Zal 'Zijne Heiligheid' straks echt luisteren?
Broeder Bruno stoort zich aan al die 'pompa'
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1985
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 13
De club vooruitstrevende rooms-katholie-
ken die zich tooit met de naam 'Open Kerk'
hoeft er niet op te rekenen, dat rond het
komende pausbezoek bijzondere namen
voor de paus zoals 'Heilige Vader', 'Plaats
vervanger van Christus', 'Opvolger van
Petrus' en 'Zijne Heiligheid' zullen worden
vermeden.
'Open Kerk' wil van die exclusieve titels
af, "omdat ze eertijds zijn ontstaan uit de
behoefte het pauselijke gezag te verster
ken". Bovendien geven ze voedsel aan de
"onjuiste gedachte dat de paus een soort
superbisschop is met absolute zeggen
schap". Dergelijke aanduidingen, zegt
'Open Kerk' in een brief aan haar leden
naar aanleiding van het pausbezoek, zijn
niet geschikt om een juiste kijk op het paus
ambt te bevorderen.
De stichting 'Pausbezoek Nederland'
denkt daar heel anders over. Die zette haar
bericht deze week over het definitieve pro
gramma onbekommerd in met de weidse
titel 'Zijne Heiligheid de Paus'. Zijne Hei
ligheid komt op zaterdag 11 mei rond het
middaguur op Eindhoven Airport aan. Iets
verderop: "Aan het eind van de middag
(maandag 13 mei - dG) zal Zijne Heilig
heid in het 'Paushuize' te Utrecht worden
ontvangen door de Commissaris der Ko
ningin". (Over dat 'paushuis' tussen haak
jes dit: Adriaan Boeyens, Utrechtenaar
van geboorte, die in 1522 en 1523 als opvol
ger van paus Leo X slechts één jaar opper
herder in Rome was, liet dat huis bouwen;
nu is het de zetel van de commissaris van
de koningin).
Ter afwisseling gebruikt de stichting
'Pausbezoek' in het programma vele malen
de titel 'Heilige Vader'. Op zondag 12 mei
gaat de Heilige Vader naar de religieuzen
in Utrecht en de volgende dag is de Heilige
Vader bij zieken, gehandicapten en hun
verzorgers in de Haagse Houtrusthailen.
Daarna zal de Heilige Vader de lunch ge
bruiken op de nuntiatuur en een bezoek
brengen aan het Internationale Hof van
Justitie, waarbij ook het Corps Diplomati
que aanwezig is.
En zo gaat het nog een paar keer door. In
dit hele bericht over het 'pastorale bezoek
van Zijne Heiligheid de bisschop van Ro
me aan Nederland' wordt één keer gewoon
gesproken van 'Paus Johannes Pauius II'.
'Open Kerk' - opgericht na de benoe
ming van dr. Gijsen tot bisschop van Roer
mond - doet kennelijk aan de waardig
heid van de paus tekort als ze zijn eretitels
zomaar wil afschaffen. En er is ook nog
zoiets als protocol.
Met dat protocol zou ir. Jan van der
Graaf, secretaris van de Gerefor
meerde Bond in de Hervormde
Kerk, geen raad weten. Tot zijn
niet geringe verbazing kreeg hij
.van de stichting 'Pausbezoek' een
uitnodiging om als hoofdredacteur
van 'De Waarheidsvriend' aanwe
zig te zijn.
Nog afgezien van de vraag wat
hij daar zou moeten doen, zou hij
niet weten hoe hij zich als protes
tant op gepaste wijze zou moeten,
gedragen, "want je moet er toch
wel rekening mee houden, dat je
de paus écht ontmoet". De 'vader
naam' voor de paus komt hem be
slist niet over de lippen, bekent
Van der Graaf deze week in zijn
blad. 'Excellentie' is te wereldlijk,
'paus' is te kaal, 'mijnheer' is deni
grerend. En 'broeder'? "Zeg dót
maar eens zolang 'Trente' nooit
echt is herroepen". (Bedoeld wordt
het concilie van Trente tegen de
Reformatie -dG).
Dus blijft Van der Graaf thuis, in
Huizen. Wat wrokkig voegt hij er
nog aan toe, dat hij zelfs geen po
ging zou doen om een glimp van de
paus op te vangen als deze door de
plaats van zijn inwoning zou ko
men.
Klopt niet
Het tijdschrift 'Nederlandse Re
ligieuzen' - een gezamenlijke uit
gave van broedercongregaties en
vrouwelijke religieuzen - plaatst
deze week een artikel van het
redactielid broeder Bruno van der
Made, die daarin uiteenzet waarom
het pausbezoek hem moeite be
zorgt. De redactie nam het artikel
op "omdat ook onder religieuzen
hierover zeer verschillend wordt
gedacht". "Dat-kan men betreuren,
maar het valt moeilijk te ontken-
iien".
Van der Made is overtuigd van
het diepe geloof en verantwoorde
lijkheidsbesef van deze paus en
van de bemoedigende en vertroos
tende invloed van zijn reizen. Hij
bewondert de moed en inzet van
Johannes Pauius. Maar hij stoort
zich aan al die 'pompa' waarmee
zo'n bezoek in de regel gepaard
gaat. En hij betreurt het, dat de
Y>aus zodoende bij 'de groten der
aarde' is terechtgekomen, die ook
met uitgebreide veiligheidsmaatre
gelen moeten worden beschermd.
"Dat mag hem persoonlijk niet
worden verweten en kan ook niet
in een handomdraai veranderd
worden. Maar toch moeten we mis
schien steeds meer tegen elkaar
zeggen, dat dit eigenlijk niet
klopt". "Geeft het niet te denken,
dat de stijl van ons leidinggevend
centrum in Rome in menig opzicht
mijlen ver afstaat van de eenvoudi
ge, menselijke en hartverwarmen
de stijl van die jonge Man, die met
een groepje doodgewone mannen
en vrouwen door Galilea trok, zon
der uiterlijk vertoon, zonder ereti
tels of ingewikkeld ceremonieel,
door de groten der aarde gewan
trouwd, klein met de kleinen, voor
alle zwakken benaderbaar?"
door
S. J. de Groot
De sfeer van een pausreis lijkt
hier zo weinig op. "Laten we niet te
gemakkelijk zeggen, dat dit niet
anders kan of dat dit tegen de
waardigheid van de paus ingaat.
Helder Camara, Romero en andere
bisschoppen hebben zich gedra
gen op een manier die deftige pre
laten toch echt niet hoorden te
doen. De kerk is er niet op achter
uit gegaan. Allicht niet, want het
was evangelisch wat en hoe zij de
den".
Ook bij de geplande ontmoetin
gen tijdens het pausbezoek zet de
broeder-religieus Van der Made
zijn vraagtekens. "De paus zal ze
ker veel handen schudden en toe
spraken houden, maarzal hij
ook luisteren en naar wié zal hij
luisteren? Zal hij desnoods bereid
zijn om met méér vragen naar huis
terug te gaan dan waarmee hij is
gekomen? Getuigt het niet van
angst als kritische geluiden zoveel
mogelijk worden weggehouden?"
"Natuurlijk is het onmogelijk,
dat de paus gesprekken zou voeren
met ieder kritisch groepje dat zich
daartoe geroepen voelt, maar ik
schrik wel, als er wordt gezegd dat
hij met name zal praten met groe
peringen die zich ten opzichte van
de kerk loyaal opstellen. Want wat
is loyaal? Kan kritiek niet bijzon
der loyaal zijn?"
Dooddoener
Dat er onder de critici mensen
zijn die helemaal niet zo vurig geïn
teresseerd meer zijn in kerk en ge
loof, vindt Bruno van der Made een
'dooddoener', even weinigzeggend
als de opmerking dat er ook pau
sen zijn geweest die als mens hele
maal niet deugden. "Wij hebben
het nu over een achtenswaardige
paus en dus ook over kritiek van
serieuze mensen".
De schrijver ziet vier categorieën
gelovigen: die gelukkig zijn met
het beleid van Rome, die het er
Paus Johannes Pauius *11 ....'Heilige Vader'.
moeilijk mee hebben, die het in de
kerk bijna niet meer uithouden en
die met de kerk hebben gebroken.
"Wie een volledig beeld van de Ne
derlandse kerksituatie wil krijgen,
moet contact hebben met alle vier.
Gebeürt dat niet, dan kan zo'n reis
wel mooi verlopen, maar is het
geen bezoek dat alle gelovigen in
sluit".
Van der Made is niet zo bang
voor wanklanken. Er is iets 'mooi
ers' denkbaar dan het "telkens
maar weer toedekken van verschil
len ter wille van een lieve vrede,
die geen vrede is".
Het is niet zonder reden dat kort
vóór het pausbezoek, geheel bui
ten het officiële programma om,
twee congressen worden gehou
den om uitdrukking te geven aan
wat er op het brede terrein van ker
kelijk en rooms-katholiek Neder
land leeft en woelt. Meer dan vijftig
organisaties hebben zich gemeld
voor deelneming aan een alterna
tieve 'werkdag' in Utrecht over de
taak van kerk en christendom in
deze tijd. En de interkerkelijke ge
loofsgemeenschap van de Leidse
Merenwijk verwacht begin mei op
een zaterdag belangstellenden uit
het hele land voor een oecumeni
sche bezinning op het pausambt.
Vorst?
Ook op de evangelisch-lutherse
synode vorige week in Amsterdam
is de 'status' van de paus ter sprake
gekomen.
"Hoé komt de paus naar Neder
land?" Zo vroeg het synodelid dr.
A. Johannes uit Deventer. "Komt
hij als broeder, die broeders en zus
ters opzoekt, óf als plaatsbekleder
van Christus op aarde? Als een
vorst die hof houdt? Als de paus zo-
rondreist en zich overal laat be
groeten en ontvangen, zou het wei
eens de bedoeling kunnen zijn, dat
hij overeenkomstig zijn pretentie
als vorst boven alle vorsten staat.
Moet de Lutherse Kerk dóórbij
haar opwachting maken?"
Dr. Johannes vond het maar
treurig, dat het bestuur van de sy
node daaraan meewerkte, toen het,
zij het onder bepaalde voorwaar
den, de uitnodiging voor een 'oecu
menische ontmoeting' met de paus
positief beantwoordde.
De vorig jaar als synodevoorzit
ter afgetreden dominee Wonno
Bleij argumenteerde de lutherse
deelneming met het feit dat er tus
sen lutheranen en rooms-katholie-
ken in dit land uitstekende contac
ten bestaan. Maar in theologisch
opzicht was hij het met zijn collega
Johannes eens. "De Rooms-Katho-
lieke Kerk", zei Bleij, "heeft pre
tenties". "Maar dat heeft de pries
ter formeel ook. Als de paus ge
woon als priester naar Nederland
zou komen, zouden we wel moeten
bedenken, dat we bij de andere
priesters met dezelfde pretenties
hebben te maken. Daar moeten we
ons theologisch nog maar eens op
bezinnen".
Dictatuur
De protestants-orthodoxe stich
ting 'In de Rechte Straat' kan niet
anders dan met schel geluid haar
ongenoegen over 's pausen komst
lucht geven. Zij doet dat in een
'Open brief aan alle rooms-katho-
lieken van Nederland', blijkbaar
niet het minst gehinderd door de
vraag of zo'n toon wel geschikt is
om van mensen aandacht te vra
gen. De stichting pretendeert vroe
gere rooms-katholieken te helpen
bij het loskomen van hun oude en
het wennen aan een nieuw geloof.
In Velp staat een huis ('De Wart-
burg') om zulke mensen op te van
gen.
Vooral ex-priesters zijn daar zeer
welkom. President-directeur do
minee H. J. Hegger is zelf zo'n
man. Na zijn uittreding uit de
Rooms-Katholieke Kerk werd hij
gereformeerd, zelfs predikant.
Maar ook dat milieu beviel hem ten
langen leste niet toen moderne op
vattingen de gereformeerde denk
wereld binnendrongen. Een paar
weken geleden werd bekend, dat
een hervormde wijkgemeente in
Velp hem als lid had geaccepteerd.
In haar open brief laat de 'Rechte
Straat' - ongenuanceerd en fel als
ze is van het pausdom geen
spaan heel. 'De ergste vorm van
dictatuur', heet het. "Er is geen ho
ger beroep mogelijk als de paus
iets heeft besloten".
Als de paus naar hier wil komen,
laat hij dat dan doen als 'boeteling'.
"Laat hij, als hij onze vaderlandse
bodem heeft gekust, zich richten
tot de vier windstreken en schuld
belijden: wij pausen hebben dui
zenden Nederlanders, oprechte
christenen, laten folteren en op
gruwelijke wijze ter dood laten
brengen, onder andere door de
Spaanse inquisitie. Ik vraag daar
voor vergeving".
De 'Rechte Straat' noemt de
pausbezoeken 'mensverheerlij
king' (men valt niet alleen voor
hem neer, maar kust ook zijn voe
ten). En het verplichte celibaat een
'tyrannieke schending van de men
senrechten'. Ook de aflaatpraktijk
van het 'heilig jaar' 1983, het staats
hoofd-zijn van de paus (van Vati-
caanstaat), de hernieuwde rol van
Maria (in de verhouding tussen
God en mens) en de pauselijke
dwang op seksueel gebied worden
De lutheraan dr. A. Johannes
...."Komt hij nu als broeder?"
in de open brief stevig op de korrel
genomen.
Voor Hegger en de zijnen is die
hele oecumenische gebedsdienst
straks met de paus een 'weerzin
wekkende onwaarachtigheid' en
een 'kerkdiplomatieke schijnverto
ning van oecumenische vriende
lijkheid'. De deelnemende kerken
moesten zich schamen. (Enkele
kerkgenootschappen, waaronder
de Remonstrantse Broederschap,
hebben voor de uitnodiging be
dankt - dG).
Deze maand stuurde de 'Rechte
Straat' ook nog een brief naar de
koningin (met afschriften voor het
kabinet en de Staten-Generaal).
"Waarom", zo vragen voorzitter J.
K. Maris, secretaris mevrouw J.
Thijsen-Kirpestein en predikant-
directeur Hegger de vorstin, "gaat
u dit bezoek met een ontvangst op
luisteren als de paus zélf beweert,
geen staatsbezoek maar een her
derlijk bezoek aan Nederland te
brengen?" "Het is in strijd met het
grondwetsbeginsel van scheiding
tussen kerk en staat, met het parle
mentaire beleid en met de demo
cratische overtuiging van de over
grote meerderheid van ons volk".
Pauslied
Intussen heeft het maandblad
'Confrontatie' ter bevordering en
versterking van het rooms-katho-
lieke geloofsleven een middel
gevonden om rond de paus, als hij
over een paar maanden op bezoek
komt, een 'goede sfeer' te schep
pen. 'Een van de meest geschikte
middelen' nog wel.
Door de hele Benelux moet het
internationale pauslied 'Ewiva'
gaan weerklinken. Dat kan als alle
'pausvriendelijke groeperingen'
het willen leren. In zijn januari
nummer drukt 'Confrontatie' de
complete tekst van dit lied - 'Viva
Giovanni Paulo' met muziek en
al af.
Het lied werd gezongen tot aan
paus Pius XII. Toen heette het 'Vi
va Pio Duodecimo'. Maar het paus
Johannes XXIII, de man die het
Tweede Vaticaans Concilie bijeen
riep, is het in onbruik geraakt.
"Wellicht omdat de lettergrepen
van zijn naam niet goed pasten bij
de bestaande melodie", vermoedt
het blad. "Maar gelukkig verloopt
dit alles met Johannes Pauius II
weer wat vlotter".
Tegenover de gelovigen die met
twijfel in het gemoed het bezoek
van de paus afwachten, zijn er ook
die het met vol verwachting tege-
moetzien, waarbij de een zich min
der bescheiden opstelt dan de an
der.
Zo schreef J. A. A. Leechburch
Auwers, secretaris van de Titus
Brandsma-Stichting ('tot behoud
van de Rooms-Katholieke leer naar
de besluiten en richtlijnen van Zij
ne Heiligheid de Paus'), deze week
in de 'Nieuwsbrief van de Rooms-
Katholieke Partij Nederland, erg
blij te zijn met dit unieke gebeu
ren.
"Waar Paus Johannes Pauius II
een pastoraal bezoek heeft afge
legd, is de vlam van de geloofsbele
ving hoger en zuiverder gaan op
laaien". Hierdoor kan 1985 'het jaar
van de ommekeer' worden. Van
'orde op zaken stellen in godsdien
stig en kerkelijk opzicht'. Een 'zui
vering van de geloofsakker van alle
onkruid'.
Pelgrim
Als men dit leest, is dan de vrees
van allerlei tegenbewegingen dat
het pausbezoek ertoe dient om het
oude gezag te herstellen en de
touwtjes van de kerkelijke discipli
ne stevig aan te trekken geheel on-
♦gegrond?
Dan pakken de Belgische bis
schoppen het deze week verstandi
ger aan. Die vragen de gelovigen
én 'alle mensen van goede wil' in
een herderlijke brief, die komende
zondag in al hun kerken wordt
voorgelezen, de paus straks wel
kom te heten als een 'pelgrim voor
de vrede en een verdediger van de
mensenrechten'.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Nauta, mmv cantorij, 11.45 studente-
nekklesia;
Marekerk 10 ds. De Jong, 5 ds. Blenk,
A.dam;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra
mer, ha;
Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merénwijk) 9.30 en 11.15
pastoor v. Well;
Bethlehemk. (Driftstr.) zie Petrakerk;
Bevrijdingsk. (Montgomeiystr.) 10 ds.
Rietveld, ha, 5 ds. Hortensius;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Schou
ten;
Waalse kerk (tijdelijk Rapenburg 6)
10.30 ds. Ribs;
jeugdkapel Vredeskerk 10;
jeugdkapel Bevrijdingskerk 10.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
mevr. ds. v. Beinum en ds. Bovenberg,
ha;
Diakonessenhuis 10.30 kand. H. Zoek;
Endegeest zie Oegstgeest.
Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Horten
sius, gez. dienst, ha, 10.30 dovendienst,
hr. P. C. v.d. Bos;
Oude Vest 10 ds. Koolstra, ha;
Maranathak. zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. zie herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Erin-
ga, Den Haag, ha;
Merenwijk zie herv. gem.
Prot. gemeenschap wijk Stevenshof, ge
bouwtje 'Dijkhof (Rijndijk) 10 kand. P.
R. Middelkoop, gezinsdienst, mmv jon
gerenkoor 'Dabar'.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 ds. Hout
man, 5 ds. Heida.
Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10 en 5 ds.
Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.)
10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) 10.30 dr. Verheus,
A.dam.
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds. Bos
veld, ha.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3)
10 br. Dikkes.
Evang. gem. Merenwijk (Flevoweg 5)
7.45 nam.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21) 5 nam.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2) zo. 10
en wo. 8 hr. Zijlstra.
Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 evang. Joh.
van Wieringen.
Leger des Heils (hoek Vestestr./Groe-
nesteeg) 10 en 7.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 4, wo. 8.
Zevendedag-adventisten (Ontmoetings-
kerk Voorschotert) elke zat. 9.45 bijbel
studie, 10.45 predikdienst.
Christelijke Wetenschap (Steensch. 6)
10.30.
Genootschap der Vrienden (Quakers):
10.30 (Rapenburg 6).
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) 10.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 9 en
10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
HaarLstraat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 ds. Cats, Aalsmeer. 1
Geref. Kerk 10 ds. v.d. Bos, Gouda, 6.30
ds. Wilschut.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4 ds. Korving,
Drogeham.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. De Jonge, 5 ds. v.d.
Heiden;
Kruiskerk (Gouwsluis) 10 ds. Poot, Zoe-
termeer;
Opstandingskerk 10 ds. v.d. Heiden;
G. Herderkerk 10 drs. Brombacher, 6.30
ds. Nieuwenhuis;
De Bron 9.30 ds. Taselaar, 10.15 dr. Dirk-
sen, jeugddienst, 6.30 ds. Taselaar;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Nieuwenhuis;
Oudshoornse kerk 10 ds. Ter Bals;
Sionskerk (Planetensingel) 9.30 hr. G.
v.d. Bos, Ede, 6.30 ds. Ouwendijk.
Geref. Kerk Mar. kerk 10 ds. Wilschut,
6.30 ds. v.d. Bos, Gouda;
Salv.kerk 10 ds. Stolk, 5 ds. De Fockert,
*s Gravenzande, jeugddienst. Zie ook
herv. gem.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
9.30 br. Kleingeld, 4.30 ds. M. de Jong.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. v. Leeu
wen, 6 febr. 7.30 ds. Beekhuis.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en
4.
Baptgem. (Molenwerfstr. 1) 10 evang.
Wijmenga, 6.30 ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62) 10 hr. v. Gemeren, 6.30 ds. A. v.d.
Berg.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54) 10 hr. v.d. Brink.
Pinkstergem. (school Batenstein 16) 10.
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.) 10
en 6.30.
Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36) 10 dr. Meijering.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
Geref. Gem. 9.30 en 6 leesdienst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 kand. Spaans, 6.30 ds. Wieman;
Salv.kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds.
Schaap, Schoonhoven;
Bethl.kerk 10 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds.
Richter.
Geref. Kerk 10 ds. v.d. Berg, 6.30 ds. El-
derman.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en 4.30
ds. Mouissie.
Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. v.d. Pol, 6.30 ds. Vlasblom;
De Stek 9.30 ds. Snel, Rijnsburg.
Geref. Kerk 9.30 ds. v. 't Hoff, 5 ds.
Dronkert, Gouda.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Ribbers.
Geref. Gem. 9.30 leesdienst, 7 ds. Boog
aard.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 kand. Middelkoop, Dor
drecht.
Geref. Kerk 10 ds. Broer, Ter Aar, 5 ds.
Hoogerwerf, Nieuwerkerk a.d. IJssel.
Rk Kerk. dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Kris
pijn, 5 ds. Wolthuis, Heemstede.
Geref. Kerk zie herv. gem.
Chr. Geref. Kerk 10 leesdienst, 7 ds. v.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon
stra.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Kolde-
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds. Ge
braad;
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 ds. Aar
ents.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college) zie Katwijk aan
Zee.
Geref. Kerk 10 dr. v.d. Zwaan, Leiden, 5
ds. v. Breevoort.
Vliegkamp Valkenburg: 10.30 ds. Verse-
Houtman.
Ned. Geref. K. 8.45 en 7 ds. Janse.
Chr. Geref. K. 10 en 5 leesdienst
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 e
Rk Kerk z
9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Vroegindewey, 6 ds.
Schuurman;
O. Kerk 10 ds. Driebergen, 6 ds v. Slie-
dregt;
Ichthusk. 10 ds. v. Roon, 5 ds. De Jong;
Pniëlk. 9.30 ds. v. Sliedregt, 6 ds. Drie
bergen;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
Schuurman;
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college) 10 ds. J. de Leeuw,
Scheveningen.
Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds. v.d. Horst, 3
ds. Slofstra, Noordwijk, met gehandi
capten;
Triumfatork. 10 ds. v. Breevoort, 5 ds.
leesdienst.
Volle-evang.gem. ('Tripodia') 9.45.
Onafh. baptistengem. (Sluisweg 16) 10
ds. J. A. Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, 7 zie geref. kerk.
Geref. Kerk 10 ds. v.d. Velden, Leiden,
jeugddienst, 7 ds. Lapré.
Elis.ziekenhuis 9.30 hoogmis, 10.45 ds.
Brommet.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zylkw.) 10 hr. De
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Rietveld, Woerden.
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Kooi, 7 ds. Bui-
Rk Kerk zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. 't
Hooft, 7 ds. De Gelder;
Pauluskerk 10 ds. De Gelder.
Geref. Kerk 10 ds. Boswijk, 5 ds. Jas
pers Focks.
Geref. K. Vrijg. 8.45 en 4.30 ds. De Put
ter.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 en 4 ds.
Struik, Hoogeveen.
Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. v. Dijken.
Geref. Gem. 10 en 4 en wo. 7.30 ds. Hak
kenberg.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.45;
Engel be w. zat 7, zo. 9.30, 10.30 en 5.45.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Ey-
senga, Zwammerdam, 6.30 ds. Zeven
bergen, Den Haag, jeugddienst.
Geref. Kerk 9.30 ds. Stroes, Nieuwer
kerk a.d. IJssel, 5 avondgebed.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 kand. Slag
boom, Apeldoorn.
Remonstr. Gem. 10 ds. v. Gelder.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedylaan
33) 9.30.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
M. J. Middelkoop, 6.30 ds. Chr. v. Andel,
Bergschenhoek,
Geref. Kerk 9.30 hr. De Bruin, 7 ds. Wat-
tel, Hoofddorp.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 hr.
Hoffenaar, Voorhout, 7 ds. Ten Voorde.
Geref. Kerk 9.30 ds. Wijngaarden, 4.30
ontm oetingsdienst.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. Visser.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 ds. v.d. Geer,
Woerden, 7 ds. v.d. Berg, Bodegraven.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5
kand. K. van Duin;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Keuning, 5 ds. v.d.
De Rank (Golfbaan) 10 ds. De Bie, Hui-
Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10
mevr. ds. Attema-Roosjen;
Vinkenl. (Binnen) 10 en 7 ds. Elgersma;
Stichtingskerk 11 ds. Slofstra; Sole Mio
9 ds. v.d. Werff, Voorhout
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 ds.
Koek, Leiden.
Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Binnen zat. 7, zo. 8,10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10
mevr. ds. v.d. Mey, gezinsdienst;
De Zilk 10 ds. Hemmes.
Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman, ha;
Pauluskerk 10 ds. Da Costa;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds. J.
van Rossum, 7 dr. D. Bakker.
Geref. Kerk 10 ds. Vegter.
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school) 10.30 ds. De Putter, 4.30 lees-
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 en
4 ds. De Lange.
Van Wijckerslooth 4 mevr. ds. Visch.
Endegeest 10 pater Boshouwers.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum) 4.
Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte.
Geref. K. 9.30 ds. Jaspers Focks, 5 ds.
Boswijk, Lisse, in 'De Spreng'.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
Chr. Geref. K. 9.30 leesd., 2.15 ds. Bouw.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Wagter. 5 ds. Smaling;
Bethelkerk 9.30 ds. Smaling.
Geref. Kerk Petrak. 9.30 ds. Baayen, 5
ds. Rang, N.-Vennep, jeugddienst;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Cziria, 5 ds.
Damsma;
Mar.kerk 9.30 ds. Ribberink, 5 ds.
Baayen.
Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Grutter.
Chr. Geref. K. 9.30 ds. v. Sorge, 5 ds.
Kok, Bunschoten.
Evang. Christengem. (aula mavo) 10 br.
J. van Duin, Noordwijk.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. v. Achterberg, 7 ds. Baas.
Geref. Kerk 10 ds. Ferwerda. Zie ook
herv. gem.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aarnoudse.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 hr. De Haan,
Bodegraven, 6.30 ds. v.d. Pol, Boskoop.
Geref. Kerk 9.30 kand. Lubberts,
A.dam, 6.30 ds. Veenstra, Leiden.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
Vermeulen, 6.30 prof. dr. v.d. Beek.
Geref. Kerk 9.30 ds. Oegema, 6.30 ds.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. C. J. de
Jong.
Rk Kerk zat 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Blanken, 7 ds. v.d. Schoot;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
v.d. Schoot;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 dr. Ver-
heule, zangdienst.
Herv. evang. op geref. grondslag (Lucas-
college, Beeth.laan) 9.30 ds. v. Kootenj
Middelharnis, 4 ds. v. Rossum, Waarder.
Geref. Kerk 10 ds. A. Brouwer, Zeist,
zendingspred.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en 5 ds.
Noordman.
Aulagemeenschap Noordhofland 10.30
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. Wolters, ha;
Kievietk. 10 prof. dr. Schulte Nordholt;
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen;
Dorpscentrum 9.30 ds. Ouwendijk, Al
phen.
Geref. Kerk Zijllaan 10 ds. Gesink,
Noordwijk, 5 ds. Hanenburg, Voorburg;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. Vlijm.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 mevf.
ds. Bosman-Huizinga, O.geest.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. v.d.
Kamp, 6.30 ds. Koelewijn.
Geref. Kerk 9.30 kand. v. Wallinga,
L.dorp, 6.30 ds. Fernhout, Alphen.
Ned. Prot. Bond (De Wijk) 10.30 ds. Aai
ders (geref.).
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Kielder, Vianen.
Geref. Kerk 9.30 ds. Fernhout, Alphen, 7
ds. Dronkert, Gouda.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus.
Rk Kerk St. Jan zo. 9.30 en 11;
Geref. Kerk 10 ds. Buikema, 6.30 ds. v.d.
