikant J. Wol
ven overleden. Hij heeft van 1945
tot 1951 in Koudekerk aan den
Rijn gewerkt met een onderbre
king van twee jaar als legerpredi-
kant in Indonesië.
Vakantie. Het Algemeen
Diakonaal Bureau van de Gere
formeerde Kerken organiseert
ook dit jaar weer een groot aantal
'diakonale vakantieweken'. De
meeste zijn al volgeboekt, maar
in enkele is nog plaats, vooral
één-ouder-gezinnen en
met een kwetsbare ge
zondheid. Voor gehandicapten
in de leeftijd van 23 tot 40 jaar is
er nog plaats in de week van 27
juli tot 3 augustus op 'De Blije
Werelt' (Lunteren).
Het diakonale bureau kan na
dere inlichtingen geven: afdeling
recreatie, postbus 2211, 3830 AH
Leusden, telefoon 033-943244.
Bedevaart. Op zaterdag 15
en zondag 16 juni is er vanuit
Noordwijk, Leiden, Den Haag,
Delft, het Westland en Rotter
dam een bedevaart naar 'Maria's
genade-oord' in Banneux-Notre
Dame (Belgische Ardennen).
Verdere inlichtingen bij het Ban-
neux-secretariaat in het bisdom
Rotterdam, postbus 16, Meeu
wenbeemd 1, 2631 Ca Nootdorp,
voor Leiden bij zuster Conrada
(telefoon 893621), voor Noord-
wijk bij mevrouw Van Houten
(telefoon 16706).
Verslaving. Het 'Interkerke
lijk Beraad Verslaving Rotter
dam' heeft een uitgebreide infor
matie- en gespreksmap samen
gesteld over het verschijnsel
'verslaving' en het voorkómen
daarvan. De map is gemaakt van
uit ervaringen bij het werk op
het terrein van preventie en
voorlichting en is bedoeld voor
ieder die voorlichting hierover
geeft op catechisaties, gespreks
groepen en gemeente-avonden
en in leerhuizen. Het gaat niet al
leen over drugs maar ook over al
cohol.
(De map kost f. 15 en kan be
steld worden via giro 4342073 ten
name van de penningmeester
van genoemd beraad, Heemraad
singel 110 Rotterdam).
