'Het moet wel
uit de mensen
zelf komen'
'Computer verbetert kwaliteit arbeid'
Suriname viert
feest in armoe
Bisschoppen Engeland en Wales: huisvesting onvoldoende
Interview
Vereniging vecht al tien jaar voor behoud kleine kernen
Groningse econoom onderzoekt nieuwe technologie
PAGINA 4
MAANDAG 25 FEBRUARI 1985
Slrffl
SOEST - Soms lijkt de
verdwijning van de kleine
dorpen in Nederland nog
slechts een kwestie van
tijd. De jongeren trekken
weg omdat ze er geen wo
ning kunnen vinden, hun
werk elders is en het laatst
overgebleven schooltje
met sluiting wordt be
dreigd. De vergrijzing
slaat toe en uiteindelijk
blijft slechts een schim
over van de eens bloeien
de gemeenschap.
door
Sjaak Smakman
Maar dat hóeft niet, zegt stafme
dewerker Henk van Paassen van
de Landelijke vereniging van
kleine Kernen (LVKK) met grote
stelligheid. Opgericht door een
Betuwse dorpspastoor viert de
vereniging dit jaar het tienjarig
bestaan en de club zet zich met
hart en ziel in voor die kleine
kern 'waar de mensen elkaar nog
kennen'. Maar niet zozeer de
LVKK als wel de bewoners be
slissen over het voortbestaan van
hun dorp, benadrukt Van Paas
sen verschillende keren in het
gesprek: zij moeten voor hun be
langen opkomen, de nodige ini
tiatieven nemen 'en in elk geval
niet gezapig gaan zitten wachten
tot het tij keert'.
Kernen met minder dan pak
weg vierduizend inwoners zijn er
heel wat in Nederland: al dan
niet als onderdeel van een grote
re gemeente zijn er zo'n driedui
zend. Daar wonen dus, rekent
Van Paassen even voor, tussen
de twee en tweeënhalf miljoen
mensen. De Rijnstreek kent bij
na alleen maar kleine kernen,
maar ook de Bollenstreek heeft
ze met De Zilk en de gemeente
Valkenburg. Dorpen die, zoals
de LVKK het mooi formuleert,
'een gemeenschap vormen van
mensen met een bepaalde onder
linge verbondenheid en betrok
kenheid'.
Maar die kernen balanceren
vaak op de rand van de afgrond.
Essentiële voorzieningen als
woonruimte, werkgelegenheid,
onderwijs, winkels en openbaar
vervoer zijn vaak mondjesmaat
aanwezig. En valt er één daarvan
weg, dan komt zo'n gemeen
schap in een bijna onstuitbare
neerwaartse spiraal. Het klassie
ke voorbeeld: stagnerende wo
ningbouw. De jongeren trekken
noodgedwongen weg, het dorp
vergrijst. Het dorpsschooltje -
vaak ook het enige verenigings
gebouw - moet uiteindelijk slui
ten. De kruidenier geeft de pijp
aan Maarten bij gebrek aan klan
ten en al snel wordt het dorp on
leefbaar.
De kleine kern heeft boven
dien de wind niet mee. De trek
naar het platteland uit de jaren
zeventig is over en om de steden
leefbaar te houden doet het rijk
er alles aan om de mensen daar
weer naar toe te krijgen. De grote
steden krijgen voorrang bij de
woningbouw, zoals vele platte
landsgemeenten tot hun schade
hebben ondervonden in de afge
lopen drie, vier jaar. Vecht de
LWK niet tegen windmolens?
Nee, vindt Van Paassen, zelf so-
ciaal-geograaf: "Veel geografen
en sociologen hebben er al voor
gewaarschuwd dat die hoop op
een snel herstel van de stad niet
terecht is. Bovendien gaat het in
de kleine kern om zo'n groot aan-
n, dat je niet künt zeg-
vert. Het zou ook niet
gering pleiten om twee miljoen
mensen zo maar in de kou te zet-
.Subsidie
Bovendien vindt de vereniging
met haar onophoudelijke plei
dooien - zoals onlangs nog bij de
kamercommissie voor binnen
landse zaken - langzamerhand
meer gehoor 'al weten we ons na
tuurlijk nog lang niet in veilige
haven'. Want goede wil is één
ding, zegt Van Paassen, het door
breken van de verkokering in
Den Haag is heel wat moeilijker.
Van een kleine-kèrnenbeleid is
geen sprake. Een voorbeeld:
Welzijn geeft subsidie voor spe
ciale regionale projecten, maar
Onderwijs wil kleine scholen
sluiten, van Verkeer en Water
staat mogen onrendabele buslij
nen verdwijnen en bij volkshuis
vesting valt bijna geen huis los te
peuteren. "Een beleid met
oogkleppen op".
Een lichtpuntje: de vereniging
heeft een actieplan ingediend bij
WVC dat 2,5 miljoen per jaar kost
en Brinkman heeft één miljoen
toegezegd. Bovendien wil hij
proberen de rest via zijn collega's
van VROM, onderwijs en weten
schappen, economische zaken,
binnenlandse zaken,en verkeer
en waterstaat de rest bij elkaar te
sprokkelen. Lukt dat, dan is in
elk geval een stapje gezet op weg
naar een integraal beleid, denkt
Van Paassen. In dat verband
mist hij nog het ministerie van
sociale zaken en werkgelegen
heid: juist het werken met be
houd van uitkering biedt veel
mogelijkheden.
Want, zegt hij, de dorpsbewo
ners moeten niet met de armen
over elkaar gaan zitten wachten
op overheidsgeld om het dorp
overeind te houden. "We willen
niet dorpen niet alleen maar via
subsidies in stand houden. Be
woners moeten zelf aan het
werk, zelf initiatieven nemen.
Voor een belangrijk deel is dat
vrijwilligerswerk. De laatste win
kel van het dorp hoef je niet per
se via een subsidie tebëhouden,
maar dat kan ook Jooor hem te
combineren met ^en postkan
toor. Of je kunt hem voor een
deel door vrijwilligers beman
nen. Of je kunt denken aan een
combinatie van een café, een
winkel en een dorpshuis. Zo kun
je multifunctionele voorzienin
gen maken die rendabel zijn en
niet afhankelijk van subsidies.
Want het is - zeker in deze tijd - te
gevaarlijk om daarop te varen".
Herindeling
De problematiek van de ge
meentelijke herindeling, die in
de Rijnstreek langzamerhand
zijn beslag begint te krijgen, is
voor de vereniging min of meer
een zijpad, vertelt Van Paassen.
In tegenstelling tot bijvoorbeeld
de landelijke stichting tot be
houd van kleine gemeenten -
waarmee de LVKK overigens
wel samenwerkt - is de vereni-
ging er geen uitgesproken tegen
stander van 'en kan het zelfs ge
woon nodig zijn'. "Voorwaarde is
wel dat er perspectief is: het dorp
of de gemeenschap moet als zo
danig kunnen blijven functione
ren en niet de eigen identiteit
kwijt raken", stelt Van Paassen.
Aan inwonertallen hangt hij zich
dan ook niet op: "Sommige ge
meenten van 5000 inwoners
functioneren heel goed en er zijn
gemeenten van 15.000 inwoners
waar het bestuur helemaal niet
functioneert". Feit is wel, be
aamt hij, dat kleine gemeenten
vaak te weinig ambtenaren heb
ben om de circulairestroom van
het rijk bij te benen. Bovendien
zijn kwalitatief goede ambtena
ren na een paar jaar vertrokken
naar grote(re) gemeenten omdat
ze daar meer kunnen verdienen
en promotiekansen hebben. Feit
is ook dat ambtenaren en ge
meentebestuurders in kleine ge
meenten vaak een onevenredig
grote macht hebben: wie ruzie
met ze heeft krijgt vrijwel niets
gedaan.
'Actie
De bevolking zelf maakt zich
meestal niet druk over herinde
ling. Vaak blijken het vooral de
gemeentebesturen en ambtena
ren te zijn die te hoop lopen te
gen herindeling, zo heeft Van
Paassen gemerkt. Informatiema
teriaal van de LVKK - zoals bij
voorbeeld het onlangs versche
nen boekje over werkgelegen
heid in kleine kernen - blijkt bij-
vaak direct op het spel
maar ook is het 'ontzettend moei
lijk de bevolking ervan te door
dringen dat herindeling nadelig
voor hen kan uitpakken'.
Voor het rijksbeleid heeft hij
weinig goede woorden over: dat
blinkt uit door willekeur. Hele
streken worden heringedeeld
zonder dat eerst wordt onder
zocht welke gemeenten goed en
slecht functioneren. Ook de mi
nisteriële normen van 10.000 in
woners en minimaal 25 ambtena
ren zijn willekeurig, vindt Van
Paassen, en worden ook wille
keurig gehanteerd. Bij de vrijwel
afgeronde herindeling van de Al-
blasserwaard/Vijfherenlanden in
Zuid-Holland haalt bijna geen
gemeente die 10.000-norm. Ook
bij een herindeling in Noord-
Holland kwamen veel gemeen
ten van tussen de 6000 en 8000
s uit de bus.
Toch nog perspectief voor de
kleine kern dus? Alleszins. "En
dat geldt met name voor dorpen
waar een vertegenwoordiging in
de vorm van een dorpsraad of be
langenvereniging is^Er zijn mo
gelijkheden genoeg om een dorp
in stand te houden. En wij willen
de bewoners daarin op alle ma
nieren steunen. Maar het met wel
uit de mensen zelf komen. Doen
die niets, dan heeft het geen zin
om aan die leefbaarheid te
werken. Dan heeft zo'n gemeen
schap geen kans meer. Al zullen
wij natuurlijk de laatsten zijn om
dat toe te geven".
GRONINGEN (ANP) - De opko
mende informatietechnologie (de
invoering van computers, robots
en dergelijke) biedt het westerse
bedrijfsleven unieke kansen de or
ganisatiestructuur van onderne
mingen te veranderen, de kwaliteit
van de arbeid te verbeteren en de
afstand tussen de top van een on
derneming en de mensen op de
werkvloer te verkleinen. De werk
loosheid die de nieuwe technologie
veroorzaakt kan worden opgevan
gen door in de komende vijftien
jaar de arbeidstijd met een kwart te
bekorten.
Dit concludeert de Groningse
econoom en socioloog dr. T. Hup-
pes in zijn rapport 'Een nieuw am
bachtelijk elan, arbeid en manage
ment op het breukvlak van twee
tijdperken?'. Huppes, die is ver
bonden aan de economische facul
teit van de rijksuniversiteit van
Groningen, heeft het onderzoek
verricht gemaakt in opdracht van
het ministerie van economische za
ken.
Volgens de econoom is het nood-
leven zich in de concurrentieslag
met (vooral) oost-Aziatische lan
den niet alleen technologisch blijft
vernieuwen, maar ook in sociaal
opzicht. Daarbij moet het westen
zich niet laten leiden door het 'Ja
panse' voorbeeld. Japan heeft een
heel andere, groepsgerichte cul
tuur van waaruit de industrie is op
gebouwd. De westerse cultuur is
daarentegen sterk individualis
tisch gericht, wat volgens de we
tenschapper in het bedrijfsleven
tot uiting komt in een toenemende
behoefte aan zelfontplooiing en
zelfstandigheid op de werkvloer,
en aan een minder strakke opbouw
van de leiding.
Werkgelegenheid
Dat de nieuwe informatietechno
logie verlies van werkgelegenheid
met zich meebrengt is volgens
Huppes niet zo bijzonder. Dat was
ook het geval met de mechanise
ring en automatisering van de ar
beid. Die werden opgevangen door
de werktijden te verkorten, en die
lijn moet worden doorgetrokken in
het huidige informatietijdperk. Al
leen moet deze lijn nu versneld
worden doorgetrokken, aldus
Huppes.
De nieuwe technologie biedt ook
geweldige mogelijkheden om de
prouktie zelf te vereenvoudigen en
meer tegemoet te komen aan indi
viduele wensen van consumenten.
Dit in tegenstelling tot de tijd
waarin robots hun entree in de be
drijven maakten en het juist sterk
om massaproduktie ging. Het bij
zondere van de huidige situatie is
in de visie van Huppes dat de infor
matietechnologie het mogelijk
maakt de industriële aanpak om te
buigen tot een meer ambachtelij
ke, zowel in de echte industrie als
in de dienstverleningssector.
Volgens het rapport is een meer
traditionele vernieuwing volgens
het industriemodel de verkeerde
weg. Wat in de afgelopen honderd
jaar voor de groei en bloei van de
economie nog wel goed was, zoals
schaalvergroting enen massapro
duktie, is dat nu niet meer.
De verschuiving van het industrië
le naar het ambachtelijke is reeds -
zij het nog aarzelend - op verschei
dene plaatsen zichtbaar. Voorbeel
den daarvan zijn volgens het on
derzoek een flexibele produktie-
automatisering, kantoorautomati
sering en het gebruik van compu
ternetwerken.
De Groninger econoom-socio-
loog concludeert optimistisch dat
het informatietijdperk de moge
lijkheid biedt om het technisch
mogelijke te laten samenvallen
met het sociaal wenselijke en het
economisch noodzakelijke.
"Vijf jaar revolutie, Suriname
voorwaarts, wij zijn baas in eigen
land". Dat zijn de optimistische
spreuken op de aanplakbiljetten
op de overheidsgebouwen in Para
maribo. Suriname gedenkt van
daag de dag dat 16 sergeanten op
25 februari 1980 via een staatsgreep
de macht overnamen. Bij de feeste
lijkheden zyn vertegenwoordigers
uit Guyana, Nicaragua, El Salva
dor, Ghana en enkele Caribische
eilanden, Jamaica, Antigua en Do
minica. De militaire bestuurders
hebben de bevolking opgeroepen
aan de festiviteiten mee te doen of
zij willen of niet. Zij zullen alles
doen om de indruk te wekken dat
het regime van Bouterse onder het
volk populair is. De ambtenaren
hebben al dagen te horen gekregen
.dat zij zullen worden gestraft wan
neer zij weigeren aan het bevrij
dingsfeest mee te doen.
"Voor de bevolking is er brood
en spelen", zo legde een behulpza
me Surinamer me uit. Vooral spe
len. Er zijn allerlei sportwedstrij
den, een wandelmars en een wed
strijd van revolutionaire liedjestek
sten. Maar bevelhebber Bouterse
zelf lijkt nog niet zo zeker van het
brood voor de bevolking. "We zul
len samen pinaren (armoe lijden)",
zo riep hij de juichende mensen toe
op zijn rondreis door het land.
Er is sprake van verpaupering.
De levensstandaard gaat geleide
lijk aan achteruit. Radhakishun,
vertegenwoordiger van de werkge
versorganisatie, zegt dat Suriname
hulp nodig heeft uit het buiten
land. Anders is een totale instor
ting van de economie onvermijde
lijk. Daarbij gaat het niet in de eer
ste plaats om geld. Er is geen eco
nomisch beleid. Deskundigen zijn
door de militairen weggestuurd.
Het ambtenarenapparaat is uit zijn
voegen gegroeid. En er bestaat
geen controle op de militairen.
De afgelopen jaren zijn er in Pa
ramaribo steeds meer bedrijven
gesloten. De handelaren kunnen
eenvoudig niet aan deviezen ko
men om goederen te importeren.
Zodra de voorraad definitief op is,
is sluiting onvermijdelijk. Alleen
als je goede contacten hebt bij de
militairen blijkt het toch mogelijk
de invoerbeperkingen te omzeilen.
En zo komen er op onbegrijpelijke
wijze toch weer allerlei luxe artike
len als stereo-apparatuur en whis
ky het land binnen. Er is een tekort
aan medicijnen, suiker, autoban
den en bouwmaterialen.
Bauxiet
Ook in de bauxietindustrie, de
voornaamste bron van deviezen,
gaat het slecht. De directie van Bil-
liton en Suralco hebben gewaar
schuwd dat de kostprijs voor alui
naarde ver boven de verkoopprijs
op de wereldmarkt ligt. Van de
cao-onderhandelingen in maart zal
afhangen of de Suralco open blijft.
Dan is er het probleem van de
Nederlandse ontwikkelingshulp.
Die is opgeschort zolang de rechts
zekerheid en de democratie in het
land niet zijn gewaarborgd. De ge
heime diplomatie om de hulp te
hervatten verkeert in een impasse.
Volgens de overeenkomst die in
1975 bij de onafhankelijkheid werd
gesloten heeft Suriname nog 1,6
miljard gulden tegoed. Premier Ar-
ron weigerde destijds de clausule
waarin de hulp afhankelijk gesteld
werd van de mensenrechtensitua
tie te ondertekenen.
Formeel heeft de Nederlandse
regering dus geen been om op te
staan, zo is de algemene opvatting.
Opschorting van de hulp was meer
een emotionele reactie op de de
cembermoorden in 1982. Toch lijkt
een meerderheid in Paramaribo
achter het Nederlandse beleid te
staan. Er bestaat immers geen
garantie dat het geld op de juiste
plaats terechtkomt. De corruptie
onder de militairen, zo zegt men, is
nog erger dan bij de oude politici
van vóór de staatsgreep.
"Onze regeerders zijn bandieten,
ze horen thuis achter de tralies", zo
verklaarde een vooraanstaand
geestelijk leider. Maar bevelhebber
Bouterse vindt dat de Nederlandse
hulp geen politiek wapen mag zijn.
"Het is de Nederlandse regering
niet gelukt om ons op de knieën te
krijgen", zo verklaarde hij vol
trots. De Nederlandse ontwikke
lingshulp noemt hij consequent
"herstelbetalingen voor het kolo
niale verleden, waar Suriname zon
der meer recht op heeft".
Volgens Bouterse maakt de Ne
derlandse pers met zijn negatieve
berichtgeving over Suriname een
soepeler houding van het Neder
landse parlement onmogelijk. Ook
critici van het Bouterse-bewind
vallen hem daarin bij. Zij hebben
bezwaar tegen de paternalistische
houding van de Nederlandse rege
ring.*
Onderdrukking
De economische problemen wor
den urgenter, ook al omdat de mili
tairen de uitgaven niet aanpassen
aan de verminderde deviezenin-
komsten. Vorig jaar was er een be
grotingstekort van 200 miljoen gul
den. Er bestaat nog steeds een gi
gantisch ambtenarenapparaat, dat
zwaar op de begroting drukt. De
uitgaven voor militaire doeleinden
zijn de laatste jaren tienmaal zo
groot geworden. Van. 9 miljoen
naar 80 miljoen voor het leger. De
militaire onderdrukking neemt
daarmee toe. Zij vormen een staat
binnen de staat.
In totaal dienen er ongeveer 5000
mensen in het leger, dat wil zeg
gen: aan militairen en militaire po
litie. Als je van school komt heb je
weinig kans op een baan. De enige
mogelijkheid is vaak de militaire
politie. Dit legertje van onervaren
jonge mensen is zwaargewapend
en wordt overal ingezet. De disci
pline is ver te zoeken. Zij handelen
vaak uit willekeur en volledig op
eigen gezag. Bij de Frans-Guyane-
se grens bijvoorbeeld nemen ze
goederen af waarvoor al invoer
rechten betaald zijn.
Ook bij de actie "Schoon schip",
waarbij plusminus 3000 illegale
Guyanezen de grens zijn overgezet,
heeft de militaire politie zich mis-
dragen. „Door de onmenselijke be
handeling zijn negen Guyanezen
omgekomen", zo verklaarde pater
Mulder van het Comité van
Christelijke Kerken. "Driehonderd
mensen moesten soms twee
nachten doorbrengen in een loods
zonder voedsel en sanitaire voor
zieningen". De militaire politie
heeft vrouwen verkracht, één pas
geboren baby werd zó slecht ver
zorgd dat hij is omgekomen, ter
wijl de moeder kort na de bevalling
overleed.
De behandeling van de Guyane
zen is voor veel Surinamers een
aanwijzing dat er nog weinig is ver
anderd sinds de decembermoor
den van twee jaar geleden. Bouter
se heeft precies een jaar geleden
openbaar verklaard dat zich nooit
meer een herhaling mag voordoen.
Bij andere gelegenheden heeft hij
echter gezegd dat hij "opnieuw tot
dergelijke acties
dit nodig is".
1 overgaan als
Voor de Surinaamse burger be
staat er geen rechtszekerheid. Vier
advocaten zijn op 8 december 1982
doodgeschoten. Degenen die nu
nog als advocaat werken, weigeren
meestal een zaak tegen de militai
ren aan te nemen. Zij zouden daar
door zelf in gevaar komen.
Steeds vaker wordt bij een
rechtszaak afgeweken van de nor
male rechtsgang van omgekeerde
bewijslast. De verdachte wordt op
gepakt en moet dan zelf bewijzen
dat hij onschuldig is. In vrijwel alle
groeperingen van de samenleving
heerst daarom pessimisme over de
toekomst van Suriname.
(GPD)
Het woningbestand in Enge
land en Wales is onvoldoende
om de bevolking menswaardig
te huisvesten tegen redelijke
kosten. Dat staat in een van
daag verschenen rapport vein
de commissie 'sociale vraag
stukken' van de rooms-katho-
lieke bisschoppenconferentie
in dat land. De bisschoppen
signaleren dat de toestand snel
erger wordt.
Het argument dat er niet ge
noeg geld is vinden zij een
schijnredenering. Er worden
wél aanzienlijke belastingvoor
delen gegeven aan kopers van
vrije-sector-woningen en wo
ningwetwoningen. "Als de
overheid haar beleid niet gron
dig wijzigt, wordt de woning
voorziening voor mensen en
groepen in achterstandsituaties
tragisch en zelfs hopeloos,
voorspellen de bisschoppen.
Zuid-Afrika. De Zuidafri-
kaanse Raad van Kerken heeft
geprotesteerd tegen de arresta
tie van leidende figuren uit de
oppositiebeweging 'Verenigd
Democratisch Front'.
In een door secretaris-gene
raal dominee Beyers Naudé on
dertekende verklaring staat,
dat deze arrestatie de nu al aan
zienlijke spanningen in het
land nog zal verhevigen. De
raad dringt er bij de regering op
aan, die spanningen uit de weg
te ruimen in plaats van voor
aanstaande burgers in hechte
nis te nemen, die de spreekbuis
zijn van hoop en wanhoop van
het volk.
Brazilië. Brazilië is de vijf
de wereldproducent van gra
nen en toch zullen er dit jaar
ruim 300.000 baby's van honger
sterven. Zo staat in de Vasten
brief van de Braziliaanse bis
schoppen te lezen.
Bijna 10 procent van het aan
tal baby's overlijdt binnen 1
jaar. Daarnaast krijgt 53 pro
cent niet voldoende voedsel,
met als gevolg weinig weer
stand tegen ziekten, hersenlet
sel en risico voor geestelijke af
wijkingen. Van de 130 miljoen
Brazilianen moeten 86 miljoen
leven van minder dan 2200 ca
lorieën per dag, de minimum
norm van de Wereldvoedselor
ganisatie.
Oorzaak is onder andere, dat
het land eten produceert voor
export naar goedgevoede lan
den en niet voor de Brazilianen
zelf. Bovendien is 850 miljoen
hectare van het land geschikt
voor landbouw, terwijl maar 95
miljoen daarvoor wordt ge
bruikt. De Braziliaanse Vasten
actie is dit jaar gericht op klein
schalige projekten in het ver
pauperde noordoosten van het
Overleden. In Geldrop is,
84 jaar oud, dr. E. L. Smelik
overleden. Van 1949 tot aan zijn
pensionering in 1967 was hij
hoogleraar ethiek vanwege de
Hervormde Kerk aan de theolo
gische faculteit van de Univer
siteit van Amsterdam. In het
Liedboek voor de Kerken staan
verscheidene gezangen van zijn
hand.
Eenheid vertaagd. De 'lan
delijke vergadering' van de Ne
derlands Gereformeerde Ker
ken, die zaterdag in Enschede
bijeen was, besloot de gesprek
ken met de Christelijke Gere
formeerde Kerken vooral op
plaatselijk niveau te bevorde
ren. Landelijk wil de samen
werking tussen deze twee ker
ken nog niet vlotten, zo bleek
uit de verslaggeving.
De twee kerken praten sinds
1970 met elkaar over mogelijke
eenwording. Maar de verschil
len in prediking en kerkorde
blokkeren dat proces. (De
Christelijke Gereformeerde
Kerken zijn ontstaan uit de Af
scheiding van 1834, de Neder
lands Gereformeerde Kerken
zijn een afsplitsing uit de jaren
60 van de Gereformeerde Ker
ken Vrijgemaakt). Wel wordt
hier en daar kanselruil toege
past. In een drietal plaatsen,
waaronder Almere, bestaat een
fusie tussen de twee kerken.
Hervormde Kerk: beroe
pen te Oosterwolde (Fr.) E. J.
Struif Zuidhorn; aangenomen
naar Rijssen J. C. Schuurman
Zalk.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Zwart
sluis-I Jsselmuiden C. de Putter
Oegstgeest-Lisse.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Al
melo P. C. de Lange Noordse
Schut; bedankt voor
Doornspijk M. van der Sluys
Kerkwerve.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Katwijk aan Zee
E. Venema Middelburg; aange
nomen naar Groningen D. Hak
kenberg Lisse.
Doopsgezinde Broeder
schap: aangenomen naar Aals
meer G. Hoekema Sneek.
Baptistengemeenten: beroe
pen te Ede J. Bouritius Hooge-
