Scholieren doen onderzoek
naar zelfdoding jongeren
Mag je iemand zachte
dood laten sterven?
Angst voor de dood
Bossche gereformeerden: bezoek aan paus opnieuw bezien
WOENSDAG 20 FEBRUARI 1985
PAGINA 11
Eindredactie Annemiek Ruygrok
Telefoon 071-144941, toestel 217
Zelfdoding is een onderwerp
waarover men niet graag praat.
Tot voor kort zat het zelfs een
beetje in de sfeer van de misdaad
en sprak men over 'zelf
moord'. Sommigen vinden het
maar laf als iemand zichzelf
doodt, want je laat anderen (fa
milie, vrienden) achter met een
schuldgevoel. Veel mensen in de
omgeving van iemand die zich
zelf van het leven heeft beroofd,
verwijten zichzelf dat zij gefaald
hebben. "Hadden we die opmer
king maar serieuzer opgevat,
hadden we maar meer op hem of
haar gelet, want hij of zij trok
zich zo terug in een hoekje".
Zelfdoding is in veel gevallen
een laatste wanhoopsdaad van
mensen die ontzettend in de knel
zitten, niet weten bij wie ze te
recht kunnen en vaak heel een
zaam zijn.
Zelfdoding komt voor bij ou
deren, maar ook bij jongeren,
zelfs bij heel jonge kinderen ge
beurt het wel eens. Des te tragi
scher, want kinderen en jonge
ren hebben toch een heel leven
voor zich. Onderzoeken hebben
uitgewezen, dat juist jongeren
dat 'hele leven voor zich hebben'
niet zo zien zitten. Want wat is de
toekomst? Werkloosheid, kern
raketten en een verpest milieu.
Zo somber zwart-wit is het na
tuurlijk allemaal niet, maar je
zult maar deze problemen op je
af zien komen, terwijl het thuis
en op school ook al niet zo lekker
zit.
Onderzoek
Drie leerlingen van de mdgo-
school Emilie Knappert in Lei
den hoorden voor het eerst van
zelfdoding onder jongeren in een
televisie-uitzending. Dat zette
hen aan het denken. Esto van
Bodegom, Esther Achttienribbe
en Fatima Faid (alle drie 19 jaar)
zitten in het laatste jaar van de
studierichting sociale dienstver
lening. En na die uitzending
dachten ze erover in dat vak een
project over zelfdoding onder
jongeren te gaan doen. Maar hoe
begin je daaraan? Hoe kom je
met jongeren in contact over zo'n
zwaar onderwerp?
Ze lazen eerst maar eens een
boek: 'Opgroeiende dood' van
René Diekstra. Dat gaat over
zelfdoding onder jongeren. En
hoewel Diekstra wetenschapper
van huis uit is, heeft hij dit boek
helemaal niet zo 'wetenschappe
lijk' geschreven. Integendeel, het
is heel helder en duidelijk en ook
voor jongeren goed te begrijpen.
Maar hoe moesten ze het nu
verder aanpakken? Esther: "Je
stapt niet zomaar op iemand af
en vraagt: wat vind jij van zelfdo
ding?" Dus kwamen ze op een
voor de hand liggende oplossing:
een enquête onder jongeren van
andere scholen. Leraar metho-
Esther en Fatima (v.ln.r.) en Michel
dieken Michel Utrecht hielp hen
bij het opstellen van een enquê
teformulier, dat onder zeshon
derd leerlingen van voorname
lijk mbo-scholen werd verspreid.
Nu wachten ze de antwoorden af
en daarna gaan ze praten met Re
né Diekstra en een andere psy
choloog. Het onderzoek kan
daarna worden afgerond.
Vinden ze het niet gevaarlijk
dit onderwerp aan te snijden?
Breng je jongeren niet op een
idee?
Esther: "Daar hebben we wel
over nagedacht, maar aan de an
dere kant lees je er ook over in de
kranten of zie je televisie-pro-
gramma's over zelfdoding. Er
worden allerlei onderzoeken
Eind deze maand begint de
rechtbank in Almelo aan een
proces over de vraag of een zie
kenhuis een patiënt die al tien
jaar in coma ligt, een zachte dood
mag laten sterven. Het proces is
aangespannen door Gerard Sti-
nissen, de echtgenoot van Ineke
Stinissen, een jonge vrouw die
tien jaar geleden bij een beval
ling als gevolg van een fout bij de
narcose (zeg maar: de verdoving)
buiten westen raakte en sinds
dien niet meer is bijgekomen.
Het zal ongetwijfeld een inge
wikkeld proces worden. Als de
rechtbank al een uitspraak zal
doen. Het proces gaat natuurlijk
over de vraag of artsen in overleg
met de familie euthanasie mogen
plegen. Dat wil zeggen: of zij een
patiënt mogen laten sterven door
bijvoorbeeld de medische be
handeling te stoppen. Dit laatste
wordt wel passieve euthanasie
genoemd. Actieve euthanasie be
staat ook. Dat is het geval wan
neer een arts een ongeneeslijk
zieke patiënt een middel toe
dient waardoor overlijden volgt.
Euthanasie is bij de wet verbo
den. Artsen, maar natuurlijk niet
alleen artsen ook anderen die
passief dan wel actief een patiënt
helpen te sterven, zijn strafbaar.
Er zijn mensen veroordeeld om
dat zij iemand die vreselijk graag
wilde sterven, hadden geholpen.
Het is een moeilijke vraag die
de rechtbank in Almelo wordt
voorgelegd. Extra moeilijk om
dat de vrouw waar het om gaat,
Ineke Stinissen, niet zelf kan
zeggen wat er moet gebeuren.
Een patiënt in coma immers
wordt kunstmatig in leven ge
houden: krijgt bijvoorbeeld via
een infuus vloeibaar voedsel toe
gediend. Wanneer dat toedienen
van voedsel en medicijnen wordt
gestopt, overlijdt de patiënt.
Op de vraag of euthanasie
strafbaar moet blijven, moet uit
eindelijk de politiek antwoord
geven. De discussie daarover
duurt al jaren. Tal van advies
commissies studeren op die
vraag. Er is in Nederland een ver
eniging die graag zou zien dat eu
thanasie wordt toegestaan. Die
vereniging bestaat sinds 1973 en
heet de Nederlandse Vereniging
voor Vrijwillige Euthanasie. De
vereniging beheert een centraal
archief warin leden een kopie
van hun 'levenstestament' kun
nen laten bewaren. Zo'n testa
ment is een verklaring waardoor
leden van de vereniging te ken
nen geven dat zij bijvoorbeeld
wanneer zij na een ongeval in co
ma raken wensen te sterven en
niet koste wat 't kost in leven
moeten worden gehouden. Een
'De
rechtl
enig houvast geven.
i Esto: "Ga praten met hulpverleners"
door ouderen gedaan. Het is wel
goed dat jongeren nu eens zélf op
onderzoek uitgaan".
Hebben jullie zelf wel eens
over zelfdoding gedacht? Esto:
"Ik denk dat iedere jongere daar
wel eens over nadenkt. Maar
echt serieus heb ik dat nooit ge
daan. Wel eens in een opwelling
gedacht van waarom leef ik ei
genlijk? Ik maak er een eind aan.
Maar dat duurde altijd maar
Hoe denken jullie dat het
komt, dat je tegenwoordig zoveel
hoort van zelfdoding onder jon
geren?
Alle drie zijn ze ervan over
tuigd, dat verschillende factoren
een rol spelen. Fatima: "Door
slechte studieresultaten of door
de omstandigheden thuis"..Es
ther: "Sommige jonge mensen
voelen zich erg eenzaam, kunnen
niet met hun ouders opschieten
en hebben angst voor de toe
komst". Esto: "Veel jongeren
verdrinken in die grote scholen
gemeenschappen van tegen
woordig".
Esther, Esto en Fatima vinden
dat de scholen er veel aan kun
nen doen om dergelijke wan
hoopsdaden te voorkomen. "De
docenten zouden moeilijkheden
nog veel meer en beter moeten
opvangen".
men met je ouders. En zo'n per
soonlijk gesprek kan een hele
opluchting zijn".
Het drietal is heel erg te spre
ken over het boek van René
(foto Holvast)
Diekstra. "Dat boek zet je echt
aan het denken. 'Opgroeiende
dood' lost veel vragen op
neemt vooroordelen weg", v
den ze alle drie.
Mocht je na dit artikel vragen hebben, of heel erg in de knoop
zitten, bel of schrijf dan een van onderstaande instanties. Daar kan
men je echt heel goed helpen:
Jeugdpsychiatrische Dienst, Roodenburgerstraat la, 2313 HH
Leiden, 071-146341;
Voormalig Medisch Opvoedkundig Bureau, Rijnsburgerweg 142,
2333 Leiden, 071-155982;
Voormalig Medisch Opvoedkundig Bureau, Witte Singel 93, 2311
BR Leiden, 071-146941. Dit laatste adres is speciaal voor jongeren
uit de omgeving van Leiden bestemd. Bovenstaande drie adressen
zouden bij voorkeur willen dat je na overleg met je huisarts bij ze
aanklopt. Maar wil je liever niet eerst naar de huisarts, dan helpen
ze je ook wel.
Verder kun je ook terecht bij de Kinder- en Jongerentelefoon:
071-120611. Dit nummer is vaak bereikbaar, maar soms ook niet. In
dat laatste geval kun je de 'gewone' Telefonische Hulp Dienst bel
len (071-125202), want die is dag en nacht bereikbaar. Ook voor
jongeren.
En dan is er nog de Stichting Korrelatie. Die zit in Utrecht en is
op werkdagen geopend van 's ochtends negen uur tot 's middags
vijf uur en 's avonds van zeven uur tot half elf. Adres van Korrela
tie is: Postbus 13000, 3507 LA Utrecht, telefoon 030-331335.
Hulpverlening
En als de leraren dat nou niet
aankunnen, omdat zij er geen
tijd voor hebben? "Dan zijn er al
lerlei hulpinstanties waar je te
recht kunt". Zoals de kinder- en
jongerentelefoon. "Ja zoiets. Al
vinden we dat die telefoondienst
meer geschikt is voor de allereer
ste opvang in zo'n noodsituatie.
Je kunt dan vijf minuten bellen,
maar ze moeten dan wel doorver
wijzen naar andere hulpverle
nende instanties".
Dat doet de kinder- en jonge
rentelefoon ook meestal. Instan
ties als de jeugd-psychiatrische
dienst, maar ook de huisarts of
het algemeen maatschappelijk
werk kunnen in dergelijke geval
len goede raad geven. Al is voor
sommigen de drempel te hoog.
Die durven niet zomaar naar een
hulpverlener te stappen. Toch ra
den Esther, Esto en Fatima aan
om dat wèl te doen. "Ook al denk
je dat die hulpverleners een bar
rière vormen, je kunt best met ze
gaan praten. Ze zullen, als je dat
niet wilt, echt geen contact opne-
'Er is niets om angst voor te heb
ben, behalve voor de angst zelf,
is een uitspraak uit de film Der
Amerikanische Freund van de
Duitse regisseur Wim Wenders.
Zo'n instelling is van toepassing
op het hele leven, dus ook voor
het einde van de tijd dat je met
kloppend hart op de aardkloot
rondloopt. Je kan nou wel bang
zijn voor dingen die héél mis
schien gebeuren, of voor dingen
die héél zeker gebeuren, maar je
wordt van die angst geen ene
moer wijzer. Het enige dat je
doet is je tijd verprutsen met zor
gen maken om iets dat nog moet
gebeuren.
Laten we het met een simpel
voorbeeld illustreren: je moet
over een week naar de tandarts.
Niet iedereen vindt dat leuk. Nu
kan je een week van tevoren wel
beginnen met nerveus worden,
maar wat schiet je daar .mee op?
Je kan ook een dag vóórdat je
'moet', om de vijf minuten naar
de wc lopen omdat je het in je
broek doet van angst. Heeft óók
geen zin. Wat komen moet, komt
toch.
Met de dood gaat het natuur
lijk om iets veel zwaarders, maar
het is ook iets waarover je je heel
druk kunt maken, zonder dat het
zin heeft. Je kan er beter voor
zorgen datje op het moment dat
je dood gaat geen spijt hebt van
de manier waarop je hebt ge
leefd. Treurig blijft het natuur
lijk als je mensen, dieren, voet
balwedstrijden en andere lief
hebberijen nooit meer zal kun
nen zien, maar dat is nu eenmaal
de enige zekerheid in je leven.
Het rotte is dat je nooit weet
wanneer het gebeurt, anders kon
je nog net even datgene doen wat
je wilde. Daarom ben ik het niet
eens met mensen die zeggen dat
ze het liefst in hun slaap overlij
den. Ik wil de dood bewust mee
maken. Die laatste uren van het
leven lijken me erg triest, maar
nuttig om alles te overdenken
wat ik in de voorgaande X-aantal
jaar heb beleefd. Als je veel leuks
hebt gedaan, lig je op je sterfbed
misschien wel te lachen in plaats
van te huilen. Zou toch ideaal
zijn? Ook uit nieuwsgierigheid
zou ik dat moment van sterven
en de dagen, weken, maanden
die daaraan vooraf gaan bewust
willen meemaken. Kijken of er
leven na de dood is... Maar
angst? Nee.
DIRK-JAN ROELEVEN.
Zoals al eerder aangekondigd gaat KITS deze week over niet zo'n
vrolijk onderwerp: de dood. Daar krijgt iedereen op een kwade
dag natuurlijk mee te maken, maar de meeste mensen praten er
liever niet over. Dat merk je zelf als iemand uit je familie of je
kennissenkring overlijdt. De eerste weken wemelt het van het
rouwbeklag. Iedereen zegt je het zo erg te vinden dat je vriend of
familielid is gestorven. Maar al heel snel krijg je opmerkingen als:
"Het leven gaat door". Toch ben je dan zelf nog lang niet zover, dat
alles weer hetzelfde is als voorheen. Elke dag mis je degene die je
verloren hebt en elke dag is er wel een moment dat dat verlies
hard aankomt. Het rouwproces duurt gewoon langer dan de men
sen zouden willen.
Sommige mensen kiezen zelf bewust voor de dood. Daarover
gaan twee artikelen in deze KITS. Euthanasie of 'de zachte' dood
is een punt van discussie in deze samenleving. Als er geen uitzicht
meer is op genezing, moet je dan iemand nog met allerlei kunst
middelen in leven laten?
Zelfdoding komt ook voor bij mensen die niet ziek zijn. Althans
lichamelijk niet. Geestelijk zitten ze vaak erg in de knoop, zien
geen uitweg meer en verkiezen de dood boven het leven. De laat
ste tijd hoor je steeds vaker dat ook jongeren zichzelf van het leven
beroven. Drie scholieren houden daarover een onderzoek op de
scholen.
Èn of je nu 'gewoon' dood gaat of zelf voor de dood kiest: angst
voor de dood is al zo oud als het leven zelf. Toch hoefje niet zo
angstig te zijn, vindt Dirk-Jan Roeleven.
In protestants Nederland gaan
steeds meer kritische stemmen op
over de vraag of een protestantse
kerk straks wel vertegenwoordi
gers moet zenden naar de 'oecume
nische ontmoeting' met de paus.
De - in en buiten de Nederlandse
rooms-katholieke kerkprovincie
omstreden - benoeming van mgr.
J. ter Schure tot bisschop van Den
Bosch heeft de twijfel aan het nut
van zo'n ontmoeting aanzienlijk
versterkt.
In een brief zegt de classis (regio)
Den Bosch van de Gereformeerde
Kerken, dat de benoeming van Ter
Schure voor het bestuur van de sy
node aanleiding zou moeten zijn
om de ontmoeting met de paus op
nieuw te bezien op haar bedoelin
gen en effecten. Aan het adres van
het bisdom spreekt de gerefor
meerde classis de hoop uit dat de
groeiende oecumenische openheid
door de recente ontwikkelingen
uiteindelijk niet zal worden aange
tast.
(Vorige week vroeg het hervorm
de synodelid dr. K. Blei (Haarlem)
zijn synode - die volgende maand
bijeenkomt -, het besluit van het
moderamen (bestuur) om naar de
paus te gaan opnieuw te overwe
gen).
- De vereniging 'Protestants Ne
derland' vraagt de minister van
buitenlandse zaken in een brief, of
het voornemen van de regering om
de paus officieel in het Catshuis te
ontvangen wel in overeenstem
ming is met het grondwetbeginsel
van scheiding van kerk en staat.
De brief is ondertekend door voor
zitter J. Kraima, hervormd predi
kant in Mijnsheerenland.
Zolang niet bekend is waarop de
regering deze ontvangst baseert,
kan het bezoek worden uitgelegd
als een erkenning van de paus als
'supra nationale vorst krachtens
goddelijk recht', schrijft het hoofd
bestuur, dat in dit verband verwijst
naar het nieuwe rooms-katholieke
wetboek.
Daarin wordt de positie van de
paus als plaatsbekleder van Chris
tus op aarde vastgelegd. Enkele ar
tikelen in dat wetboek geven de
paus, omdat hij volgens de
katholieke leer de eerste plaats in
de wereld inneemt, de bevoegd
heid tot oordelen over alle staats
hoofden, terwijl niemand bevoegd
is over hém te oordelen.
Beuker
Aartsbisschop Simonis van
Utrecht probeert in Rome een eind
te maken aan de 'gemakkelijke ma
nier' waarop de heer Klaas Beuker
het Vaticaan van informatie over
Nederland kan voorzien. Hij heeft
dat gisteravond vanuit Rome voor
de KRO-tv gezegd. Simonis vond
het 'ongelukkig', dat Beuker gere
geld contact heeft met Vaticaanse
congregaties. Het is, verwacht hij,
nu wel de laatste keer geweest dat
deze man op een dergelijke wijze
werd ontvangen.
Beuker is herhaaldelijk naar Ro
me gereisd om de kerkelijke auto
riteiten te vertellen wat er in de Ne
derlandse kerkprovincie allemaal
mis is. Enkele dagen geleden was
hij nog te gast bij kardinaal Oddi,
hoofd van de congregatie voor de
geestelijkheid. Klaas Beuker is
voorzitter van de Titus Brandsma-
Stichting, die ten doel heeft de
roomse leer overeenkomstig de be
sluiten en richtlijnen van Zijne
Heiligheid de Paus van Rome te
behouden en te bevorderen.
Zelf vertelde hij voor de KRO-tv,
om de twee maanden het Vaticaan
te bezoeken. Hij heeft er daar voor
gepleit, dat het bisdom Den Bosch
zou worden opgesplitst in een paar
bisdommen met bisschoppen die
trouw aan de leer van Rome zou
den zijn.
Simonis verklaarde, niet veel
vertrouwen te hebben in de infor
matie die Beuker doorspeelt. 'Ro
me' legt dergelijke inlichtingen
ook voor aan de Nederlandse bis
schoppen. Die kunnen dan alsnog
onjuistheden rechtzetten.
De schrijver Michel van der Plas
betreurde het in deze uitzending,
dat andere groepen gelovigen heel
wat minder toegang hebben tot ho
ge kerkelijke functionarissen. Beu
ker is er zelfs in geslaagd, een per
soonlijk gesprek met de paus te
krijgen.
- Bisschop Möller van Gronin
gen zal zijn collega Simonis erop
wijzen, dat diens uitspraak over de
loyaliteit van kritische groepen in
de kerk deze gelovigen 'groot on
recht' doet. Dat heeft hij de pasto
rale raad van zijn bisdom toege
zegd.
Simonis zei een paar maanden
geleden, dat de paus in mei geen
ontmoeting zal hebben met kriti
sche groepen. Letterlijk: "Er zullen
alleen ontmoetingen komen met
mensen die op een loyale manier in
de kerk willen staan".
Beroepen
Hervormde Kerk: bedankt
voor Berkel W. J.J. Koelewijn Wou-
brugge; beroepen te Hasselt J.
Westland Ede, te Lutten (Ov.) H.
Buunk Goes, te Moordrecht (deel
gemeente) J. Harteman Moerka-
pelle, te Voorthuizen (deelgemeen
te) kandidaat H. Gijsen Kampen, te
Zwolle G. A. Cnossen Delft; aange
nomen naar Elahuizen-Oudega
(Hemelumer 01deferd)-Kolderwol-
de (Fr.) kandidaat mevrouw E. van
der Weijde-Wisselaar Nieuwerkerk
aan de IJssel.
Gereformeerde Kerken: beroe
pen te Lunteren H. P. Mulder Om
men.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: beroepen te Zeist A. O.
Reitsema Brunssum-Treebeek.
Oorlogsvraakstuk. Het be
stuur (moderamen) van de gerefor
meerde synode heeft dr. E. Boeker
en drs. J. Deuring benoemd tot lid
van de commissie voor de bestude
ring van het oorlogsvraagstuk. De
eerste (48) is hoogleraar theoreti
sche natuurkunde aan de Vrije
Universiteitit en voorzitter van een
overlegorgaan tegen de kernbewa
pening, de tweede (49) maatschap
pelijk werker in Castricum en be
geleider van kerkelijke 'platform-
gesprekken' over de kernbewape
ning.
De commissie is nu weer op volle
sterkte. Tot aan de synode in mei
heeft zij een beperkte taak.
Reflector. Drie doopsgezinde
boeren in de Amerikaanse staat
Michigan hebben zich voor de
rechtbank beroepen op het recht
van godsdienstvrijheid in verband
met hun weigering om een oraixje
reflector aan hun boerenwagen te
bevestigen. "Voor onze veiligheid
vertrouwen wy op God en niet op
menselijke voorschriften", was
hun argument.
De drie behoren tot een uiterst
sober levende groep doopsgezin
den die bekend staat onder de
naam 'Amishen'. Zij gebruiken
ook geen tractoren. Hun paard-,
wagens zijn in sommige delen
Amerika en Canada een geliefde
toeristische attractie. De maxi
mumstraf die de rechter de princi
piële weigeraars kan opleggen is
100 dollar.
