'Ik ben voor geen
cent te vertrouwen'
Mare Boersma (17) in gesprek met Kees van Kooten
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1985
EXTRA
PAGINA 1
Mare vertelt hoe hij een geintje heeft
uitgehaald met een radiospelletje van de
EO. „Jullie hadden toen net Wijnjaar
Nul gemaakt met de Positivo's. Je moest
raden welke gospel ze uitzonden. Ik
denk, daar speel ik op in, dus ik bel en
kom in de uitzending en zeg (plat Haags)
zijn dat soms de New Positivo's?"
Kees: Ik vind het altijd jammer. We doen
zulke dingen niet om de rel. Het gaat ons
niet om mensen in hun geloof af te
vallen of aan te vallen. Het gaat om de -
daar heb je het - commerciële
exploitatie van die reli-business.
Mare: Drie keer M. Make More Money!
Relipop
Kees: Precies, als je goed luistert naar de
zogenaamde relipop, die teksten gaan
veel verder dan de onze. Ik ben eigenlijk
het meest tevreden met het nieuwste
nummer van de Positivo's. Dat vat het
goed samen: „Onze god is de beste, onze
god is kampioen!"
Mare: Jullie hebben het vaak over de
verslapping, dat kwam in 1981 ter
sprake en vorig jaar...
Kees: Ja, wij blijven natuurlijk
schoolmeesters, dat zijn cabaretiers nou
eenmaal, het vingertje... We worden wel
eens moe van onszelf...
Mare: M'n moeder ook. Als ik naar Koot
en Bie zit te kijken, zegt ze, nou maar
eens wat anders, ik word er moe van...
Maar er is me een dingetje opgevallen,
dat klopte niet...
Kees: Aaaah (schiet rechtop) een foutje!
Ik hóóp dat ik het kan weerleggen...
Marc: Jacobse en Van Es waren op het
Binnenhof overleden en jullie zaten
achter dat tafeltje, toen kwam er ene
Karei van Es met een plaat, een klein
kereltje...
Kees: Ja, dat is....
Mare: Maar een paar maanden later
speelde Wim een autohandelaar en die
heette ook Karei van Es, hij had een gele
pruik op. Dat waren twee verschillende
types met dezelfde naam!
Kees: Heel goed, heel goed (gul)
slordigheid van ons.
Mare (voldaan): Jaaa! zeker!
Familie
Kees vertelt dat er vaak familie en
vrienden in de uitzending zitten: Nou ja,
Cock dat weetje natuurlijk, dat is mijn
vrouw. M'n dochter Kim (10) en zoon
Kasper hebben ook wel meegedaan.
Maar dat is een heel groot probleem. De
arbeidsinspectie wordt steeds strenger,
dat is heel raar. Kinderen mogen de
smerigste commercials doen voor troep,
dat geeft allemaal niet, maar in een
satirisch programma als van ons, mag
het niet. Wij hebben nu het verbod
gekregen om nog ooit kinderen te
gebruiken. Daar willen we wel wat aan
doen. Want dat is absolute censuur. Dan
kijken ze naar de aard van het
programma. Niet kijken naar de aard
van de fritessaus, of wat dan ook, dat
allemaal niet... Dus dat is heel vervelend.
Als we iets over de opvoeding van
kinderen willen doen, kunnen we ze niet
meer gebruiken...
Mare (achteloos): als jullie nog eens
iemand nodig hebben...
Kees: voor een rolletje???
Mare: voor een rolletje...
Marc's opwinding maakt plaats voor
aandacht hij zal toch aan die
examenopdracht moeten gaan werken:
Wat vind je van de toekomst van kranten
en tijdschriften in Nederland en van de
opkomst van de kabelkrant en al die
gein meer?
De mensen zullen wel blijven lezen,
denkt Kees. De literatuur in Nederland
bloeit. „Het is verwonderlijk hoe goed er
in Nederland gelezen wordt. Misschien
worden een heleboel mensen toch wat
moe van die televisie die almaar
hetzelfde is. Lezen, dat blijft wel".
Kranten doen het in zijn ogen een stuk
beter dan tien jaar geleden „Ze voelen
zich verplicht om met een bijvoegsel
tegen elkaar op te boksen". In de
verhouding tussen goede lectuur en het
..bombardement van rotzooi, als Story
en Privé", zal, denkt hij, weinig
veranderen.
„Blijft men daar nog geld voor uitgeven,
dat is de vraag. Ook of mensen nog
weten datje misschien meer geniet
wanneer je met je familie langs de
Zaanse Schans Fietst en als je dan
thuiskomt dan heeft het je niets gekost.
Maar mensen kunnen dat niet meer
verzinnen. Die halen liever met mooi
weer drie videotapes in huis f 30".
Mare: Je kan zeggen dat met de komst
van de satelliet de communicatie beter
wordt, maar toch worden mensen aan de
andere kant cultuurarmer, ze worden
niet meer tot denken geactiveerd. Alles
wordt ze voorgeschoteld.
Kees (tevreden): Precies, dat is heel
goed Mare. Het misverstand zit 'm erin
dat mensen gaan denken dat bepaalde
dingen cultuur zijn. Maar ze weten niet
meer wat er in het Rijksmuseum hangt
en datje daar zomaar voor niks naar
binnen kunt lopen. Ze gaan een rare
toplaag zien en denken dat dat cultuur
is. Ik weet zeker dat ze een goede
klassieke Hitchcock veel spannender
zouden vinden dan een
Dynastie-aflevering. Maar hele grote
groepen komen daar niet meer aan toe.
Er gaan nou eenmaal slechts 24 uur in
een etmaal en niet meer. Dus hoe dat
straks moet met die kabel en die satelliet
en die video, waar ze dan tijd vandaan
halen om te kijken...
IJdelheid
Marc: Ik had nog een vraag, maar die
schiet me niet meer te binnen. Je ziet
wel hoeveel artikeltjes ik over je heb...
Kees: Ik hou het nu niet meer bij, jaren
gedaan, plakboeken tot 1970...
Mare: als je nog eens wat nodig hebt...
Kees: Ja, heel goed, kom ik bij jou te
rade, wanneer was ik ook alweer ziek en
dan zeg jij, dat was in maart 1972, ideaal.
Mare: Nou even je boeken, Koot graaft
zich Autobio was het eerste dat ik las.
Eerst beetje doorlezen, later beter...
Kees: Leuk datje dat zegt, want in elke
zin zit iets, dat is zoeken voor de lezer..
Mare: IJdelheid speelt een heel
belangrijke rol in die boeken, heb ik wel
gezien. Je tanden en je haar, daar heb je
het vaak over. In Juinen zei je: U ziet
nooit een nieuw hoofd op de televisie,
dus ik ga m'n haar nu achterover
kammen. Vorig jaar had je het geverfd...
Kees (samenzweerderig): Ik had het echt
geverfd, we waren op Bonaire met
vakantie en wilden foto's maken als
Jacobse voor de kalender. We kochten
daar haarverf, black mystery, ik dacht
dat wasje er zo weer uit, maar ik heb
maanden met dat merkwaardige rode
haar rondgelopen...
Marc (slap van de lach): Dus dat was
echt waar-
Kees: Ja joh, als we daar zo als onszelf
staan in de uitzending, dan is het waar-
en die ijdelheid, ik heb het ook eens
gehad over een regenjas die ik in Parijs
had gekocht... IJdelheid is leuk. Mensen
vinden het leuk wanneer iets ijdels
mislukt, dat is nou eenmaal de oude wet
van het komieke, dat is de bananeschil.
Iemand glijdt uit. En ik ben wel eens
mijn eigen bananeschil, heb ik het
gevoel. Ik maak ongelooflijke stories
mee, oplichterijen en ongelukken. Wat
ik allemaal al heb gebroken en hoe vaak
ik op m'n kop ben gevallen, maar dan
heb ik er weer een verhaal uit, dus ben ik
mijn eigen bananeschil..
Marc: In Veertig schreefje: Sta ik hier
niet genoeg voor lui?
Kees: Ja, omdat het dan niet leuk is. Ik
zit dat nu wel goed te praten, maar
natuurlijk ben ik ook echt ijdel. Maar ik
verpak dat heel handig...
Mare: Begrijp ik...
Kees (quasi bars): Dus ik ben voor geen
cent te vertrouwen... Nou ja, iedereen
heeft dat. Maar ik zoek naar de leukste
oplossing...
Een mijlpaal in het leven van de
I7-jarige Mare Boersma uit
Krommenie. De man die bij kent van al
zijn televisieuitzendingen vanaf 1981,
van 49 uur videoband, 5 boeken, 6
platen, 3 bescheurkalenders, affiches
en een enorme stapel knipsels, zit een
uur lang naast hem aan tafel. Ze eten
samen kroketjes. Een vurig simpüst
spreekt Kees van Kooten.
Uit zijn verzameling documentatie
weet hij donders goed dat de heren Van
Kooten en De Bie vrijwel niet te
benaderen 2ijn. Maar Mare Boersma is
er de jongen niet naar om zich daarbij
neer te leggen. Voor zijn
mavo-eindexamen Nederlands beeft hij
bet onderwerp massamedia gekozen en
daarover moet en zal bij zijn
simplistische idolen aan de tand
voelen. Het onwaarschijnlijke gebeurt:
Kees van Kooten - toch in Wormerveer
om zijn boeken te signeren wil best
een uurtje met Mare praten. Want Kees
droomde in zijn jeugd ook zulke
dingen: „Ik weet nog goed hoe ik zelf
vroeger Carmiggeit schreef en Wim
Kan".
Het Gesprek wordt gevoerd in de
statige eetzaal van het restaurant Huis
te Zaane in Wormerveer. Met niet te
tomen enthousiasme stort Mare
bewondering en feitenkennis in
willekeurige volgorde over het pluche
kleed op de grote ronde tafel. Van
Kooten krijgt nauwelijks tijd voor een
hap kroket. Zijn 10-jarige dochter Kim
glimlacht af en toe bedachtzaam.
Mare heeft zich flink voorbereid:
middagen besteedde hij aan een
videoband met hoogtepunten uit het
simplisme van af de dag dat hij
daarmee kennis maakte: 18 april 1981.
„Ik dacht meteen, dat neem ik op de
videohand op, dat moet ik bewaren,
maar het hakt er wel in!".
Bij Mare thuis, in de huiskamer - zijn
moeder is fan tegen wil en dank
bekijken we de verrichtingen van de
lokvogels van de VPRO: Jacobse en
Van Es die met de Tegenpartij
deelnemen aan de verkiezingen, de
aanslag in de Tweede Kamer,
interviews van Gemma Shackleton;
Cor van der Laak, wethouder Hekking
van Juinen, de Positivo's met het door
de EO gewraakte gospelnummer
Wijnjaar Nul en de zelfs door moeder
gewaardeerde Vieze Man. Een beetje
meer Koot dan Bie, met het oog op Het
Gesprek.
Keer op keer worden we dwingend
gewezen op opmerkelijke feiten op het
scherm: „Da's belangrijk. Hij heeft het
vaak over zijn haar", roept Mare en
maakt driftig aantekeningen. Dat
gebeurt ook bij opmerkingen over „de
verloedering van het omroepbestel".
Veel vragen worden net zo snel weer
geschrapt omdat de simpüst ze ineen
volgende scene beantwoordt
Maar daar betrapt Mare een
wanhopige, in zijn verouderde
elektronica verzuipende Van Kooten
op een onjuistheid: „Dat klopt niet. Hij
zegt dat hij aan de ene kant van de
band 5 jaar simplistisch verbond heeft
staan en aan de andere kant 6 jaar. Dit
is in 1982. Toen bestonden ze pas 8
jaar". Niemand hoeft Mare iets te
vertellen over Van Kooten. Hij weet
alles! Van de kentekennummers van
diens witte Roover tot het merk van de
haarverf die deze eens op Bonaire
gebruikte.
Het Gesprek zal zich kernmerken door
grote (voor een gelegenheidssiraplist
soms verbijsterende) spontaniteit.
Maar Kees van Kooten („Jij zit nu naar
mij te kijken van, jeetje, Kees van
Kooten, maar zo dacht ik precies
hetzelfde over Wim Kan en Carmiggeit
en ineens ben je zelf zo'n
beroemdheid") en Mare Boersma
begrijpen elkaar uitstekend.
Mare: Ik weet niet of ik goeie vragen
heb. Gisteravond wou ik eraan beginnen
maar het lukte helemaal niet.
Kees: Joh, je hoeft het allemaal niet zo
serieus te nemen...
Mare: Toen ging ik maar een uurtje
hardlopen.
Kees: Om inspiratie op te doen...
Marc: Precies, maar dat hielp ook niet.
Toen ik om half twee naar bed ging had
ik nog maar een paar vragen...
Kees: Oh jee, joh, je hebt je helemaal
druk gemaakt!
Mare: Dus toen heb ik de wekker op zes
uur gezet. Ik ben geinteresseerd in
massamedia, maar ik weet niet waar ik
met vragen zal beginnen...
Kees: Nou ja, kijk maar, waar je een
vraagteken ziet staan, dat lees je gewoon
op.
Eutelsat
Mare: Zullen Van Kooten en De Bie zich
in de toekomst loskoppelen van de
VPRO? In oktober 1981 hebben jullie
gezegd dat ze een aanvraag voor
Eutelsat (commerciële satelietzender -
C.S.) hadden lopen...
Kees: Ja, maar, wij, wij, wij, eh, liegen
altijd dat we barsten.
Mare: (opgelucht) dus dat was een
geintje!
Kees: Ja, we liegen dat we barsten! Wij
vinden het altijd leuk om de mensen iets
te vertellen, waarvan ze denken: is dat
nou zo of is dat nou niet zo?
Mare (opgewonden): Jullie zeiden dat
dat liep bij de PTT, buiten de minister
om-
Kees: Precies. Maar wij zijn eigenlijk
een spiegel van de samenleving. Dus
wat daarin gebeurt, dat vertalen we naar
het simplistisch verbond toe; als al die
mensen concessies vragen voor zo'n
kabelnet, dan doen wij alsof we dat ook
hebben gedaan. Om duidelijk te maken
wat er aan de hand is. Nee, we hebben
bij de VPRO alle vrijheid en we zitten
liever niet tussen een of andere shitkwig
en een motorcross. Bij andere omroepen
zitje altijd gesandwicht tussen rommel.
Marc: En in jullie laatste uitzending van
vorig jaar-
Kees (aandachtig): Jaaaaa?
Mare: Toen bekeken jullie video's uit
1974 en zeiden: we veranderen niks.
Kees (verheugd): Oh, ja, soms zijn we
over onszelf niet zo tevreden. Over het
laatste seizoen met het Kreateam waren
we niet zo tevreden. Dat is niet vals
bescheiden bedoeld. Maar we hadden de
Tegenpartij, zo'n Jacobse en Van
Es-seizoen, daar konden we satirisch
zoveel in kwijt over wat er aan de hand
was. Het seizoen erna, toen we ze niet te
populair wilden laten worden en het
eigenlijk op was - we gaan niet langer
met iets door als er niets meer in zit -
hadden we voor onszelf ontzettend veel
moeite om onder die Tegenpartij uit te
komen. Alles wat we verzonnen was
minder. Toen kwam Juinen. Dat klopte
weer zo met de werkelijkheid, er werd
toen veel gedecentraliseerd, de
gemeentepolitiek stond voorop! Daar
konden we satirisch weer een heleboel
in kwijt.
Na Juinen zaten we weer in zo'n zak. We
dachten: we maken een parodie op die
snelle bedrijfjes die voor anderen
commercieel werken, maar al gauw
zagen we, nee dat is niet leuk, dat is niet
bekend, dat hebben we laten vallen. We
zijn ons gaan bezighouden met thema's:
taal, geweld, cynisme, dat was wel
aardig ingevuld, maar er ontbrak een
echte sprankeling aan.
We hebben nu besloten tot één lange
avond, daar zit dan weer in wat we het
best kunnen, Filmpjes en types, niet zo
gek veel bekende! Daarna weer
maandelijks een uur, maar hoe dat er
gaat uitzien, daar hebben we echt nog
geen idee van...
Niet massaal
Mare (raadpleegt vragenlijst): De leraar
maatschappijleer op school is ook fan
van jullie. We hadden het over
drugsproblematiek. Ik heb alle
cassettes, vanaf Jacobse en Van Es...
Kees: Hoe oud was je toen?
Mare: Elf jaar. Ik mocht nooit kijken van
m'n moeder, ik moest naar bed, ze vond
het niks, stom en dom...
Kees (weemoedig): Kan je nagaan, toen
jij geboren werd, waren wij al vijfjaar
bezig..
Mare (onverstoord): Toen kregen we
video en ik dacht: dan kan ik die lui wel
opnemen. Iedereen zei: dat ga je toch
niet opnemen, die stomme Koot en Bie.
Maar ik heb nu alle uitzendingen. Waar
had ik het ook alweer over? O ja, over
drugsproblematiek- Jullie hebben daar
veel aan gedaan: autoradioverslaving.
Wim de Bie over de moeder van David S.
en de burgemeester van Juinen over
hennep, weetje wel..
Kees (spoor bijster): Ja, reuze,
fantastisch—
Mare: Daar heb ik dus een band van
samengesteld van 45 minuten en die
mag ik op school vertonen!.
Kees: Héél goed... Maar watje zegt,
mensen zeggen, heu, heu, Koot en Bie.
Een ding moetje goed begrijpen. Wij
zijn niet populair in de massale zin. Als
wij op het scherm verschijnen schakelen
ontzettend veel mensen uit.
Mare (triomf): Ja, alleen de harde kern
blijft over..
Kees: In vergelijking met Pisa of zo
scoren wij niets. Je houdt van ons of je
houdt er absoluut niet van. Het is nog
steeds een controversieel programma.
Maar door produkten er omheen, zoals
de Vieze Man, zo'n liedje-
Mare (begrijpend): Een beetje
commercieel...
Kees: ...dat werkt wel op een groter
publiek. We doen het daar niet om, we
hebben het niet eens op single
uitgebracht. We vinden het alleen maar
leuk om het één keer te zingen.
In de tijd van Jacobse en Van Es was ons
publiek ook breder, dat was het
zogenaamde Archie Bunker-effect.
Archie Bunker, All in the Family, werd
gekenmerkt doordat mensen lachten óm
Archie Bunker, die hadden het door. Of
ze lachten mét Archie Bunker, ze
dachten die hebben gelijk. Zo zijn wij
dus echt op de voorpagina van het blad
van de Volksunie van Glimmerveen
geplaatst met: Bravo! Van Kooten en De
Bie, eindelijk eens twee die het durven
te zeggen! We hoopten dat het satirisch,
dik en grof en schunnig genoeg was om
voor die trend te waarschuwen, maar het
werd door grote groepen mensen
juichend begroet. Daar zijn we erg van
geschrokken, de werkelijkheid haalde
onze satire in. Toen hebben we ze laten
overlijden.
Commercieel
Mare: (zoekt knipsel) Hier heb ik een
artikeltje dat het duo Koot en Bie een
broertje dood heeft aan commercie...
Kees (plechtig): Ik krijg die vraag vaak.
De produkten die wij maken, zijn in
steeds groteren getale gaan verkopen.
Wij zijn niet vies van geld, absoluut niet
en ik vind het heerlijk om veel geld te
verdienen...
Mare: Natuurlijk
Kees: ...maar, we hebben nooit iets
gedaan om het geld. Wim en ik komen
nu 20 jaar lang elke dag handenwrijvend
bij elkaar. We maken 14 jaar die
bescheurkalender omdat we dat het
leukste medium vinden dat er is. Je leest
het en gooit het in de wc...
Mare: Ik niet, ik bewaar ze-
Kees: -ikzelf schrijf 15 jaar, we maken
21 jaar televisie en al 23 jaar platen. Dat
doen we altijd zo serieus mogelijk, met
nieuw materiaal. En al die dingen zijn
steeds meer gaan verkopen. Dus het is
waar dat wij nu verschrikkelijk veel geld
verdienen. En dat geld, ik hoop datje
dat later nog eens meemaakt, dat blijft
heel abstract. Vroeger lag ik in bed, had
door Conny Scholtes
ik zakgeld gehad, rekende ik in
dubbeltjes; toen kreeg ik een
krantenwijk, rekende ik in guldens; ging
ik werken, werden het tientjes. Ik lig nu
wel eens wakker van honderdduizend
gulden, dan denk ik, de belasting moet
nog..
Mare: ...dat ken ik, dat ken ik, ik heb ook
een baantje, ik moet straks werken... Je
krijgt steeds meer geld maar je gaat ook
steeds duurdere dingen kopen.
Kees: Precies, maar dat geld blijft je
passeren, het lost nooit iets op. Je moet
je er gewoon niet gek door laten maken.
Je moet geen dingen doen om het geld.
Kijk, dan hadden we al in zoveel
commercials kunnen zitten, begrijp je.
Mare: Jullie hebben wel een commercial
gedaan.
Kees: Ja, één keer, voor de postgiro...
Mare (enthousiast): Dat was in
Krommeniedijk...
Kees: Bij dat prachtige huisje, het
Swobskantoor..
Mare: Bij het bruggetje, ik kom er wel
eens-
Kees: Dat vonden we wel leuk om te
doen, omdat we helemaal vrij waren en
het was zwart-wit en het was voor de
bioscoop.
Jacobse en Van Es: "De werkelijkheid haalde onze satire i
