Scanner en kleuren-tv
nu ook in zakformaat
MOTOR verrast
HOBBY
Uitstekende uitvoering
van Collegium Musicum
LEST bij vlagen imposant
Compact-discspeler komt tot volle ontplooiing
VRÜE TÜD
Knopje opent
autoraampje
ftp/sr
RADIO-TV-KUNST
ZATERDAG 25 MEI 1985
Gevarieerde recital fluit-harp
Erika Waardenburg harp en Dieks
Visser fluit, met werken van Quantz,
Bach, Saint-Saëns, Donizetti, Persi-
chetti, Spohr, Durey en Fauré. Ge
hoord op 23 mei in Kasteel Duiven
voorde (Voorschoten).
LEIDEN - De combinatie fluit-
harp is er één die op vele compo
nisten inspirerend gewerkt
heeft. Vooral nadat rond 1800
verschillende technische verbe
teringen aan de harp waren aan
gebracht, waardoor de speelmo-
gelijkheden van het instrument
uitgebreid werden ontstond
vooral in de vorige eeuw een
groot specifiek harp-repertoire.
Harpstukken uit een vroegere
periode zijn steeds transscrip
ties, tenzij het Barok-sonates be
treft: de begeleiding in deze
werken vroeg om een instrument
dat akkoorden kon spelen, en dat
kon derhalve even goed clave-
cimbel, luit of harp zijn. Het pro
gramma dat Erika Waardenburg
en Dieks Visser samensgesteld
hadden bood een keuze uit diver
se stijlperiodes. In Quants' Sona
te voor fluit en basso continuo
leek de fluit letterlijk en beide
spelers overdrachtelijk nog niet
op temperatuur. Bezwaren had
ik tegen de interpretatie van de
Partita in a voor fluitsolo van
Bach. Dieks Visser huldigt ken
nelijk de opvatting dat de langza
me delen een improviserend ka
rakter moet hebben. Of dat moet
resulteren in een uit zijn verband
trekken van het ritmische pa
troon lykt mij de vraag, te meer
dat het op dansen geënte muziek
betreft. Na deze minder gelukki
ge opening volgde een keur van
langere en kortere werken uit
een nabijere tijd, muziek waa
beide spelers zich meer thuis
voelden. Een veredeld salonmu
ziekje als de Romance van Saint-
Saëns, een innemend niemandal-
letje als de kleine Sonate van Do
nizetti, en een zeer in het gehoor
liggend Serenade van de Ameri
kaan Vincent Persichetti zorg
den voor de nodige afwisseling.
Een allerliefste Sonate van
Spohr, die de harp van nabij ken
de - hij was getrouwd met eer
die tijd beroemde harpiste - was
een verrassing na de pauze. Twee
werken van Fauré, Une Chètelai-
ne en sa Tour voor harpsolo
de Fantasie voor fluit en harp,
onderstreepten nog eens het v
schil tussen grotere kleinere en
componisten.
MIES ALBERDA.
Koor en orkest van Collegium Musi
cum o.l.v. resp. Nico van der Meel en
Robert Eliscu. Solistische medewer
king: Nico van der Meel tenor. Bas
Ramselaar bariton, en Wouter van
den Braak counter-tenor. Gehoord
op 24 mei in de Hooglandse Kerk.
Een lange rij wachtenden op het
kerkplein, een kerk waarin een
kwartier voor de aanvang van
het concert nog met moeite een
plaatsje gevonden kon worden,
waren het tastbare bewijs van de
grote belangstelling voor het
tweede concert van dit jaar door
Collegium Musicum. Hoe sfeer
vol de Hooglandse Kerk ook mag
zijn, de beruchte nagalm maakt
een zuivere beoordeling moei
lijk; door mijn minder gunstige
plaats in de kerk moeten sommi
ge elementen in de uitvoering
noodgedwongen buiten be
schouwing blijven. Met Stra-
winsky's Monumentum pro Ge-
sualdo en de Symfonie in C had
men voor wat het orkest-aandeel
betreft een originele keuze ge
daan zonder te vervallen in de
fout een beroepsorkest te willen
evenaren. Vooral op Pfitzner's
lang niet eenvoudige werk moet
hard en lang gestudeerd zfjn om
tot een zo verdienstelijke presen
tatie te kunnen komen. Gelukkig
ditmaal ook zorgvuldig
en lang gestemd, geen luxe in de
zeer koude en tochtige kerk. De
vier Italiaanse madrigalen, wa
onder één van Gesualdo, waren
een logisch vervolg op Strawins-
ky. Wat Nico van der Meel uit het
kleine kamerkoor weet te halen
is verbluffend: een ingetogen en
glaszuivere a capella koorzang,
tot in de puntjes verzorgd. Drie
jonge zangers, Nico van der Meel
zelf, Bas Ramselaar en Wouter
van den Braak vertolkten de 5
lo-partijen in Bach's Cantate 71
met een professionalisme waarin
vakmanschap en muzikaliteit
overtuigend aanwezig waren.
Ook met het voltallige koor wist
Nico van der Meel een ingetogen
en doorzichtige koorklank te rea
liseren in het Ave Maria van Ver
di. Extra lof verdient hier de zui
verheid die in dit zeer chromati
sche stuk vol verschuivende har
monieën zeer lastig is. Het Stabat
Mater voor koor en orkest van
dezelfde componist ligt met zijn
dramatiek meer in de lijn van
diens Requiem. De uitstekende
uitvoering van dit werk onder
streepte het feit dat Collegium
Musicum een belangrijke plaats
in het Leidse muzieldeven in
neemt.
MIES ALBARDA
'Tederheid' indrukwekkend
teurs, waarin geen enkele zwak
ke schakel is te vinden. Met na
me de spreektechniek is zeer
goed ontwikkeld en de teksten
worden met veel gevoel vóór
nuance en ritme uitgesproken.
Een goede en intensieve begelei
ding van de twee regisseurs is
daarin merkbaar.
In de mise-en-scène is LEST
alleen nog iets te voorzichtig ge
bleven. Er is veel te zien, er
wordt gezongen, gedanst en ge
musiceerd, er zijn licht- en ge
luidseffecten, maar ik mis een
echte theatrale overrompeling.
Daarvoor is de muziek soms net
iets te vlak, de dans teveel een
dansje. Dat in het programma
boekje slechts sprake is van de
corbouw en niet van decor-ont
werp is helaas duidelijk te zien.
Veel meer dan functioneel is het
verhoogde achtertoneel niet te
noemen. Maar dit moet gezien
worden als een klein aantal kriti
sche kanttekeningen bij een bij
vlagen imposante produktie met
twee uitstekende hoofdrolspe
lers van een gezelschap dat jaren
geleden al de status van goedwil
lende amateurs is ontstegen.
MARC VAN DER VELDEN
'Tederheid' van Enzo Milioni door
toneelgroep MOTOR. Met: Nana
Leigh, Hans Schneider en Ton de
Langen. Regie: Rosamaria Rinaldi.
Gezien op 24 mei in het LAK.
Wat zich in Tederheid' tussen
man, vrouw en een derde perso
nage op het toneel afspeelt, is in
theatraal opzicht zo knap gecon
strueerd, dat het van begin tot
eind kan boeien. Het gegeven is
een conversatiestuk in een net
niet realistisch kader, dat echter
geenszins in symbolische neve
len gehuld blijft. De spelers ge
ven dat sfeertje perfect aan. Het
spel van met name Ton de Lan
gen en Nana Leigh heeft iets af
standelijks en beheersts; er gaat
een zekere rust van uit, die aan
de spanning alleen maar ten goe
de komt.
Stukje voor stukje leer je de
geschetste situatie kennen, zon
der dat er van een allesverklaren-
de oplossing sprake is. 'Hij' is
een rijk en intellektueel man, de
vrouw een eenvoudig hoertje.
Beiden hebben een soort con
tract afgesloten: zij draagt voor
•hem een kind, en daartoe wonen
ze gedurende de zwangerschap
afgezonderd van de buitenwe
reld in zijn buitenverblijf. Voor
haar is het kind een middel om
aan de eigen leefsfeer te ontko
men - voor hem is het kind een
proefkonijn, dat hij aan een uto
pistisch opvoedkundig experi
ment wil onderwerpen. Haat is
daarbij zijn uitganspunt.
Daartegenover staat de teder
heid, die de derde persoon zegt
te willen schenken aan het kind.
Deze persoon neemt een aparte
plaats in hij/zij is een soort huis
bediende/dienstmeid, die de
speldimensie van het stuk (al
leen al de vloer als schaakbord is
van wezenlijke betekenis) nog
eens benadrukt. Hij gedraagt
zich als een nar, onderstreept
met zijn commentaren het to
neelmatige van de handeling,
ensceneert als een regisseur een
Hollywoodromantische dans
tussen de man en de vrouw (een
prachtige scène) en richt zich een
enkele keer tot het publiek.
Tegenover Ton de Langen, die
onderkoeld speelt en cynisme
zwakte in haar enscenering niet
helemaal kunnen ondervangen.
Hoewel er tijdens die middens
cènes, de presentatie van de ze
ven hoofdzonden, het verblijf
aan het hof van de paus en de
keizer, veel valt te lachen en te
zien, zakt daar de spanning toch
wat weg. De oorzaak is denk ik
dat Faustus in deze scènes veel
minder nadrukkelijk aanwezig is
en zijn metgezel en tegenspeler
Mephistophilis slechts toekijkt.
Daarmee is meteen het duo ge
noemd waar alles om draait en
dat veel latere schrijvers, waar
onder Goethe geïnspireerd heeft,
tot een eigen versie van dit zeer
oude gegeven. Faustus is een
jonge geleerde die zijn ziel ver
koopt aan de duivel in ruil voor
totale kennis, macht en tover
kracht. Mephistophilis is de
kroonprins en afgezant van de
opperduivel Lucifer en Faustus
metgezel tijdens diens 24 jaar
van onbelemmerde macht.
Het is elke keer weer opmerke
lijk wat voor een toneeltalent het
nu tien jaar oude LEST in huis
nog niet eerder in Nederland ge
speelde Italiaan Enzo Milioni.
Met haar helder en efficiënt re
gieconcept heeft regisseuse Ro
samaria Rinaldi de leden van de
ze groep tot een indrukwekken
de prestatie aangezet.
WIJNAND ZEILSTRA
'Doctor Faustus' van Christopher
Marlowe door LEST. Regie: Theo
Bögels en Richard Todd. Choreogra
fie: Jos Hooghuis, Jenny Mijnhijmer.
Kostuums: Marianne Wildschut e.a.
Muziek: Joost Walter e.a. Maskers:
Cecile Bögels. Voornaamste rollen:
Jon van Eerd, Rick van Vliet. Gezien
op 24 mei in de Leidse Schouwburg.
Daar ook vanavond nog.
Christopher Marlowe is een leef
tijdgenoot van William Shakes
peare. Beiden werden geboren in
1564. Er wordt wel geopperd dat
als Marlowe niet zo jong gestor
ven was hij werd op 29-jarige
leeftijd doodgestoken tijdens
een café-ruzie - Shakespeare
een groot deel van zijn roem met
hem had moeten delen. Het kan
zijn maar juist aan Marlowe's be
kendste stuk, 'Doctor Faustus',
blijkt hoezer Shakespeare in het
opbouwen van een verhaal, van
een intrige zijn meerdere is. Het
begin en einde van 'Doctor Faus
tus' bezitten een grote dramati
sche kracht, maar de middenscè
nes hangen er eigen^k een
beetje bij. Het Leiden English
Speaking Theatre heeft deze
heeft. Jon van Eerd (Faustus) en zijn de absolute uitblinkers bin-
Rick van Vliet (Mephistophilis) nen de groep van achttien ac-
Scène uit de Motor-produktie 'Tet
suggereert, en Nana Leigh, die
van de minder gecompliceerde
vrouw een aan de nieuwe situatie
aangepaste dame maakt, lijkt het
spel van Hans Schneider als der
de persoon aanvankelijk iets te
uitbundig. Echter, schijn be
driegt. Het is juist het relative
rende element, dat duidelijk af
stand tot nadenken schept.
Bijna aan het eind van het
theater-seizoen had de Leidse
groep 'MOTOR' dus nog een zeer
aangename verrassing in petto,
en dan nog wel de première van
een kwalitatief sterk stuk van de
m KK«| KUDU Kit VWO*
t* 50
Weer zijn er een paar buitengewoon fraaie apparaatjes op de markt gebracht, die klein en toch
zeer bruikbaar zijn: een draagbare scanner (een afluister-radio) en een miniatuur kleuren-
teveetje. Het publiek kan zich bovendien vergapen aan een nteuwe Compact-Discspeler, die
een geweldig bedieningsgemak aan een verrassend aantal nieuwe mogelijkheden paart.
De nieuwste en kleinste kleu
ren-tv komt van Seiko. Van huis
'uit elektronische"horlogefabri
kant, specialiseert de Japanse
firma zich in kleine, slimme ap
paraatjes zoals horloges met
computerfuncties. Daarbij is nu
een kleuren-tv in zakformaat ge
komen. Hij is niet groter dan een
draagbare radio en het stroom
verbruik is ook niet veel groter,
ondanks de kleuren.
Het geheim van de tv, die 450
gram weegt en 16 bjj 8 bij 3,2 cen
timeter meet, is het 5 centimeter
grote LCD-scherm. Liquid
Crystal Display is de naam voor
de horloge beeldschermen met
de zilverige lettertjes, waar licht
op moet vallen om ze te kunnen
aflezen. In de tv is een plat beeld
scherm van LCD-kristallen in
een kleuren-uitvoering toege
past. Het scherm vereiste 52.800
filmdunne transistors, die samen
een helder en scherp beeld vor
men. Dank zij de nieuwe tech
niek hoefde het scherm maar 2
mm dik te zijn.
Het draagbare teveetje komt
na de zomer naar Nederland. De
versie die tot nu toe werd ge
toond, werkt volgens en Ameri
kaanse en Japanse NTSC-beeld-
systeem. Voor Europa komt er
een PAL/Secam uitvoering, die
in heel Europa (dus ook in
Frankrijk) op vakantie te gebrui
ken zal zijn. De prijs zal ongeveer
1000 gulden bedragen.
Politie-ontvanger
Een ander merkwaardig eend
in de bijt is een zogenaamde
draagbare 'scanner'. Honderd
duizenden mensen in ons land
scheppen er behagen in om over
rampen, burenruzies en ver
keersproblemen te vernemen via
politiemobilofoon en ambulan
ceradio. Uit pure nieuwsgierig
heid luistert men naar de com
municatiekanalen die normaal
alleen gehoord kunnen worden
met zend-ontvangers. Dat ge
beurt met ontvangers die een in
gebouwde zoekmogelijkheid
hebben. Zulke ontvangers,
scannners, kunnen een station
dat ze zijn tegengekomen, vast
houden of onthouden.
Een van de laatste versies van
zo'n draagbare scanner is de in
legergroen uitgevoerde Sony-
scanner. Het apparaat kan be
paalde van tevoren afgebakende
banden afzoeken. Vindt hij iets
dat de moeite waard is, dan kan
men dit station in een elektroni
sche geheugen opslaan. Meerde
re banden, de zogeheten lage-po-
litieband en de hoge communi
catieband zijn voorhanden. Dan
is het apparaat nog als een gewo
ne FM omroep-radio te gebrui
ken en ten slotte - en dat komt
niet zo vaak voor - is op het ap
paraat de zogenaamde vliegtuig
band aanwezig.
De scanner kent veel bedie
ningsgemak en is onder meer
bruikbaar in het donker. De prijs
is er naar: rond de f 1100.- Een
rubberen, buigzame antenne
completeert het toestel met een
wat onorthodox, maar fraai uiter
lijk.
Discspelers
Van alle kanten komt een nieu
we generatie compact discspe
lers op de consument af. Terwijl
de produkten van het eerst uur
wat prijs betreft worden ge
dumpt, komen er fraaiogende
nieuwe kastjes in de handel. Niet
dat de geluidskwaliteit hoorbaar
beter is (beter dan best is nu een
maal onmogelijk) maar het be
dieningsgemak wordt groter en
de typische eigenschappen van
de CD worden beter benut.
In de compact disc zijn name
lijk heel veel eigenschappen
vastgelegd die bij veel mensen
onbekend zijn, omdat ze zo ont
zettend ver afstaan van de moge
lijkheden van de grammofoon
plaat. Het snel opzoeken van pas
sages bijvoorbeeld. Binnen een
seconde kan men een nummer
op de CD afspelen, of het zich nu
aan het begin of het eind van de
plaat bevindt. Verder kun.en de
fabrikanten van de CD een be
paalde passage (bijvoorbeeld een
thema in een symfonie) marke
ren. Zo'n passage kan in een oog
wenk worden opgezocht en bij
voorbeeld gebruikt worden by
het muziekonderwijs.
In elk CD-plaatje is een nauw
keurige 'boekhouding' van de
gebruikte tijd aanwezig. De leng
te van elk stukje muziek op de
plaat is aangegeven, speelt men
het af, dan is het mogelijk om te
zien hoe lang het zal duren en
wat eventueel de resterende tijd
is, tot het einde van het nummer.
Ook de resterende tijd tot aan het
einde van de plaat is voorhan
den. Al die zaken waren al in de
CD-plaatjes aanwezig, maar de
eerste generatie spelers konden
al die gegevens nog niet weerge
ven, laat staan gebruiken.
Sony heeft - voortbordurend
op dit thema - een topmodel ge
lanceerd dat gebruikt maakt van
alle genoemde mogelijkheden.
De CDP-50 ES heeft om te begin
nen een afstandbediening (infra
rood) en verder een display waar
al die gegevens omtrent lengte
en tijdsduur en index (de onder
verdeling in kleinere muziekthe-
ma's) in kunnen worden afgele-
Seiko brengt de eerste miniatuur kleuren-tv. Het apparaat heeft de omvang i
het beeld is niet veel groter dan een postzegel.
Jukebox-effect
Grappig is de manier waarop
deze bijna 3000 gulden kostende
CD-speler een schijfje afspeelt.
Dat kan natuurlijk ook gewoon,
van begin tot eind, zoals dat ook
met een grammofoonplaat gaat,
zij het dat de CD niet hoeft te
worden omgedraaid. Maar het
kan ook (eventueel op afstand
bediend) nummer yoor nummer,
als men eenvoudig aangeeft welk
muziekje van de CD-gedraaid
moet worden. Geprogrammeerd
spelen is het jukebox-effect: men
geeft tevoren aan welke num
mers men wil horen en in welke
volgorde.
Een compleet nieuwe methode
van afspelen is de methode waar
bij de CD wel in zyn geheel
wordt gereproduceerd, maar de
muziekjes in een door de 'com
puter' van de discspeler gekozen
willekeurige volgorde worden
voorgeschoteld. De volgorde is
elke keer weer anders, zodat een
totaal nieuw, merkwaardig effect
wordt bereikt.
Met de opkomst van huiscomputers van veel verschillende merken
volgens de nieuwe MSX-norm, worden in een recordtijd ook acces
soires geboren die uitwisselbaar zijn. AVT-elektronics uit Den Haag,
die zelf ook de AVT-huiscomputer op de markt brengt, heeft een
'Expansion-unit' bedacht die behalve op de eigen machine ook past
op de Philips, Sony enzovoort. Het is een 'doos' die toestaat dat er
allerlei extra randapparatuur aan een MSX-computer wordt gekop
peld.
De expansion unit geeft acht slots (gleuven) extra voor extra geheu
gen, spelletjes of speciale toepassingen (Rompacks). Ook is het mak
kelijk mogelijk een Quic-disk op de unit aan te sluiten. Al deze uit
breidingen zijn van belang voor degene die met zijn huiscomputer
meer wil doen dan alleen spelletjes.
In dure 'sleeèn' gaat van alles au
tomatisch of elektrisch. Sommi
ge van die status-achtige voorzie
ningen hebben toch ook wel
praktische betekenis. Zoals de
elektrisch werkende raambedie
ning. Je kunt bijvoorbeeld het
rechter portierraam openen of
sluiten zonder gevaarlijk ver
naast het stuur te hangen.
Zelfs in vele middenklasse-au
to's ontbreekt dit veiligheid en
comfort verhogende gemak. Met
een zelf in te bouwen montageset
kan het knopje-bediende op en
neer laten van de portierramen
worden gerealiseerd. Met het
pakketje, dat we in een Halfords-
winkel zagen, kunnen twee ra
men automatisch bediend wor
den. Vanaf een kiertje om te
'luchten', tot helemaal open.
Je moet er de natuur van een
auto-sleutelaar voor hebben om
de set (overigens aan de hand
van een duidelijke handleiding)
te monteren. Kost wel omstreeks
150 gulden, maar als je dat be
drag ervoor over hebt, geef je de
gezinsauto toch een 'american
look', die in bepaalde situaties
ook heel nuttig kan zijn.
