'Langs de sloot
was de tractor
gaan wiebelen'
Catharina Halkes mag
paus niet toespreken
Reportage
Nieuwkoper onthult
gevaar autotelefoon
Boerenbedrijf
door mechanisatie gevaarlijker geworden
VRIJDAG 29 MAART 1985
PAGINA 17
De feministische theologe dr.
Catharina Halkes mag van aarts
bisschop Simonis van Utrecht
straks de paus niet toespreken
namens de Unie van Katholieke
Vrouwenorganisaties. In deze
Unie werken vijf verenigingen
In een verklaring zegt mon
seigneur Simonis, van meet af
aan de uitdrukkelijke wens naar
voren te hebben gebracht, dat
mensen wier optreden - hoe in
teger en goed bedoeld ook - een
polariserend effect zou kunnen
hebben, geen woordvoerder by
het pausbezoek zullen zijn. "Dat
zou de tegenstellingen onder de
katholieken kunnen versterken.
Bovendien zou het in strijd zijn
met de bedoeling en het karakter
van dit bezoek".
Mevrouw Halkes is sinds 1970
verbonden aan de theologische
faculteit van de Katholieke Uni
versiteit in Nijmegen. In 1983
werd zij benoemd tot bijzonder
hoogleraar om onderwijs te ge
ven in het vak 'feminisme en
christendom'. Zij zou de paus
toespreken tijdens de ontmoe
ting met maatschappelijke orga
nisaties op 12 mei in Utrecht.
Van de Unie van Katholieke
Vrouwenorganisaties zijn lid: het
Katholiek Vrouwengilde, de Ka
tholieke Plattelandsvrouwen Ne
derland, de Vrouwenbeweging
NKV, het Katholiek Vrouwen
dispuut en de Stichting Neder
landse Vrouwelijke Religieuzen.
Het bestuur van het Katholiek
Vrouwengilde heeft inmiddels
besloten, niet deel te nemen aan
de ontmoeting met de paus. Dit
'uit ontsteltenis'. Volgende week
praten vertegenwoordigers van
de Unie over deze zaak met de
aartsbisschop. Tot zolang Wen
sen de andere leden van de Unie
geen commentaar te geven. Me
vrouw Halkes zelf is op het ogen
blik in het buitenland.
Hoop. Op de algemene verga
dering van de 'Samenwerking
Nederlandse Priester-Religieu
zen' in Heeswijk hebben de ho
gere oversten uitvoerig gespro
ken over de huidige situatie in de
Nederlandse Rooms-Katholieke
kerk.
Dat overleg mondde uit in een
verklaring, waarin de oversten
zeggen, dat de gemeenschappen
van religieuzen open moeten
staan voor gelovigen "die teleur
gesteld of ontmoedigd zijn, maar
toch willen blijven zoeken naar
wegen die perspectief bieden".
"Onze gemeenschappen moe
ten ruimte bieden aan allen voor
wie in de kerk zo weinig ruimte
lijkt te bestaan. Ze moeten hen
die bij de opbouw van de kerk
zijn betrokken stimuleren om op
de ingeslagen weg verder te
gaan".
"Alleen op deze wijze", zo be
sluit de verklaring, "kunnen wij
zelf het geloof in de kerk bewa
ren en anderen met wie wij in
plaatselijke geloofsgemeen
schappen verbonden zijn hoop
geven op de toekomst".
Paters. De 35 'witte paters' in
Boxtel moeten uiterlijk in 1988
verhuizen omdat hun klooster
'St. Charles* (aan de rijksweg
Boxtel-Eindhoven) wordt afge
broken voor verbreding van de
rijksweg. Het kerkhof van de pa
ters blijft intact. De paters krij
gen te zijner tijd onderdak in een
bejaardenoord in Esch, waar nu
nog vijftig bejaarden wonen. Die
kunnen er blijven.
Schrik. Toen de 63-jarige do
minee J. van Vliet woensdag
avond zijn intrede deed in de ge
reformeerde gemeente van Ka-
pelle-Biezelinge (Z.) werd hij,
kort na het begin van zijn preek,
door een hartaanval getroffen,
ten gevolge waarvan hij onmid
dellijk overleed. De verslagen
heid onder de vele kerkgangers
was groot. In verband met een
verbouwing van de eigen kerk
werd de dienst gehouden in de
hervormde kerk van Kapelle. 's
Middags had ds. J. de Pater van
Krabbendijke de predikant be
vestigd.
Ds. Van Vliet had eerder af
scheid genomen van Veen. In
1977 moest hij om gezondheids
redenen enkele niet-pastorale
functies neerleggen, zoals zijn
lidmaatschap van het hoofdbe
stuur van de Vereniging voor Ge
reformeerd Schoolonderwijs.
De begrafenis van ds. Van
Vliet is maandag om 2 uur in Ka
pelle na een rouwdienst (1 uur) in
de hervormde kerk.
Steun. Het bestuur (modera-
men) van de Nederlandse Her
vormde Kerk heeft de premier
van Nieuw-Zeeland, David Lan
ge, per telegram steun toegezegd
voor zijn kernwapenbeleid. De
Nieuwzeelandse regering wei
gert schepen met kernwapens in
de havens toe te laten. "Deze po
litiek betekent een grote morele
steun voor allen die streven naar
beëindiging van de nucleaire wa
penwedloop", schrijft het her
vormde moderamen in zijn tele
gram.
Leden. Op 1 januari van dit
jaar telde de Leidse doopsgezin
de gemeente 276 leden, 11 min
der dan op 1 januari 1984, zo
meldt het jaarverslag. Het aantal
remonstranten was 352 (13 min
der dan op 1 januari 1984). De
doopsgezinden telden 20 'be
langstellenden' (niet-leden) en de
remonstranten 62 'vrienden'
(eveneens niet-leden).
Rijnsoever. Een extra finan
ciële actie binnen de hervormde
gemeente van Katwijk aan Zee
voor een kerkelijk centrum in de
nieuwe wijk 'Rijnsoèver' heeft
'in één klap' ruim f. 250.000 opge
bracht. Op 21 maart werd voor
dit centrum de eerste paal gesla
gen.
Orgelconcert. De organist
van de Nieuwe Kerk in Delft, Jan
van den Berg, bespeelt morgen
avond om 8 uur het orgel in de
hervormde kerk van Koudekerk
aan den Rijn. Bezoekers van vo
rige concerten mochten hun
wensen kenbaar maken. Daaruit
heeft Van den Berg een verzoek
programma samengesteld.
België. De synode van de
Verenigde Protestantse Kerk
van België gaat niet naar de paus
tjjdens diens bezoek aan dit land.
Uit de kerk was kritiek gekomen
op een eventuele ontmoeting.
Zweden. De evangelisch-lu-
therse synode in Zweden gaat al
le gemeenten en kerkelijke orga
nisaties oproepen om zich te ont
doen van alle aandelen van on
dernemingen die zaken doen
met Zuid-Afrika en met Namibië
onder Zuidafrikaans beheer.
"Als teken van afschuw van de
apartheid".
door
Conny Smits
De autotelefoon van PTT,
vooral model I, dat geschikt is
voor internationaal gebruik, is
voor iedereen thuis makkelijk
af te tappen. Door middel van
een gewone huiscomputer is
men bovendien in staat bepaal
de personen en hun gesprek
ken door het land te volgen.
Ook bijvoorbeeld vooraan
staande politici die zo'n appa
raat in de auto hebben. Door
diezelfde huiscomputer kan
men er bovendien achter ko
men wie opbelt, naar welk
nummer men belt, waar men
rijdt, hoe laat het telefoonge
sprek plaatsvindt, en wat de
gespreksduur is. De privacy
van de bezitter van zo'n mobie
le telefoon is ver te zoeken.
Maar het grootste gevaar is
wellicht dat niemand waar
schuwt ook PTT zelf niet
dat alle gesprekken bijna let
terlijk op straat liggen.
Dit is kort samengevat de mening
van de technicus en hoofdredac
teur van Radio Amateur Magazine,
Willem Bos in Nieuwkoop. Hij
heeft dezer dagen de kat de bel
aangebonden en alle gegevens die
hij heeft verzameld over 'spionage
rond de autotelefoon' in het april
nummer van zijn blad afgedrukt.
Zijn conclusies zijn zo fantastisch,
dat de slogan van George Orwell
'Big Brother is watching you' van
toepassing moet worden verklaard
op 1985.
Sommige mensen die het april
nummer van Radio Amateur Ma
gazine onder ogen kregen doen de
publikatie af met: 'het is een 1-
aprilgrap'. Maar dat is het aller
minst. De feiten zijn de volgende:
zowel autotelefoon 1 als de nieuwe,
pas geïntroduceerde autotelefoon
2. zijn gemakkelijk door iedereen
af te luisteren. Dat kan al met een
eenvoudige ontvanger van f 150,-
en een sprietje als antenne. Wil
men een betere ontvangst en mak
kelijker naar alle kanalen kunnen
luisteren, dan zijn er fraaie scan
ners te koop die automatisch van
'kanaal' wisselen als daar niets ge
beurt, maar wel automatisch een
verbindingskanaal doorgeven als
daar een gesprek op gevoerd
wordt.
De nieuwste bedreiging voor de
privacy is de huiscomputer. Wan
neer men namelijk de computer -
bijvoorbeeld eer} Commodore - aan
de scanner koppelt en hem voor
ziet van een speciaal programma
en een beetje extra elektronica (al
lebei gewoon te koop) kan men al
les van de autotelefoonbezitter en
zijn gesprekken te weten komen.
De pieptoontjes, die aan elk ge-
door
Hugo van der Heem
sprek voorafgaan bevatten name
lijk alle gegevens. De huiscompu
ter kan die decoderen.
Op die manier kan men op het
scherm en de printer van de huis
computer zien wie degene is die
opbelt. Men krijgt namelijk het
nummer van autotelefoon die het
gesprek aanvraagt. Hoort men een
bekende stem van een belang
rijk politicus of bekend zakenman
dan is de associatie met het
nummer gauw gelegd en kan men
bijvoorbeeld zo iemand conse
quent blijven volgen en zijn ge
sprekken opnemen.
Daarnaast worden de telefoon-
gegevens van de gene die wordt
opgebeld op het scherm zichtbaar.
Aan de hand van het netnummer
kan men zien waar dat is en wie
wordt gebeld (telefoonnumer).
Voorts wordt de steunzender vast
gelegd (dat wil zeggen dat men
weet waar de auto ongeveer rijdt)
de tijd waarop het gesprek wordt
gevoerd en de tijdsduur (noodza
kelijk in verband met het afreke
nen van de gesprekskosten door
PTT). Dezelfde elektronica kan
ook automatisch een cassetterecor
der starten, die alle gesprekken
vastlegt.
Privacy
Deze verregaande aantasting van
de privacy was al bekend in kleine
kring, maar is zo blijkt uit het
onderzoek van Radio Amateur Ma
gazine nu binnen het bereik van
iedereen. Willem Bos ontdekte de
toegepaste computer-programma-
tuur, die alle gegevens decodeert,
in Duitsland op een 'security
beurs'. Tevens bleek hem dat er
erg veel belangstelling voor dit
soort spullen is van de zijde van
opsporingsinstellingen. Waar
schijnlijk ook van de andere zijde,
de onderwereld. Wie nu wie in de
gaten houdt, is onduidelijk.
Vast staat echter dat deze appa
ratuur in toenemende mate door
gewone scannerluisteraars zal wor
den aangeschaft. De prijs van een
dergelijke autotelefoon-decoder is
circa f 1250; geen ongewone prijs
voor mensen die als hobby het af
luisteren van politie en brandweer
hebben.
Volgens een ruwe schatting zijn
er zo'n 600.000 scanners in Neder
land verkocht. Met al die appara
ten kan men de Autotelefoon 1 in
de 160 MegaHertzband en de Auto
telefoon 2 in de 450 MegaHertz
band horen. Favoriet bij de meeste
'scanner-gekken' is nog altijd de
politie-radio. Vaak weet men dan
heel snel waar iets gebeurd is. Een
goede tweede is de autotelefoon.
Daarbij gaat het niet om de zakelij
ke gesprekken maar wel om emo
tionele en dubbelzinnige gesprek
ken, die men kan afluisteren.
'Wijven'
Een redacteur van een van de
meest prominente geïllustreerde
weekbladen, die een primeur aan
het afluisteren van de autotelefoon
te danken heeft, zei eens over het
medium: „De tonnen (gelds) en de
wijven vliegen je om de oren". In
derdaad komt het voor dat men
een zakenman zijn vrouw hoort
melden dat hij moet 'overwerken'
en dat men zo iemand even later
een afspraak met een vriendin
hoort maken. Voorts dat men voor
vele duizenden guldens handel
koopt en verkoopt via de autotele
foon.
Het is merkwaardig dat zo wei
nig over het totale gebrek aan pri
vacy van 'de openbare mobilofo-
nie' bekend is, dat menigeen zich
veilig genoeg waant om de meest
intieme zaken via de ether aan an
deren toe te vertrouwen. Zeker is,
dat de PIT, mogelijk om markt
technische redenen, buitengewoon
verdoezelend is opgetreden op dit
gebied.
Willem Bos: Big Brother is watching you.
Bij het instorten van zjjn
landbouwschuur kwam een
36-jarige Friese veehouder
vorig jaar maart om het le
ven. Twee anderen werden
onder het puin bedolven en
raakten zwaar gewond. Een
paar maanden later overle
den twee broers in Akersloot
in de gierkelder van hun
boerderij, nadat zij door on
der meer ammoniakgassen
buiten bewustzijn waren ge
raakt. En afgelopen maand
stikte een 24-jarige man in
Wanroy in een voedselsilo
die hij aan het schoonmaken
was.
Hoe veilig is eigenlijk het
werken-in en om de boerderij?
Het beeld dat de stadsmens vaak
heeft: arbeid in een rustige, lan
delijke omgeving, ver weg van
voorbijrazend verkeer en de uit
laatgassen van fabrieken, blijkt
bedrieglijk. Want juist agrariërs
lopen tweemaal zoveel kans op
een arbeidsongeval als werkne
mers in andere bedrijfstakken.
Uit statistieken van de arbeidsin
spectie blijkt dat in de agrarische
sector zelfs elke tiende dag een
ongeval met dodelijke afloop ge
beurt.
Zo vielen er vorig jaar 28 do
den in de landbouw, van wie zes
kinderen onder de zestien jaar.
Cijfers die volgens de arbeidsin
spectie niet veel afweken van die
van voorgaande jaren. Het aantal
ongevallen dat ernstig letsel tot
gevolg had, was nog veel groter.
Schattingen spreken van maar
liefst 16.000 gewonden per jaar.
Om nog maar te zwijgen van het
aantal bijna-ongelukken, waarbij
niet dft had moeten gebeuren of
de gevolgen waren minder
rooskleurig geweest.
Wiebelen
Veehouder H.W. van Dorp uit
Hazerswoude kent dat. "Een on
geluk heb ik nooit gefiad, maar
toch héb ook ik wel eens met de
tractor ergens tussen hemel en
aarde gehangen. Op het smalle
strookje langs de slootkant was
de tractor aan het wiebelen ge
gaan. De buren hebben me uit
die benarde positie moeten be
vrijden. Of ik heb eens een paar
weken met een blauwe teen gelo
pen omdat een koe erop was
gaan staan. Dat zijn dingen die je
niet kunt voorkomen, beesten
zijn ondoorgrondelijk".
Van Dorp is ervan overtuigd
dat de risico's in het landbouw
bedrijf tegenwoordig groter zijn
dan vroeger. "Je werkt nu met
machines. En die kunnen nog zo
goed beveiligd zijn, ze worden
ook wel eens oud. En dan kan de
aandrijfas naar de machines de
fect raken, of er vliegen onderde
len los. Vroeger, met paard en
wagen, zul je daar niet snel last
van hebben gehad".
Het Technisch Bureau ter
Bevordering van Schadepreven
tie (TBBS) vond de omvang van
de risico's in het agrarisch be
drijf zo zorgwekkend, dat er on
langs een 'preventiekrant' werd
uitgegeven. Onder het motto
"Dit varkentje moet gewassen",
werd boeren en tuinders gewe
zen op de grote gevaren die in
hun bedrijf op de loer liggen en
hoe die het beste kunnen worden
afgewend.
De heer Soet van het TBBS:
"In vergelijking met pakweg 25
jaar geleden is het werk in de
agrarische sector er een stuk ge
vaarlijker op geworden. Dat
komt vooral door de steeds ver
dergaande mechanisatie in deze
bedrijfstak. Wanneer je de oorza
ken van alle ongelukken op een
rijtje zet, zie je dat er vooral veel
gebeurt in gierkelders en met
trekkers. Er bestaan wel allerlei
veiligheidsvoorschriften voor
die trekkers en landbouwwerk
tuigen die eraan worden gekop
peld, maar het komt nog vaak
voor dat die in de wind worden
geslagen".
Agrariërs lopen tweemaal zoveel kans op een arbeidsongeval als werknemers in andere bedrijfstakken.
(foto Wim Dljkmar
Onderschat
Dit gebrek aan voorzorgsmaat
regelen valt meestal terug te voe
ren op de financiën. "Iedereen
weet dat de agrarische sector fi
nancieel voortdurend onder
druk staat. Maar soms zijn het
ook puur praktische redenen
waarom een kantelbeveiliging
op een trekker achterwege wordt
gelaten. Mét beveiliging zou de
trekker bijvoorbeeld niet meer
onder de schuurdeur heen kun
nen. En dan vraag je je toch af of
de risico's niet danig worden on
derschat".
Ook menselijke fouten zijn
vaak oorzaak van ongelukken.
"Sommigen halen zulke gekke
toeren uit met de machines dat
er ondanks de veiligheidsmaat
regelen toch brokken worden ge
maakt. Onbekendheid met de
apparatuur speelt dan vaak een
rol. In de agrarische sector wordt
nu eenmaal vaak gebruik ge
maakt van seizoenarbeiders en
vakantiehulpen en die weten in
de regel niet veel van de machi
nes af'.
Dat geldt natuurlijk ook voor
kinderen die tijdens de drukke
werkzaamheden op de boerderij
nog wel eens aan de aandacht
willen ontsnappen. Juist in de
oogsttijd, wanneer iedereen ge
concentreerd met het binnenha
len van de oogst doende is, zijn
de gevaren groot. Veehouder
Van Dorp beaamt het: "Mijn ei
gen kinderen weten wel dat een
tractor gevaarlijk is, maar
vriendjes en vriendinnetjes die
hier komen spelen hebben er
vaak geen notie van. Zo heeft
mijn neefje hier op de boerderij
wel eens zijn arm gebroken bij
het spelen in het hooi".
De commissie veiligheid van
het Landbouwschap probeert
iets aan de grote risico's in het
agrarische bedrijf te doen door
de aandacht van boeren en tuin
ders zoveel mogelijk op de geva
ren te vestigen. In de commissie
zitten daarvoor onder meer de
landbouworganisaties, voedings
bonden, arbeidsinspectie en ook
het TBBS. Belangrijkste doel
van de commissie is de veilig
heid te bevorderen, maar ook de
gezondheid in het algemeen is
een aandachtspunt.
Beroepsziekten
"Want het zijn niet alleen de
ongevallen die een bedreiging
vormen", zegt secretaris M. Cree-
mers van de commissie. "Er zijn
ook de beroepsziekten. Je kunt
je bijvoorbeeld afvragen wat er
met het gehoor gebeurt wanneer
je jarenlang op een trekker zon
der geluidsdichte cabine zit. Of
wat de effecten zijn van het
werken met bestrijdingsmidde
len in de landbouw. Naar dat
soort dingen doen wij onder
zoek".
Want er is al met al nog veel te
weinig bekend over de risico's in
de agrarische sector, vindt Cree-
mers. "De enige cijfers die be
kend zijn gaan over het aantal
dodelijke ongevallen. Hoeveel
mensen jaarlijks gewond raken
of ziek worden tijdens hun werk,
'is niet precies bekend. Onze in
druk is inderdaad dat de situatie
niet bepaald gunstig is. In elk ge
val weten we dat de ongevallen
tegenwoordig misschien wel
minder in aantal zijn, maar tege
lijkertijd van veel ernstiger
aard".
De commissie veiligheid pleit
er dan ook voor dat verzeke
ringsmaatschappijen eens met
statistieken naar buiten komen.
"Zij zijn degenen die over cijfers
kunnen beschikken, want zelf
standige ondernemers zijn voor
een verklaring van arbeidsonge
schiktheid aangewezen op de
particuliere verzekeringsmaat
schappijen. Wij hebben grote be
hoefte aan die cijfers, want daar
mee sta je sterk wanneer je gaat
pleiten voor betere maatrege
len".
Een van de dingen die bijvoor
beeld nodig eens moeten worden
aangepakt, is volgens Creemers
het feit dat in Nederland ver
kochte landbouwmachines aan
maar weinig veiligheidseisen
hoeven te voldoen. "Als een boer
kan kiezen tussen twee tracto
ren, een met beveiliging en een
zonder, dan ligt het voor de hand
dat de keus op de goedkoopste
valt. In Duitsland is het wat dat
betreft beter geregeld, daar mo
gen de machines niet worden af
geleverd zonder goede beveili
ging".
Verplicht
Daar komt nog bij dat niet
mensen in de agrarische sector
volgens de Arbo-wet verplicht
zijn te werken met een tractor
met kantelbeveiliging. Sommige
zelfstandigen vallen niet onder
die wet en zijn volkomen vrij in
het gebruik van machines. "Veel
onduidelijkheid zou worden
weggenomen als zo'n beveiliging
verplicht werd", vindt Creemers.
"Want door het ontbreken van
zo'n kantelbeveiliging vallen er
elk jaar toch weer drie doden".
Verder beijvert het Landbouw
schap zich voor goede voorlich
ting op landbouwbeurzen en in
het landbouwonderwijs. "Je
moet mensen al op jonge leeftijd
confronteren met dit soort za
ken. Wanneer je de aandacht
voor veiligheid integreert in het
onderwijs, kun je hopen dat het
voorkomen van risico's iets van
zelfsprekends wordt voor de
nieuwe generatie boeren".
Want een ongeluk, dodelijk of
niet, heeft ingrijpende gevolgen
voor een landbouwbedrijf, aldus
Creemers. "Het kost ontzettend
veel geld wanneer een boer voor
kortere of langere tijd wordt uit
geschakeld door een ongeval. Er
moet een vervanger worden ge
vonden en het kost ontzettend
veel moeite om zo'n bedrijf gaan
de te houden. Om natuurlijk nog
maar niet te spreken van de men
selijke aspecten".
