'Bloedbad' van sluitingen
dreigt voor boeren in VS
'Ook ouderen kunnen met
ontwikkelingen meegaan'
Dekens in actie voor positief beeld Nederlandse kerk
Oudere ambtenaar ten onrechte afgeschreven
DONDERDAG 14 FEBRUARI 1985
PAGINA 15
De Europese boer klaagt.
Maar het Amerikaanse
boerenbedrijf, dat behalve
met overschotten ook nog
kampt met een hoge dol
larkoers, bevindt zich in
zeker zo grote moeilijkhe
den. Sedert 1981 zijn zo'n
20.000 boerderijen bij
openbare verkopingen ge
veild. Kleine en middel
grote ondernemingen
doorgaans, hardnekkig en
tot het laatst toe verde
digd tegen economische
rampspoed, die is uitge
groeid tot de ergste land-
bouw-crisis sedert de ja
ren van wat in de VS 'de
grote depressie' wordt ge
noemd.
door
Henk Kolb
Op de Amerikaanse televisie
schermen is het trieste beeld ver
trouwd geworden van boeren in
gewatteerde overjassen, die
stampvoetend dikke ademwol-
ken uitblazen van onder petten
met grote klep, terwijl een afsla
ger een bedrijf verkoopt. Met de
boerderijen gaat in de kleine ste
den van Midden-Amerika een
hele economie ten onder van
kleine winkels tot leveranciers
van landbouwmachines en
graanelevatoren.
De ellende van de boeren, hun
onophoudelijke worsteling tegen
de natuur en tegen de omstan
digheid dat zij geen inkomen
meer verdienen waaruit zelfs
maar de rente van hun schulden
kan worden betaald, heeft al ge
leid tot rolprenten waarin die
barre narigheid breed en aangrij
pend wordt uitgemeten. 'Coun
try', 'Places in the Heart' en 'The
River' hebben de actrices Sally
Fields en Sissy Spacek nomina
ties voor een Oscar opgeleverd
óp grond van het bittere thema
dat boerenfamilies van hun er
ven worden verjaagd, terwijl de
rest van de VS zich mag verheu
gen in een sterk opgeleefde wel
vaart.
Dure dollar
De dure dollar, die president
Reagan voortdurend prijst als
het fundament van 's werelds
vrijheid en welvaart, is een der
belangrijkste oorzaken van de
ramp in de landbouw. De pro-
dukten die de VS verbouwen,
zijn voor export te duur gewor
den. In het vorig jaar is de uit
voer met 13 procent gedaald tot
38 miljard vergeleken bij 1981,
het jaar van een record-uitvoer
ter waarde van 43,8 miljard.
Amerikaans graan kost om
streeks 150 dollar per ton en het
is voor de VS momenteel 10 dol
lar per ton goedkoper om bij
voorbeeld graan uit Argentinië te
importeren dan de eigen vruch
ten des velds te gebruiken. In
middels heeft Réagan in zijn be
groting voorgesteld de hulp aan
de noodlijdende landbouw ern
stig te beknotten, nadat hij in de
verkiezingsstrijd snel enige poli
tiek handzame, maar weinig ef
fectieve hulpmaatregelen had
genomen.
Amerika heeft zijn landbouwers
uit de overheidskas betaald voor
het terugbrengen van hun oog
sten. De akkers bleven braak lig
gen en de regering legde de prijs
op tafel die een oogst zou hebben
opgebracht in een toen al wanho
pige poging de gigantisch
groeiende overschotten te ver-
Sedert de Grote Depressie heeft
Washington in totaal meer dan
115 miljard besteed aan prijs
steun en zulk soort bijstand. In
1983 alleen al kostten die 7,3 mil
jard dollar en zou dit jaar tot 15
miljard kunnen oplopen. Rea-
gans nieuwe voorstellen zouden
7 miljard op de overheidsbegro
ting besparen, maar leiden ook
tot een golf van protest.
Belangengroepen als de Nationa
le Boeren Bond en de Nationale
Organisatie van Boeren bestor
men het Congres met argumen
ten voor meer hulp in plaats van
minder, terwijl ook de Ameri
kaanse consument een duidelijk
belang heeft bij de gang van za
ken. Omdat de landbouwprijzen
dank zij het overheidsingrijpen
betrekkelijk constant bleven,
hebben zij belangrijk bijgedra
gen aan het onderdrukken van
de inflatie.
De landbouw in de Verenigde
Staten heeft zich te gretig verla
ten op de welvaart van de zeven
tiger jaren, die in de rest van het
land enorme inflatie en stijgende
werkloosheid brachten. De prij
zen van land vervijfvoudigden in
tien jaar tijd, evenals de export,
die in 1970 nog maar 7 miljard
beliep. In die jaren betekende
meer land meer oogst, meer in
komen en nog altijd een ruime
marge voor afbetalingen van le
ningen waarmee steeds meer
hectaren aan het areaal werden
toegevoegd.
Naarmate de Amerikaanse land
bouwindustrie minder bleek op
gewassen tegen buitenlandse
concurrentie op een markt waar
de dollar ophield goedkoop te
zijn, kwamen de boeren terecht
in een draaikolk van enorme
zuigkracht. De waarde van de
landbouwgrond daalde alleen
vorig jaar al 15 procent. Daar
door kunnen ook de banken zich
met openbare verkopingen niet
meer redden uit rampspoed.
De opbrengst van het land is
minder dan het bedrag dat zij
voor de aankoop hebben voorge
schoten. Op de overheidslij st van
'probleem-banken' staan niet
minder dan 231 Boerenleenban
ken, tweemaal zoveel als vorig
jaar. Van de 79 banken die vorig
jaar hun loketten moesten slui
ten, leenden 25 vooral aan boe-
Afgrond
van de 2,4 miljoen Amerikaanse
boerenbedrijven financieel aan
de rand van de afgrond en zijn
nog 145.000 andere bedrijven in
die sector bezig daar over heen te
vallen. In Texas gingen vorig jaar
meer dan 100 boeren per week
op de fles. Bijna 30 procent van
de 25,2 miljard aan leningen die
de overheid aan boeren heeft
verstrekt worden niet meer afge
lost.
Alles bijeen genomen staat de
landbouw bij overheid en privé-
geldschieters voor 212,1 miljard
dollar in het krijt, meer dan de
schuld van Brazilië en Mexico bij
elkaar. Ook de hervatting van de
graanleveranties aan de Sowjet-
Unie weinig soelaas opgeleverd:
de VS bleken een onbetrouwba
re leverancier - afnemers von
den elders het graan dat de VS in
hun silo's hielden.
Het netto inkomen van de boe
ren is teruggelopen van 31 mil
jard dollar in 1981 tot hooguit 24
miljard voor 1985, waarbij be
dacht moet worden dat één pro
cent van alle boeren 60 procent
van dat inkomen verdient en 29
procent van hen samen 83 pro
cent van de totale landbouw-
schuld dragen. Vooral kleine en
middelgrote familiebedrijven
waarin de eigenaars zelf al hun
tijd steken, maar die te klein en
te kwetsbaar zijn om volledig te
moderniseren, gaan er aan.
Te oordelen naar recente publi-
katies is het Amerikaanse land
bouwbeleid dringend aan herzie
ning toe. Het is een onoverzichte
lijk samenstel van maatregelen,
die voor een goed deel zijn terug
te voeren op de lust van Congres
leden hun achterban tevreden te
stellen. Amerika kent zowel sub
sidies voor het laten braak liggen
van land als, terwille van inko
mensbescherming, het hoog
houden van graanprijzen of het
bevorderen van export.
Toch komt de Amerikaanse
boer, zo stelt men bitter vast, zo
ongeveer om in de overschotten
terwijl elders in de wereld geen
eten te vinden is. Reagans 'ver-
kiezingshulp', die leningen ga
randeert en uitstel verleent van
terugbetalingen is allerminst toe
reikend gebleken. De staten van
de traditionele 'farmbelt' als
Minnesota, Noord Dakota, Iowa,
Nebraska en Kansas proberen
wetgeving tot stand te brengen,
die vier maanden uitstel oplegt
voor gedwongen bedrijfssluitin
gen. Maar dan nog....
Geen boer gelooft in de verzeke
ring van minister van landbouw
John Block, dat zijn nieuwe pro
gramma een veiligheidsnet van
steun zal scheppen op basis van
vrije marktprijzen. Het betekent
volgens de boeren dat allerlei
maatregelen die sedert Roose-
velts New Deal de landbouw
hebben geholpen ongedaan wor
den gemaakt. Jim Hightower,
'farmcommissioner' voor Texas
zei onlangs dat Blocks plannen
'zo'n lelijk anti-landbouw pro
gramma vormen dat je alleen bij
het lezen ervan al kreukels in je
overhemd krijgt'.
Zelfmoorden
Weliswaar twijfelt niemand aan
de noodzaak de export van land-
bouwprodukten uit te breiden en
de overheidssteun te beperken,
maar de boeren vinden deze tijd
van nood niet het moment voor
krasse maatregelen in die rich
ting. In de kranten staan berich
ten over zelfmoorden van boeren
die hun bedrijf hebben zien ver
kopen en niets meer hebben dan
de kleren aan hun lijf.
In St Paul (Minnesota) hebben
12.000 boeren en hun supporters
een protestmars naar het parle
ment van de staat gehouden en
bij de handelsbeurs van Chicago
werd een veertigtal boeren gear
resteerd die protesterend pro
beerden binnen te dringen. Tom
Harkin, senator voor Iowa waar
schuwt: 'Ik denk dat het schouw
spel van wijd verbreid geweld in
het Middenwesten niet lang
meer op zich laat wachten'.
Bud en Hazel Hirst uit Unionvil-
le in Missouri zal het allemaal'
niet meer helpen. Zij hebben be
sloten hun vee-boerderij in een
soort loterij van de hand te doen,
waarop een schuld drukt van
200.000 dollar. Iedereen kan mee
doen, die een door Hazel vervaar
digd gedichtenboekje voor 8 dol
lar koopt/Daarin schrijft zij, on
der de titel 'Bittere oogst':
'Maar hoop kleedt je kinderen
niet,
en kan hun honger niet stillen,
en betaalt niet aan de hypotheek,
en hoop is alles wat wij hebben.'
In Washington, een stadje in
Iowa, slaan boeren, stilzwijgend
en somber een kruis in de grond
voor elke boerderij die sluit. Zij
betrekken van tijd tot tijd een
stille wacht bij de 45 merktekens
die er tot nu toe staan. 'Dit jaar'
verzucht voormalig onderminis
ter van Landbouw John Schnitt-
ker, 'staan wij voor een bloedbad
van gedwongen sluitingen'.
DEN HAAG - „De samenleving
vraagt steeds meer, evenals de
technologie. Maar dat betekent
niet dat ouderen er niet in mee
kunnen doen. In Nederland is het
niet gebruikelijk om na je veertig
ste nog cursussen te volgen, jezelf
bij te scholen. Maar in Amerika,
waar dat wel gewoon is, blijkt dat
ouderen heel goed in staat zijn met
de nieuwe ontwikkelingen mee te
gaan. Dat vergt natuurlijk wel be
geleiding".
door
Runa Hellinga
D. M. van Bosse, secretaris van
een commissie van het ministerie
van binnenlandse zaken die de po
sitie van oudere ambtenaren on
derzoekt, gelooft niet dat oudere
ambtenaren niet in staat zijn zich
aan te passen aan de moderne tijd.
Hij is het dan ook niet eens met
de conclusie van een rapport van
Rijkswaterstaat dat onlangs ver
scheen en waarin voor ontslag van
een aantal oudere leidinggevende
ambtenaren werd gepleit. Volgens
het rapport is een deel van hen niet
meer in staat de gevolgen van ver
anderingen in het werk (bijvoor
beeld automatisering of bezuini
gingen binnen een dienst) goed op
te vangen.
Volgens Van Bosse is dat ner
gens gestaafd en zouden er ook he
lemaal geen problemen hoeven te
ontstaan wanneer ouderen de kans
zouden krijgen door scholing bij te
blijven. Hij pleit zelfs voor een ver
ruiming van de mogelijke leeftijd
om met pensioen te gaan, omdat
volgens hem veel mensen heel
goed in staat en ook bereid zijn tot
hun zeventigste te werken. Ook
daarvoor haalt hij, niet voor het
laatst in het gesprek, het voorbeeld
van Amerika aan, waar al veel lan
ger de mogelijkheid bestaat om la
ter met pensioen te gaan.
„Mensen verschillen nu een
maal. De een is tot zijn zeventigste
prima in staat om te werken, de an
der ziet het op zijn vijftigste al niet
meer zitten. Er zouden flexibele
pensioensmogelijkheden moeten
komen, bijvoorbeeld tussen de 60
en de 70, waarbij mensen zelf kun
nen kiezen. Je kunt ook aan deel
tijdpensionering denken".
De commissie werd in de jaren
zeventig op verzoek van het kabi
net ingesteld toen bleek dat onge
veer zeventig procent van het tota
le ziekteverzuim voor rekening van
ambtenaren boven de vijftig kwam
en dat in bepaalde sectoren, bij
voorbeeld het onderwijs, drie
kwart van de ambtenaren de pen
sioengerechtigde leeftijd niet
werkend haalde. De commissie
houdt zich bezig met alles wat bij
pensionering komt kijken, zoals de
voorbereiding op het pensioen en
de flexibele pensioensmogelijkhe
den, maar ook met de werksituatie
en zaken als taakaanpassing en
functioneel leeftijdsontslag.
Wat Van Bosse opvalt is dat we
hier weinig rekening houden met
ouderen: „De hele maatschappij is
eigenlijk op jongeren ingesteld".
Er wordt van uitgegaan dat men
sen na een bepaalde leeftijd niet
meer in staat zijn zich aan te pas
sen, te leren. Het is ook niet ge
woon om op latere leeftijd nog
eens aan een heel ander beroep te
beginnen, iets dat in, alweer, Ame
rika wel gebruikelijk is. Zeker bin
nen de starre structuur van de
rijksoverheid liggen voorstellen tot
functieaanpassing voor mensen
voor wie hun werk te zwaar wordt,
niet makkelijk.
„Neem nou het functioneel leef
tijdsontslag, zoals dat voor bijvoor
beeld loodsen, luchtverkeerslei
ders en politie geldt. Dat zijn ba
nen waarbij je niet kunt verwach
ten dat mensen het tot hun vijfen-
zestige volhouden en daarom
werken ze maar tot hun vijfenvijf
tigste of zestigste. Eigenlijk zou er
ruimte moeten komen om te swit
chen naar een andere baan, zodat
ze niet per se gebruik hoeven te
maken van het functionele leeftijd
sontslag en weg moeten. Maar dan
zou je tegen de tijd dat ze veertig
zijn al moeten kijken naar een an
dere functie voor die mensen. Dat
gebeurt gewoon niet".
„Tot nu toe is loopbaanbegelei
ding niet gebruikelijk bij de rijks
overheid. Bij Rijkswaterstaat be
staat zoiets wel, maar bij de meeste
andere diensten niet. Maar het is
natuurlijk ook belangrijk dat er
niet alleen andere functies voor
mensen worden gezocht, maar dat
ze daarin ook worden begeleid, dat
ze cursussen volgen om bij te blij
ven. Als hier een cursus computer-
kunde wordt gegeven, zijn er al
leen maar jongeren. Eigenlijk is er
toch geen enkele reden waarom
een oudere niet achter zo'n beeld
scherm zou kunnen zitten?"
Bij loopbaanbegeleiding en
functieaanpassing denkt hij overi
gens beslist niet alleen aan hogere
ambtenaren. Juist onder de lagere
ambtenaren zitten veel mensen die
werk hebben dat amper vol te hou
den is op latere leeftijd. Voor hen
zouden er niet alleen andere func
ties moeten komen, maar ook
maatregelen, zodat ze op oudere
leeftijd niet meer zoveel hoeven te
tillen, geen ploegendiensten hoe
ven te lopen of op een andere ma
nier hun werk zo wordt ingericht
dat ze het aan kunnen zonder ziek
te worden.
De commissie heeft haar tijd
overigens niet mee. Ze werd inge
steld in een tijd waarin de werk
loosheid lang niet zo'n dramatisch
karakter had als nu. Inmiddels is
haar werk op een laag pitje komen
te staan. Voorstellen als extra scho
ling voor ouderen, functieaanpas
sing en flexibele mogelijkheden
om met pensioen te gaan, kosten
geld.
Bovendien moet het personeels
bestand bij de overheid vier jaar
lang jaarlijks met twee procent om
laag en staan er een paar honderd
duizend jongeren te trappelen om
aan de slag te kunnen. Daarom
wordt bij oudere ambtenaren die
hun werk niet meer aankunnen al
snel aan vervroegde uittreding ge
dacht. Het onderzoek van Rijkswa
terstaat naar de (on-)geschiktheid
van oudere leidinggevende ambte
naren werd dan ook uitgevoerd in
het kader van de twee-procents-
operatie.
Van Bosse: „Ik weet het, onze
voorstellen liggen in deze tijd niet
makkelijk. Maar ik vind dat oudere
mensen net zoveel recht hebben op
werk als jongeren en dat het werk
zo moet zijn ingericht dat mensen
in staat zijn zinvol hun vijfenzestig
ste werkend te halen. Daarbij moet
je er natuurlijk rekening mee hou
den dat bij mensen die ouder wor
den zaken als de reactiesnelheid en
het korte-termijngeheugen achter
uit gaan, maar ze hebben een grote
werkervaring en kennis en het is
zonde om dat weg te gooien".
Het verzet tegen de benoeming
van de nieuwe bisschop van Den
Bosch, mgr. J. ter Schure, houdt
onverminderd aan.
De dekens van het aartsbisdom
Utrecht (van mgr. Simonis) betui
gen in een brief hun solidariteit
met de teleurgestelde dekens en
gelovigen in het bisdom Den
Bosch. Zij willen nu regelmatig
met hun collega's en de pastorale
raden in de verschillende bisdom
men gaan overleggen hoe van de
geloofsbeleving van de Nederland
se rooms-katholieken een positie
ver beeld kan worden opgebouwd.
Dat moet een tegenwicht bieden
voor het negatieve beeld dat 'Rot
me' van de Nederlandse kerkpro
vincie heeft. "Duidelijk moet wor
den, voor welke kerk de dekens en
de meeste gelovigen kiezen", zei
deken S. Hoorneman van Amers
foort. Daarbij zaj geen actie wor
den gevoerd tegen de bisschoppen>
De Utrechtse dekens zullen het
bezoek van de paus niet saboteren,
maar zij zullen er niet als vergade
ring bij zijn. Ieder zal voor zichzelf
moeten uitmaken of hij aan een ac-
- Ook de dekens van de bisdom
men Groningen en Breda zijn met
solidariteitsbetuigingen gekomen.
"Ons ontgaat de noodzaak waarom
u en de Nederlandse kerkprovincie
een bisschop wordt gezonden, die
tot nu toe een pastoraal heeft voor
gestaan waarin u geen voortzetting
van het beleid van bisschop Bluys-
sen herkent", schrijven de Gro
ningse dekens in hun brief. "Zoiets
werkt teleurstellend, zo niet ont
goochelend".
Geweld
- Pater Piet Struik, overste van
de orde der dominicanen in Neder
land, spreekt van 'structureel ge
weld' als hij in een brief aan de
nieuwe bisschop diens benoeming
karakteriseert. "Van dat geweld
zijn al veel gelovigen het slachtof
fer geworden, en het valt te voor
zien dat ook uw benoeming de
kwijnende vlaspit van een aantal
gelovigen opnieuw bedreigt".
Struik zal op een uitnodiging
voor de installatie op 9 maart niet
ingaan, niet om de persoon van Ter
Schure, maar uit protest tegen een
procedure waarbij zorgvuldig op
gestelde voordrachten van kandi
daten voor het bisschopsambt tel
kens worden weggeschoven. De
mededeling dat de paus zich inten
sief met de benoeming van Ter
Schure heeft bemoeid maakt, vol
gens de dominicaner overste, de
pijn van veel gelovigen alleen nog
maar schrijnender.
In een brief aan zijn medebroe
ders schrijft abt A. Baeten van de
abdij van Berne in Heeswijk-Din-
ther, dat de benoeming van Ter
Schure hem vervult met een 'te
leurstelling die de grens van het
verdriet overschrijdt'. "Hoewel het
kerkelijk gezag het recht heeft van
een voordracht af te wijken, is dat
in onze tijd niet meer mogelijk zón
der het betrokken kapittel daar
over te horen".
Baeten protesteert ook tegen het
feit dat door de benoeming van Ter
Schure impliciet het beleid van
bisschop Bluyssen wordt afgewe
zen. "Zó met mensen omgaan die
hun leven in dienst van de kerk
hebben gesteld is onevangelisch
en onchristelijk".
De abt van Heeswijk, die zal blij
ven opkomen voor de 'verworven
heden van een nieuwe kerkbele-
ving', twijfelt niet aan de oprecht
heid van Ter Schure, maar zet wel
grote vraagtekens bij de visie die
aan zijn bereidverklaring ten
grondslag ligt.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Heusden kandidaat C. Huisman
Houten, te Nagele-Tollebeek
(Noordoostpolder) J. den Admi-
rant Babyloniënbroek; aangeno
men naar Sluipwijk kandidaat J.
Muller Gorinchem, naar Gronin
gen R. W. Bartlema Nuenen; be
dankt voor Krimpen aan de IJssel
en voor Veenendaal (deelgemeente
'Sola Fide') W. L. van de Geer
Woerden.
Gereformeerde Kerken: beroe
pen te Drachten J. Schonewille
Nijensleek (Dr.), aangenomen naar
Nes-Wi.erum (Fr.) kandidaat K.
Santing aldaar.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: beroepen door de Vrije Ge
reformeerde Kerk te Pretoria
(Zuid-Afrika) H. J. Boiten Ensche
de.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Slikkerveer R. Boogaard
Leiden; bedankt voor Arnhem H.
Paul Vlissingen.
Zeventig. Volgende week don
derdag hoopt dr. B. J. Oosterhoff,
hoogleraar aan de theologische ho
geschool van de Christelijke Gere
formeerde Kerken in Apeldoorn,
70 jaar te worden. Eerst was hij
predikant achtereenvolgens in
Drachten en Utrecht, in 1954 werd
hij hoogleraar in Apeldoorn.
Hervormd-gereformeerd.
"Hervormd kerkgevoel en gerefor
meerd kerkbesef sluiten elkaar
niet uit". Zei ds. B. J. Aalbers, se
cretaris van het gereformeerd-her
vormde 'Samen op weg'-orgaan, in
Utrecht op een bijeenkomst van de
Gereformeerde Vrouwenbond, de
Hervormde Vrouwendiens't, de
hervormde vrouwengroepen en de
Vrijzinnig-hervormde Vrouwenfe
deratie in de provincie Utrecht.
De kerk die na de hereniging van
de Hervormde Kerk en de Gerefor
meerde Kerken zal ontstaan zou,
volgens Aalbers, moeten lijken op
de Gereformeerde Kerken in Her
steld Verband. Die ontstonden in
1926 - na de afzetting van de predi
kant dr. J. G. Geelkerken door de
gereformeerde synode - en gingen
in 1946 op in de Nederlandse Her
vormde Kerk. (Geelkerken weiger
de te aanvaarden, dat het verhaal
in Genesis (het eerste bijbelboek)
met de sprekende slang op zintuig
lijk waarneembare feiten berust).
Aalbers zei, dat in de Gerefor
meerde Kerken in Hersteld Ver
band (waarvan ook de bekende do
minee Buskes predikant is ge
weest voordat hij hervormd werd)
een combinatie was te vinden van
onderlinge gemeenschap en
apostolaire openheid, van litur
gisch besef en gevoel voor het es
thetische in de kerk én een krach
tig accent op de bediening van het
Woord. "In deze kerken ging een
oproep tot vroomheid en omgang
met God gepaard met sociale en
politieke betrokkenheid".
Hervormd en gereformeerd kun
nen en moeten elkaar steeds aan
vullen, corrigeren, verrijken en sti
muleren. Volgens Aalbers zouden
veel gemeenteleden veel verder
willen gaan in het proces van sa
men-op-weg dan 'bangelijke' ker
keraden in hun beleid vaak tot ui
ting brengen. "Deze kerkeraden
projecteren hun eigen onzekerheid
vaak op de gemeenten, en dikwijls
ten onrechte".
