'Een bakker weet wat
groei is: meer broden'
w
Britse kiezers
zijn Thatcher
meer dan beu
Leertucht zou vezijn
VNO-voorzitter Kees van Lede:
PAGINA 6
MAANDAG 20 MEI 1985
„Als je aan de bakker vraagt, hoe maak je werkgele
genheid, dan zegt'ie meer broden verkopen. Die man
weet wat groei is. Als wij in Nederland dubbel zo mo
dieus zouden worden en twee keer zoveel naar de kap
per zouden gaan, scheppen we een enorm stuk struc
turele werkgelegenheid. En er vloeit geen cent van
weg".
Kees van Lede, sinds eind vorig jaar voorzitter van
het Verbond van Nederlandse Ondernemingen (VNO),
heeft duidelijkheid als handelsmerk gekozen. Steeds
weer licht hij zijn standpunt toe met begrijpelijke
voorbeelden onder het motto: „We moeten over een
heleboel dingen niet zo moeilijk doen". Een gesprek
over de economische actualiteit.
Flexibilisering? Van Lede krijgt
dat woord „zo langzamerhand
niet meer uit m'n mond". Een
voorbeeld dan maar. „Een visser
moet kunnen zeggen: in het sei
zoen werk ik halve dagen en bui
ten het seizoen twee keer zo
hard, zonder dat ik overwerk
krijg uitbetaald. Zo krankzinnig
is dat niet. Het gaat erom dat het
werk wordt gedaan, niet wan
neer dat gebeurt. We moeten wel
bereikbaar blijven. Door de com
binatie van glijdende werktijden
en een toenemend aantal rooster-
vrije dagen zijn veel dienstverle
nende bedrijven in de proble
men gekomen met hun service
aan de klanten".
door
Harry Meijer
Van Lede is het nieuwe gezicht
van de ondernemers: duidelijk,
zonder opsmuk. Gaat regelmatig
naar het buitenland om. als am
bassadeur van het bedrijfsleven,
handelspartners te „masseren".
Misschien is Van Lede minder
politiek dan zijn voorganger mr.
Chris van Veen, die vaak met
„meneer Kok" een publiek debat
aanging. In tegenstelling tot de
ex-politicus Van Veen heeft Van
Lede zijn sporen vooral verdiend
in het bedrijfsleven.
In de onderhandelingen over
de nieuwe cao's heeft de VNO-
voorzitter zich opmerkelijk afzij
dig gehouden. Hij weigerde een
tv-debat met tegenstrever Kok.
„Op het moment dat je bewust
kiest voor decentraal onderhan
delen, dus per bedrijfstak of on
derneming, kies je als voorzitter
voor een lager publicitair profiel.
Het, is overigens een misverstand
dat'het VNO vooral op het socia
le vlak bezig is. Ook dat econo
mische verhaal over die bakker
moet aan de man worden ge
bracht. Dat kost al tijd genoeg".
Met verstand
Van Lede heeft een positief
oordeel over de bereikte cao-ak
koorden. „Er is met verstand on
derhandeld. Ten aanzien van het
zeer gevoelige punt van de 36-
urige werkweek hebben we ge
zegd: we komen er nu niet uit
dus laten we samen een jaar de
tijd nemen om dat te bekijken.
Het is echter volstrekt onverant
woord dat de vakbeweging zegt:
die 36 uur komt er toch in '86,
daar studeren we wel even naar
toe".
Volgens Van Lede heeft het
dogma van de 36 uur het sociaal-
economisch debat verschraald.
„Arbeidstijdverkorting als zoda
nig heeft voor ons niets princi
pieels. Waar we moeite mee heb
ben is algemene karakter dat de
vakbeweging eraan wil geven.
Door die 36 uur te verabsolute
ren dreigen we uit het oog te ver
liezen waar het allemaal om gaat.
Doel van korter werken is te
trachten maximale werkgelegen
heid te scheppen met behoud
van de concurrentiekracht van
het bedrijfsleven. Wij constate
ren in zeer veel gevallen dat ar
beidstijdverkorting alleen selec
tief is toe te passen. Als je het al
gemeen zou doen is het positieve
effect op de werkgelegenheid op
z'n minst onbewezen".
Een verkorting van de gemid
delde werkweek zou alleen mo
gelijk zijn in situaties waar repe-
Van Lede: 'Wat
we allemaal
gewend waren
moest
verdwijnentot de
liftboy toe.
Tragisch toch?
terende arbeid wordt verricht,
zoals lopende band werk, en
waar minstens 20 mensen
werken. Vijf procent arbeidstijd
verkorting levert daar één ar
beidsplaats op. Zijn er minder
mensen dan krijgt de herbezet
ting het karakter van een
„breuk".
Gevaar
Van Lede: „Het klinkt zp rede
lijk, en daar zit het publicitaire
gevaar in, als je zegt dat 10 pro
cent minder werken ook 10 pro
cent meer banen oplevert. Als we
analyseren hoe de arbeid in Ne
derland in elkaar zit, dan moeten
we cohstateren dat het percenta
ge mensen dat werkt in groepen
van 20 plus en ook nog eens repe
terend werk doet, minimaal is.
Iedere grote bank heeft 20.000
werknemers. De werkgelegen
heid is echter ondergebracht in
eenheden van 2 of 3 mensen.
Kijk maar naar het filiaal op de
hoek. Daar kun je niet met de
grote kwast van de 36 of 32 uur
overheen gaan".
„Publicitair zitten we te veel
vastgeklonken aan het idee van
de lopende band, die 24 uur staat
te draaien met een heleboel men
sen er omheen. Dat beeld staat
ver af van de werkelijkheid. Als
je arbeid met z'n eindeloze varia
ties centraal gaat organiseren,
dan weet je per definitie dat je
voor een heleboel mensen din
gen regelt die zij niet willen".
De overstap van 48 naar 40 uur
is nog niet zo lang gelden vrij ge
ruisloos verlopen. De op het oog
betrekkelijk kleine stap naar 36
uur is ineens een vreselijk moei
lijk probleem geworden. Dat
lijkt overdreven. Van Lede ech
ter: „Het debat is nu wezenlijk
anders. In de jaren van de groei
wilde we extra vrije tijd om op te
maken wat we met z'n allen had
den verdiend. Werkgelegenheid
kwam in het hele plaatje niet
voor. Nu is het zo dat de mensen
liever een extra uurtje vrij heb
ben zonder een flinke duit in het
zakje. Als de groei van vroeger
weer terugkomt en we kunnen
van de arbeidstijdverkorting
weer een luxe-probleem maken,
dan doe ik onmiddellijk mee".
Expansie
Andere vormen van arbeids
duurverkorting bieden momen
teel meer soelaas naar zijn oor
deel. De herbezetting van de vut
is 70 procent. „Dat is fenomenaal
hoor". Maar volgens Van Lede
kan de werkloosheid eigenlijk al
leen worden opgelost door eco
nomische groei. Expansie van
het bedrijfsleven dus. Een groter
aandeel op de internationale
markt.
Meer flexibiliteit in de arbeids
markt, een stokpaardje van de
werkgevers, is daarbij volgens
Van Lede een voorwaarde.
„Wanneer je als ondernemer een
kans ziet op de intérnalionale
markt, dan moetje daar heel snel
op kunnen inspelen. Snel men
sen vlot kunnen aannemen en
snel kwijt kunnen raken. Daar
loopt Nederland niet in voorop.
De werknemers zijn hier gefi
xeerd op het idee datje het beste
je hele leven in één bedrijf kunt
blijven.
„Het zit niet in Nederlanders
om te zeggen: ik ga eens wat an
ders doen. Dat probleem was er
ook toen we een overspannen ar
beidsmarkt hadden. We moeten
oppassen dat we worden inge
haald door studenten die na van
universiteiten en beroepsoplei
dingen komen. Die hebben een
tijdje de zaak aangekeken en zijn
tot de conclusie gekomen dat zij
voor zichzelf moeten gaan zor
gen. Die jongens en meisjes zijn
veel concurrerender. dus flexibe
ler".
Van Lede noemt zichzelf wat
dit betreft een goed en een slecht
voorbeeld. Goed, omdat hij voor
zijn huidige baan vier andere
topfuncties had (Shell. McKin-
sey. Hollandse Beton Groep en
Koninklijke Nederhorst Bouw)
en slecht omdat zijn goede oplei
ding niet voor iedere Nederlan
der is weggelegd. „Maar mijn ou
ders vonden ook gek dat ik een
paar keer een overstap maakte".
Geduld
Ondanks het bescheiden her
stel van de economie trekken de
investeringen niet aan. Het kapi
taal lijkt een langzaam-aan-actie
te houden. Van Lede: „We moe
ten geduld hebben. Het herstel is
plotseling ingetreden. De Neder
landse ondernemers hebben de
verbeterde marges vooral ge
bruikt om de balansen op te
poetsen. Van expansie is relatief
weinig sprake. Bovendien is de
aard van de investeringen de
laatste tijd gewijzigd. Door in
vesteringen in automatisering
wordt de bestaande capaciteit
vergroot. Dat soort zaken, die
ook werkgelegenheid scheppen,
staan echter niet als investering
te boek".
Het vergroten van de binnen
landse vraag, waarop onder meer
warenhuismagnaat Dreesmann
aandringt, staat niet bovenaan
zijn verlanglijstje. "Het gaat
Dreesmann er om dat we meer
bij V en D kunnen uitgeven. Ik
wil niet ontkennen dat een ver
groting van de bestedingen een
nobel doel is. maar zo ken ik er
nog wel een paar. Die lastenver
lichting aan het bedrijfsleven
mag er niet aan opgeofferd wor
den. Je kunt niet enerzijds kla
gen over achterblijvende inves
teringen en aan de andere kant
de investeerders tegen de sche
nen schoppen".
Liftboy
De belangrijkste groei van de
werkgelegenheid, en daar gaat
de maatschappelijke discussie
op dit moment over, hoeven we
volgens de VNO-voorzitter niet
meer in de industrie te verwach
ten. Automatisering zal daar de
werkgelegenheid voortdurend
onder druk blijven zetten. Maar
op andere terreinen valt er ge
noeg te doen. „De meeste werk
gelegenheid zit vooral in de nieu
we diensten, in nieuwe producte
inkomen omhoog ging. Naarma
te de arbeidskosten stegen na
men de bestedingsmogelijkhe
den af. Wat we allemaal gewend
waren, moest verdwijnen, tot de
liftboy toe. Tragisch toch?".
"Als in de Gereformeerde Ker
ken op staande voëj leertucht
werd toegepast, zou dat grote
verwoestingen aanlichten. Er
zouden dan een paar honderd
predikanten uit de kerk moeten
worden gezet. En dat heeft geen
De Rotterdamse predikant dr.
J. Vlaardingerbroek zei dat zater
dag op een bezinningsbijeen
komst van de vereniging 'Woord
en Geest' in Rotterdam. Tegen
over tuchtmaatregelen pleitte hij
voor een concentratie van het be
lijden op het hart van het evange
lie. Volgens Vlaardingerbroek
zou de synode alles van de agen
da moeten schrappen wat niet re
gelrecht met het hart van het
evangelie heeft te maken. Zo zou
ze het oorlogsvraagstuk niet
moeten behandelen en de ban
den met het Interkerkelijk Vre
desberaad moeten verbreken.
Tegen het verwijt dat de kerk
in dat geval haar stem niet meer
zou laten horen zei de predikant,
dat de kerk dat ook nu niet doet.
"Als een gereformeerde synode,
een uitspraak doet over het oor
logsvraagstuk, is dat niet de slem
van de kerk maar de mening van
een aantal mensen die daar juist
net in Lunteren bij elkaar zit
ten".
Vijftig jaar. De Raad van
Kerken in Nederland heeft her
dacht. dat vijftig jaar geleden (op
10 mei 1935) de 'Oecumenische
Raad van Kerken in Nederland'
werd opgericht. Op deze bijeen
komst gaf prof. dr. H. van der
Linde, die van 1948 tot 1953 se
cretaris van de raad is geweest,
een terugblik. (Van der Linde
was eens hervormd predikant,
maar ging in 1960 over naar de
Rooms-Katholieke Kerk, waar
hij een functie kreeg aan de Nij
meegse universiteit).
Professor Van der Linde kwa
lificeerde het begin van de raad
als 'argeloos' en 'simpel'. In 1946
kreeg het werk een duidelijke
structuur, hoewel de Gerefor
meerde Kerken en de Rooms-
Katholieke Kerk zich nog niet
hadden aangesloten. Dat gebeur
de pas in 1956. Toen gingen ook
de beleidsmensen van de kerken
zelf de vergaderingen bezoeken.
De raad en de kerken in het al
gemeen, zei Van der Linde, wor
den zich er steeds meer van be
wust, dat ze deel uitmaken van
een groot geheel van kerken die
ieder hun eigen cultuur en ma
nier van belijden hebben. "Ook
wij in het Westen weten nu, dat
onze theologie niet de klassieke,
algemeen geldende geloofsver-
tolking is voor heel de aarde,
maar een van de vele historische
vormen. Maar dat ontslaat ons
niet van de plicht, te vragen voor
welke specifieke verantwoorde
lijkheden wij staan in onze eigen
wereld".
Ook voor de confrontatie met
andere religies en culturen acht
te professor Van der Linde de be
zinning op het eigen geloofsgoed
van belang. "Wie wat heeft, hoeft
niet bang te zijn iets te verliezen
als het in de smeltkroes gaat op
weg naar rijkere bewustwor
ding".
Simonis over raad. Vandaag
zei aartsbisschop Simonis voor
de NCRV-radio. dat de voorde
len van het lidmaatschap van de
Raad van Kerken groter zijn dan
de nadelen. Er is nog nooit spra
ke van geweest, dat zijn kerk
zich uit de raad zou terugtrek
ken. Simonis reageerde daarmee
op de voorspelling van de vroe
gere voorzitter van de Raad van
Kerken, professor dr. H. Berk
hof, dat dit in de jaren 90 wel zou
gebeuren.
Overigens ontkende bisschop
Simonis niet, dat er in de raad
spanningen bestaan tussen zijn
kerk en de andere kerken, met
name bij kwesties als ontwape
ning, ontwikkelingssamenwer
king en de sexuele moraal. "De
Raad van Kerken is een ge
spreksforum, een goede zaak als
zodanig, maar een eenheid is hij
niet, want de kerken zitten daar
nu juist bij elkaar om tot meer
eenheid te komen".
Oecumene, zei Simonis, bete
kent voor het Vaticaan een toe
groeien naar een eenheid die de
Heer voor zijn kerk heeft gewild.
"En dat is vanuit het katholieke
geloofsinzicht één kerk onder
leiding van paus en bisschop
pen".
Icto Leiden. Er is een afde
ling Leiden en omstreken opge
richt van het landelijke Interker
kelijk Comité Tweezijdige Ont
wapening (Icto). Het adres van
het secretariaat is Schouwenho-
ve 95 Leiden, telefoon 768524.
(Doel van het Icto is: 'bezin
ning op het vraagstuk van oorlog
en vrede'. De vereniging kiest
voor 'een verantwoorde ontwik
keling van het huidige veilig
heidsbeleid' en voor 'tweezijdige
wapenbeperking', "waarbij gelet
moet worden op de taak die van
Godswege aan de overheid is op
gedragen").
Hervormde Kerk: beroepen
te Oud-Beijerland L. Quist Mid-
delharnis, te Sellingen (Gr.) kan
didaat J. van Meerveld Voorthui
zen. Gereformeerde Kerken
Vrijgemaakt: bedankt voor Has
selt en voor Mariënberg H. Hid-
ding Bunschoten. Christelijke
Gereformeerde Kerken: beroe
pen te Bunschoten J. van Amstel
Ede; bedankt voor Maassluis J.
Brons Urk.
LONDEN - Er is iets veranderd
aan het optreden van de Britse pre
mier mevrouw Thatcher tijdens
het dagelijkse vragenuurtje in het
Lagerhuis. Ze spreekt nu met een
zachte stem, op warme toon, en
lijkt zelfs bereid naar tegenstan
ders te luisteren, vaak met een be
moedigende glimlach op het ge
laat.
Verdwenen is de agressieve en
beledigende straatvechtersstijl,
weg ook de luide stem die des
noods alle 650 Lagerhuisleden te
gelijk kon overschreeuwen. Oppo
sitieleider Neil Kinnock, vaak het
slachtoffer van de toorn van de
premier, grapte na dit eerste optre-
den-nieuwe-stijl: „Ze heeft zeker
een nieuwe hypnotiseur geno-
De werkelijke reden waarom me
vrouw Thatcher ineens een wat
menselijker gezicht is gaan tonen,
is dat het juist haar harde optreden
is, dat de Conservatieve politici zo
veel zorgen baart. Peilingen wijzen
er steeds duidelijker op. dat het
land daar slecht tegen kan.
Dat bleek bij regionale verkiezin
gen die begin deze maand werden
gehouden, en die op een forse ne
derlaag voor de Conservatieven
uitliepen. Statistische onderzoe
ken naar dat verlies leverden op,
dat het vooral de persoonlijkheid
van de premier is. die de kiezers
ertoe bracht de Tories te laten val
len.
Een hiermee verbonden pro
bleem voor de Conservatieven is,
dat de harde economische politiek
die de regering de afgelopen jaren
heeft gevolgd en die door me
vrouw .Thatcher steeds als een
soort persoonlijke kruistocht is ge
zien, niet langer aan het electoraat
te verkopen is.
Zes jaar achtereen is er vanuit
Downing Street 10 verkondigd:
„We moeten nu bezuinigen, de
broekriem aanhalen, even door die
zure appel heen bij ten, want alleen
nadat we-de door Labour verziekte
economie gezond hebben ge
maakt, kan het weer beter gaan".
Thatcher's draaiorgel heeft steeds
dat ene deuntje gespeeld.
Het is geen wonder dat de kie
zers nu een beetje ongeduldig be
ginnen te vragen: „Komt er nog
wat van?". Want hoewel de rege
ring ontegenzeggelijk op een aan
tal economische successen kan
wijzen (inflatiebestrijding bijvoor
beeld), is vrijwel niemand er de af
gelopen zes jaar op vooruit gegaan,
op een klein groepje zeer welge-
stelden na.
Belastingen
De beloofde belastingverlagin
gen zijn nauwelijks van de grond
gekomen, de totale som van de pu
blieke uitgaven is nog steeds te
hoog, en het allerergste is. dat de
werkloosheid nog steeds stijgt en
nu al 3,2 miljoen Britten tot niets
doen veroordeelt.
Na zoveel jaar aan 's lands roer te
hebben gestaan, heeft de regering
het voordeel van de twijfel verlo
ren. Ook traditionele Conservatie
ve stemmers gaan nu denken dat
de economische politiek van de re
gering wel eens niet de beloofde
vruchten zou kunnen opleveren.
Wat kwalijker voor Thatcher en
haar medestanders is: binnen de
eigen Lagerhuisfractie neemt het
aantal dissidenten in kracht en ge
tal toe. Parlementariërs die altijd al
twijfels over Thatcher's monetaris-
tische medicijn hadden, zien nu de
tijd rijp om hun stem te laten ho-
Zo werd vorige week bekend dat
oud-minister van buitenlandse za
ken Francis Pym aan het hoofd
van een groep van 32 Conservatie
ve Lagerhuisleden staat die als
„pressure-group" willen optreden,
in een poging de regering tot een
politiek van economische stimula
tie te brengen door middel van gro
te publieke werken als huizen
bouw en wegenaanleg.
Het dagblad The Times wist ver
der te melden, dat weer andere lei
dinggevende Conservatieven, on
der wie niemand minder dan secre
taris-generaal van de NAVO lord
Carrington. een wetenschappelijk
bureau willen oprichten om een
dergelijke nieuwe. niet-Thatche-
riaanse economie intellecteel te on
derbouwen.
In haar eigen kabinet heeft me
vrouw Thatcher voorts meer en
meer tegenwerk van haar populai
re minister van energie. Peter Wal
ker, die, als de tijd daar is, zich wel
eens als haar niet te stuiten opvol
ger zou kunnen aandienen.
Als de tijd daar is, inderdaad,
want hoewel het gerommel uit de
Conservatieve bankjes steeds lui
der begint te klinken, is de positie
van de premier vooralsnog onaan
tastbaar. Haar nieuwe manier van
optreden in het Lagerhuis bewijst
niet alleen dat ze zich iets van de
kritiek aantrekt, maar ook dat ze er
niet over denkt, op te stappen.
Weddenschap
Niettemin: mevrouw Thatcher
heeft misschien toch niet meer zo
veel lol in haar vak als ze had. Haar
frequente grote buitenlandse rei
zen tonen aan, dat de binnenlandse
politiek niet meer alleen-zaligma
kend voor haar is. haar neiging
door
Henk Dam
minder en minder in het Lagerhuis
te verschijnen eveneens.
Misschien is het dus toch wel een
teken des tyds dat bij de beste
graadmeters van de Britse maat
schappij, de bookmakers, wedden
schappen op het aanblijven van de
premier kunnen worden afgeslo
ten. De grote bookmaker Ladbro-
ke's acht de kans dat mevrouw
Thatcher voor 1 januari aanstaande
aftreedt 1 op 5, en voor 1 januari
1987 1 op 2.
De grootste oppositiepartij, La
bour, spint uiteraard garen bij zo
wel de veranderende stemming in
het land, als de onrust binnen de
Conservatieve partij, als de specu
laties over mevrouw Thatcher's
aanblijven. En dat zijn niet eens de
enige *edenen waarom partijleider
Neil Kinnock en zijn mannen de
laatste tijd zo'n goed humeur heb
ben.
Cf*
Ukf
i
Thatcher: andere toon (foto ap>
Want ook de Labour-partij
maakt een fundamentele verande
ring door, en wel een van positieve
aard. De machtige linkervleugel
onder leiding van aarts-intrigant
Tony Benn is namelijk de afgelo
pen weken geleidelijk maar onmis
kenbaar verlamd geraakt.
Dat heeft vooral te maken met de
afloop van de mijnwerkersstaking,
die niet tot het algemeen gevreesde
bloedbad tussen links en rechts in
de partij leidde, maar velen die tot
dan toe tot links behoorden tot een
nieuw inzicht heeft gebracht.
De staking bracht de holle retho-
riek, de geringe populariteit en het
gebrek aan realiteitszin van ultra
links genadeloos voor het voet
licht. Opkomende tot links beho
rende politici als Michael Meacher,
Tom Sawyer en David Blunkett
verbonden daaraan de conclusie
dat Labour alleen resultaat kan be
reiken als de partij zich gematigder
opstelt.
Realisme
Net als bij de PvdA wordt het La-
bour-orkest nu gedirigeerd door
nieuw realisme. Het pas door de
partij gepresenteerde economische
programma „The Jobs and Indus
try Campaign" is gematigd, even
wichtig en betekent een afscheid
van een hele kast vol tot voor kort
druk bereden socialistische stok
paardjes.
Gaat Labour dus de komende al
gemene verkiezingen (die over een
jaar of twee worden gehouden)
winnen? Zo ver is het nog lang
niet, en er is een krachtige reden
waarom een dergelijke overwin
ning niet erg waarschijnlijk is. Die
reden is de derde stroming in de
Britse politiek, de Alliantie tussen
Liberalen en de SDP.
De in het centrum verblijvende
Alliantie deed het bij de regionale
verkiezingen van begin mei het
best. Het was de Alliantie die in het
zuiden van het land, het traditione
le Tory-bolwerk. de stemmen weg
kaapte. en niet de Labour-partij.
De tussenstand bij de Britse poli
tiek is daarom eerder: de Conser
vatieven verliezen hun greep op de
kiezer; die stemmen gaan zowel
naar Labour als de Alliantie; de
kans dat bij algemene verkiezin
gen geen enkele partij een absolute
meerderheid haalt, neemt toe.
