Draaiboek FNV
voor 200 acties
WERELDBEKEND
AROMA
NU OOK IN GOUD
4J5
Beursweek
Dollar verblijdt Ruding en VS
Computer gaat ook
piloot Vervangen'
Als cao-overleg vastloopt:
Indonesische marine
bestelt mijnenjager
Lubbers: geen
stijging van
waarde guldèn
Arrestaties
wegens fraude
Commissie positief over
plan regeling visvangst
Mexico tekent
akkoord over
terugbetaling
schuldenlast
25 stuks
ZATERDAG 30 MAART 1985
EINDHOVEN/ROTTER
DAM (ANP) De Indus
triebond FNV heeft een
draaiboek klaar liggen om
vanaf 22 april acties te gaan
voeren in 200 Nederlandse
bedrijven. Dat heeft dis
trictshoofd N. Broers giste
ren in Eindhoven bekend
gemaakt. Volgens hem is
het draaiboek opgesteld
omdat het cao-overleg niet
overal tot resultaat zal lei
den.
Het gaat om stakingen van één tot
twee dagen, die in een periode van
vier weken gehouden zullen wor
den. Het draaiboek voorziet in de
mogelijkheid de acties uit te brei
den. Doelwit zijn met name me
taalbedrijven en vestigingen van
grote concerns. De bondsraad van
de FNV besloot donderdag al for
meel om de stakingskas open te
stellen voor eventuele acties.
Shell Nederland is in elk geval
niet van plan in te gaan op een van
de FNV-eisen: het invoeren van
een 36-urige werkweek. Voor het
op grote schaal doorvoeren van ar
beidstijdverkorting is volgens di
recteur personele zaken C.J. Meij-
ers van Shell Nederland geen geld.
Bovendien zou de invoering van
ALBLASSERDAM (ANP) - De
Indonesische marine heeft een po
lyester mijnenjager besteld bij Van
der Giessen-De Noord, Marine-
bouw BV (GNM). Het contract is
gisteren ondertekend. Met deze op
dracht zijn 100 miljoen gulden en
450 manjaren werk in Nederland
gemoeid. Een aanzienlijk deel van
het werk komt ten goede aan Ne
derlandse onderaannemers en toe
leveranciers.
DEN HAAG (GPD) - Premier
Lubbers heeft gisteravond ont
kend dat er plannen zouden zijn
om de waarde van de gulden een
zijdig te verhogen. Hij reageerde
daarmee op een bericht in NRC-
Handelsblad dat de-president van
De Nederlandsche Bank NV, dr W.
Duisenberg, het kabinet zou heb
ben voorgesteld om de gulden in
waarde te laten toenemen.
Lubbers verklaarde in Brussel
dat een eenzijdig Nederland s op
treden de afspraken die zijn ge
maakt binnen het Europees Mone
tair Systeem zou doorbreken. Bin
nen het EMS wordt gestreefd naar
stabiele koersverhoudingen.
Begin augustus wordt met de
bouw begonnen en in oktober 1987
dient het schip te worden opgele
verd. Het ligt in de bedoeling dat
Indonesische officieren en man
schappen voor een groot deel in
Nederland worden opgeleid.
Naar verwachting zal over enke
le weken een contract voor nog een
mijnenjager voor oplevering in
maart 1988 worden ondertekend.
De levering van deze twee mijnen-
bestrijdingsvaartuigen vormt de
eerste exportorder die GNM voor
dit type schip, een aangepast ont
werp van de tripartite-klasse, heeft
geboekt.
Uit hoeveel schepen de Indone
sische mijnenbestrijdingsvloot zal
bestaan, is nog niet bekend maar
GNM acht de mogelijkheid van
vervolgorders aanwezig.
HARDINXVELD-GIESSENDAM
(ANP) - De politie heeft acht men
sen aangehouden op verdenking
van het plegen van fraude, vernie
lingen en milieu-overtredingen bij
het inmiddels failliete staalsnijbe-
drijf Balpom BV in Hardinxveld-
Giessendam. Het bedrijf is eind vo
rig jaar op de fles gegaan.
een 36-urige werkweek bij dit be
drijf eerder tot vernietiging van
produktiecapaciteit leiden dan tot
nieuwe werkgelegenheid omdat
voor veel van de nieuwe banen niet
voldoende mensen zijn te krijgen.
Shell wil wel de mogelijkheden
van arbeidstijdverkorting per on
derneming en per afdeling bekij
ken. Meijers wijst erop, dat het
Shell-standpunt volledig aansluit
op het Centraal Akkoord dat werk
gevers en werknemers in novem
ber 1982 in de Stichting van de Ar
beid sloten.
Meijers ziet meer heil in het uit
breiden van de werkgelegenheid
door het doen van investeringen.
Daarnaast zal Shell het jeugdplan
sterk uitbreiden, door jaarlijks
1000 plaatsen beschikbaar te stel
len in opleidingsprogramma's,
praktijkervaringsplaatsen en spon-
soring-programma's.
De Industriebond FNV is woe
dend over de uitlatingen van Meij
ers. "Door enkele dagen voor het
begin van de cao-onderhandelin
gen op deze manier naar buiten te
treden, frustreert Shell bij voor
baat elk reëel overleg. De suggestie
wordt gewekt dat er niet echt valt
te onderhandelen, omdat de Shell-
directie zich al in haar stellingen
heeft ingegraven", vindt districts
bestuurder Piet Scheele.
De industnebond is bereid met
Shell te onderhandelen over het
geleidelijk invoeren van arbeids
tijdverkorting. Die moet echter wel
worden betaald uit een stijging van
de produktiviteit bij Shell en niet
door het inleveren van loon.
Voorzitter H. Eversdijk van de vaste Kamercommissie voor de visserij
(midden) krijgt van voorlichting over verschillende vissoorten tijdens een
bezoek van de commissie aan Urk. (foto anp)
URK (ANP) - De vaste Kamer
commissie voor de visserij heeft
zich gisteren tijdens een bezoek
aan Urk positief uitgelaten over
een plan van de visserijsector om
de problemen met de quotering
van visvangst op te lossen. Het
plan komt erop neer dat de visserij
met de overheid afspraken maakt
over een regeling om het hele jaar
visvangst mogelijk te maken.
Komt zo'n regeling er niet, dan
dreigt het vissen in augustus van
dit jaar te worden stopgezet waar
door vissers in ernstige moeilijkhe
den komen.
Voorzitter H. Eversdijk van de
Kamercommissie vindt dat aan het
plan van de visserijsector nog wel
wat haken en ogen zitten, maar dat
het toch van voldoende werkelijk
heidszin getuigt om als bedrijfsle
ven en overheid zo snel mogelijk
over de mogelijkheden van uitvoe
ring te gaan praten.
NEW YORK (AP) - Mexico heeft
gisteren een akkoord ondertekend
met westerse over de terugbetaling
van een deel van zijn buitenlandse
schuld. Verwacht wordt dat het ak
koord model zal staan voor andere
Derde Wereldlanden die onder een
zware schuldenlast gebukt gaan.
William Rhodes, hoofd van het
coordinatie-comite van dertien
banken dat over het akkoord heeft
onderhandeld, zei dat de herfinan
ciering 'een nieuwe fase inluidt
van het schuldenprobleem in de
wereld.'
Het is het omvangrijkste
terugbetalingsprogramma dat ooit
met commerciële banken is aange
gaan. Mexico's totale schuldenlast
bedraagt naar schatting 96 miljard
dollar (336 miljard gulden). Het zo
juist ondertekende akkoord be
helst een bedrag van 28,6 miljard
dollar. Voor nog eens 20,1 miijard
dollar wordt later dit jaar een apar
te overeenkomst getekend.
Voorwaarde voor de overeen
komst met de banken was de on
dertekening van een akkoord met
het Internationale Monetaire
Fonds (IMF) over invoering van
strenge bezuinigingsmaatregelen.
De mexicaanse minister van finan
ciën Jesus Silva Herzog benadruk
te echter dat die besnoeiingspro
gramma's van het IMF op zichzelf
geen oplossing bieden. Daarvoor is
groei op de lange termijn vereist,
zei hij.
De Mexicaanse schuldenlast
wordt verlicht door spreiding van
de betalingen over een periode van
veertien jaar en verlaging van de
rentetarieven. Nieuwe leningen
worden niet verstrekt. Voorts krij
gen de banken toestemming een
deel van de dollarschuld om te zet
ten in tien andere vreemde valu
ta's.
Silva Herzog vindt dat het onder
tekenen van dit akkoord nog geen
oplossing is van het Mexicaanse
schuldenprobleem. "Maar het is
echter wel een grote stap in de goe
de richting.'
SCHIPHOL (GPD) - Piloot van
de Swissair Fokker-100 krijgt op
weg naar Zurich van de ver
keersleiding te horen dat de
luchthaven daar 'dicht zit'. Hij
roept het vluchtplan op zijn
beeldscherm en toetst als alter
natieve luchthaven Geneve in.
De computer toont een fractie la
ter het 'alternate' vluchtplan. De
piloot kan bij wijze van spreken
weer achterover gaan zitten om
een boek te lezen. De piloot van
de Alitalia DC-9 die ook op weg
is naar Zurich en ook uit moet
wijken, zit voorlopig nog te pas-
door
Rien Floris
sen, meten en puzzelen met navi-
gatiekaarten om een route uit te
stippelen naar Genevé. De DC-9
komt ook veilig aan de grond
maar de piloot van de Fokker-
100 had het gemakkelijker, was
sneller (dus economischer) en
heeft misschien ook nog een gro
tere kans om ongeschonden zijn
pensioen te halen.
De Fokker-100 die bij de vlieg
tuigfabriek in de maak is, zit 'vol
gestouwd' met computers en
elektronica, een Airbus en
Boeing waardig. Het Flight Ma
nagement System (FMS) waar de
Swissair-piloot een beroep op
kon doen is één van de voorbeel
den. In principe heeft de Fokker-
100 straks een compleet compu
terpark aan boord zodat de ver
gelijkingen met de boordappara
tuur van de F-28 niet meer zijn te
trekken. Henk de Groot, ontwer
per van cockpit en boordsyste
men bij Fokker, spreekt over een
evolutie in de cockpit. "Het gaat
niet om een computerrevolutie
in de cockpit want het is een con
tinue lijn. Wat er was, is veilig en
voldoet uitstekend maar alles
streeft nu eenmaal naar een ver
betering".
Routeplanning
Omdat luchtvaartmaatschap
pijen hoge eisen stellen aan een
vliegtuig dat in de strijd om de
DC-9-vervanging wil concurre
ren, moet de Fokker-100 aan de
zelfde eisen voldoen als Airbus
sen en Boeings. Daarnaast zijn
de computers in het drukke Eu
ropese luchtverkeer nodig om de
piloot meer tijd te geven voor het
nemen van beslissingen. De
computer neemt werk als tijdro
vende routeplanning uit handen.
"Het luchtverkeer is steeds in
tensiever geworden. De werkbe
lasting van piloten zit hem ook
niet in het vliegen maar in het
verkeer. Er is een voortdurend
gebrek aan tijd omdat de piloot
steeds andere opdrachten krijgt
van bijvoorbeeld de verkeerslei
ding. Met een videocamera heb
ben we een NLM-bemanning ge
volgd en dan weet je niet wat je
ziet. Die zitten de hele vlucht
overal met handen en armen aan
ADVERTENTIE
de instrumenten", aldus Henk de
Groot.
Als voorbeeld noemt hij een
standaard vertrek op instrumen
ten (standard instrumental de
parture) de piloot roept in de
computer het vluchtplan op en
toetst de baan en uitvliegproce
dure in. De computer projecteert
dan alle gegevens die nodig zijn.
Als de piloot plotseling de kans
krijgt om eerder te vertrekken
maar van een andere baan, dan is
het een kwestie van een paar
toetsen indrukken. Via een ra
diobaken wordt de positie be
paald en de kist kan wegvliegen.
De piloot zonder computer moet
opnieuw beginnen met zijn 'pa
pieren' vluchtplan.
Horizon
De grote verandering in de
cockpit is het beeldscherm waar
allerlei zaken zichtbaar op wor
den gemaakt. Het horizonnetje
dat de positie toont van het vlieg
tuig ten opzichte van de aarde (of
het wel recht vliegt) en snelheid
en hoogte staan op het beeld
scherm. Vroeger waren dit drie
aparte instrumenten die de pi
loot nu in 'één blik' voor zijn
neus ziet. De Airbus heeft alleen
de horizon en snelheid by elkaar
op het beeldscherm dus hier is
Fokker een stapje verder.
Intoetsen van snelheden en
hoogte van het vliegtuig, gaat
niet via een toetsenbord dat aan
de gemiddelde tekstverwerker
zit. "Dat zou heel onverstandig
zijn. Een terminal van een secre
taresse is totaal ongeschikt voor
een vliegtuig. Alles wat hier di
rect met de besturing te maken
heeft, moet via draaiknoppen
worden ingezet. Dat is nauwkeu
riger want bij een toetsenbord
kun je veel te gemakkelijk mis
tikken.", zegt De Groot.
De Fokker-100 wordt overi
gens niet door één computer ge
leid maar door drie computers.
"Die zijn aan elkaar geschakeld
en kunnen met elkaar 'praten'.
Als één van de computers af
wijkt dan nemen de andere twee
de beslissing. Dat is allemaal
voor de veiligheid".
De Fokker-50 krijgt niet zo'n
indrukwekkend computercen
trum aan boord. "Een klein
vliegtuig kan een dergelijke in
vestering niet opbrengen. Bo
vendien heeft de Fokker-50 een
lagere snelheid waardoor er
meer tijd is om beslissingen te
nemen. De Fokker-50 zit ook in
veel rustiger vervoersstromen
dan de Fokker-100", aldus Henk
de Groot.
Niet onfeilbaar
De computerapparatuur van
de Fokker-100 wordt geleverd
door gespecialiseerde computer
firma's als Sperry en Rockwell-
Collins. Met de hulp van piloten
worden de beeldschermen voor
zien van een horizon en wordt
een type meter gekozen om snel
heid en hoogte te meten.
Vliegers van Swissair, de Fok
ker-piloten en de gezagvoerders
van KLM, testen de apparatuur
op hun bruikbaarheid.
Hoewel in de cockpit het sum
mum van techniek wordt ge
bouwd, blijven er in het paneel
voor de gezagvoerder een ouder
wetse 'elektromechanische' hori
zon en nog meer andere (verou
derde) apparatuur. Ook een com
puter is niet onfeilbaar. "De
vlieger moet die oude appara
tuur ook kunnen bedienen. Als
de elektriciteit uitvalt in een
vliegtuig moet je overschakelen
op een batterij en dan moet je op
de oude instrumenten thuis ko
men".
door
C. Wagenaar
AMSTERDAM Het beurswe-
zen voor effecten kwam deze
week traag op gang. Overal ble
ven de omzetten op een laag pitje
en brokkelden de koersen af. De
houding van afwachten en aan
zien overheerste. Pas toen er
weer beweging kwam in de dol
lar en deze woensdag met een
nieuwe val begon, fleurde Wall
Street wat op, zij het niet voor
lang. Voor Amsterdam bracht de
dalende dollar echter verder ver
lies met zich mee.
De Newyorkse effectenbeurs
wacht op dit moment met enige
zorg de cijfers over het eerste
kwartaal af. Het lage cijfer van
2,1 procent dat voor de economi
sche groei wordt verwacht is
aanmerkelijk lager dan de 4,7
procent van het vierde kwartaal
van vorig jaar. Daarbij hebben
diverse grote ondernemingen al
meegedeeld over de eerste drie
maanden van dit jaar geen winst
stijging meer te verwachten.
Voorts waren er geruchten dat
na de staat Ohio nu ook in de
staat Texas moeilijkheden bin
nen het bankwezen zijn ont
staan. Duidelijk is in elk geval
dat de Amerikaanse boeren mo
menteel een uiterst moeilijke tijd
doormaken, die in vele opzichten
vergelijkbaar is met de beruchte
jaren '30. Veel landbouwers drei
gen failliet te gaan, nu president
Reagan heeft geweigerd hen vol
doende te steunen en dat zou een
aantal banken mee kunnen sle
pen.
Geen wonder dat op grond van
al deze factoren de dollar niet in
staat was aan een herstelfase te
beginnen. De week zette voor de
Amerikaanse munt weliswaar
positief in en liet in guldens uit
gedrukt prijzen tot stand komen
tot f 3,66, maar later zakte de
koers in tot f 3,45. In valutakrin
gen wordt niet uitgesloten dat op
korte termijn de dollar terug zal
vallen tot f 3,30. Een ontwikke
ling die Wall Street positief bein-
vloedde.
Maar niet iedereen is blij met
de dalende dollar. Zo blijkt de
president van de Westduitse cen
trale bank voor zowel Amerika
zelf als voor de wereldeconomie
het juist wel gunstig te vinden
als de dollar hoog blijft staan.
Ook voor president-directeur
Dekker van Philips moet de dol
lar niet te veel wegzakken, wil
Philips er geen schade van on
dervinden. Tot een niveau van f
3,20 zou Philips nog zo ongeveer
buiten de gevarenzone kunnen
blijven. En met het Akzo-con-
cern, Hoogovens en vele wat
kleinere ondernemingen zal het
zeker niet anders zijn gesteld.
Wie deze week wel bijzonder
profiteerde van de dollarval was
Vadertje Staat, want de nieuwe
8,25 procent-staatslening werd
een grandioos succes. Het per
centage bleek zelfs te hoog en
had best 8 procent kunnen zijn,
want de beleggers waren bereid
5,25 miljard gulden aan te bieden
tegen een inschrijfkoers van
101,8 procent. Maar het ministe
rie zou op 8 procent ongetwijfeld
aanzienlijk minder hebben bin
nengekregen en minister Ruding
kon, door enige misslagen bij
voorgaande emissies, best een
fors bedrag gebruiken.
Dat de dalende dollar tot een
lagere rente leidt, bleek deze
week ook uit de obligatiemarkt,
die gestadig opliep, en uit de ver
hoging van de afgifteprijzen voor
bank- en spaarbrieven. Het
wachten is op een duidelijke ren
tedaling in Amerika, waar de
obligatiemarkt nog aarzelde,
door omvangrijke overheidsope-
raties op de kapitaalmarkt.
Nu in Amerika echter duide
lijk sprake is van een nieuwe ver
traging in de economische ex
pansie, lijkt een rentestijging in
elk geval moeilijk uitvoerbaar.
Evenals in Wall Street overheer
ste ook in Amsterdam een sfeer
van afwachten. Nu de meeste
jaarcijfers bekend zijn, kunnen
op korte termijn de jaarverslagen
worden verwacht en, samen met
de toelichting daarop, de progno
ses voor het lopende jaar.
Gezien het historisch hoge
koerspeil op onze beurs is het be
grijpelijk dat vele beleggers eerst
wel eens willen weten waar zij
aan toe zijn. Door de doorgaans
zeer fraaie prestaties van vorig
jaar willen aandeelhouders aan
de vooravond van de dividend
ontvangsten hun stukken ook
weer niet kwijt. Daarom worstelt
ook Amsterdam momenteel met
relatief kleine omzetten, weinig
kopers, maar ook geen verko
pers.
Alleen waar de noteringen de
laatste paar weken erg omhoog
zijn gejaagd, deden zich winstne
mingen voor, met name waar de
fraaie resultaten of prognoses
toch niet helemaal aan de ver
wachtingen hebben beantwoord,
zoals bij Nutricia, Philips en
Friesch-Groningsche Hypo
theekbank. De grootste verliezen
deden zich voor bij de textiel-
groep Twenthe, Verenigde Bre-
dero en Audet. De grootste win
sten bij Holec, Ceteco en Rom-
menhöller.
De Europese Optiebeurs
kwam met een totale omzet van
118.000 contracten even beneden
de 122.000 van de vorige werkpe
riode uit. Op vier van de vijf da
gen was Akzo nummer één. Don
derdag trok Philips echter met
6000 contracten de grootste om
zet tot zich. Daarnaast was er re
gelmatig veel belangstelling voor
valuta- en staatsfondsenopties.
