'Dat proces van
onduidelijkheid
ligt achter ons'
)J
Rust en allure in
Haagse Passage
Oudenbossche pausmobiel gaat nu naar Kenia
Interview
CDA-voorzitter Bukman over de nieuwe koers
5 DONDERDAG 2 MEI 1985 PAGINA 11
DEN HAAG „Je kan niet zeg
gen dat die vaagheid het CDA nu
zoveel winst heeft opgeleverd.
Laten we het nu maar eens an
ders proberen, ja?. Dat is in ieder
geval volwassener". Het is voor
het eerst in het lange gesprek dat
de rustig formulerende CDA-
partijvoorzitter Piet Bukman uit
zijn slof schiet. Volgens hem is
duidelijkheid nu het kenmerk
van zijn partij. De vraag was of
die duidelijkheid het CDA geen
stemmen zou kunnen kosten.
Bukman verdedigt de nieuwe
lijn van de duidelijkheid met ver
ve. „De vraag is: moet je altijd
gaan staan achter een beleid
waarvan je overtuigd bent dat
het goed is. Of moetje bedenken
wat electoraal het beste ligt en
moet je het dan maar doen op
een manier waarvan je denkt dat
het niet goed is. Dan is de eerste
lijn toch de beste. Anders roep je
het beeld weer op van het CDA
zoals dat vele jaren is geweest: ze
weten niet wat ze willen".
"Dat proces van onduidelijk
heid hebben we nu achter ons
gelaten. We hebben geweldige
knokpartijen in eigen kring ge
had over kernbewapening, socia
le zekerheid, emancipatie. We
hebben al die discussies afge
rond met stellingnames die niet
aan elkaar hangen van kleurloze
compromissen".
door
Rimmer Mulder
en Gijs Korevaar
„We hebben geweldige spron
gen voorwaarts gemaakt. Zó
moet je opereren als partij, an
ders word je iets vaags in het po
litieke krachtenveld en dat zijn
wij lang genoeg geweest".
De nieuwe koers kwam het
CDA wel op fikse ruzies te staan
met het CNV. Een deel van het
CNV overweegt zelfs een andere
partij op te richten uit protest te
gen het te behoudende CDA.
Maar de christen-democratische
leiders lijken daar niet wakker
van te liggen.
Een misverstand. „Het is wèl
verontrustend", verzekert Buk
man. „Het verdriet mij zeer dat
de relatie met het CNV momen
teel zo moeilijk is. Juist daarom
omdat ik er zo van overtuigd ben
dat het kabinetsbeleid, waarvoor
wij verantwoordelijkheid heb
ben genomen, met het oog op de
toekomst zo goed doordacht en
zo sociaal is".
Broodnodig
Bukman ontkent niet dat het
CDA het CNV broodnodig heeft
om het beeld van een sociale
volkspartij hoog te houden. „Dat
is de reden waarom ik het ook zo
betreur. Voor beiden geldt dat
wij elkaar nodig hebben. Twee
clubs die vanuit dezelfde rich
ting werken, moeten elkaar toch
vast kunnen houden".
Om dezelfde reden ziet Buk
man niet veel in het plan van en
kele CNV'ers om een alternatief
CDA op te richten. „Het is in ie
der geval slecht dat de politiek in
Nederland zo versnipperd raakt.
Ik weet niet of dat het politiek
bedrijf ten goede komt. Ik be
twijfel verder heel sterk of een
partij die ontstaat uit onvrede
over een andere partij, voldoen
de levenskansen heeft. We heb
ben dat met veel partijen in het
verleden gezien, die ontstonden
omdèt de mensen het in negatie
ve zin met elkaar eens waren. De
Boerenpartij, DS'70 en ook wel
de PPR. Dat gaat pijlsnel om
hoog en na ommekomst van eni
ge tijd zakt dat weer in. Het heb
ben van een gemeenschappelijke
vijand is nooit lang een bindmid
del".
Bukman toont zich niet be
paald vriendelijk als hij praat
over de twee uit het CDA getre
den kamerleden Jan Nico Schol
ten en Stef Dijkman. Het zit hem
nog steeds hoog dat het tweetal
geen afstand heeft gedaan van
hun zetel toen zij de fractie eind
1983 verlieten. "Dat is zeteldief
stal". In het geval van Dijkman,
die nu naar de PPR-fractie is
overgestapt, wijst hij er fijntjes
- Bukman: vaag zijn wij lang genoeg geweest.
op dat deze zijn zetel te danken
heeft „aan de mensen die op
Dries van Agt hebben gestemd.
Want voorkeursstemmen had hij
niet".
In dat verband laat hij zich ook
kritisch uit over Ria Beckers, die
Dijkman met open armen in de
PPR-fractie ontving. Hij vindt
haar een heler. „Er wordt een
CD A-stoel gestolen door Stef
Dijkman en er staat ook nog een
heler op die hem binnenhaalt".
Kiezen
Scholten en Dijkman verlieten
de fractie aan de linker kant. Aan
dezelfde kant staat ook de PvdA
die in de opiniepeilingen nog
steeds blijft groeien. Is het CDA
misschien wat te veel naar rechts
opgeschoven waardoor het nu
wel stemmen bij coalitiegenoot
VVD weghaalt, maar die aan de
linkerkant nog sneller lijkt te
verliezen?
Bukman: „Moet je daartussen
kiezen? Ik laat mij die keuze niet
opdringen. Wij opereren nog
steeds in het middengebied van
de politiek. Wij blijven een bui
tengewoon brede club met een
veelheid aan meningen".
De PvdA drukt het CDA an
ders toch maar mooi naar rechts.
De sociaal-democraten gebrui
ken nu de kreet 'lood om oud ij
zer' om aan te geven dat het nau
welijks verschil maakt of ze nu
met de WD of met het CDA
moeten regeren.
Bukman houdt vol dat ook in
de verhouding met de twee ande
re grote partijen in Nederland:
het CDA nog steeds in het cen
trum zit. „Dat de PvdA die woor
den gebruikt, betekent niet dat
het CDA is verschoven. Ik denk
dat heel Nederland een beetje
naar rechts is geschoven. Slechte
tijden brengen alle mensen wat
meer met beide benen op de
dat
grond. En daar hebben
woord verrechtsing voor be
dacht. Idioot woord".
„Je ziet die verschuiving in alle
partijen. Ook in CDA en WD.
"Maar bij de PvdA zie je het mo
menteel sterker. Die partij
schuift duidelijk in de richting
van de regeringscoalitie. Ze zijn
zo buitengewoon omzichtig als je
hun vraagt wat zij ongedaan zou
den willen maken in een volgen
de kabinetsperiode. Eigenlijk
zeggen zij: als het kan, iets en an
ders niets".
Hoewel Bukman niets wil af
doen aan de voorkeur van het
CDA om volgend jaar met de
WD verder te gaan ziet hij wel
allerlei verbeteringen in het ge
drag van de PvdA. „Als je ziet
hoe zij zich nu opstellen, dan
wijst dat niet op een hoge mate
van drammerigheid. Zij zijn wel
erg vriendelijk in onze richting.
Ik wil de socialisten ook niet het
verwijt maken dat zij op kousen
voeten het kabinet willen bin
nensluipen. Dat zou je alleen
kunnen zeggen als zij zachtjes
binnenkomen en daarna de
boksbeugel aandoen. En daar is
de sfeer in de PvdA niet naar".
Het hardste punt van de PvdA
lijkt op dit moment het verzet te
gen de plaatsing van de kruisra
ketten. Maar zelfs daar ziet Buk
man wel wat beweging. „Den
Uyl heeft toch gezegd dat hij re
kening wil houden met de opvat
tingen van de coalitiepartner. Ik
heb het idee dat de PvdA erg
haar best doet om te voorkomen
dat een eventuele verkiezings
winst, net als in 1977, zou leiden
tot het niet deelnemen aan de re
gering".
Star Wars
Inmiddels doemt er een nieuw
geschilpunt op: het Amerikaanse
plan voor wapens in de ruimte,
oftewel Star Wars. De PvdA is op
voorhand tegen, het CDA ziet
wel iets in deelname. Bukman
sprak zich in zijn partij opval
lend snel en duidelijk uit voor
Europese deelname aan dit pro
ject.
Hij licht het graag toe: „Je
kunt van mening verschillen
over de vraag of de afwijzing van
Den Uyl door kennis van zaken
of door vooringenomenheid is
ingegeven. Ik heb me niet geuit
uit onvoorzichtigheid, maar om
dat ik juist een zorgvuldige afwe
ging wil en geen stemmingmake
rij. Zeker in een onderzoekfase is
het beter te overwegen om mee
te doen dan helemaal de boot af
te houden. Rondom, dit soort
projecten kan zoveel ontstaan
dat voor Europa van zo wezenlijk
belang is datje niet zonder meer
aan de zijlijn moet gaan staan".
Er is ten minste één onderwerp
waarbij het CDA het aanmerke
lijk beter met de PvdA kan vin
den dan met coalitiegenoot
WD. Bij de perikelen rondom
de mediawet en de instelling van
een derde televisienet een
CDA-wens - is de steun van de
sociaal-democraten zelfs onont
beerlijk. Bukman zegt meerma
len dat het derde net voor het
CDA 'zeer belangrijk' is en dat
minister Brinkman (WVC) op
zijn tellen moet passen.
„In feite geeft het derde net
een bredere mogelijkheid aan de
bestaande omroepen. Het is een
zwaar punt in onze kring. Dat
Brinkman niet staat te roepen
dat hij het niet zal invoeren, ver
baast mij niets. Dat lijkt mij nog
al voor de hand liggend voor een
CDA-minister, die weet hoe de
kaarten in eigen huis liggen".
Aan de andere kant laat Bukman
in het midden of het CDA de mi
nister desnoods over deze zaak
zal laten struikelen.
45 zetels
De verkiezingsstrijd heeft voor
het CDA een duidelijk doel: de
coalitie met de WD moet de
meerderheid behouden. Het
CDA gaat uit van 45 zetels, het
aantal van vóór het vertrek van
Scholten en Dijkman. Minder
betekent verlies. Inzet is dus het
huidige regeringsbeleid.
Volgens de opiniepeilingen is
daar op het ogenblik geen meer
derheid bij de kiezers voor te vin
den. Maar Bukman ziet het tij
nog wel keren en wijst opnieuw
op de veranderende houding van
de PvdA. „De PvdA begint met
het denken over het beleid
steeds meer te rechtvaardigen
wat dit kabinet doet. Dat moeten
we in de verkiezingen duidelijk
maken".
„Wij zullen het beleid met
hand en tand verdedigen. Niet
tegen beter weten in, maar uit
overtuiging. Wij zullen er hard
tegenaan moeten. Wij kunnen
niet met de armen over elkaar
gaan zitten, zoals de PvdA, die
nu zo hoog staat in de opiniepei
lingen".
i KOO 51SECONMH,
J K05 30 SÉCONDEN
N0Ü29...
'•--1 i
DEN HAAG (GPD) - „De Passage
is meer dan een prettige schuil
plaats bij regenweer en méér dan
een oase in de woestijn van au
toverkeer of een vluchtheuvelrug
in de tram-obsessie", schreef het
inmiddels opgeheven Haagse dag
blad Het Vaderland in 1928.
En, vervolgt de krant: „Zy is een
miniatuur-stadscentrum, een city
in de city, een winkel wereldje op
zichzelf, een prettig veld voor pan
toffelparade voor wie een uurtje te
vergeven heeft aan een kleine pro
menade".
door
Runa Hellinga
Het had vandaag geschreven
kunnen worden. De Passage, de
overdekte winkelgalerij midden in
Den Haag, heeft nog steeds ouder
wetse allure en rust. Al een eeuw
lang bieden de drie met glas over
dekte straten de winkelaars, de
wandelaars en de flaneerders een
chique en verkeersvrije wandel
route. De Passage is met zijn tijd
meegegaan en de onvermijdelijke
wervende verlichte reclameborden
hebben er hun intrede gedaan.
Maar de Passage is meer dan een
overdekt winkelcentrum. Het is
een monument voor een tijd die
byna voorbij lijkt te zijn.
Want waar vind je nog een win
kel die alleen maar paraplu's en
wandelstokken verkoopt, een da
meshoedenzaak met eigen atelier
of een winkel met uitsluitend
stropdassen? De Passage is een
etalage van het zeer rijke aanbod
dat de Haagse winkels bieden.
Zo elitair als vroeger is de Passa
ge niet meer. Tussen de chique ju
welier en de bonbonnerie hebben
boekkiosken en een winkel in
sportartikelen hun plaats gevon
den. Maar toch, aldus de heer Lam
mer: „Wie altijd naar de Hema
gaat, zal nooit in de Passage ko-
pén".
„Onze eeuw eist zulke passages,
grote steden moeten er een heb
ben; zij behoren bij een stad en
daarom mag Den Haag zich ook
met deze aanwinst verblijden",
sprak wethouder J.P. Vaillant een
eeuw geleden bij de opening. Toch
had het nog wat voeten in de aarde
eer de bouw van dit moderne won
der echt van de grond kwam. Hoe
wel de reacties op de bouwplannen
enthousiast waren, werden finan
ciers niet zo gauw gevonden. Uit
eindelijk was de Brusselse Caisse-
Hypothécaire bereid voor de finan
ciering te zorgen, op voorwaarde
dat een Brusselse aannemer de
bouwopdracht kreeg.
Dat viel bij de Hagenaars niet
goed, vooral niet toen bleek dat het
oorspronkelijke ontwerp door de
aannemer zeer was versoberd.
Vooral de twee jaar eerder opge
richte Haagse Courant had zich er
erg aan gestoord dat de „bouw de-
zer inrichting aan buitenlandsche
handen" was opgedragen.
De krant wijdde dan ook maar
één regel aan de opening van de
nieuwe winkelgelegenheid. Een
paar dagen werd wel uitgebreid ge
meld dat er tijdens en na de ope
ning in de herbergen in de omge
ving vechtpartijen hadden plaats
gevonden, waarbij de politiediena
ren, die tussenbeide kwamen
„werden tegengewerkt door het
publiek". Een agent werd daarbij
„zoo geslagen en zelfs geschopt dat
de sporen van de mishandeling
duidelijk zichtbaar waren".
De Haagse Passage was niet de
enige in zijn soort. In Parijs werd
in 1786, bijna precies een eeuw eer
der, de Galeries des Bois opge
richt, drie uit hout opgetrokken,
overdekte winkelstraten. In de eer
ste helft van de 19e eeuw kwam
daar de eerste met glas overdekte
passage, de Galerie d'Orleans, voor
in de plaats. Die diende als voor
beeld voor passages in Milaan,
Brussel en ook Den Haag.
Een verschil met de buitenland
se passages is, dat er in Den Haag
woningen boven de winkels zijn
gebouwd. Het grootste deel daar
van wordt nog steeds gebruikt, zij
het vaak niet meer door de winke
liers zelf. Er wonen veel kamerbe
woners. Maar een aantal winkeliers
zit nog steeds in de oude woning.
Voor mensen met kinderen is de
Passage geen ideale woonomge
ving, net zomin als voor mensen
die graag een balkon of een tuintje
hebben of mensen die overgevoe
lig zijn voor geluid. Het glazen ge
bouw heeft een grote weergalm en
er zijn regelmatig bezoekers die de
lust niet kunnen onderdrukken die
ook eens uit te testen. Tegenover
dat soort nadelen staat echter dat
een deel van de woningen zeer
ruim is. Zo beschikt hoedemaker
J. de Kleijne over zesentwintig ka
mers, waarin hij ook zijn voorra
den opslaat.
Voor Hagenaars en toeristen
worden deze zomer een aantal acti
viteiten ondernomen die het be
zoek aan de winkelstraat moeten
verlevendigen. De straat wordt in
feestversiering gestoken. De hele
zomer komt er een bloementuin in
de straat met kippen en konijnen.
Er komt een braderie en een ten
toonstelling over de geschiedenis
van de Passage. Maar alleen klan
ten kunnen het speciaal uitgege
ven herdenkingsboek krijgen.
Een beeld van de Haagse Passage.
Een teleurgesteld pauscomité
in het Brabantse Oudenbosch
heeft zijn pausmobiel ter waarde
van f. 70.000 geschonken aan een
missiepost in Kenia. Het gepant
serde voertuig was maanden ge
leden aangeschaft om de paus
veilig en comfortabel te vervoe
ren bij zijn eventuele komst naar
het Westbrabantse stadje.
Dat Oudenbosch niet in het
programma van de paus is opge
nomen, vindt Piet van der Bom.
voorzitter van het plaatselijke co
mité, al bijzonder vervelend,
"maar", zegt hij, "de Stichting
Pausbezoek had toch op z'n
minst onze wagen kunnen ge
bruiken. Die was kant en klaar
en absoluut veilig: kogelvrij glas
en overal versterkt met stalen
platen. We hebben hem persoon
lijk aan monseigneur Simonis
aangeboden, maar die zei simpel
weg dat dit niet nodig was. Nou,
dan niet!"
De Oudenbossche pausmobiel
- waarvoor het geld door schen
kingen uit het hele land was bij
eengebracht - gaat nu in Kenia
dienst doen, maar dan wel zon
der de kap die speciaal voor de
paus was gemaakt. Het paus
potje van maar liefst f. 120.000
houden ze in Oudenbosch nog
even achter de hand. Van der
Bom: "Voor het geval de paus
toch nog even langskomt. Zo
niet, dan gaat het geld terug naar
de schenkers".
Niet actief. Het bericht dat
de voorzitter van de Katholieke
Raad voor Kerk en Samenleving,
professor dr. A. G. Weiier, niet
wil optreden als gespreksleider
bij de ontmoeting tussen de paus
en rooms-katholieke maatschap
pelijke organisaties op 12 mei in
Utrecht, heeft tot een onjuiste
conclusie geleid. Weiier gaat wel
naar deze bijeenkomst maar zal
er als lid van de delegatie van de
raad geen actieve rol spelen. Sa
men met mevrouw mr. J. van
Driel. secretaris van het bestuur,
zal hij de uit ongeveer twintig
mensen bestaande delegatie lei
den.
Congres. "Om meer zicht te
krijgen op hoe men moet of kan
staan tegenover de paus in het al
gemeen en zijn bezoek hier in het
bijzonder", houdt de rooms-ka-
tholieke jongerengroep Leiden
komende zaterdag, 4 mei, van
kwart over 1 tot kwart over 5 in
'Holiday Inn' te Leiden (Haag-
sche Schouwweg 10) een con
gres. Sprekers zijn: de arts en fi
losoof drs. P. M. C. van Kempen
over 'geloof en wetenschap, twee
werkelijkheden', de psycholoog
dr. G. J. M. van den Aardweg
over 'de boodschap van de paus
met betrekking tot de sexuali-
teit' en bisschop H. J. A. Bomers
van Haarlem over 'de paus, hin
derpaal of wegwijzer?' Om kwart
voor 4 begint de discussie met de
inleiders.
Deelneming zonder opgave is
mogelijk zolang er nog plaatsen
beschikbaar zijn. Meer dan 250
deelnemers kan het congres niet
hebben. Voor nadere inlichtin
gen kan men terecht bij het se
cretariaat van de Sint Lauren-
tius-commissie. Anna van Bu-
renstraat 9 Leiderdorp, telefoon
071-412974.
Niet naar paus. De synodale
raad van de Verenigde Protes
tantse Kerk van België zal niet
deelnemen aan de oecumenische
gebedsdienst op 18 mei ter gele
genheid van het pausbezoek. Re
den is dat in de plaatselijke ge
meenten daartegen grote weer
stand bestaat.
Veel Belgische protestanten
zijn van mening - zo zegt de raad
in een verklaring -, dat deelne
ming aan deze gebedsdienst de
indruk zou geven dat de paus het
hoofd is van de hele christen
heid. Overigens hoopt de raad
wel, dat zijn niet-deelneming de
oecumenische betrekkingen in
België niet zal schaden.
Paus en kerk. De helft van
het Italiaanse volk vindt, dat de
Rooms-Katholieke Kerk onder
de huidige paus heeft gewonnen
aan kracht en aanzien. Dat is het
resultaat van een enquete van
een vooraanstaand demografisch
instituut. Voor 20 procent van de
ondervraagden is er geen ver
schil met vroeger, terwijl 13 pro
cent de kerk onder deze paus
bergafwaarts ziet gaan.
Bij 72 procent van de Italianen
is de paus sympathiek. Slechts 8
procent heeft een tegenoverge
steld oordeel, terwijl 17 procent
volkomen onverschillig tegen
over hem staat.
Dat de paus 'goed bij de tijd' is,
meent 38 procent van de onder
vraagden. 'Zijn tijd vooruit'
vindt 35 procent en 'hij komt
achteraan' 16 procent. Wel is 56
procent van de Italianen van oor
deel dat de paus beter kan zwij
gen over zaken als voorbehoed
middelen. Een ongeveer gelijk
percentage wijst elke pauselijke
uitspraak met politieke inhoud
zonder meer af.
Brief. Met de toezegging dat
een dergelijke brief niet meer is
te verwachten is voor het 'Over
legorgaan van Joden en Christe
nen in Nederland' (Ojec) het con
flict met de Raad van Kerken af
gesloten. De raad had bij de
Tweede Kamer aangedrongen op
een hoorzitting over de mensen
rechten op de door Israel bezette
Westelijke Jordaanoever. In de
joodse gemeenschap viel deze
brief slecht.
Bij normaal overleg tussen de
raad en het overlegorgaan zou de
brief anders zijn geformuleerd,
gaf ds. W. R. van der Zee, secreta
ris van de Raad van Kerken, toe
na een tweede gesprek tussen
het Ojec en de raad, gisteren in
Amersfoort. In het vervolg zal de
Raad van Kerken over alle zaken
die de verhouding tussen joden
en kerken betreffen met het
overlegorgaan praten.
De raad zal ook een studiecom
missie instellen die zich gaat be
zinnen op de relatie met het volk
Israel en de betekenis van Israel
voor het gesprek tussen de jood
se gemeenschap en de kerken.
Hervormde Kerk: beroepen
te Broek op Langedijk kandidaat
M. J. Middelkoop Dordrecht, te
Lienden G. Wassinkmaat West
broek, te Giessendam-Nederhar-
dinxveld L. Ruijgrok Bruchem-
Kerkwijk; aangenomen de be
noeming tot catecheet-pastoraal
medewerker te Zevenhoven J.
de Haan, hulpprediker te Bode
graven; bedankt voor Hattem G.
J. van Steeg Vriezenveen.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: aangenomen naar
Sneek-Koudum kandidaat B.
Schaaij IJsselmuiden.
Gereformeerde Gemeenten:
aangenomen naar Borssele A.
Hoogerland Dirksland.
