'Muziekdrama zonder moraal'
'Hilversum' plat;
humor overheerst
'Tot dinsdag geen nieuwe acties te verwachten'
Bij Esso7dagen per
week Kans op de Ton van
het Concertgebouw
Omstreden 'Dokter Faustus' van Konrad Boehmer
North Sea
Festival
stelt jazz-
prijs in
Coronation
Street weer
van scherm
DONDERDAG 18 APRIL 1985
KUNST
PAGINA 23
"Gore zwijnestal; bijna allemaal
debielen". Konrad Boehmer, de
componist van de opera Dr. Faus
tus, maakt van zijn hart nog immer
geen moordkuil. Over de wereld
première in Parijs, afgelopen fe
bruari, kwamen weinig opgewekte
berichten.
Boehmer: "Dat is volstrekte flau
wekul. Ik kan 't heel simpel zeg
gen: alle voorstellingen waren tot
en met de laatste stoel uitverkocht,
en dat noem ik geen slechte ont
vangst. De Nederlandse journalis
ten hebben de ochtend volgend op
de première even twee of drie
kranten gekocht, die toen net uit
door
Wim Henk Bakker
waren. Nou, bij Le Monde weet je
van tevoren dat ze me afkatten, dat
doen ze al twintig jaar, dus dat is
niets nieuws, en als die journalis
ten de pers met een beetje aan
dacht zouden hebben gevolgd, dan
zouden ze ook weten hoe 't wel
was: in de Figaro stond een tame
lijk positieve kritiek, in Le Matin
stond een enthousiaste recensie en
in de rechts-radicale pers werd ik
de grond ingetrapt. De journalisten
hebben zich slechts oppervlakkig
geinformeerd. Zelfs in de Duitse
pers, tot in Die Welt toe heb ik
schitterende kritieken gekregen.
Er zijn mensen wel twee of drie
maal naar toe gegaan, ondanks de
gebrekkige kwaliteit van de uit
voering".
- Gebrekkig?
"Nou en of. De Parijse opera is
een gewoon een gore zwijnestal. Ik
kan nu reeds zeggen dat het resul
taat hier honderd procent beter zal
zijn dan in Parijs, waamaartoe we
zelfs Nederlandse technici naar toe
moesten laten komen, omdat ze
In het Scheveningense Circustheater heeft vanavond de
Nederlandse première plaats van Konrad Boehmers om
streden opera 'Doktor Faustus' De wereldpremiè
re in februari in Parijs is door sommige recensenten fel
bekritiseerd. Een gesprek met de componist.
het daar niet aankonden".
Konrad Boehmer (43) is in Duits
land geboren en studeerde daar fi-
losofie, sociologie en muziekwe
tenschap (de zogenaamde Keulse
School) en promoveerde aan de
Keulse universiteit op het onder
werp "De theorie van de open
vorm in de nieuwe muziek". In
1966 kwam hij naar Nederland, en
werkte tot 1968 op het Instituut
voor sonologie in Utrecht. Hij is
dus ook specialist in de elektroni
sche muziek. Hij doceert thans mu
ziekgeschiedenis en theorie van de
moderne muziek aan het Konink
lijk Conservatorium in Den Haag.
Ook daar staat hij bekend om wat
hijzelf noemt zijn Totopmerkin
gen'.
- Vindt jij jouw Faust, die na
tuurlijk ook een stuk eigendom is
van je tekstschrijver Hugo Claus,
een sympathieke man?
"Het gaat hier niet om een psy
chologische beoordeling, Faust
komt uit een tijdperk waarin men
niet in die termen dacht, maar in
termen als misdadig en goed, in
theologische termen. Sympathiek
is hij niet, tenminste niet voor zijn
tijdgenoten, dat komt omdat hij
hoort tot het type mens dat zich
niet aan gevestigde sociale normen
aanpast en derhalve buiten elk
burgerfatsoen staat en dienover
eenkomstig door de bevolking van
die tijd - het stuk speelt in de zes
tiende eeuw - wordt behandeld.
Wanneer ik hem als mens vanuit
de twintigste eeuw bekijk, vind ik
hem wel sympathiek, juist vanwe
ge zijn onaangepaste gedrag. Om
het in Amadeus-filmtermen te zeg
gen, mijn Faust heeft veel weg van
Amadeus en zijn tegenspeler de
abt Trithemius van Salieri. Ook
met de werkelijke Mozart is mijn
Faust te vergelijken, onaangepast
tot het uiterste en op avontuur be
lust, op seks uit, lekker zuipen,
kortom zoals het een goeie compo
nist betaamt. Én Salieri is in mijn
conceptie te vergelijken met de
ambtenaar, de geestelijke macht".
-Je opera doet soms vrij theolo
gisch aan.
"Nee, de mensen uit die tijd den
ken theologisch. God en Maria en
wat dies meer zij spelen een centra
le rol in het nogal woeste en onge
rijmde denken van de mensen en
daar kun je niet om heen. Ik kan
niet een Faust met een zakcompu
ter laten optreden. De figuren rede
neren zelf wel theologisch en voor
de rest zijn Claus en Boehmer wars
van elke theologie".
- Geloof je zelf in enigerlei vorm
van metafysica?
Conrad Boehmer, voor het eerst
even bedachtzaam: "Nou, als je
metafysica bedoelt in de oorspron
kelijke betekenis van het woord,
dat dus wat boven de fysica of door
of achter de fysica is, dan moet ik
zeggen, dat het platte materialisme
van de negentiende eeuw niet vol
doende is om iets van het heelal
om ons heen te begrijpen, maar de
metafysische denktrant in zeg
maar theologische of bijgelovige
vorm vind ik gewoon flauwe kul.
Ik vind dat even grote onzin als
astrologie en katholicisme om
maar een paar voorbeelden te noe
men".
- Hele boekhandels bestaan er
van.
"Er wordt zoveel onzin verkocht.
Of 't nu scientology is of de kerk
van Rome, 't komt allemaal op het
zelfde neer: onbewezen stellingen,
waarmee men de mensen koest
houdt.
- Je begrijpt datje met zo'n uit
lating zo ongeveer de heft van je
publiek vreselijk op de ziel trapt.
Boehmer, lachend: "En de ande
re helft zeer verblijdt. Dus welke
uitspraak ik ook doe, 't komt toch
altijd op hetzelfd neer. Ik ben niet
verantwoordelijk voor de door die
mensen zelf gekozen vorm van
domheid".
- Waarvoor heb je een popgroep
nodig in je opera?
"De reden daarvoor is heel sim
pel. In het dramatische verloop
maakt Faust een reis naar de twin
tigste eeuw, om daar vervolgens
zelf te constateren, dat alles heel
anders is, dan hij 't zich heeft voor
gesteld. Ik moet in de muziekdra
matische context duidelijk maken,
dat Faust van iets schrikt, van iets
walgt. Welnu, je kunt dat niet meer
doen door aan alle dissonante in
tervallen, die we sinds Schönberg
en Wagner kennen er nog een toe
te voegen, dat kan nu eenmaal niet,
dus moet je een muzikaal genre
kiezen, waarvan zowel Faust als
ook grote delen van het opera-pu
bliek denken: dat is goor, dat is
Niet dat popmuziek vies is, maar
veel mensen denken dat. Dus heb
ik welbewust een totaal andere we
reld, een totaal ander muzikaal
genre geïntroduceerd om met mu
zikale middelen iets van het dra
matisch verloop duidelijk te ma
ken. Waarom schrikt Faust, waar
om walgt hij?
Nogmaals, popmuziek is niet
vies, is niet goor. Popmuziek is
heerlijk, maar Faust komt uit de
zestiende eeuw en is natuurlijk
overdonderd door tweeduizend
watt, net zoals een beschaafde no
taris uit Rhenen ook niet van pop
muziek houdt. Of in Zaltbommel,
ik ken die man natuurlijk niet,
maar ik wil even het type i
Ik heb als componist geen enkel
probleem met pop, integendeel,
het zijn mijn beste en meest dier
bare collega's die die muziek ma
ken. Je weet toch, ik heb geen
vrienden in de ernstige muziek, al
leen in de pop- en jazzmuziek, daar
zitten de musici van wie ik hou".
- Heb je de musici enige vrijheid
gegeven?
"Ja, dat is ook in de geest van
popmuziek. Ik heb de musici al
leen een stramien, een ritme gege
ven. Dat is juist het wezen van de
popmuziek, dat ze niet verslaafd is
aan onze notatie-code. Zonder vrij
heid kan popmuziek ijiet bestaan.
Popmuziek is wat de Italianen in
de zestiende eeuw noemden: con-
trapunto alle mente, contrapunt uit
de geest".
- Is Dr. Faustus een opera met
een moraal?
"Nee, het is een drama in mu
ziek, zonder moraal, hetgeen niet
hetzelfde is als immoreel. De enige
moraal, die te trekken valt is deze.
Je kunt in je leven nog zo aan de
zelfkant van de maatschappij
staan, zodra je dood bent en de ge
goede burgerlijke samenleving
heeft je nodig voor iets, dan zullen
ze een standbeeld voor je oprich
ten, dan zullen ze je aanbidden.
Dat is het enige wat aan moraal
aanwezig is, de transformatie van
een goor vies zwijn in een literair
beeld.
Konrad Boehmer: 'Het fenomeen
sing geweest'.
De hele overgang van de
werkelijke levende Faust naar de
geïdealiseerde Faust van de litera
tuur, die vindt in de laatste scène
van mijn opera plaats, vandaar dat
die scène ook een anticlimax is, en
dus niet zoals bij Verdi of Mozart of
Beethoven met een élan terrible,
nee, het is van een heerlijke tuttig
heid. Niet zonder
- Heb jij een optimistisch mens
beeld?
"Nee, ni^t zozeer. Negenenne
gentig procent van de mensen lijdt
aan de kwaal van absolute debili
teit, en ik heb geen mensbeeld dat
gedragen wordt door idealistische
ideeën, ik geloof niet dat het mor
gen beter wordt dan Jiet gisteren
was. Ik zie in iedere generatie weer
hetzelfde soort onbenul opkomen
en hetzelfde soort verzet daarte
gen, een zwijgende meerderheid
en een kleine luidruchtige minder
heid. Ik denk dat inderdaad het fe
nomeen mens een kosmobiologi-
sche vergissing is geweest, maar ja,
we zitten ermee, we horen er ook
bij en laten we er maar het beste
van maken. Maar ik hoor niet tot
die soort kunstenaars, die ge
schraagd worden door een diep ge
loof in een ontwikkeling van de
mensheid tot het betere. We zijn
gekomen, we zullen nog tien mil
joen jaren te gaan hebben, en dan
is 't voorbij".
DEN HAAG (ANP) - De organisa-
toren van het North Sea Jazz Festi
val stellen met ingang van dit jaar
een internationale jazz-prijs in. Zij
doen dit ter gelegenheid van het
tienjarig bestaan van het festival.
Het is de bedoeling de prijs elk jaar
uit te reiken.
Aan de onderscheiding wordt de
naam verbonden van Charlie Par
ker, die is te beschouwen als een
van de meest invloedrijke musici,
die de jazz ooit heeft gekend, aldus
de organisatoren. De trofee krijgt
de vorm van een gestileerde vogel,
die de bijnaam 'Bird' van de in
1955 overleden Parker symboli
seert. Het beeldje wordt ontwor
pen door de Haagse beeldhouwster
Thea IJdens.
Er zullen op het North Sea Jazz
Festival 1985 vier Charlie Parker
trofeeën worden uitgereikt. Twee
ervan gaan naar Nederlandse jazz
musici/groepen in de categorieën
traditionele jazz (oude stijl, main-
straem, bebop) en actuele jazz
(avant garde, experimenteel, free
jazz). De derde'Charlie-Parkeron-
derscheiding gaat naar een Euro
pese musicus of groep en de vierde
naar een musicus of groep afkom
stig van buiten Europa.
HILVERSUM (GPD) - Corona
tion Street verdwijnt weer van de
Nederlandse buis. De VARA, die
de Britse serie vorig jaar zomer na
tien jaar weer oppikte, zendt op 21
augustus de laatste aflevering uit.
De reden van verdwijning is de ge
ringe belangstelling voor de serie.
Coronation Street werd vorig
jaar zomer met veel tam-tam weer
teruggehaald op de buis. Willem
Ruis werd voor een 'Nederlandse'
aflevering speciaal naar Engeland
gestuurd als neef die door de
hoofdrolspelers en -speelsters
werd bijgepraat. De VARA zou de
jaren dat het de serie niet uitzond,
overspoeld zijn met telefoontjes
van leden die de Britse serie weer
terug op de buis wilden. Óm alles
goed te maken, werd door de VA-
RA-leiding, beloofd dat elke uit-
zendavond een aflevering getoond
zou worden.
Het begon voorspoedig, maar al
na een paar maanden bleek de se
rie niet aan te slaan bij het grote
publiek. De serie kwam onregel
matiger op de buis en werd tenslot
te 'weggedrukt' naar de vooravond
rond etenstijd. Maurice Koopman,
directeur-televisie van de VARA,
zegt over het verdwijnen van de se
rie in de omroepgids van volgende
week: „Ik vrees dat de mooie ge
voelens over Coronation Street,
dat in Engeland nog onbetwist tot
de meest bekeken programma's
behoort, meer op legendevorming
dan op werkelijkheid berusten,
maar ook dat er sinds wij er in 1974
voor de eerste maal mee stopten er
een aantal figuren zijn verdwenen,
die destijds nogal aanspraken. Ik
vind het ook jammer, maar he
laas".
HILVERSUM (GPD) - Er zijn tot
volgende week dinsdag, wanneer
in de Tweede Kamer de omstreden
kwestie van de omroep-cao wordt
behandeld, geen nieuwe onderbre
kingen op radio en televisie te ver
wachten. Stakingsleider Ben van
Zweden zei dit gisteravond kort
voordat de 18 uur durende om-
roepstaking werd beëindigd. Om
twaalf uur vannacht ging de radio
zender Hilversum 1 weer de lucht
in.
Het actiecomité van de gezamen
lijke bonden blijft voorlopig bij
een. „Wij gaan ons de komende da
gen vooral concentreren op het
praten met kamerleden", aldus
Van Zweden die overigens niet
uitsloot dat er door individueel
omroeppersoneel spontane prikac-
ties kunnen worden ondernomen.
De staking van gisteren is vol
gens de bonden op een eclatant
succes uitgedraaid. Naast het be
waren van de stilte op de vijf Hil-
versumse radiozenders werden
ook beide televisienetten onafge
broken op zwart gehouden. Aan de
stakingsoproep hebben ruim 2500
medewerkers gehoor gegeven. Dat
-is bijna de helft van alle bij de om
roep werkende mensen. De finan
ciële gevolgen van de staking zijn
moeilijk te becijferen. Vast staat in
elk geval dat de STER een inkom
stenderving van ruim een miljoen
gulden lijdt.
De stakingsbereidheid was het
grootst bij de NOS, VARA en We
reldomroep. In deze bedrijven was
de staking vrijwel totaal. Bij de
TROS, Veronica en EO was niet of
nauwelijks sprake van enige sta
kingsbereidheid. De AVRO, KRO
en NCRV telden niet meer dan en
kele tientallen stakers. By de
VPRO waren dat er iets meer.
Onder de werkwillige NOS-me-
dewerkers bevonden zich NOS-
voorzitter Jurgens en commissaris
Spaan, die niet wilde zeggen of
maatregelen worden overwogen
tegen de stakers. Spaan is tevens
voorzitter van het werkgeversover-
leg. Een woordvoerder van het mi
nisterie van WVC heeft laten weten
dat minister Brinkman in elk geval
geen sancties zal nemen, ongeacht
of wel of niet gekort zal worden op
het salaris van dé stakers.
De reactie van de kant van het
publiek op de omroepstaking is
volgens de omroepen meegevallen.
Er kwamen relatief weinig boze te
lefoontjes binnen. Het ministerie
van WVC kreeg echter wel honder
den telefoontjes te verwerken van
mensen die zich opwonden over
het uitblijven van radio-en televi
sieuitzendingen.
De actie zal op de televisiepro
grammering van vandaag nauwe
lijks effect hebben. Bij de VARA
zou Vandaag definitief worden be
slist over het al dan niet doorgaan
van de rechtstreeks uit te zenden
Midlottoshow. Men miste hier gis
teren een complete repetitiedag.
Om 23.00 uur zal in het VARA-pro-
gramma 'Haagse Bluf minister
Brinkman te gast zijn. Op het eer
ste net blijft de Veronica-program-
mering vrijwel geheel ongewijzigd.
Alleen van de serie 'De Peetvader'
zal inplaats van de geprogram
meerde zevende aflevering het gis
teren door de TROS gemiste zesde
deel worden uitgezonden. Het
NOS-Journaal zal vanavond om
half zes een verslag geven van de
stakingsdag.
,fDe stilte voor de storm", zo
noemde Max de Bok, voorzitter
van de journalistenbond NVJ, de
omroepstaking van woensdag. Hij
zei dat nog veel meer acties bij de
omroep te verwachten zijn, als de
handtekening van minister Brink
man onder de cao uitblijft.
„Brinkman zelfheeft het klimaat
geschapen voor deze actie. Er
wordt gerotzooid met de omroep",
zo zei de NVJ-voorzitter aan het
begin van de actiedag. Ook be
stuurder Hans Boswinkel van de
Kunstenbond FNV kondigde ver
volgacties aan: „Als Brinkman niet
akkoord gaat, zien we elkaar weer
snel terug. Wij kunnen hier met op
geheven hoofden zitten.
Het feitelijk begin van de actie
was het vertrek van de NOS-nacht-
ploeg woensdagmorgen om zes
uur, waarvan de leden door sta
kingsleider Ben van Zweden per
soonlijk als stakers werden geregi
streerd. Auto's werden niet door
gelaten bij de poort van het om
roepcomplex, een handjevol werk
willig personeel begaf zich te voet
naar de werkruimten.
'Wij villen Brinkman'
Rien Huizing, hoofdredacteur van de Radionieuwsdienst i
king wat kopij door. Nieuws over de staking was er volop, ma<
i Hilversum, neemt op de dag van de omroepsta-
r uitgezonden kon het niet worden. (foto anp>
Vice-voorzitter Klinkenberg van de Nederlandse Vereniging van Journalisten biedt NOS-voorzitter Jurgens
(links) een stakingsoproep aan bij het verlaten van het NOS-complex. Jurgens noemde zich zelf een 'werkwillige
werkgever'. (foto gpd>
De loten voor 't Amsterdamse Concertgebouw kuntu ookin hetweekend
kopen. Bij veel Esso-stations, herkenbaar aan het Concertgebouw-affiche.
Loten kosten f5,-per stuk. Met kans op f100.000,-of'n andere
grote prijs. Trekking: 15 mei a.s. Dat is al snel. Wees er dus snel bij. ftsso]
HILVERSUM (GPD) - „Nee, wij
zullen geen lichamelijk geweld ge
bruiken. Wij gaan trachten u
geestelijk tegen te houden". Eén
van de postende vertegenwoordi
gers van de bonden zei het gister
middag bij de hoofdingang van het
NOS-complex bijna triomfantelijk.
De aangesprokene, een even jeug
dige als beleefde omroepmedewer
ker, stortte zich kortstondig in een
discussie over werkwilligheid en
sloeg vervolgens genadeloos toe.
Begeleid door een gebaar vol onge
duld liet hij weten: „U bent er niet
in geslaagd mij geestelijk te belet
ten aan het werk te gaan en daarom
ga ik nu lichamelijk naar binnen".
De jongeman, als stagiair in dienst
bij de NOS, had laten weten graag
zijn leertijd van drie maanden bij
de omroep zonder een dag onder
breking te willen volmaken,
sprong op zijn fiets, toonde de por
tiers zijn pasje en peddelde daarna
onbekommerd het omroepkwar-
tier op.
Voor de ontspanning tijdens de
omroepstaking kon men woensdag
vooral op deze locatie uitgebreid
aan zijn trekken komen. Hoewel
bijna de helft van het omroepper
soneel dat deze dag werkzaamhe
den moest verrichten bij de NOS
gevolg gaf aan de stakingsoproep
hadden de bij de hoofdingang ge
posteerde actievoerders daar vry-
wel onafgebroken de handen vol
aan inpraten op werkwillige mede
werkers.
Werkwilligen
Het personeel dat de staking ne
geerde en het terrein toch wilde be
treden arriveerde nooit met grote
groepen tegelijk, zodat men steeds
verzekerd was van een persoonlij
ke behandeling. In de meeste ge
vallen hielden de werkwilligen
voet bij stuk en wisten zich moedig
langs de barricaden te worstelen.
Wie overigens geen geldig pasje
kon tonen werd onverbiddelijk te
ruggezonden.
Een uitzondering daarop diende
zich tijdens de ochtenduren aan in
de vorm van een krachtig opere
rende redacteur van de radio
nieuwsdienst van het ANP. Hij
reed eerst in op een groepje sta
kers, waarby onder anderen Ach
ter Het Nieuws-verslaggever Joop
Daalmeijer zich nog ternauwer
nood het vege lijf wist te redden,
toonde de portier vervolgens een
verlopen pasje, maar zag deson
danks kans via een flinke stoot gas
ongedeerd het terrein op te rijden.
Maar dat was dan ook het enige
echt serieuze incidentje dat zich ter
plekke voordeed. Voor het overige
overheerste de humor.
Een legertje verslaggevers en fo
tografen stortte zich op NOS-voor
zitter Erik Jurgens, toen deze het
terrein verliet. Wim Klinkenberg,
de vice-voorzitter van de Neder
landse Vereniging van Journalis
ten, was er als de kippen bij om te
pogen met de heer Jurgens in dis
cussie te treden. Een lang leven
was de dialoog overigens niet be
schoren. Na de opmerking van
Klinkenberg dat zelfs de omroep-
bestuurders niet werden tegenge
houden liet Jurgens weten: „Ik
ben een werkwillige werkgever.
Denk daar maar eens over na".
Volop pret bij de actievoerders
was er ook toen zich bij de póórt
een psychotherapeut meldde, die
vertelde een-medewerker van de
NOS-postkamer te willen behan
delen. Hem werd meegedeeld dat
de bedoelde beambte staakte,
waarna de terugreis kon worden
aanvaard.
Smeerpoets
In het actiecentrum dat de om-
roepbonden hadden ingericht in
het Hilversumse Drafcentrum,
ging het er aanzienlijk serieuzer
aan toe. In de eerste uren van de
staking werden de hier aanwezigen
voornamelijk getracteerd op zake
lijke mededelingen over het aantal
geregistreerde stakers. Er was mu
ziek en op gezette tijden kropen
sprekers achter de microfoon. Eén
van hen was Hans Boswinkel van
de Kunstenbond die zijn rijk ge
vulde register van vakbondsjargon
wagenwijd opentrok. Hij besloot
met de mededeling dat „wij hier
met opgeheven hoofd kunnen zit
ten. Want Brinkman is de smeer
poets en wij kunnen de zwarte Piet
uit volle borst bij hem neerleggen".
Kort daarop hielp de orkestlei
der van de formatie 'Blaasontste
king' uit Eindhoven een vermeend
misverstand omtrent een van de ei
gen composities uit de wereld.
„Men denkt dat wij zingen: „Ja, ja,
wij willen Brinkman". De juiste
tekst luidt echter: „Ja, ja, wij villen
Brinkman".
Bij de meeste omroepen werkte
een deel van het kantoorpersoneel
gewoon door. Alleen bij de VARA-
gebouwen heerste grote stilte en
waren bijna alle lichten gedoofd.
Op de deuren hingen pamfletten
en binnen zaten enige stakingslei
ders werkeloos bij elkaar. Ze had
den zojuist het NOS-orkest dat
voor de deur stond, de toegang ge
weigerd. Het orkest wilde in het
gebouw repeteren voor een VARA-
concert aanstaande zaterdag. De
meeste VARA-werknemers waren
al naar of in het Drafcentrum.
Pamfletten
Bij de AVRO en de VPRO heer-
ste meer bedrijvigheid. Een groot
deel van het kantoorpersoneel wat
aan het werk. Mensen van de FNV
waren er bezig met het uitdelen
van actiepamfletten, maar de vast
besloten werknemers laten zich
daardoor niet overtuigen. Zij ble
ven aan het werk. Bij de VPRO
werkte het kantoorpersoneel ge
woon door; VPRO-radio echter lag
helmaal plat.
Veronica, TROS, NCRV en EO
stonden ai^hter het uitgangspunt
van de staking maar zagen de actie
zelf niet zitten. De meeste mede
werkers waren er aan de slag ge
gaan. De KRO-kantoren waren
even donker en verlaten als die van
de VARA, hoewel er wel een hand
jevol mensen via een zijdeur naar
binnen waren geglipt.
