Leiden, dat beteker
ide voor
mij het einde van d<
e oorlog'
Omroep Rijnland 'terug' op 18 mei
Canadese bevrijder, na veertig jaar terug
Actieweek studentenbond
Verkrachter vrij gelaten
na uitspraak rechtbank
ZATERDAG 4 MEI 1985
LEIDEN
LEIDEN - Toen hij na de oorlog weer terug was bij zijn ouders in Canada begon
Robert Ryder 's nachts een keer te slaapwandelen. Zijn wandeling eindigde in de
slaapkamer van zijn ouders, die verwonderd toekeken.
Stil zijn, het huis is door Duitsers omsingeld, zei hij. Zijn vader, die had gevochten in
de Eerste Wereldoorlog en wel kon aanvoelen wat zijn zoon op dat moment beleefde,
stelde hem gerust: "War is over now, son".
Dezer dagen is hij weer terug in Leiden, Captain R.A. Ryder, de Canadees die veertig
jaar geleden als eerste in zijn jeep de bevrijde stad Leiden binnentrok.
door Wim Brands
LEIDEN - De Leidse Studentenbond (LSb) gaat weer actie voeren tegen
de nieuwe plannen voor studiefinanciering van minister Deetman. Bij
landelijke acties zijn de afgelopen weken in verschillende plaatsen uni
versiteitsgebouwen bezet. De LSb heeft voor de komende week ook een
programma. Een bezetting van een van de gebouwen van de Leidse uni
versiteit valt overigens niet te verwachten. De LSb zoekt het verzet in
andere activiteiten.
Maandag 6 mei is er vanaf 14.00 uur een alternatief spelletjesfestival op
het plein voor de universiteitsbibliotheek. De volgende is er 's avonds om
20.00 uur een stufi-festival; een groots opgezet festival in het LVC aan de
Breestraat, met acrobatiek, cabaret en life-muziek. Voor woensdagavond
biedt het programma een forumdiscussie bij de studentenvereniging
SSR aan de Hogewoerd met kamerleden van alle grote partijen en de
PSP. Thema: studiefinanciering. Deze actiedagen worden afgesloten met
een landelijk actiedag op donderdag 9 mei. Om 11.00 uur heeft er in het
gebouw Amicitia in Den Haag een tribunaal tegen de minister van onder
wijs en wetenschappen plaats met aansluitend een demonstratieve op
tocht naar het Binnenhof. Het is de bedoeling dat de Leidse studenten
om 10.00 uur vertrekken vanaf het station Leiden.
Na drie maanden voorarrest
DEN HAAG/LEIDEN - De Haag
se rechtbank heeft een 20-jarige
Leidenaar veroordeeld tot 150 da
gen gevangenisstraf waarvan 65
dagen voorwaardelijk voor het ver
krachten van een 15-jarig meisje.
Omdat de man al drie maanden in
voorarrest heeft gezeten heeft de
rechtbank gelast dat hij onmidde-
lijk in vrijheid moet worden ge
steld. Tegen hem was twee weken
geleden vijftien maanden celstraf
geeist.
De officier van justitie zei toen
de zaak hoog op te nemen omdat
de man niet de enige was geweest
die de bewuste avond seksueel
contact met het meisje had gehad.
In de loop van de avond waren nog
twee jongemannen haar op haar
kamer komen opzoeken waarvan
een het meisje eveneens heeft mis
bruikt.
Een door de advocate van de Lei
denaar meegebrachte brief van het
slachtoffer waarin deze meedeelde
dat ook zij drie maanden straf wel
voldoende vond, kon de officier
toen niet vermurwen. Zij bleef er
bij dat het meisje op dat moment
seksueel contact met de jongen
had afgewezen en dat deze toch
zijn zinnen had doorgezet. Het feit
dat de Leidenaar en het meisje al
eerder seksueel contact hadden ge
had, was voor de officier evenmin
een verzachtende omstandigheid.
5 mei (1)
Aan het donderdag gepubli
ceerde 5-meiprogramma kunnen
nog de festiviteiten in de Raads-
herenbuurt worden toegevoegd.
Het kruispunt Fagelstraat/Van
Ledenberghstraat is daar als
feestterrein aangewezen. Het
programma begint zondag om
drie uur. Te verwachten zijn een
optreden van het straatorkest
Dempsy. een poppenkastvoorstel
ling, vrijheidsliederen van het
buurtkoor, een kinderkwis en een
tekenwedstrijd voor kinderen.
Van de te verkopen hapjes en
drankjes gaat de opbrengst naar
Amnesty International.
5 mei (2)
In de Stevenshof geeft poppen
theater Fama zondag om twaalf
uur een voorstelling op het gras
veld bij het monument voor ver-
zetsvrouwen dat later die mid
dag (om twee uur) zal worden
onthuld. Dat is aan de Margare-
tha Simonskade. Mocht het slecht
weer zijn, dan is het poppenthea
ter in buurthuis 't Stevenshonk te
zien. Daar begint om vier uur in
elk geval een feest met een optre
den van The Musicians en qen
rad van avontuur.
5 mei (3)
In het museum voor volkenkun
de, Steenstraat 1, draait zondag
middag om half drie de film
'True Glory'. Deze twee uur du
rende film (met Engelse tekst
geeft een beeld van de veldtocht
in de Tweede Wereldoorlog vanaf
de landing van de geallieerden
in Normandië tot aan Berlijn.
Bosloopl instuif
Atletiekvereniging Holland or
ganiseert zondag een prestatie
loop in de Leidse Hout. Start (om
elf uur) en finish zijn op de kunst-
stofbaan. De afstanden variëren
van twee tot ruim veertien kilo
meter. De inschrijving begint om
tien uur in de kantine bij de atle
tiekbaan.
In het kader van het vijftigja
rig jubileum van AV Holland
wordt maandagavond de tweede
van een reeks van zeven jeugdin-
stuifwedstrijden gehouden. Jon
geren van tien tot en met achttien
jaar kunnen op die manier ken
nis maken met de atletiek. Deze
tweede wedstrijd heeft plaats op
het veld van korfbalvereniging
Crescendo aan de Saffierstraat.
De inschrijving voor de diverse
nummers (60 meter, 1000 meter,
verspringen, baIwerpen en 4x60
meter) begint om zes uur.
Rock roll
In het Antonius Clubhuis aan
de Lange Mare wordt zondag
avond een swingende rock roll-
avond georganiseerd. De groe
pen Chevy Cats en Red Hot Pep
pers treden op. Het programma
duurt van negen uur tot drie uur
's nachts.
Open podium
In het LAK-theater is van
avond een zg. 'open podium' te
zien. Deelnemers krijgen tien mi
nuten de tijd om te laten zien wat
ze presteren op het gebied van to
neel, dans, muziek, cabaret, goo
chelen, hondendressuur, enz. De
aanvang is om half negen.
Duivensport
Uitslagen wedvluchten uit
Minderhout.
De Rijnklievers. 1, 5, 9, 10 J.
Kok; 2. 7 B. van Mil; 3, 4 Koster/
Akerboom: 6, 8 J. v.d. Wal.
De "Blauwkras. 1, 6, 10 C. v.d.
Nieuwendijk2 comb. v.d. Blom;
3, 9 B. Geenjaar; 4 H. Koome; 5
J F. Franken; 7 B. Diersman; 9 P.
Gijsman en zn.
De Reisduif, twee vluchten.
Eerste vlucht: 1,10 N. de Groot en
zn.; 2, 3, 6, 8, 9 W. Kop; 4 W. v.d.
Hoogt; 5 G. Jongbloed; 7 P. Moo-
ten. Tweede vlucht: 1 W. Kop; 2.
P. Mooten; 3, 8, 9, 10 W. v.d.
Hoogt; 4 H. v.d. Wezel; 5,6, 7 N. de
Groot en zn.
LPC. 1 J. Staffelen; 2 K. v.d.
Broek; 3, 4 K. v.d. Horst; 5,7 J.
Siera; 6. 10 F. Gijsman; 8 J. v.d.
Meyden; 9 W. Onstenk.
Het Oosten. 1 J. Verbaan; 2, 3,
5,7,10 R. v.d. Nieuwendijk; 4 P.
van Duyl; 6, 9 J. de Wolf; 8 C. v.d.
Berg.
De Snelvlieger. 1, 2, 4, 5, 6 A.
v.d. Dop en zn.; 3 F. Jansen; 7 N.
v.d. Blom; 8 H.J. v.d. Wal; 9 M.
van Klaveren; 10 P. d'Haens.
P.V. Leiderdorp. 1 D. Zwaan;
2, 10 Th. Habraken; 3, 4 J. van
Alphen; 5, 6 comb. Reijka: 7 P.
Sloos; 8 H. van Laar; 9 A. Petit.
De Vriendenclub. Twee wed
vluchten. Eerste vlucht: 1 J. v.d.
Lee; 2 W. Siera jr.;. 3 A. Houwe-
ling; 4 Bodijn/Vinkestein; 5 L.
Koopman; 6 R. Noordermeer; 7, 8
Kooij/Werkhoven; 9, 10 W. Vijl-
brief. Tweede vlucht: 1 Kooij/
Werkhoven; 2 P.J. de Jong; 3,7,10
A. Siera; 4 Bodijn/Vinkestein; 5
P.J. Schlagwein; 6, 9 L. Koop
man; 8 H. Gijsman.
Mann
De werkgroep TV-issue van de
Leidse Studenten Ekklesia (Ra
penburg 100) vertoont maandag
avond een documentaire van
Heinrich Breloer over de geschie
denis van de familie van Thomas
Mann in Duitsland. Met name
het leven van zoon Klaus staat
centraal. Zijn roman 'Mephisto'
werd het afgelopen jaar
verfilmd. Na afloop van de docu
mentaire kan er worden gedis
cussieerd met dr. K.E.H. Oppen-
heimer. Aanvang acht uur.
Bruggen
poortsbrug en de Verversbrug
een informatie-avond in de kan
tine van de reinigingsdienst aan
de Noorderstraat 18. De 1
wing van dezë bruggen, van de
walkanten en de bestrating
wordt dan besproken. Aanvang
acht uur.
Catena
Studentenvereniging Catena
houdt van 6 tot en met 10 mei een
open week. Het programma:
maandagavond een lezing over
computerfraude door mr. P. van
Dijken aanvang acht uur); dins
dagavond vertoning van de film
Poltergeist van Steven Spielberg
(aanvang negen uur en half
twaalf); woensdagavond sport,
fietsklunen op een indoorpar-
koers en touwtrekken tussen
teams van studentenverenigin
gen en cafés (aanvang acht uur);
donderdagavond optreden van
slagwerkers onder het motto
'drumbattle' en een optreden van
de shock-jazzformatie Fleur
His Rhytm Kings (aanvang ne
gen uur); vrijdagavond concert
van Krakatou; aangekondigd
wordt "vulkanische muziek uit
de kraters van het Binnenhóf'.
Vervolgens disco. Aanvang tien
uur. Catena is gevestigd aan de
Kolfmakersteeg 8 en is elke
avond tot twaalf uur te betreden.
Spreekuur FNV
De FNV-Leiden houdt maan
dagavond tussen zeven en acht
uur een open spreekuur in het ge
bouw van de AbvaKabo, Drift
straat 49a. Leden en niet-leden
kunnen hier terecht voor gratis
advies; leden worden eventueel
geholpen met juridische en ande
re stappen.
LEIDEN/STREEK De Omroep Rijnland be
gint 18 mei weer met het uitzenden van radio
programma's. Bovendien zal die dag voor het
eerst in de Leidse regio en de duin- en bollen-
streeH een kabelkrant worden uitgezonden.
De eerste televisie-uitzendingen zullen op een
latere datum volgen.
Het officiële begin van de uitzendingen van
'Rijnland' wordt feestelijk ingeluid. Zo zal er
onder meer een praatshow worden uitgezon
den waarin verschillende kopstukken uit Lei
den en de regio aan het woord komen.
De kabelkrant, die nu bii wiize van proef in
de Leidse Merenwijk draait, zal na de 18de
voorlopig alleen zijn te zien in Leiden, Leider
dorp. Zoeterwoude, Oegstgeest en Voorscho
ten. De Omroep Rijnland heeft in de bollen
streek vooralsnog niet voldoende medewer
kers om een kabelkrant in dat gebied te 'be
mannen'. De streekomroep kan wél over vol
doende medewerkers beschikken in de Leidse
regio en de bollenstreek om radio-program
ma's te maken.
De streekomroep biedt verenigingen in Lei
den en de regio overigens de mogelijkheid om,
tegen onkostenvergoeding, hun eigen kabel
krant-pagina's te reserveren. De Omroep Rijn
land vraagt verenigingen tevens om clubbla
den en dergelijke op te sturen, zodat de om
roep voor kijkers of luisteraars belangrijke ge
gevens kan doorgeven.
De lokale omroep VLOK in Katwijk, heeft
overigens nog steeds geen zendmachtiging ge
kregen van het ministerie van wvc. Pas als de
ze machtiging binnen is, kan 'Rijnland' daad
werkelijk beginnen met uitzendingen in Lei
den en de regio. Medewerkers van de streek
omroep verwachten echter dat de Katwijkse
zendmachtiging ruim voor de 18de mei binnen
LEIDEN - De fietsersbond ENFB
zal maandag aanstaande een fiets-
veer instellen over het Rijn-
Schiekanaal, ter hoogte van de
spoorbrug, uit protest tegen het
uitblijven van fietsersbruggetje ter
plaatse.
Langs de oostzijde van het Rijn-
Schiekanaal en langs de spoorbaan
liggen al bijna vijfjaar lang fietspa
den, maar de bouw van een brug is
al die tijd achterwege gebleven. Bij
de opening van de fietspaden heeft
de fietsersbond er al op aangedron
gen dat deze vaste oeververbin
ding er zou komen. De verbinding
Zoeterwoude-Rijndijk en Lam-
menschansstation zou daardoor
namelijk van 3,6 tot 2,2 kilometer
worden verkort.
Fietsersbond
stelt veer in
over kanaal
Na bijna vijf jaar ligt de brug er
nog steeds niet. Bovendien, zo stelt
de ENFB vast, is de fietsverbin-
ding niet opgenomen in het herzie
ne fietspadenplan van de provin
cie. Wel is de suggestie in dit plan
gedaan om de brug te realiseren ter
ontsluiting van het park Cronen-
steijn en de nieuwe wijk Room
burg. Van concrete plannen of een
tijdschema is echter nog geen spra
ke en over de financiering van het
project bestaat al evenmin duide
lijkheid.
In het kader van het tienjarig be
staan van de Echte Nederlandse
Fietsersbond wordt op maandag 6
mei een fietsronde georganiseerd
die voert langs alle lokale afdelin
gen van de bond. Omstreeks half
twee die middag zullen de deelne
mers aan de fietsronde met het
veer over het Rijn-Schiekanaal
worden gezet. De afdeling Leiden
van de ENFB zal de deelnemers
door Leiden en omgeving begelei
den waarbij ook andere knelpun
ten, maar ook positieve punten,
voor fietsers zullen worden ge
toond.
Ryder, inmiddels 63, woont tegen
woordig niet meer in Canada, maar
in Californië. Ook als hij dat niet
gezegd had, zou dat duidelijk zijn
geweest, want hy nam afscheid
van een bezoeker met de woorden
dat deze hem toch vooral eens
moest komen opzoeken. "En dan
kan ik je ook Disneyland laten
Zijn snor, duidelijk zichtbaar op
de foto die tijdens de bevrijding
werd gemaakt, is verdwenen. "Ja
zo gaat dat: vroeger wilde ik ouder
lijken, dus liet ik een snor staan en
nu wil ik jonger zijn: snor eraf'.
Hij logeert in een woning aan de
Boerhaavelaan. In de oorlog heeft
in dit huis de Duitse Ortskomman-
dant nog een tijdje zijn residentie
gehad. Ryder kent het huis echter
vooral als het onderkomen waarin
hij tijdens de bevrijding diverse
feestjes heeft gevierd.
Aan het begin van het gesprek is
ook Dolf Thomassen aanwezig. Hij
is de uit de kluiten gewassen jon
gen die op de oude foto in de jeep
van Ryder zit. Scout was hij toen.
Student
De eerste Canadees, de eerste be
vrijder die Leiden binnenkwam:
we zijn licht geneigd om van zo ie
mand een mythische figuur te ma
ken. Het is logisch en tegelijkertijd
onzinnig. Want wie was de jonge
Robert Ryder? Een student in een
kleine stad in Canada, St. Stephen,
die droomde van mooie vrouwen
en een avontuurlijk leven, wat ook
zijn leeftijdgenoten deden, niets
bijzonders dus.
"In 1939 ging ik het leger in, vrij
willig, want zo ging dat in Canada.
Tot die tijd had ik gestudeerd,
maar ik stopte: wat waren immers
je vooruitzichten? Er was crisis,
die factor bepaalde mijn leven. En
ook de zucht naar avontuur".
"Natuurlijk wist ik wat er in Eu
ropa aan de hand was, je las kran
ten. Aan de andere kant: wat Euro
pa was, wist je niet precies. Je ken
de de: geografie een beetje, maar je
was nog nooit in dat werelddeel ge
weest".
"Ik was geen idealist, idealisme
lag niet ten grondslag aan mijn
wens om in het leger te gaan. Ik
zou liegen als ik dat beweerde. Je
zag hoe de donkere wolken zich sa
menpakten, natuurlijk, maar er
was ook het idee: hier ben ik niet
echt bij betrokken. Dat kwam later
pas. Nee, zoals ik al zei: vooral een
onbestemde zucht naar avontuur
bepaalde mijn keuze om in het le
ger te gaan".
"Mijn ouders keken er niet raar
van op. Het was in hun ogen zelfs
een logische stap: mijn vader had
immers ook in de Eerste Wereld
zich nog goed herinnert: hoe in dat
dorpje zijn veel te lange haar werd
geknipt.
En: "dat we maar één plaatje,
hadden dat we konden draaien in
het plaatselijke café. Op de ene
kant stond een nummer dat heette
'Dance with the dolly' en op de an
dere kant stond 'Long ago and far
away'. Dat nummer sprak ons in
het bijzonder aan, want wij waren
inderdaad far away".
Het zuiden van Nederland was al
ontzet toen Ryder arriveerde. "Wij
zijn toen niet zo lang in Nederland
gebleven; eerst gingen we naar
Duitsland en daarna via oost-Ne
derland naar het westen waar de
Duitsers nog zaten".
Hij begint plaatsen op te som
men waar hij doorheen kwam: Al
melo, Hengelo, Deventer, Zut-
phen, Apeldoorn. "In Apeldoorn
zag ik iets wat ik daarvoor nog niet
had gezien, een andere kant van de
oorlog. Door de straten liepen kaal
geschoren vrouwen, huilend. Ze
hadden met de Duitsers geheuld,
vertelden de mensen. Het was op
de een of andere manier een droe
vig gezicht. We deden niets. We
hadden er niets mee te maken. Je
keek alleen maar en ging verder".
Droefenis
De laatste etappe van de tocht:
Leiden. "In het westen zaten nog
veel Duitsers, we waren op onze
hoede, maar hoe verder we kwa
men, hoe duidelijker het werd dat
we waarschijnlijk niet meer hoef
den te vechten. En inderdaad, er is
geen schot gelost".
"Die binnenkomst in Leiden, dat
is de meest onvergetelijke gebeur-
Portret van captain Ryder, veer
tig jaar geleden gemaakt.
tenis in m'n leven geweest, besef ik
nu. Het klinkt misschien overdre
ven, maar ik meen het echt, want
ga maar na: op dat ene moment be
sefte je opeens dat het voorbij was.
Leiden, dat betekende voor mij:
het einde van de oorlog".
"Het was natuurlijk ook een mo
ment waarop je door verschillende
emoties werd bestormd. Opluch
ting, je kon weer terug, en tegelij
kertijd droefenis, zoveel jongens
met wie je had gevochten, verlo
ren. Wat overheerste? De opluch
ting. Want weet je wat er vooral
door je heen gaat aan het einde van
zo'n oorlog? Jij kunt het niet we
ten, ik wel. Je denkt: ik niet".
Captain Robert
A. Ryder (rechts
op de bank) is
terug in Leiden.
Naast hem zit
Dolf Thom assen,
die als scout
veertig jaar
geleden meereed
in de jeep waar
Ryder achter het
stuur zat (foto
rechts). De
Canadees reed
als eerste bevrijd
Leiden binnen op
5 mei 1945.
oorlog gevochten! Wat het was om
te doden of gedood te worden, daar
had ik geen idee van. Dat waren
abstracte begrippen in het begin.
Je dacht er ook niet aan tijdens je
training. Just doing a job, dat was
het".
Circus
Voorjaar '42 vertrok hij naar En
geland. Ryder, lid van de anti-tank
brigade, werd ingelijfd bij de eer
ste divisie. "In Engeland gingen
we weer in training. In Wales en
Schotland hebben we ook geoe
fend. Veel gereisd in elk geval. Dat
moest ook, want er was een bepaal
de tactiek uitgestippeld".
"De Canadezen moesten zich
veel verplaatsen, zodat de Duitsers
die spionneerden vanuit de lucht
het idee zouden krijgen dat er
enorm veel soldaten in Engeland
klaarstonden. Er deed in die tijd
overigens ook een grapje de ronde
over onze divisie. Gesproken werd
over het reizende circus van méyor-
general Mc. Naughton".
In juni '43 werd hij ingescheept.
Op naar Sicilië. Onderweg sloten
de Canadezen zich aan bij Engel
sen die terugkwamen uit Afrika.
"De nacht voordat we zouden lan
den, was ik vreselijk opgewonden.
Je wist immers niet watje te wach
ten stond".
"In het begin kregen we niet veel
tegenstand; dat kwam later pas.
Evenals de angst om te sterven. Als
je op het slagveld staat, verdwijnt
er veel: dan ben je echt geen pa
triot meer. Zo van:*het heilige va
derland. Je denkt alleen maar aan
overleven".
"Dat je niet op de vlucht slaat,
komt doordat je denkt: ik kan m'n
vrienden niet in de steek laten. Ja
vrienden, dus niet: ik kan niet weg
omdat mijn vaderland dat niet
göed zou vinden".
"Ik heb nooit gezien hoe iemand
door mijn toedoen gedood werd. Ik
zat immers bij de anti-tankbrigade.
Had hier een artillerist tegenover je
gezeten, dan had je andere verha
len te horen gekregen".
"Nee, wij schoten bijvoorbeeld
een boerderij tot puin waarin Duit
sers zaten. Vanaf een afstand. Je
hoefde dus je tegenstander niet in
de ogen te kijken. Je zag ook niet
zoveel, teveel stof. Ja, wat denk je
op zo'n moment? Niet veel, hoe
simpel dat ook klinkt".
"Je denkt betrekkelijk weinig na
over veel dingen op zo'n moment,
wordt daartoe gedwongen door de
omstandigheden. Het is: hij of ik.
En het antwoord laat zich raden:
ik".
Tweeslachtig
Ze bleven ruim een maand op Si
cilië; daarna Italië, het grootste
deel van de oorlog. "Een moeilijk
land om in te vechten, want het is
land dat goed verdedigd kan wor
den, Heuvels, dalen, modder, re
gen, begrijp je wat ik bedoel? En
dan was er nog de tweeslachtige
houding van veel Italianen. Ze de
den alsof wij hun bevrijders waren,
maar ondertussen".
"Met de Sicilianen hadden we
nog meer te stellen. Die spanden
bijvoorbeeld ijzerdraad over een
weg als ze wisten dat er motorrij
ders langs zouden komen. Zappp!"
"Ik ben later, na de oorlog, weer
teruggeweest in Italië. Als toerist.
Hoewel...het woord toerist is mis
schien geen echt goed woord, ik
bedoel, je kijkt niet echt onbevan
gen naar een gebouw dat je nog
van vroeger kent. Veel slijt natuur
lijk weg als je ouder wordt, maar er
zijn dingen die blijven".
"Zo heb ik toen gezocht naar de
hotels waarin we verbleven in de
oorlog. In Rome vond ik er eentje
en toen was er inderdaad gelijk een
herinnering. Hoe een Canadese mi
litair, iemand die ik overigens al
heel lang kende, op een paard de
lobby kwam binnenrijden, dron
ken was-ie, dat laat zich raden".
In '45 verliet Ryder samen met
zijn divisie Italië. Ze trokken door
Frankrijk, inmiddels bevrijd, en
door België, ook bevrijd. In een
dorpje ten zuiden van Antwerpen
bleef hij een tijdje hangen. Wat hij
