'Duin is een les
in geschiedenis'
Duin: een waarschuwing verpakt in bizarre sf
DE
KEER
Gouden
Boeken
week
Frank Herberts klassieker verfilmd
Misselijke oplichterij
Sneeuwwitje
maakt het
ingewikkeld
enoeg.
20 maart t/m
30 maart 1985
Somberman's actie
mag gezien worden
Fraai overzicht boekenweekgeschenken
WOENSDAG 20 MAART 1985
PAGINA 21
Het boek Dune (Duin) speelt zich af in de
verre toekomst in een onmetelijk galac
tisch rijk. Een bizarre wereld waarin niet
zozeer de technologie de boventoon voert,
maar de menselijke geest met mysterieu
ze paranormale krachten. Absolute mees
ters daarin, zijn de zusters van de Bene
Gesserit: gewijde vrouwen die hun geest
zo hebben getraind dat zij in staat zijn
mensen te beheersen en te manipuleren.
Generaties lang hebben de zusters man
nen en vrouwen gekoppeld met de bedoe
ling een superwezen te creëren. Maar om
dat een van de zusters, Jessica, tegen de
regels in een zoon baart in plaats van een
dochter, worden de plannen van de Bene
Gesserit drastisch verstoord. Jessica's
zoon Paul Atreides is 'iets anders' dan de
zusters hadden voorzien: weliswaar een
supermens maar oncontroleerbaar.
Pauls opmerkelijke gaven worden dui
delijk wanneer de keizer de familie Atrei
des het bevel geeft zich te vestigen op de
planeet Duin. Duin is een dorre woestenij,
waar niets groeit of bloeit, behalve één
ding: de kostbare melange. Deze melange
(een soort superdrug) verruimt de mense
lijke geest, verlengt het leven en is van
vitaal belang voor de machthebbers in het
galactische rijk.
Het keizerlijk bevel aan de Atreides
naar Duin te gaan is een valstrik. Pauls
vader wordt verraden en sterft. Jessica en
Paul vluchten de woestijn in. Daar wor
den zij opgenomen onder de Vrijmans, de
eigenzinnige bevolking van Duin die zich
verschuilt in rotsholen. In Paul herken
nen de Vrijmans de voorspelde grote Lei
der die hen zal bevrijden. Dank zij hun
steun groeit hij uit tot een soort messias
die de nieuwe heerser wordt over het ga
lactische rijk.
Dune (Duin) van de Amerikaanse au
teur Frank Herbert verscheen in 1965 in
boekvorm en is inmiddels uitgegroeid tot
een science fïction-klassieker. Het is een
van de meest verkochte boeken van deze
eeuw: 60 miljoen exemplaren gingen over
de toonbank!
Van begin af aan had de filmwereld be
langstelling. Maar een dergelijk verhaal
verfilmen bleek een vrijwel onmogelijke
opgave. Het boek telt meer dan 500 blad
zijden en wemelt van de personen die van
groot belang zijn voor het verloop van de
geschiedenis. Hoe moesten die allemaal
aan bod komen in een speelfilm van een
redelijke lengte? En hoe moest de futuris
tische wereld die Herbert beschrijft wor
den uitgebeeld: een dorre woestijnpla
neet, gigantische zandwormen, gemuteer
de mensen, enz?
„Om Duin te verfilmen moet je gek
zijn", verzuchtte filmproducer Dino de
Laurentiis. Toch was hij het die het waag
stuk aandurfde. Onder regie van David
Lynch ('The Elephant Man') vonden in
1983 de opnamen plaats in Mexico. De tal
loze problemen rond de verfilming lever
den genoeg stof op voor een apart boek.
Hitte, ziekten en ongelukken teisterden
de filmset. Voor de welhaast onmogelijke
trucages moesten de ingehuurde ontwer
pers het onderste uit de kast halen.
Een vergelijking met de drie Starwars-
films (Starwars. The empire strikes back,
The return of the Jedi) ligt voor de hand.
Volgens regisseur David Lynch en schrij
ver Frank Herbert is Duin echter meer
dan het zoveelste ruimtevaartepos, meer
dan een Starwarsfilm in het kwadraat. Het
is het verhaal van de opkomst en onder
gang van een leider met een messiaanse
uitstraling. Een man die mensen zo in zijn
ban houdt dat ze hem blindelings volgen.
Ter gelegenheid van de Nederlandse
premiere van de film was Frank Herbert
in Nederland. Een gesprek met de schrij
ver over de duidelijke, niet te missen
boodschap van zijn boek.
M.K.
„Het boek Duin is eigenlijk
een les in geschiedenis. Ik
laat de mensen zien wat er
gebeurt als één persoon alle
macht in handen heeft. Ab
solute macht is het begin
van het einde. Macht trekt
corruptie aan waardoor het
systeem gigantisch uit de
hand loopt. Dat gebeurt in
Duin, maar het gebeurt net
zo goed in onze samenle
ving".
Zes jaar lang bestudeerde de Ame
rikaanse schrijver en journalist
Frank Herbert de invloed van
krachtige leiders op de loop van de
geschiedenis. Mannen met zo'n on
weerstaanbare uitstraling (charis
ma) dat mensen hen blindelings
volgden.
Herbert speelde al lang met het
idee over dat onderwerp een boek
te schrijven. Een gedachte die plot
seling vorm kreeg toen hij een arti
kel schreef over de vorming van
duinen aan de oostkust van de Ver
enigde Staten. De troosteloze zand
duinen leken hem geknipt als ach
tergrond voor zijn verhaal. Zo ont
stond de woestijnplaneet Duin.
„Veel godsdiensten komen zoals
de Bijbel zegt uit de wildernis, de
woestijn".
Charisma
Het verhaal dat Herbert oor
spronkelijk wilde schrijven was te
veel voor één boek. „Het zou lan
ger zijn geworden dan Tolstoi's
Oorlog en Vrede. Dus heb ik het
maar verdeeld over drie boeken".
Duin, Duin Messias en Kinderen
van Duin zijn vrijwel tegelijkertijd
geschreven. Later volgden nog
twee delen: God-Keizer van Duin
en Ketters van Duin.
Herberts ideeën over de invloed
van charismatische leiders op de
loop van de geschiedenis krijgen
vorm in Paul Atreides, de hoofd
persoon van Duin. „Elk volk krijgt
de leider die het zelf wil. De Duit
sers hebben net zo veel bijgedra
gen aan de macht van Hitier als de
man zelf. Er is een wisselwerking
tussen leider en volk. Paul Atrei
des is een man met buitengewone
mogelijkheden en krachten in zich.
Maar zijn volk, de Vrijmans, geeft
hem de kans die krachten ten volle
te ontwikkelen. Zij willen hem als
leider. Ze zien hem als hun god".
„Maar deze messiaanse leider
Nee, serieus, wist u dat: Maarten
Klein 71 jaar is en dun haar heeft,
Bint daarentegen tegen de 60
löopt, de schulden afbetaalt van
zijn schoonzoon en zijn bij hem
inwonende dochter en kleinkin
deren onderhoudt?
Wist u verder dat Elizabeth van
Zuylen een knellend slipje
draagt en erg onder de indruk is
van de grote stad? Of dat Toni de
Windt vóór haar ontslag kapster
was bij het bedrijf Hermes, dat ze
kapsels en schmink verzorgt
voor een revue? Besefte u wel
dat Nathan Sid geconcipieerd is
in Indië maar met zijn ouders in
Bergen woont, dat hij wekelijks
naar de gebedsgenezer moet in
Schoorl?
Is het verder ooit tot u doorge
drongen dat Anne Frank niet al
leen bijziend is, maar ook twee
keer een flinke griep krijgt, dat
de kin van Edo Mesch nogal fors
is uitgevallen en in ieder geval
niet zo'n lullig terugwijkend kin
netje zonder wilskracht is?
En wist u dat Anton Steenwijk
in 1945 twaalf jaar is, dat Max Ha-
velaar - bijzonderheid! - bij de
gouverneur-generaal Vandamme
een kwatrijn laat brengen, dat
Japi eerst mét, later zonder
baard of snor rondloopt, dat Rei-
naert de vos volwassen is, dat
Frits van Egters bevriend is met
Bep Spanjaard, dat Kees Bakels
er niet van houdt zijn zusje goeie-
nacht te wensen en dat Philip
Corvage's lichaamsbouw opval
lend verschilt met die van zijn
oom en tante?
Wist u dat ik zo kolommen
lang door kan gaan, als ik niet
kotsmisselijk werd van de op
lichterij van "uitgeverij" De Bij
enkorf en haar dievegges Inez
van Eijk en Rudi Wester? Dat u
in plaats van 7,50 neer te tellen
voor Honderd helden uit de Ne
derlandse literatuur véél beter
boeken zélf van bijvoorbeeld J.
Bernlef (Hersenschimmen), F.
Bordewijk (Bint), Remco Cam-
pert CIjeempie! Of Liesje in Lui-
letterland), Hugo Claus (Het jaar
van de kreeft), Adriaan van Dis
(Nathan Sid), Anne Frank (Het
Achterhuis), Oek de Jong (Op
waaiende zomerjurken), Cissy
van Marxveldt (Joop ter Heuls
problemen), Hannes Meinkema
(En dan is er koffie), Harry Mu-
lisch (De Aanslag), Multatuli
(Max Havelaar), Nescio (De uit
vreter), Reinaert de Vos, G.K.
van het Reve (De avonden), Theo
Thijssen (Kees de jongen), Si
mon Vestdijk (Ivoren wachters)
of welke andere échte auteur ook
kunt lezen?
Koop, huur of leen welk boek
u maar wilt - u zult er nooit méér
spijt van hebben dan 7,50 te be
talen voor wat u zelf elders en
kompleter lezen kunt! Mijdt De
Bijenkorf!
ROB VOOREN
Honderd helden uit de Nederlandse
literatuur, beschreven door Inez van
Eijk en Rudi Wester. Uitg. De Bijen
korf, t.g.v. 'De Literaire Boeken
maand' in maart 1985, 7,50.
ADVERTENTIE
Boeken...?
Computerboeken...?
Computer-supplies...?
met zijn grote uitstraling gaat on
danks al zijn nobelheid in de fout.
Hij gebruikt mensen, hij omringt
zich met een handvol mensen die
zijn macht mogen delen. Voor de
overige mensen wordt hij oncon
troleerbaar en ongrijpbaar. Daar
door loopt de zaak op Duin uit op
chaos".
„In Duin wil ik de mensen wij
zen op de gevaren van een onaan
tastbare politieke macht. Een van
de gevaarlijkste Amerikaanse pre
sidenten van deze eeuw is Kenne
dy geweest. Niet omdat hij in we
zen slecht was maar omdat men
hem nauwelijks controleerde of
kritiek op hem had. Door zijn cha
risma vond iedereen het prachtig
wat hij deed. Het maakte de men
sen blind voor zijn fouten. De
meest waardevolle president wat
dat betreft was Nixon. Hij leerde
ons machthebbers te wantrou-
Utopia
Herbert noemt zichzelf een groot
voorstander van echte democratie,
waarin mensen gelijkwaardig
naast elkaar kunnen leven en 'ech
te vrede' heerst. „We kunnen geen
vrede bereiken door dat op te leg
gen door middel van wetten, poli
tie en rechtspraak. Zo werkt dat
niet. Vrede kan niet van bovenaf
worden opgelegd. Dat laat ik ook
zien in God-Keizer van Duin, waar
een heerser 3000 jaar lang aan het
bewind is. De weg die hij moet
gaan (hij noemt het de Gouden
Weg) is duidelijk uitgestippeld.
'Willen de mensen vrede?', vraagt
hij zichzelf af, 'dan geef ik ze vre
de'. Dat doet deze heerser op zijn
eigen manier met alleen het doel
voor ogen. Dat mensen onder zijn
systeem lijden ziet hij niet. Zijn
Utopia is niet hun ideaal. Dat is het
probleem van alle regeringen: hoe
maken we het iedereen naar de
Herbert gelooft heilig in het goe
de in de mens. Dat agressie en ge
weld de mensheid beheersen is
volgens hem het resultaat van ma
nipulatie door de machthebbers.
„Het is in hun voordeel dat de
mensen onderling verdeeld zijn en
elkaar bevechten. Dat is een goede
reden om hen te onderdrukken on
der het mom van 'de orde herstel
len'. Van jongs af aan worden de
mensen aangepast aan het systeem
van de leiders. De mens is van na
ture goed, maar wordt door onder
wijs en indoctrinatie misvormd. Zo
houden de machthebbers het sys
teem in stand"!
„Ik ben een groot voorstander
van het verdelen van verantwoor
delijke taken over zo veel mogelijk
mensen. Ik denk dat ieder mens
een zekere verantwoordelijkheid
aan kan als je hem de kans maar
geeft".
Uitgebalanceerd
Herbert gelooft dat zijn waar
schuwing om politieke leiders
nooit blindelings te volgen ook in
de film tot uitdrukking komt. „Ik
heb hier en daar bedenkingen te
gen de film, maar over het alge
meen is hij redelijk uitgebalan
ceerd. Alleen het slot wanneer er
voor het eerst regen valt op Duin is
ongeloofwaardig. Dat maakt van
Paul Atreides de god met zijn tru
cendoos en dat is nou net niet de
bedoeling. Juist de menselijkheid
van Paul moet worden benadrukt,
niet zijn godzijn".
„De oorspronkelijke lengte van
de film was 5 uur maar is terugge
bracht tot ruim 2 uur. Daardoor
mis je een aantal personen en ont
wikkelingen die in het boek erg be
langrijk zijn. Jammer, maar onver
mijdelijk blijkbaar. Een film van 5
uur is te lang. Ik hoop dat de pro
ducent besluit er een televisie-serie
van te maken, dan kan de rest van
de film ook worden vertoond en
valt alles beter op zijn plaats".
„De film Duin is een feest om te
zien. De speciale effecten, de kleu
ren, de acteurs zijn schitterend. Ik
vind niet dat de trucages de bood
schap van het verhaal overschadu
wen. De film laat heel goed Pauls
ontwikkeling van jongen naar man
naar 'messias' zien, ondanks het
feit dat veel is weggelaten. Maar
om de achterliggende filosofie het
beste te begrijpen denk ik dat het
publiek niet alleen de film moet
zien maar ook het boek moet le-
Beloofde land
Volgend jaar komt een nieuw
deel in de Duin-cyclus uit. En vol
gens Herbert staat een zevende
boek op stapel. En dan? „Ik weet
het niet", zegt Herbert. „Toen ik 20
jaar geleden aan Duin begon had ik
slechts drie delen in mijn hoofd. Ik
schiep echter iets dat me niet meer
loslaat. Ik blijf me afvragen wat er
gebeurt met Duin. Wordt Utopia
bereikt, wordt het volmaakte vre
de? Ik weet het niet. Of, liever ge
zegd, ik weet het wel. Ik denk niet
dat we het Beloofde Land ooit zul
len bereiken".
MARGOT KLOMPMAKER
heeft er méér van!
Lange Voort 35-37,
Oegstgeest.
tel. 071-172271
Het gebeurt niet zo vaak dat er
een Vlaamse thriller op mijn bu
reau terecht komt. Dan ben je ge
woon wat nieuwsgieriger dan
normaal. Zoals nu met 'Sneeuw
witje en de leeuwerik van Vlaan
deren' van Connie Couperus.
Een niet zo dik boekje, 165
bladzijden om precies te zijn.
Maar daarin haalt de schrijfster
wel ongelooflijk veel overhoop.
Het begint met een paar uiterst
koelbloedige moorden. Kroonge
tuige daarbij is die 'leeuwerik
van Vlaanderen', de populaire
popzanger Sonny Ronny die ei
genlijk - als gevolg van zijn
verleden als verkoper - meer be
nul heeft van damesbroekjes dan
van muziek. Zo hij al ergens be
nul van heeft.
Al meteen is duidelijk dat die
moorden te maken hebben met
corruptie in Belgische parlemen
taire kringen en dan wordt
Sneeuwwitje van stal gehaald.
Een speurder in ruste, hoewel:
'de dagelijks kapotte sleutel
beenderen, het boks- en schop-
werk, de gescheurde magen, het
afgerukte scrotum van al die ver
dachten, al die misdadigers, je
gaat het missen' (pag. 49).
Sneeuwwitje gebruikt muziek
als medicijn en mediteert spe
lend met een jojo. En dan be
grijpt men inmiddels wel dat
Connie Couperus haar verhaal
met een vette knipoog heeft ge
schreven. Waarbij ik meteen wil
zeggen dat haar geforceerde hu
mor de mijne niet altijd is. 'Zij
consommeerden, zij converseer
den, het voedsel was van een per
fecte harmonie. Dit voedsel had
ziel, meer ziel dan in de lijven
van de twee amicale vijanden
huisden'. Het stijlbloempje kan
men vinden op pag. 141.
Even later: 'Van Straaten liet
zijn glariënd oog op de leider van
de VLP vallen, rook een hinder
laag dwars door zijn geurig des
sert'. En wat moet ik met zinnen
als 'Twee gaten, waar ooit Son
ny's ogen waren, keken rond.
Zochten. Wat? Een holte zonder
ééri tand sperde zich open. Waar
om?' (pag. 164).
Wie van een complex verhaal
in een complexe stijl houdt kan
bij Connie Couperus terecht.
Voor mij mag het allemaal wat
logischer en simpeler.
'Sneeuwwitje en de leeuwerik van
Vlaanderen' door Connie Couperus.
De Arbeiderspers 28,50).
Thomas Perry's debuut 'De afre
kening' werd in Amerika be
kroond als 'thriller van het jaar'.
De jury had kennelijk veel waar
dering voor de wijze waarop Per
ry zijn anonieme, onverstoorbare
huurmoordenaar laat laveren
tussen FBI, CIA en mafia, die
stuk voor stuk intensief jacht op
hem maken.
Deze mysterieuze figuur komt
inderdaad voortreffelijk uit de
verf. Minder gelukkig ben ik met
de wijze waarop hij de justitiële
tegenspeelster heeft getekend.
Zij wordt eigenlijk nergens en
nooit meer dan een administra
tieve kracht, die door iedereen
volkomen onwetend wordt gela
ten, maar als het verhaal het
vraagt toch even mag opdraven.
Daardoor is het verhaal wat one
venwichtig, maar wel goed ge
schreven.
'De afrekening' door Thomas Per
ry. Veen 24,50).
KOOS POST
ADVERTENTIE
BOEKHANDEL
LEIDEN - LEIDERDORP
OEGSTGEEST - KATWIJK
VOORSCHOTEN
Alle op deze pagina besproken
boeken zijn bij ons dlrekt lever
baar, óf via onze TERMINAL te
bestellen en dan binnen drie da
gen verkrijgbaar.
Op een middelbare school voer
den leraren Nederlands ooit een
discussie over de vraag hoe het
werk van Remco Campert beoor
deeld dient te worden. Een ge
deelte van de sectie Nederlands
was van mening dat het werk
van deze schrijver welbe
schouwd niet zoveel voorstelt,
want lichtvoetig van toon. Het
andere deel van de opvoeders
vond dat kenmerk van het werk
nu juist in het voordeel van Cam
pert pleiten. Huns inziens was
Campert dan ook een belangrijk
schrijver.
En gelijk hebben ze, de verte
genwoordigers van de laatste
groep. Dat Campert niet door ie
dereen op z'n waarde wordt ge
schat, komt simpelweg omdat
lang niet alle lezers in staat zijn
om de zogenaamde lichtvoetig
heid van Campert op waarde te
schatten. Maar het zijn dan ook
Nederlandse lezers, vertegen
woordigers van een volk dat
groot werd met Calvijn.
Na jaren gezwegen te hebben,
zoals dat heet, begon Campert
een paar jaar geleden een nieuw
genre te beoefenen. Lichtvoetig
heid is een kenmerk van die ver
halen. Bovendien zijn ze vaak
ook humoristisch van toon en
niet te vergeten: melancholisch.
Komt nog eens bij dat in die ver
halen geen woord te veel staat.
Campert schrijft zeer precies.
Ook het boekenweekgeschenk
dat hij schreef voor 1985 hoort in
dit genre thuis. Evenals in bij
voorbeeld de bundel 'Wat doet
de koningin' komen er in 'Som
berman's actie' - het boeken
weekgeschenk dus
voor die met bijzondere
door het leven gaan: Domoor,
Bezig, Somberman, Soeza, Pro
fessor Knoert. Types kun je ze
noemen. Hun namen verraden al
wat voor vlees we in de kuip heb
ben: Somberman is somber, zijn
vriend Domoor niet bepaald
snugger, zijn vrouw Bezig—en
fin, dat kunt u zelf ook wel be
denken.
Hoofdpersoon is onmisken
baar Somberman. Jarenlang
werkte hij in een warenhuis. Tot
dat het failliet ging en hij opeens
zonder werk kwam te zitten. Wat
nu? Die vraag kwelt Somberman
vreselijk, want eigenlijk weet hij
niet wat hij met al die vrije tijd
aanmoet: "Niet dat het voor
Somberman sinds hij werkloos
hoofdarbeider is veel uitmaakt
welke dag het is. Ook het uur van
de dag telt steeds minder mee in
zijn leven. De grenzen zijn zo
goed als opgeheven, alleen ge
markeerd door die korte over
gang tussen dromen en waken
en ook die vervaagt".
En dan gebeurt er iets belang
rijks in het leven van deze tob
ber. Zo'n belangrijke gebeurte
nis zelfs dat Somberman aan het
einde van het boek kan constate
ren dat niets hem voortaan meer
van zijn stuk kan brengen.
Dit boekenweekgeschenk is
nu eens met recht een boeken
weekgeschenk en geen boekje
dat je dient te verstoppen als er
bezoek komt. Wat een paar jaar
geleden wel het geval was, want
dat werkje vol borreltafelwijshe
den van Wim Kan kon je met
goed fatsoen niet ergens in huis
laten rondslingeren.
Katten
En dan is er zowaar dit jaar ook
nog een alternatief boekenweek
geschenk. In opdracht van de
Bijenkorf schreef Willem Frede-
rik Hermans een boekje over kat
ten: 'De liefde tussen mens en
kat'.
Nu moet ik eerlijk toegeven
dat ik zo langzamerhand dood
ziek word van katten, correctie:
van boeken over katten. De kat is
nu al zo vaak nagevlooid, kan
daar niet eens een einde aan ko-
Maar eerlijk is eerlijk, dat
boekje van Hermans is leuk om
te lezen. Want Hermans zou Her
mans niet zijn als hij niet een
paar tegendraadse meningen for
muleert. Zo strijkt hij ongetwij
feld een aantal lezers tegen de
haren in met zijn bewering dat
katten dom zijn.
"Want katten zijn, het hoge
woord moet er nu maar uit, waar
schijnlijk oliedom, wat onze lief
de niet verklaren kan. Zelfs wie
zich troost met de gedachte dat
katten oliedom zijn, moet erken
nen dat zijn gedrag jegens de kat
in strijd is met wat hij over haar
denkt. Wij kunnen niet ophou
den te proberen met haar van ge
dachten te wisselen en te hopen
dat zij zich alleen maar van de
domme houdt".
Wat betreft leesplezier kan het
boekje van Hermans niet op te
gen dat van Campert, maar aan
de andere kant: het kan natuur
lijk geen kwaad om beide boek
jes te lezen. Ze zijn nog goed
koop verkrijgbaar ook.
WIM BRANDS
Somberman's actie, Remco Cam
pert. De liefde tussen kat en mens.
Willem Frederik Hermans.
Verheugend nieuws voor de ver
zamelaars van boekenweekge
schenken. Het Kleine Geschenk,
de CPNB-uitgave van 1946, is ter
gelegenheid van de Boekenweek
1985 herdrukt.
Dit miniscule boekje is precies
wat nog ontbreekt aan het geluk
van veel boekenweekgeschenk
verzamelaars: het is moeilijk te
krijgen en dus bij antiquariaten
relatief duur.
Gedurende de boekenweek zal
Het Kleine Geschenk in enkele
boekhandels voor tien gulden te
koop zyn. Het is ook te verkrij
gen door storting van f 11,10 op
postrekeningnummer 2013581,
ten name van G. W. Beltman in
Utrecht. De beslist eenmalige
oplage van het verzorgd ogende
werkje (geniet, kartonnen om
slag) is slechts 250 stuks.
Voor in de geschiedenis van de
boekenweek en van het boeken
weekgeschenk geïnteresseerden
is er het informatieve en fraaie
uitgevoerde boek De vijftig boe
kenweekgeschenken, 1932-1985,
dat tijdens de boekenweek, dus
van 20 tot en met 30 maart, voor f
12,50 te koop is.
Overigens dateert het allereer
ste boekenweekgeschenk al van
voor 1932. IJet bestond uit het
boekje De uitgever en zijn Be
drijf (oplage 35.000 ex.) en werd
geschreven door J. Tersteeg, ter
gelegenheid van de Dag van het
Boek, 15 november 1930, toen de
Nederlandse uitgeversbond 50
jaar bestond. Boekhandelaren
gaven het gratis weg aan hun
goede klanten. De oplage van het
Boekenweekgeschenk 1985
(Somberman's actie van Remco
Campert) is inmiddels 385.000 en
wordt cadeau gegeven bij aan
koop van f 19,50 aan boeken.
INGE VAN DEN BLINK
