Kil welkom voor paus
Demonstratie leidt tot geweld
Wrang grapje: 'Nonnen van Randstad uitzendbureau'
Van Agt: grote lauwheid
bij start van pausbezoek
Utrecht: 'Leken doen
geen pastoraal werk'
Den Bosch: pleidooi
voor mgr. Ter Schure
MAANDAG 13 MEI 1985
ME treedt op in Utrecht
UTRECHT (GPD) - Na afloop van
de anti-pausdemonstratie die giste
ren in Utrecht werd gehouden,
hebben zich grimmige taferelen af
gespeeld. Bij ernstige ongeregeld
heden tijdens het pausbezoek vie
len enkele gewonden onder actie
voerders en politiemensen. Een
oudere toeschouwer overleed door
de emoties aan een hartaanval. De
politie verrichtte negentien arres
taties.
De relfen begonnen na afloop
van een door de binnenstad gehou
den anti-pausdemonstratie waar
aan volgens het Komité Anti-Paus
Bezoek tenminste 4.000 mensen
deelnamen. Volgens de Utrechtse
hoofdcommissaris mr. J. Wiarda
waren actievoerders in bezit van
molotovcocktails. De politie vond
aan de Mariaplaats plastic tassen
met daarin flessen gevuld met
brandstof. Verder maakten actie
voerders gebruik van stokken,
klauwhamers en straatstenen.
In de vroege ochtend was het in
Utrecht nog zeer rustig. Slechts
een honderdtal belangstellenden
had zich naar de omgeving van de
H. Catharinakerk aan de Lange
Nieuwstraat begeven, waar paus
Johannes Paulus II om half negen
een dienst bijwoonde. Tijdens de
rit van de kerk naar het Jaarbeurs-
complex werd de paus door een
haag van mensen op de Nieuweg-
racht toegejuicht.
Spandoeken
Tegen twaalf uur echter verza
melden de demonstranten van de
anti-pausoptocht zich op de Maria
plaats. Enkelen droegen gouden
kruizen bij zich en borden en span
doeken tegen de houding van de
paus inzake homoseksualiteit. Een
belangrijk deel van de stoet werd
gevormd door punkers, die nader
hand met de ME in de slag gingen.
Om ongeveer half een verlieten
de duizend demonstranten de Ma
riaplaats. Een plaats van bestem
ming was niet iedereen duidelijk,
maar de groep ging direct richtig
Jaarbeurs. De tunnel onder het
spoor was echter afgesloten door
een groep ME'ers. De agressie die
daarop plotseling losbarstte, was
angstaanjagend. Tegels vlogen in
de richting van de ME, de ME voer
de charges uit, gedirigeerd vanuit
een van de politiebussen en gade
geslagen door een stilhangende he
likopter met camera's aan boord.
Het geweld balde zich samen in de
paar momenten waarin "stillen"
mensen arresteerden en richting
ME sleepten.
Wie de politie dirigeerde is dui
delijk, maar ook de demonstranten
werden geleid. Plotseling draaide
de groep zich om. De zwangere
nonnen, de homo's, de ouders van
homo's, de flikkers en de potten uit
het onderwijs en al die anderen
bleven in de buurt of gingen weer
weg, maar de harde kern maakte
een omtrekkende beweging, rich
ting Jaarbeurs.
Verderop in de stad was het nog
altijd rustig. Mensen zaten er op de
terrassen. "Normaal is het druk
ker", aldus een van de obers, die
zich alsnog vrolijk maakte over het
Utrechtse plan de winkels deze
zondag open te houden.
Op de Croeselaan waar de paus
uiteindelijk zou oversteken van
Beatrixgebouw naar Irenehal om
een massale eucharistieviering te
leiden, botsten ME en demonstran
ten opnieuw op elkaar. Er golfde
een vloek door de ME'ers toen ze
hoorden dat de chauffeur van een
van hun bussen gewond zou zijn
geraakt. Vrijwel onmiddellijk gon-
ste het gerucht "er is geschoten"
door de massa.Later kwam de be
vestiging, er was tweemaal gescho-
Noodweer
Volgens de Utrechtse hoofdcom
missaris mr. J. Wiarda was er spra
ke van noodweer omdat een actie
voerder een politieman met een sti
letto had bedreigd. De demon
strant, van wie onbekend is of hij
gewond raakte, vluchtte na het
schot direct. Door de acties van de
politie werden de relletjes uitein
delijk opgelost voordat de paus
zich weer op straat begaf.
Toen de paus even over vieren in
zijn pausmobiel stapte, stonden er
op de Croeselaan nog maar 1000 tot
1500 rooms-katholieken die de lei
der van hun kerk wilden zien en
begroeten, nieuwsgierigen en een
paar anti-paus-demonstranten. Er
werd gefloten, gezwaaid en geap-
plaudiseerd.
Kond zeven uur moet de paus,
terwijl het buiten bliksemde op
een manier die zelfs de schrijver
van een scenario vol kitsch niet
had kunnen bedenken, de stad
weer hebben verlaten. Waarschijn
lijk heeft hijzelf niets gemerkt van
de ongeregeldheden. Utrecht heeft
niet veel van hem en hijzelf heeft
weinig van de Utrechters gezien.
Enthousiasme
voor de paus
in Irene-hal
UTRECHT (GPD) - Ondanks alle
ongeregeldheden buiten, werd de
eerste massa-bijeenkomst in de
Irene-hal gisteren in Utrecht een
onverwacht enthousiast gebeuren.
Na de betrekkelijk gelaten ont
vangst van de paus in het roomse
Brabant, viel de eucharistie-vie-
ring met 21.000 deelnemers uit de
bisdommen Utrecht, Rotterdam,
Haarlem en Groningen op door
spontane huldebetuigingen aan de
paus.
De "lang zal hij levens" waren
niet van de lucht en na afloop van
de mis duurde het bijna een half
uur voordat de kerkvorst door de
menigte heen naar de uitgang kon
worden geloodst. De preek van de
paus werd enkele malen door ap
plaus en uitbundig gezwaai met
vlaggetjes onderbroken.
In zijn preek over de liefde als
genadegave zei paus Johannes
Paulus II dat de rijke vrucht van
geloof en liefde niet verloren mag
gaan, maar moet groeien. "Mogen
de verdeeldheid en de weerstan
den, die het geloof verduisteren en
de liefde verkoelen, overwonnen
worden in liefde en waarheid". De
paus zei verder te hopen dat de lief
de de eenheid van de kerk in Ne
derland zal versterken.
Tijdens de middagpauze had de
paus een gesprek met de 84-jarige
kardinaal Alfrink, de vroegere
aartsbisschop van Utrecht. "Kardi
naal Alfrink is mijn leermeester",
aldus de paus.
De kardinaal werd per rolstoel
naar de kamér gebracht waar de
paus verbleef. Wegens zijn gezond
heid kon kardinaal Alfrink het pro
gramma van het pausbezoek niet
bijwonen.
Twee religieuzen wachtten zaterdagmorgen op Welschap met vlaggetjes
en ballonnen op de komst van de paus. (foto ANP)
DEN BOSCH (ANP) - Oud-pre
mier Van Agt, commissaris van de
koningin in Noord-Brabant, heeft
zaterdag in Den Bosch na afloop
van de eerste dag van het bezoek
van de paus aan Nederland gezegd
dat deze dag is gekenmerkt door
een grote lauwheid onder het pu
bliek. „Het is my niet meegevallen,
noch in Eindhoven, noch in Den
Bosch", zo reageerde Van Agt op
de geringe publieke belangstelling
in beide plaatsen.
Van Agt weet deze afwezigheid
van belangstelling echter groten
deels aan het koude en regenachti
ge weer. Bovendien zei hij, dat de
lauwheid momenteel over de gehe
le linie in Nederland merkbaar is.
Zo meende hij dat ook de alterna
tieve bijeenkomst van katholieken
de afgelopen week in Den Haag
door betrekkelijk weinig mensen
is bezocht.
De lauwheid onder de Neder
landse katholieken is volgens Van
Agt uniek in ons deel van de we
reld. Niettemin wilde hij de ont
vangst in Brabant niet koel noe
men. De warmte door de massali
teit van het gebeuren was er zater
dag echter niet.
'S-HERTOGENBOSCH - Pa
ter Jan Mak, die de paus bij
stond bij de inwijding van het
hoofdaltaar in de Sint Jan, kon
er nog wel een wrang grapje
over maken. „De paus maakte
langs de route kennis met drie
nonnen. Ze bleken alle drie
nog maar net één dag te zijn in
getreden. Maar tot welke orde
dan?, vroeg de Heilige Vader.
De nonnen antwoordden:
'Randstad uitzendbureau".
door
Weert Schenk
Het waren juist veel echte nonnen
die naar vliegveld Eindhoven en 's
Hertogenbosch waren gekomen
om paus Johannes Paulus II te
zien. Het werd een hoogtepunt in
hun leven. Nooit hadden ze durven
hopen de paus van zo dichtbij te
kunnen aanschouwen. „Het mooi
ste cadeau wat ik ooit voor een ver
jaardag had kunnen krijgen", zei
een van hen met een verheerlijkt
gezicht.
De komst van deze vrouwen kon
niet verhullen dat het katholieke
volksdeel de kerkvorst zaterdag op
kille wijze welkom heette. Op geen
van zijn reizen waren zo weinig
mensen op de been. Kleinschalig
heid, had kardinaal Simonis over
het bezoek gezegd, en geen triom
falisme. Maar zo letterlijk zal hij
het niet hebben bedoeld.
De publieke belangstelling was
zelfs zo gering dat de paus na af
loop van de gebedsdienst in de
Sint Jan niet volgens het program
ma in het kogelvrije pausmobiel
stapte, maar in een snelle limousi
ne. Langs de route van de kathe
draal naar het provinciehuis ston
den slechts politiemensen en niet
de duizenden geestdriftigen op wie
was gerekend.
Volgens winkeliers in Den
Bosch is het op een normale zater
dag tien keer zo druk. Welwillend
schatte de politie een opkomst van
10.000 nieuwsgierigen. Er was ge
rekend op ruim 150.000 mensen.
Op de speciaal voor 10.000 auto's
ingerichte parkeerplaatsen ston
den niet meer dan 176 wagens.
Treurig aanblik
Vliegveld Welschap bij Eindho
ven bood een zelfde treurige aan
blik. Hooguit 8.000 mensen, waar
er vijftig- tot honderdduizend wa
ren verwacht. Het terrein voor het
spreekgestoelte, waar de paus in
ontroerend mooi Nederlands zijn
eerste toespraak hield, was niet
eens voor driekwart gevuld.
De paus-getrouwen zwaaiden
met de geel-witte vlaggetjes van de
pausfanclub of waren anders te
herkennen aan de wijze waarop ze
met rode konen van de spanning
en reikhalzend op de tenen achter
de dranghekken stonden. Ze zul
len de kerkvorst door heel Neder
land volgen. Zoals ook pater Koop-
mans, de anti-abortusstrijder, doet.
„Ik vind het namelijk wel interes
sant dat mijn chef hier op bezoek
is", vertelde hij.
Natuurlijk hadden de autoritei
ten snel een verklaring bij de hand
voor de minimale opkomst. Het
weer, de veiligheidsmaatregelen,
de verkeers voorzieningen, de
rechtstreekse televisiereportages,
de nuchterheid van de Nederlan
ders en hun gebrrek aan spontani
teit, alles werd er bij gehaald. Maar
in het buitenland speelde dat ook
allemaal mee. En het was toch op
basis van de ervaringen daar dat
hier met grote belangstelling reke
ning was gehouden.
Bij afwezigheid van het publiek
viel de aanwezigheid van de politie
extra op. Zo omringden maar liefst
100 geüniformeerde agenten om
zeven uur op het vliegveld slechts
twee vrouwen die van een goed
plaatsje verzekerd wilden zijn.
Nerveus
De politie, ruim 2.000 man sterk,
was nerveus. In afgezette gebieden
moesten steeds weer de pasjes
worden getoond, ook al hadden de
agenten gezien dat het doorlaatbe-
wijs al tien meter eerder door colle
ga's waren gecontroleerd. Nie
mand durfde het risico te lopen er
gens de schuld van te krijgen. Ook
onderling hield de politie elkaar in
de gaten. Agenten met een speciaal
speldje controleerden collega's die
niets op de revers hadden en zich
wel in een bepaald gebied ophiel
den.
Die sfeer leidde er toe dat zeven
personen direct werden opgepakt
toen ze in de Bossche binnenstad
pamfletten wilden verspreiden
met teksten als 'De paus kijkt men
sen in de nek' en 'De paus is anti
christ'. De politie oordeelde dat dit
kwetsend zou kunnen zijn voor de
paus en zijn aanhangers. Het ze
vental werd bijna een uur lang ver
hoord.
Niets werd aan het toeval overge
laten. Willekeurige mensen wer
den op de video gezet. De politie
fotografeerde alle auto's die de par
keerterreinen opreden. Helikop
ters met speciale camera's in de
lucht. Duikers in bootjes op het
water.
Maar alle veiligheidsmaatregels
konden niet voorkomen dat een
etherpiraat verschillende malen
een deel van het 'Popie Jopie'-lied
uitzond op de verbindingsmidde
len van de politie. Zo tastte de poli
tie ook mis toen in Den Bosch met
veel ballonnen een spandoek met
de tekst 'Pope go Rome' werd op
gelaten.
De wijze waarop de paus als pel
grim deelnam aan de Maria-bid-
tocht door Den Bosch moet voor
veel gelovigen toch een vreemde
gewaarwording zijn geweest. In te
genstelling tot de verspreide teke
ningen, waarin hij vooraan de stoet
liep, sloot de kerkvorst de proces
sie af, afgeschermd voor kogels en
omringd door zwaar bewapende en
op 'doden' afgerichte lijfwachten.
Gerard Reve
Ook in de Sint Jan werd de paus
op dezelfde welhaast irritante wij
ze beschermd. Terwijl daar toch
weinig fout kon gaan. De genodig
den moesten om veiligheidsreden
al bijna drie uur tevoren aanwezig
zijn. Ze werden bezig gehouden
met het oefenen van de liederen en
een veel te uitvoerige uitleg over
de voltooide restauratie van de ka
thedraal. Volgens Pater Jan Mak
was dat er mede de oorzaak van dat
er geen sfeer was tijdens de ge
bedsdienst. Het buitengewone ka
rakter van de altaarwijding had
daar ook mee te maken, dacht hij.
De dienst duurde te lang. Dat
vond ook de bekende schrijver Ge
rard Reve, die het pausbezoek voor
een landelijke krant verslaat. Niet
temin had de katholieke auteur ge
noten. Het was vertederend om
hem te zien zwaaien naar de paus,
toen deze de kerk binnenschreed.
Bijna net zo aandoenlijk als de kin
deren die niet uit hun woorden
konden komen bij het overhandi
gen van bloemen.
UTRECHT (GPD) - Paus Johannes Paulus II heeft zich gisteren in het
Utrechtse Jaarbeursgebouw opnieuw uitgesproken tegen abortus en eu-'
thanasie. Hy riep de basisgemeenten in Nederland op zich in dienst van
de parochies en bisdommen te stellen. Leken die pastoraal werk doen,
waarschuwde hij geen taken op zich te nemen die aan de priesters beho-.
De paus sprak gisteren in Utrecht over deze omstreden onderwerpen
tegenover zo'n 800 vertegenwoordigers van de parochies in Nederland.
„De huidige maatschappelijke context lijkt van ieder die van goede wil is
een bijzondere vastberaden inzet te vragen voor de verdediging van het
leven, vanaf het eerste ontstaan in de moederschoot tot de laatste
hartklop," zo liet hij zich uit over abortus en euthanasie. „Elke christen is
geroepen om te getuigen van geloof in een God die geen God van doden
is, maar van levenden."
Langdurig ging hij in op het grote aandeel van de leken in het pastorale
werk van de kerk. De priester zal hun inzet in de parochies niet verstik
ken, maar opwekken en stimuleren, zei hij. „Allen zijn geroepen om het
leven van een parochie op te bouwen".
Heel speciaal richtte hij zich tot de pastorale werkers en werksters. Hij
riep hen op om samen met de priesters en diakens het woord van God aan
te reiken. „Zij zullen evenwel weigeren eenvoudig kerkeUjke functiona
rissen te worden, of zich taken aan te matigen die eigen zijn aan de pries
ters en de diakens", zei hy.
Hy waarschuwde de basisgemeenten voor het 'gevaar' dat zij zich als de
enige vorm van kerk-zijn beschouwen. „Ze lopen het risico zich op te
sluiten in kleine groepen en zich af te zetten tegen wat zij de institutionele
kerk noemen. Duidelijk moet zijn", aldus de paus, „dat zij zich niet als
alternatieven van de parochies kunnen voorstellen. Zij hebben als elke
christen de plicht bereid te zijn tot dienst aan parochie en bisdom".
Bij zijn ontmoeting met vertegenwoordigers van maatschappelijke or
ganisaties werd de paus herinnerd aan de problemen rondom de feminis
tische theologe Tine Halkes die aanvankelijk ook op deze bijeenkomst
het woord zou voeren. „Wij betreuren het heel erg dat er nogal wat moei
lijkheden zijn geweest tijdens het organiseren van dit uur. Vooral betreu
ren wij dit omdat daardoor verschillende mensen nu hier niet meedoen
en ook niet aanwezig zijn," zei het Gelderse CDA-statenlid mevrouw G.
Koekoek-Schipper aan het begin.
De paus ging in zijn toespraak niet rechtsreeks in op de vraagstukken
die tijdens deze ontmoeting door diverse vertegenwoordigers waren aan
gesneden. Hy legde de nadruk op de eenheid die volgens hem bestaat
tussen 'geboden en geweten'.
Ook tijdens zijn ontmoeting met de religieuzen sprak de paus over het
gezag van de bisschoppen en de kerk. Hij riep de vrouwen op tot 'edel
moedige gehoorzaamheid' aan het leerambt van de kerk en tot 'onderwer
ping aan de oversten en de bisschoppen die de wil van God bemiddelen.'
De paus sprak met de Nederlandse religieuzen in kerk van Sint Catha-
rina in Utrecht.
Paus Johannes Paulus 2 temidden van Volendamse schonen die als Volendams Opera Koor een lied ten gehore
brachten in het Jaarbeurscongrescentrum. (foto anp>
ROME (GPD) - „Koud" is een
woord dat vaak wordt gehoord in
het gevolg van de paus en onder de
journalisten die hem naar Neder
land begeleiden, wanneer men
vraagt naar de eerste indrukken
van dit bezoek aan ons land. „Er
stond vanmorgen geen hond bui
ten", zegt reisleider Roberto Tucci,
die ook verantwoordelijk is voor
de veiligheid van de paus, „en dan
bedoel ik letterlijk: zelfs niet een
hond. Natuurlijk scheelt het mij
een hoop kopzorg", voegt hij er la
chend aan toe, maar het is duide
lijk dat een beetje kopzorg hem lie
ver was geweest. „Weetje waar het
Zorgen in
het gevolg
van de paus
mij het meest aan doet denken?",
vraagt een Italiaanse journalist, die
met alle pausreizen is meegeweest:
„aan de reis naar Turkije, waar we
ook alleen maar politie en geen
hebben gezien".
Er heerste tijdens de reis in het
vliegtuig een merkbare spanning,
na alle publiciteit die de internatio
nale pers aan de conflictsituatie in
de Nederlandse kerk en aan de an
ti-pausstemming in ons land had
gewijd, waarbij bovendien veel op
hef was gemaakt van de bedreigin
gen met aanslagen en de aanplak
biljetten waarop een beloning
werd uitgeloofd voor de moord op
de paus.
„We zullen blij zijn wanneer deze
reis achter de rug is en hij weer
heelhuids in Rome terug is", kon
men vorige week serieus in het Va-
ticaan horen verzuchten.
DEN BOSCH (GPD) - Tijdens zijn preek in de geheel gerestaureerde
Sint Jan-kathedraal heeft de paus zaterdag de gelovigen in het bisdom
Den Bosch nadrukkelijk opgeroepen de pas benoemde bisschop Ter
Schure te aanvaarden. „Accepteer hem omwille van de liefde van Chris
tus als degene die temidden van u de Goede Herder van de kerk vertegen
woordigt," zei hij.
De paus ging daarmee rechtstreeks in op de onrust die in februari van
dit jaar ontstond na de benoeming van Ter Schure die tot de behoudende
stroming in de Rooms-Katholieke Kerk wordt gerekend. „Ik heb ten
overstaan van God diegene benoemd die ik het meest geschikt achtte,"
zei de paus. Op dit punt week hij in zijn rede af van de tevoren verspreide
tekst. Hij liet de passage weg waarin stond dat hij uit het oogpunt van
discretie zijn keuze niet kon toelichten. Ook zinnen waarin hij erkende
dat de benoeming spanningen had opgeroepen liet hy onuitgesproken.
De paus wees er op dat de structuur van de kerk met de bischoppen aan
het hoofd en de heilige vader daar boven, door Christus zelf zo is gewild,
om de eenheid van de kerk te bewaren. De bisschoppen moeten worden
geaccepteerd om hun taak te kunnen vervullen. De paus hield zijn gehoor
voor dat vryheid ook in de kerk een groot goed is, maar nooit mag wor
den misbruikt. De vrijheid moet zich in het kerkelijk leven ontplooien 'in
eerbied voor het gezag van hen die door Christus geroepen zijn', ver
maande de paus. Volgens hem leert de ervaring dat de vrijheid zich het
beste ontwikkelt als zij zich houdt aan de richtlijnen van de kerkelijke
leiders, 'de herders van het volk Gods.'
Het bezoek aan Brabant werd afgesloten met een ontmoeting van de
paus met vertegenwoordigers van het katholieke onderwijs in het provin
ciehuis in Den Bosch. Christelijke waarden moeten in het onderwijs een
centrale plaats innemen, zo hield Johannes Paulus II zijn gehoor bij die
gelegenheid voor. In vergelijking met andere landen is het katholieke
onderwijs in Nederland goed af. Dat moet echter met grote zorg worden
behandeld, zei hij. Van besturen en schoolleiding mag worden verwacht
dat zij aan de leraren en leerlingen de uren en de nodige middelen be
schikbaar stellen voor catechetische vorming,
Om een indruk te geven van het onderwijs in Nederland werd voor de
paus een lange voorlichtingsfilm getoond: katholieke jongens fietsend
over de dijk naar school, tegen de achtergrond van een draaiende wind
molen; een leraar die uitlegt wat katholiciteit in het schoolwerkplan bete
kent; een r.k. school in de Haarlemse binnenstad waar veel islamitische
kinderen van buitenlandse werknemers komen.
De bijeenkomst verliep rustig en gedisciplineerd. Bij zijn entree werd
de paus stormachtig verwelkomd. Buiten, op het plein voor het provin
ciehuis, hadden zich naar schatting 300 gelovigen verzameld. Die hebben
de paiis niet gezien. Hij kwam aanrijden in een gesloten limousine met
veiligheidsagenten op de treeplanken. Er waren geen demonstranten.
Een demonstrant gooit stenen naar de ME in Utrecht. De ME moest gisteren charges uitvoeren om de anti-
pausdemonstranten op afstand van de paus te houden. Een man werd alle commotie te veel. Hij overleed aan een
hartaanval. <r0to ap>
