'Scepsis hebben
we zelf ook wel'
Nieuw licht op de
'biologische klok'
Vredesethiek9 christenen moet radicaler
Reportage
Jongerenjaar moet jeugd perspectief bieden
DONDERDAG 24 JANUARI 1985
PAGINA 17
DEN HAAG Natuurlijk, geeft voorzitter Ad Melkert
(28) direct toe, het is belachelijk dat de jeugdwerldoos-
heid centraal moet staan in het Internationale jonge
renjaar. Maar de nationale, zestig jeugdorganisaties
omvattende werkgroep had gewoon geen andere keu
ze. "Vele jeugdorganisaties, met name de vakbondsjon
geren, zijn al jaren bezig om oplossingen aan te dragen.
Maar het enige dat je kunt constateren dat de situatie
op 1 januari was zoals ze was. En we kunnen aan het
einde van dit jaar moeilijk tevreden terugkijken als de
politici zo onverschillig blijven ten opzichte van de jon
geren. De bedragen die nu worden vrijgemaakt voor de
bestrijding van de jeugdwerkloosheid moeten min
stens worden verdubbeld".
De meeste jongeren hebben er
nog weinig van gemerkt, maar
dit is het jaar waarin op initiatief
van de Verenigde Naties hun
problemen centraal staan. Na de
vrouwen (1975), kinderen (1979)
en gehandicapten (1983) zijn dit
jaar de jongeren aan de beurt
voor een Internationaal jaar. Met
anderhalf miljoen gulden op zak
probeert een nationale werk
groep van politieke, kerkelijke,
agrarische en andere jeugdorga
nisaties daar gestalte aan te ge
ven. Naast de jeugdwerkloos
heid hebben de buitenlandse
jongeren, jeugdcultuur, rechts
positie van jongeren en vrede -
ontwikkeling een plaats in het
programma verworven.
Het probleem van de inmid
dels meer dan 300.000 werkloze
jongeren staat centraal. Want al
hebben de meeste schoolverla
ters van 1984 inmiddels een baan
('een aanleiding voor een heel
klein beetje optimisme') 200.000
jongeren lopen inmiddels langer
dan een of twee jaar zonder
werk. En voor die groep komt er
met de dag minder perspectief.
Wie zich daar druk over maakt?
De 'politieke zwaargewichten' in
Den Haag in elk geval niet, stelt
Melkert vast. Die vertrouwen op
het economisch herstel. "Maar
dit probleem los je niet op door
je te verlaten op de economische
ontwikkeling, hier zijn gerichte
overheidsmaatregelen nodig. De
overheid moet de sociale part
ners tot maatregelen dwingen.
We willen ook naar de werkge
vers eri vakbonden toestappen
met het dringende verzoek om
het nog eens te proberen. Waar
om komt er verdomme niets van
de grond? Er moet binnen een
paar maanden gewoon wat ge
beuren. We hopen door onze acti
viteiten het besef te laten door
dringen dat het werkelijk onver
antwoord zoals er nu met jeugd
werkloosheid wordt omgegaan.
Dat krijg je als maatschappij
straks terugbetaald. Dan zit je
met een generatie die dertig,
veertig jaar is en die nog nooit
heeft gewerkt. En niemand kan
zeggen wat er dan gebeurt", zegt
Melkert.
door
Sjaak Smakman
geert met de aankondiging van
een manifestatie tegen discrimi
natie en de produktie van video
films over racisme. Scholen,
club- en buurthuizen, jongeren
centra: ze kunnen terecht bij de
werkgroep. Een ander concreet
actiepunt is het verzet tegen de
regeringsmaatregel dat een bui
tenlandse jongere pas mag trou
wen met iemand uit het 'vader
land' als hij/zij 1445 gulden per
maand verdient - en dus een ge
zin kan onderhouden. "Daar
hebben we als jongerenorganisa
ties unaniem stelling tegen geno
men. Wij vinden dat die maatre
gel echt moet worden ingetrok
ken. Niet eens zozeer om die
maatregel, als wel om de sym
boolwaarde ervan. In de juridi-
Ad Melkert: "Er wordt werkelijk onverantwoord omgegaan met de
jeugdwerkloosheid". (fotoGPD)
Lapmiddel
De werkgroep heeft ideeén ge
noeg, zij het geen nieuwe: een
werkweek van 32 uur, werkerva
ringsplaatsen, en het terugploe
gen van uitkeringen. Daarbij
wordt de uitkering gebruikt om
de loonkosten te drukken. Na ex
perimenten in de bouw heeft de
regering besloten om in afwach
ting van een evaluatie voorlopig
te stoppen met dit 'terugploe
gen'. "Belachelijk", vindt Mel
kert, "want dit lijkt een vrij suc
cesvolle methode waarmee je de
jeugdwerkloosheid sterk kunt
terugdringen. Dan moet je zoiets
niet maar even'een jaar of langer
stilleggen".
"Werken met behoud van uit
kering? Ach, daar zijn we niet te
gen hoor, maar het is natuurlijk
maar een tijdelijk lapmiddel. Wij
willen in plaats daarvan werken
met behulp van uitkering. Dan
gebeurt er wat produktiefs in
plaats van een soort bezigheids
therapie".
Behalve voor de werkloosheid
is er ook aandacht voor de bui
tenlandse jongeren: de tweede
generatie die tussen de wal en
het schip valt. Het woord discri
minatie valt snel en Melkert rea-
sche sfeer ontbreekt nog steeds
de erkenning dat jongeren van
buitenlandse komaf deel zullen
blijven uitmaken van onze sa
menleving".
De jeugdcultuur komt aan bod
via een popfestival 'om te laten
zien dat jongeren niet alleen
maar problemen hebben' en de
werkgroep heeft al een succesje
geboekt door bij minister Brink
man - coördinerend minister
voor jeugdbeleid - anderhalf mil
joen los te krijgen voor de bouw
van 'popbunkers', alwaar begin
nende groepen kunnen oefenen.
Verschuilen
Ook de rechtspositie van jon
geren moet worden verbeterd.
Met 18 jaar mag je stemmen, op
je 21ste ben je volwassen en tot je
23ste krijg je een minimum
jeugdloon: "Een tamelijk absur
de zaak". En hoe zit het met me
dezeggenschap op scholen? En
de rechten van jongeren in tehui
zen? De werkgroep wil de klach
ten gaan inventariseren en daar
vervolgens mee naar het parle
ment stappen.
De derde wereld tenslotte
komt nog even in beeld in het ka
der van 'vrede en ontwikkeling' -
het onderwerp dat de VN tot
hoofdthema van het jongeren-
jaar verklaarde. Twaalf jongeren
uit Bolivia, Ghana, Senegal en
Bangla Desh komen op toernee
door Nederland. Melkert, die zelf
bij de NOVIB werkt: "Als je
moet vechten voor je allereerste
levensbehoeften, dan is dat een
essentieel ander probleem dan
dat van welke Nederlandse jon
gere dan ook. Het is geen argu
ment om te zeggen: goh, wat gaat
het die Nederlandse jongere
goed, maar je hebt wel de plicht
de neiging tegen te gaan om je te
verschuilen achter de eigen pro
blemen".
In het jongerenjaar valt - in no
vember - ook een beslissing over
de kruisraketten: "Daar hebben
we over gediscussieerd, maar dat
is nou typisch een punt waar het
niet mogelijk was om de tegen
stellingen op te lossen (zowel
JOVD, CD JA als de Jonge Socia
listen (PvdA) doen mee, red.).
Dat punt laten we dus voor de
verantwoordelijkheid van de
verschillende organisaties. Maar
dat wil natuurlijk niet zeggen dat
de jongeren er geen aandacht
voor hebben, integendeel".
Fopspeen
Maar hoe groot is de kans van
slagen? Want de jaren van de
vrouw, het kind en de gehandi
capte hebben uiteindelijk weinig
opgeleverd. Melkert merkt op
dat het toch een initiatief is ge
weest van de VN en dat de Ne
derlandse regering de werkgroep
in het leven heeft geroepen.
"Dan moet je als regering na
tuurlijk wel bereid zijn om er wat
aan te doen. Wij willen er als
werkgroep hard aan werken om
er wat van te maken, maar we
zeggen wel tegen de regering: we
gaan ervan uit dat u uw eigen ini
tiatieven serieus neemt".
Enige lichtpuntjes zijn er wel,
vindt Melkert. Hij somt op:
Brinkman heeft in de begroting
van wvc de ideeën overgenomen
voor een jeugdombudsman en
verlaging van de meerdeijarig-
heidsgrens. Bovendien heeft de
minister naast de anderhalf mil
joen voor de werkgroep nog een
zelfde bedrag beschikbaar ge
steld voor spontane initiatieven
vanuit de jongeren ('en als het
een beetje gaat lopen is dat zo op.
Maar dan moet er maar extra
geld komen'). Minister Deetman
van onderwijs heeft een ont
werpregeling gemaakt voor me-
dezeggenschapvan leerlingen op
middelbare scholen. De 1445-
gulden maatregel komt op de
agenda van de kamercommissie
voor sociale zaken en de com
missies voor sociale zaken en
welzijn houden een hoorzitting
over de jeugdwerkloosheid. Aan
de andere kant: de zo belangrijke
nota over de jeugdwerkloosheid
is weer een paar maanden ver
schoven.
Bovendien staat voor Melkert
nu al vast dat het jongerenjaar
een uitstraling moet hebben naar
verdere jaren en dat dus niet al
les dit jaar al hoeft te lukken.
Maar er moet natuurlijk wel wat
in gang worden gezet. Als zelfs
dat niet lukt in het jongerenjaar,
wanneer dan wel? "Lubbers
heeft dit een 'centraal jaar' ge
noemd en gezegd dat er tenmin
ste uitzicht op moet zijn dat er
zich iets in beweging zet. Brink
man heeft gezegd dat dit jaar
geen fopspeen voor de jongeren
mag worden. De laatste weken
ben ik in radioprogramma's veel
benaderd door jongeren. Daar
bemerkte ik een zekere scepsis,
zo van: wat levert het straks op?
En die scepsis hebben we zelf
ook. Maar toch overheerste de in
druk: je kunt het proberen. Het
is in elk geval onaanvaardbaar
als er helemaal niets gebeurt".
HAARLEM Als het donker
wordt gaan wij slapen. De bladeren
van de planten vouwen zich dicht
en de muizen worden actief, 's
Ochtends gaan de bladeren weer
open en de muizen slapen. Vrijwel
alle planten en dieren hebben zo'n
'biologische klok', maar hoe dit
uurwerk wordt aangedreven, was
tot nog toe een raadsel.
Een onderzoek van drie Ameri
kaanse biologen lijkt echter enig
nieuw licht te werpen op de zaak.
In hun artikel in het Britse weten
schappelijke tijdschrift 'Nature'
schrijven de biologen dat zij een
gen hebben geïsoleerd dat de bio
logische klok bij de fruitvlieg re
gelt. Het gen zorgt voor de produk
tie van een of andere stof - welke
is nog onduidelijk, maar hoe meer
er van die stof wordt gemaakt, hoe
harder de klok gaat lopen.
De biologische klok heeft strikt
genomen weinig met licht en don
ker te maken. Al in 1729 consta
teerde de Franse geoloog De Mai-
ran dat het kruidje-roer-me-niet
ook braaf open en dicht gaat als de
plant voortdurend in het donker
staat Ook uit andere proeven
bleek steeds weer, dat het ritme
wordt gehandhaafd ook als de ui
terlijke omstandigheden gelijk
worden gehouden. Kennelijk vin
den de 24-uursritmen hun oor
sprong niet in de buitenwereld,
maar in het organisme zelf. De
klok wordt slechts afgestemd op
het ritme van de dag (en bij sommi
ge dieren ook van de maand of het
jaargetijde). Ook mensen hebben
een biologische klok.
Mechaniekjes in organismen
werken altijd via chemische stof
fen, meestal eiwitten. De aanmaak
van die stoffen geschiedt in de cel
len van het lichaam. Als de cel een
stoffenfabriek is, is het DNA de
baas van het spul. Alle cellen heb
ben hetzelfde DNA, maar afhanke
lijk van de delen DNA die zijn 'aan
geschakeld' maken zij verschillen
de stoffen. In de alvleesklier is het
stuk DNA, het gen, actief dat de
produktie van het eiwit insuline
verzorgt, de galcellen verzorgen de
produktie van gal. Het DNA zit
apart van de cel in de celkern, en
communiceert met zijn cel op een
ingewikkelde manier, waarover
straks meer.
Fruitvlieg) e
Nu moet er dus ook een stukje
DNA zijn dat de biologische klok
regelt. Daarover is men de laatste
jaren al wat meer te weten geko
men, althans bij het fruitvliegje.
Het fruitvliegje (Drosophila mela-
nogaster) wordt zeer veel gebruikt
bij erfelijkheidsonderzoek omdat
het makkelijk te kweken is, slechts
twintig dagen leeft, en makkelijk
te bekijken en te manipuleren
chromosomen (strengen DNA)
heeft. Zo was al ontdekt dat fruit-
vliegjes die een bepaald stukje van
het chromosoom missen - om pre
cies te zijn het stukje dat per wordt
genoemd - hun dagelijkse ritme
kwijtraken en op volstrekt wille
keurige momenten slapen en uit
vliegen. Het gaat hier om een gene
tische, erfelijke, eigenschap, dus
ook de nakomelingen van deze
vliegjes missen hun dagelijkse rit
me. Zo ontstaat een hele stam 'a-
ritmische mutanten' (het wijzigen
van een stukje DNA wordt mute
ren genoemd).
Er bestaan ook andere mutaties.
Er zijn fruitvliegjes die niet de ge
bruikelijke periode van 24 uur heb
ben maar een van 29 uur, en vlieg
jes met een periode van 19 uur.
Merkwaardig genoeg hebben de
mannelijke mutanten ook een
overeenkomstige verkorting van
de periode van hun paringslied, die
normaal 55 seconde is. Maar veel
verder kwam men niet: daarvoor
was het onderzoeksinstrument te
grof. Men wist het adres, maar niet
het huisnummer.
De techniek van de DNA-recom-
binatie heeft nu voor een „klein
doorbraakje" gezorgd, aldus de
Leidse hoogleraar dr. W. J. Riet
veld, de Nederlandse specialist op
dit gebied.
Drie biologen van de Rockefel
ler-universiteit in New York, onder
leiding van dr. T. A. Bargiello, zyn
erin geslaagd per uit het DNA van
ritmische vliegen te halen en dit
stukje chromosoom over te plan
ten in a-ritmische vliegen. Bij die
laatste begon prompt de biologi
sche klok te lopen, zij het wat lang
zamer dan bij de gewone vliegjes.
Daarmee bewezen zij allereerst dat
het regelmechaniek inderdaad in
het stukje per zit, maar konden zij
ook nog nauwkeurig aangeven wat
het essentiële stukje binnen dat
per is.
Het per is een stuk DNA en dat
verzorgt dus de aanmaak van ei
witten in de cel. Het DNA zit, zoals
gezegd, veilig opgeborgen in de
celkern zodat het niet kan worden
beschadigd. Voor het contact met
de buitenwereld zorgt het RNA: in
de celkern maakt het DNA ko
pieën van zijn aangeschakelde
stukjes en stuurt dit RNA de cel in.
Het RNA zorgt er dein voor dat de
losse bouwstenen in de cel op de
juiste manier worden geassem
bleerd tot de vereiste eiwitten,
waarna die eiwitten op hun beurt
naar buiten, het lichaam in worden
gestuurd.
Eiwitten
Het tweede aspect van het 'door
braakje' is nu dat de Amerikaanse
onderzoekers hebben gevonden
welk RNA ontbreekt bij a-ritmi
sche dieren. Ritmische dieren heb
ben dit RNA wel, evenals mutan
ten die weer ritmisch zijn gemaakt
door het per in te brengen. Dat
doet sterk vermoeden dat het RNA
met de biologische klok te maken
heeft en dat betekent weer dat Bar
giello nu naarstig op zoek is naar
de eiwitten die dit RNA verzorgt.
Want dat is natuurlijk de volgende
vraag: welk eiwit is verantwoorde
lijk voor het laten lopen van de bio
logische klok in het lichaam?
Komt dat eiwit in alle weefsels
voor, of slechts in enkele? Moet het
zich wellicht eerst nog verbinden
met andere stoffen in andere orga-
ACHTERGROND
door
Hans van Maanen
nen voor het actief wordt? Of, nog
ingewikkelder, blijft dat eiwit in de
cel en schakelt het als tussenstap
eerst nog andere genen aan?
In principe bezit elke cel het stuk
per in zijn DNA, en in elke cel is
het ook aangeschakeld: ook leven
de cellen in de reageerbuis hebben
een ritme. Maar het merkwaardig
ste van al is, dat al die afzonderlijke
klokjes gelijk lopen. Blijkbaar is er
een groepje cellen dat samenwerkt
om een soort meesterklok te vor
men die de klokwerking van alle
cellen co'ordineert Men heeft al
wel vermoedens over de plek waar
die meesterklok zit.
Zo blijkt bij de slak Aplysia cali-
fornica een klok in de ogen te zit
ten. Elk oog heeft zijn eigen klok,
en zenuwcellen in het oog zetten
lichtenergie om in elektrische
stroom die wisselt met de hoeveel
heid licht en zo in de hersenen een
slaap-waakpatroon veroorzaakt.
Als bij vogels de pijnappelklier,
een klein orgaantje in de hersenen,
wordt verwijderd, verliezen zij hun
ritme.
Implantatie van de klier by vo
gels die eerder a-ritmisch zijn ge
maakt, geeft die vogels hun ritme
weer terug. Bij zoogdieren ten slot
te is de hypothalamus van belang,
een hersencentrum dat talloze li
chaamsfuncties zoals de groei, de
waterhuishouding en de produktie
/an geslachtshormonen regelt. Die
lypothalamus zelf bevat, pal bo
zen de kruising met de oogzenuw
:wee groepjes cellen die de hypo
thalamus zijn ritme geven. Ook bij
mensen zijn deze suprachiasmati-
sche kernen aangetoond, maar uit
ander onderzoek blijkt dat er er
gens nog een tweede regelcentrum
moet zitten. Dat is nog niet gevon
den.
En waardoor liep de klok bij die
ren die het per kregen geïmplan
teerd nu langzamer dan bij ritmi
sche dieren? Doordat Bargiello en
collega's op slechts een chromo
soom het per hebben overge
plaatst. Iedereen heeft echter twee
stellen chromosomen, een van de
vader en een van de moeder. Aan
gezien in de mutanten slechts een
van de twee chromosomen actief is
gemaakt, loopt de biologische klok
langzamer. Het tempo van de klok
hangt blijkbaar af van de hoeveel
heid 'tijdstof in het lichaam. Hoe
meer stof, hoe korter de periode
van de klok.
Blijft natuurlijk de vraag, hoe het
DNA zelf de geregelde produktie
van het RNA regelt.
"De theologie moet in deze tijd
haar verantwoordelijkheid be
wijzen door te laten zien dat de
menslievendheid van God de
toepassing van geweld in kerk en
samenleving verbiedt. In God is
geen geweld. Dat zou moeten lei
den tot een veel radicaler vredes
ethiek van christenen en een
krachtiger pleidooi voor toleran
tie, dialoog en oecumene".
Professor dr. A. Houtepen zei dat
vanmiddag in een rede bij de
aanvaarding van zijn bijzonder
hoogleraarschap aan de Eras-
mus-universiteit in Rotterdam.
Hij gaat daar doceren in de
'grondslagen en wijsgerige im
plicaties van de katholieke theo
logie'. Zijn aanstelling werd mo
gelijk dankzij de Radboudstich-
ting, die ten doel heeft de kennis
en studie van de christelijke le
vensbeschouwing, speciaal de
rooms-katholieke, in het weten
schappelijk onderwijs te bevor
deren. Houtepen (44) blijft we
tenschappelijk hoofdmedewer
ker aan het Interuniversitair in
stituut voor Missiologie en Oecu-
menica van de Utrechtse univer
siteit.
Volgens Houtepen moet de hui
dige westerse cultuur worden
omschreven als 'na-theïstisch';
het bestaan van God, zijn norm
gevende kracht, zijn dragende
functie en zijn persoonlijke aan
spreekbaarheid behoren niet
meer tot de 'grammatica' van de
ze cultuur. Rationeel denken,
zelfontplooiing en autonomie
noopten tot een afscheid van het
hinderlijk 'theïsme' en van het ir
rationele geloof in Gods zorg en
voorzienigheid.
Desondanks gaat de kathoüeke
theologische traditie ervan uit,
dat het geloof rationeel is te ver
antwoorden. Houtepen legde er
de nadruk op, dat de theologie
zich moet inlaten met de vragen
die de filosofie stelt. Anders ver
valt ze in sectarisme en funda
mentalisme, verliest ze haar
recht van spreken in de cultuur
en wordt ze de verdachte bond
genoot van irrationele bewegin
gen waarmee onze cultuur wordt
overstelpt.
Wie om een werkelijke geloofs-
verantwoording in deze tijd
vraagt, is gedwongen het actuele
geloof in Gods zorg en voor
zienigheid opnieuw te doorden
ken. Zo besloot dr. Houtepen
zijn oratie.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Groningen R. W. Bartlema Nue-
nen (hervormd-gereformeerd
'Samen op weg').
Gereformeerde Kerken: beroe
pen te Arnhem J. M. Brinkman
IJsselmuiden; aangenomen naar
Utrecht J. L. Drogendijk Wester-
voort-Zevenaar.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: beroepen te Heerde-Wa-
penveld J. J. Dronkers Wetsinge
(Gr.), te Groningen B. Kamphuis
Voorburg.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor 's Gravenzande A.
Moerkerken Nieuw-Beijerland.
De lutherse gemeenten van Bo
degraven en Woerden krijgen
weer een predikant. Ds. W. J. van
Beek uit Rotterdam doet zondag
zijn intrede in Bodegraven en op
3 februari in Woerden. Hy gaat
wonen in Bodegraven.
Synode. De nationale synode
van de Gereformeerde Kerken in
Zuid-Afrika, die in Potchef-
stroom bijeen was, besloot om in
de vorm van correspondentie
een relatie aan te gaan met de
Nederlands Gereformeerde Ker
ken (een kerkgenootschap dat in
de jaren 60 uit de Vrijgemaakt-
Gereformeerde Kerken is ont
staan).
Dat was voor de vrijgemaakt-ge-
reformeerde afgevaardigde uit
Nederland in Potchefstroom re
den om te verklaren, dat dit zijn
kerk 'oprecht verdriet' doet. "Dit
is een kerkengroep waarmee wij
geen eenheid hebben in leer,
dienst en tucht", zei de vrijge-
maakt-gereformeerde heer J.
Schreuder. Hij wees de synode
erop, dat zij daarmee de weg
heeft geblokkeerd naar een rela
tie van 'voorlopig kerkelijk con
tact' met de Nederlandse vrijge-
maakten.
Op grond van haar uitspraak dat
niemand om redenen van ras,
volk of kleur van de eredienst
mag worden uitgesloten besloot
de Zuidafrikaanse synode de
kansels voor iedere predikant
open te stellen. Dat betekent nog
geen echt geïntegreerde kerken.
De synode vindt het niet verstan
dig, gezien de taal- en cultuurver
schillen, die eenheid af te dwin
gen. Maar als een niet-blanke ge
lovige de eredienst wil bijwonen
in bijvoorbeeld een blanke kerk,
mag hij (zij) niet worden gewei
gerd.
De synode herhaalde haar afwij
zende uitspraak over het verbod
op gemengde huwelijken. Dui
delijke teksten over gemengde
huwelijken zijn in de bijbel niet
te vinden, zegt de synode. Zij
heeft dat ook onder de aandacht
van de regering gebracht.
Naudé in Duitsland
In een gesprek met een West
duits kerkelijk persbureau zei de
Zuidafrikaanse theoloog Beyers
Naudé, dat het Westen mede
schuldig is aan het voortduren
van de apartheid door zijn taak
om de economische druk op
Zuid-Afrika te vergroten niet
ernstig te nemen. "Geen wonder
dat bij de zwarten een sterk anti
westers gevoel zich baanbreekt".
Beyers Naudé- die van de Zuid
afrikaanse autoriteiten geen toe
stemming kreeg om Nederland
te bezoeken is op het ogenbük
in West-Duitsland. De anglicaan
se bisschop Desmond Tutu stel
de hem daar voor als de nieuwe
secretaris-generaal van de Zuid
afrikaanse Raad van Kerken.
Volgens Beyers Naudé kan
'zwart racisme' een harde
werkelijkheid worden als de
blanken zich tegen de zwarten
blijven keren. Willen alle mensen
in zijn land nog eens dezelfde
rechten krijgen, dan zal er een
nationale conventie van vrij ge
kozen vertegenwoordigers van
alle bevolkingsgroepen moeten
komen. Theoretisch lijkt zoiets
tot het jaar 2000 mogelijk, denkt
Beyers Naudé, maar in de prak
tijk zal dat wel te veel gevraagd
zijn. "Toch is in Afrika wel geble
ken, dat wat nü onmogelijk
schynt morgen of overmorgen
een verrassende werkelijkheid
wordt".
Paus. Voor de zesde keer gaat
de paus zaterdag naar Latijns-
Amerika. Tot 6 februari bezoekt
hij Venezuela, Ecuador, Peru en
de eilandenrepubliek Trinidad
en Tobago. De reis is 25.000 kilo
meter lang. Zeventien steden
zullen de paus binnen hun ma-
Hoogtepunten van het program
ma zijn twee zaligverklaringen,
een priesterwijding, elf openbare
misvieringen (waarvan sommige
in een sportstadion), een Maria-
lof en twee oecumenische bijeen
komsten.
