Laurie Anderson: 'Ik ben
mijn eigen entertainer'
Een leven in dienst van de kunst
Jo Juda (75) overleden
Wim Beeren voorgedragen
als directeur Stedelijk
WOENSDAG 23 JANUARI 1985
PAGINA 21
Laurie Anderson (5 juni 1947) behoort tot de belangrijkste
Amerikaanse kunstenaars van het afgelopen decennium. Ze is
niet in een hokje te stoppen, vandaar dat ze wordt aangeduid
als multi-media-kunstenaar. Anderson is een performer,
theatervrouw, componiste, vormgeefster. Ze werkt met
geluidtapes, installaties, videoschermen, elektronische
machinerieën. Ze paart een grote mate van taalgevoeligheid
aan een uitgebreide, bijna universeel te noemen kennis,
gevormd in de jaren dat ze kunstgeschiedenis studeerde en zelf
les gaf in Egyptische architectuur en (algemene)
beeldhouwkunst. Onder invloed van de Amerikaanse
kunstenaar-criticus Sol LeWitt, die vorig jaar een magnifieke
expositie had in het Stedelijk Museum in Amsterdam,
ontwikkelt ze zich in de loop van de jaren zeventig tot een
kunstenaar, die een conceptuele wijze van benaderen
prefereert.
In 1982 legt Laurie Anderson de laatste hand aan een acht uur
durende totaalshow, United States I-IV, waarin ze alle
hierboven opgesomde technieken combineert tot een
formidabel portret van haar vaderland. Tot verbazing van
andere avant-garde kunstenaars weet ze er een zeer breed
publiek mee te bereiken, dat ademloos toekijkt. Ze dicht de
kloof tussen elite en massa definitief als een van de stukjes
soundtrack wordt uitgebracht op single en onder de titel Oh
Superman een hit wordt. In 1982 verschijnt haar eerste album
Big Science, dat evenals het volgende album Mister
Heartbreak (1983) vrijwel volledig thuis is opgenomen. Haar
appartement in een oud pakhuis in Manhattan staat van onder
tot boven volgebouwd met apparatuur.
De volledige documentatie van haar totaalshow United States
verschijnt eind vorig jaar met horten en stoten. Een fotoboek
bij de Newyorkse uitgeverij Harper Row, de volledige
soundtrack een cassette met vijf langspeelplaten bij WE A.
Het maakt het beeld eindelijk compleet. Er zijn er maar
weinigen die met zoveel geestigheid en visie laten zien hoezeer
de moderne mens vervreemd is van de wereld om zich heen. Bij
Anderson wordt dat geen doemverhaal. Ze laat zien dat de
mens verder moet. Ook in de wetenschap dat het nog wel even
kan duren voordat we in Nederland kunnen bijtanken aan haar
artistieke pomp. Een van de grote teleurstellingen van het
najaar was de afgelasting van de reprise van haar shows in
Carré. Mogelijk heeft 1985 meer in petto. „Dat is een geheim",
fluistert ze, „In Japan werk ik de komende tijd aan mijn eerste
speelfilm."
Laurie Anderson: 'Wat heb je nu eigenlijk werkelijk over je eigen leven te vertellen?
1(6) Easy Lover-Philip Bai
ley en Phil Collins
2 2) I should have known bet
ter-Jim Diamond
3(4) I would die for you-Prin-
ce en The Revolution
4 1) Do they know it's christ-
mas-Band Aid
5 (13) One night in Bangkok-
Murray Head
6(3) Last Christmas/every
thing she wants-Wham
7(5) Like a virgin-Madonna
8 (16) Solid-Ashford en Simp
son
9(9) The power of love-Fran-
kie goes to Hollywood
10 (12) Gimme all your lovin-ZZ
Top
11 (14) I want to know what love
is-Foreigner
12 (15) We all stand together-
Paul McCartney en Frog
Chorus
13 (23) Shout-Tears for Fears
14 8) The wild boys-Duran
Duran
15 (10) Sexcrime-Eurythmics
16 (18) We are the young-Dan
Hartman
17 (29) Do what you do-Jermai-
ne Jackson
18 7) When the rain begins to
fall-J Jackson P Zadora
19 (19) I'm so exited-Pointer Sis
ters
20 (11) Ik verscheurde je foto-
Koos Alberts
21 (17) Rode rozen-Jantje Koop-
mans en zijn band
22 (27) Loverboy-Billy Ocean
23 (35) The touch-Kim Wilde
24 Brinkman minister
Brinkman-Vader Abra
ham
25 (30) Everything must change-
Paul Young
26 (37) Jungle love-The Time
27 (20) Too late for goodbyes-Ju
lian Lennon
28 (32) Sea of love-The Honey-
drippers
29 Sussudio-Phil Collins
30 (38) Hang on to your love-Sa-
de
31 (36) Respect yourself-The Ka
ne Gang
32 (31) Rattlesnakes-Lloyd Cole
en The Commotions
33 (25) The riddle-Nik Kershaw
34 (39) Don't drive drunk-Stevie
Wonder
35 (34) Say yeah-The Limit
36 (24) Gisteren heeft zij me ver-
laten-Koos Alberts
37 Mijn opoe heeft 'n zadel
op d'r rug-Andre van
Duin
38 Rock 'n' roll-Status Quo
39 (40) Preaching-Roberto Jac-
ketti en The Scooters
40 Better be good to me-Ti-
na Turner
Leiden
Rijksmuseum van geologie en mine
ralogie - Hooglandsekerkgracht, 'Ne
derland uit water', t/m 19/5; ma t/m vr
van 10-17 uur, zo 14-17 uur.
Bibliotheek - Nieuwstraat, wandkle
den van Anneke van Overloop, tot 11/
2; tijdens openingsuren bibliotheek
te bezichtigen.
Lak-galerie - Jan de Zoete: Heliogra
vure, tot 17/2.
Leidse Beleg - Hooigracht 4a, foto-ex
positie van Frits Gierstberg, tot 15/3;
ma t/m za van 9-18 uur.
Charousko - Oude Rijn la, gouaches
van Paula van der Weerdt-Schmit, t
m 15/2; dag. van 12-22 uur.
Lakenhal - Oude Singel, Maastrichts
aardewerk, tot 3/3; di t/m za van 10-17
uur. zo van 13-17 uur.
Cosi fan tutte - Gerrit Doustraat, gra
fiektentoonstelling van Erik jan, t/m
25/1; ma t/m vr van 10-18 uur, za en zo
van 11-17 uur.
De Oude Rijn - Stille Mare 4, Johan
nes Schimmer, olieverf, gouache, tot
18/2; di t/m za 10-18 uur, do tot 21 uur,
zo 11-18 uur, ma van 12-18 uur.
Stichting Burcht - expositie van gra
fisch werk en advertenties van Hans
Koetsier, tot 10/2; woe t/m zo van 12-
17 uur.
Galerie Denise Stephan - Boisotkade,
schilderijen en prenten van Frans de
Haas, tot 24/2; vr, za en zo van 13.30
tot 17.30 uur
Ars Aemula Naturae - expositie van
werk van docenten, t/m 27/1; tijdens
cursusuren en op za en zo van 13-16
Piggelmee - Jan Vossensteeg, exposi
tie pasteltekeningen Marian Visser,
NEW YORK (GPD) In de auto
op weg naar het festival sukkelt ze
telkens even in slaap. Eerst vallen
de ogen dicht, dan rolt het hoofd
opzij en vervolgens stokt de woor
denstroom alsof het allemaal af
zonderlijke functies zijn die je naar
believen aan en uit kunt zetten.
Bij het ontbijt had ze al zitten tol
len. De prijs van het harde werken
bleek de afgelopen dagen nog ex
tra te zijn belast door een hogere
plicht. Donderdagavond had ze in
Parijs gehoord dat een intieme
vriend was overleden en was ze da
delijk in het vliegtuig gesprongen
om_drie uur te kunnen vertoeven
in New York en op tijd te zijn voor
de begrafenis.
Maar dit is zaterdagochtend en
Laurie Anderson lijkt in de race te
gen de klok het onderspit te heb
ben gedolven. Ze is zojuist voor
acht tellen neer gegaan maar des
ondanks kunnen er even later vra
gen worden gesteld.
„Ik heb pas een boek gelezen van
Milan Kundera", zegt ze terwijl ze
vermoeid een sigaret opsteekt,
„Ken je zijn boek The Unbearable
Lightness of Existence? Daar gaat
het eigenlijk om. Hij schrijft over
kans, over geluk. Ik weet niet wat
ik van zijn opvatting moet denken
dat er een Tweede Wereld bestaat
waarin we de fouten van deze we
reld kunnen goedmaken... maar ik
weet wel wat hij bedoelt met kans
en toeval. Wat heb je nou eigenlijk
werkelijk over je eigen leven te
vertellen?..."
tot 1/2; ma 13-18 uur, di. woe, vr 9-18
uur, do 9-21 uur. za 9-17 uur.
Holiday Inn - expositie Paul Franzen,
olieverf op gekleurd karton of gespo
ten hardboard, t/m 30/1.
Nederlandse Ver. van Huisvrouwen -
Caeciliastraat 18, zeefdrukken an An
neke Kok en beeldend werk van Joze-
fien Verbiest, tot 9/3; za en zo van 12-
16 uur.
Pijpenkabinet - Oude Vest,-tentoon
stelling kleipijpen uit landen buiten
Europa, t/m 21/4; zo van 13-17 uur.
De Trommelaar - Apothekersdwijk,
etsen en pentekeningen van Anda
Kouwenhoven, dag. beh. zo. tussen
17.30-20.30 uur.
Oegstgeest
Jacques van Bellen - Lange Voort,
pasteltekeningen van honden en kat
ten door Marcelle Frijling, t/m 15/2; di
t/m do 9-18 uur. vr van 9-21 uur, za
9-17 uur.
Warmond
Het Oude Raadhuis - Dorpsstraat, fo
to's Peter Moerkerk, t/m 31/1; woe,
do, zo. 14-16 uur, za 11-14 uur.
Galerie de Pomp - Dorpsstraat, A. van
den Ouweelen, winterobjecten, t/m
31/1; di 17-21 uur. woe 10-12 en 14-16
uur, do, za, zo 14-16 uur.
Mariënhaven - expositie brooddeegfi
guren Carla Pont thema 'Circus', tot
eind febr.
Leiderdorp
Muzenhof - gouaches en etsen van
Margot de Jager, tot 6/2; ma t/m vr 14-
18 uur, za 9.30-12.30 uur.
Wassenaar
Auberge De Kieviet - Stoeplaan, teke
ningen en aquarellen van Addi Kub-
binga-Kwakkelstein, tot 14/2; dag.
beh. ma. 9-12 en 15-19 uur.
Noordwijkerhout
Bibliotheek - beelden, aquarellen en
olieverfschilderijen van Margreet Po-
lanen, tot 15/2; tijdens openingsuren
bibliotheek.
door
John Oomkes
„Kundera schrijft ook dat je een
boek of film niet kunt kritiseren
omdat er mensen en karakters in
voorkomen die zich laten leiden
door motieven en thema's. Mensen
laten zich namelijk leiden door
hun eigen voorstelling van zaken.
Het is mogelijk datje de enige bent
die van een ander weet wat hem of
haar werkelijk roert. Onbeduiden
de dingen vaak, nauwelijks wat om
het lijf hebbend, maar zo'n inner
lijk leven van een ander kan je op
eens ongelofelijk gelukkig maken
of verschrikkelijk teneerslaan.
Maar dat karakter, die beelden van
en uit een leven ben je kwijt als ie
mand die je na is opeens het hoekje
omgaat. Zijn beelden zijn niet te
vervangen door die van een ander,
en het zijn die beelden die helpen
jouw leven vorm te geven."
Zware kost op de zaterdagmor
gen. We brunchen even geluidloos,
ieder met onze eigen beelden voor
ogen. „Aan het einde van de jaren
zestig was ik altijd op zoek naar de
essentie van dit vak. Ik wilde te
weten komen waarom mensen zich
inspanden om kunst te maken.
Waarom besteed je daar je leven
aan? Wat betekent het eigenlijk
voor je? Omdat ik les gaf en lezin
gen verzorgde en dus moest zorgen
over dat soort thema's een samen
hangend verhaal te vertellen, kreeg
ik op dergelijke vragen voortdu
rend verschillende antwoorden.
Een van de merkwaardigste ant
woorden die ik vond, was er nota
bene een van Lenin: 'Ethics are the
esthetics of the Future' (is: ethiek
is de esthetiek van de toekomst,
met andere woorden: het gevoel
voor waarden maakt in de toe
komst het gevoel voor schoonheid
uit)."
Laurie Anderson gaf destijds het
veilige bestaan in het lesgeven en
het schrijven van kunstkritieken
op onder invloed van dergelijke
overwegingen. Het was het lesge
ven en de filosofie die me deden
Jo Juda.
LAREN (ANP) - De violist Jo Juda
is in zijn woonplaats Laren (N.H.)
plotseling overleden. De oud-con
certmeester van het Concertge
bouworkest is 75 jaar geworden.
De begrafenis heeft woensdag in
intieme familiesfeer plaats. Vorige
week heeft hij voor het eerst een
concert afgezegd, dat hij met zijn
dochter, de violiste Iris Juda, in
Groningen voor de Kunstkring zou
geven.
Jo Juda werd 7 september 1909
in Amsterdam geboren
Hij was concertmeester bij
achtereenvolgens het Bachorkest,
de Arnhemse Orkestvereniging en
de Groningse Orkestvereniging tot
hij in de Tweede Wereldoorlog
werd opgepakt. In de concentratie
kampen speelde hij vaak voor zijn
medegevangen. Lotgenoten, die de
gevangenschap overleefden,
schonken hem een kostbare Stra
divarius.
kiezen, zo vertelt ze. Maar alweer
speelde het toeval een rol. „Ik
maakte veel dingen op basis van
geschreven teksten", zegt ze op
eens gretig, „Teksten waarvan je
op het eerste gezicht zou zeggen:
dit is waanzin, dit ben je zelf niet,
maar uit dergelijke zinnen sprak
bij nader inzien toch een andere di
mensie van je persoonlijkheid.
Soms was het alleen het spel met
taal. Hoe er uit dezelfde woorden
een andere lading sprak, afhanke
lijk van de manier waarop je er
kennis van neemt. Als je in zwart
op wit leest: I'm having a great ti
me, dan zegt dat hoe dan ook iets
anders, dan als iemand je opbelt en
roept: I'm having a great time."
Spel met taal
„Ik raakte zo geïnteresseerd in
dat spel met taal en woorden, dat
ik ervan overtuigd raakte dat ik ze
gewoon zelf moest zeggen. Vanaf
dat moment ben je naar buiten ge
richt. Ik wilde dat spel met woor
den wel zo simpel mogelijk hou
den, zo primitief als maar mogelijk
is. Dat is nog steeds het geval. Als
ik nu met een nieuw projekt van
start ga, dan ga ik nog steeds van
taal uit."
Taal is als vanzelf een spel met
communicatie. Uit de vele projek-
ten die Laurie Anderson heeft op
gezet spreekt een voortdurende wil
om in samenspel met anderen te
werken. Of het nou om dichters als
William Burroughs of John Gior-
no, arrangeurs als Roma Baran en
(foto KIPPA)
Na de oorlog werd Juda weer so
list en leraar. Hij was tevens van
1952 tot 1974 concertmeester bij
achtereenvolgens het Radio Phil-
harmonisch, het Utrechts Stede
lijk, opnieuw het Radio Philhar-
monisch en het Concertgebouwor
kest. Hij doceerde dertig jaar in
Amsterdam, vele jaren in Maas
tricht en ook een tijdlang in Den
Haag. Hij maakte tournees naar tal
van landen met zijn broer Arnold
Juda als vaste begeleider.
Componisten onder wie Sem
Dresden, droegen concerten aan
Jo Juda op. Ook werd hem vaak
gevraagd nieuw werk voor het
eerst uit te voeren. Hij schreef ook
een aantal boeken over de viool,
waaronder het pedagogisch werk
„Mens en viool". Zijn verdiensten
kregen koninklijke erkenning door
zyn benoeming tot officier in de
Orde van Oranje Nassau.
Perry Hoberman of producers als
Peter Gabriel, Nile Rodgers of Bill
Laswell gaat. „Ik hou er zeer van
om met anderen te werken, maar
ik ben er wel van overtuigd dat ik
niet goed in een nauw teamver
band kan werken. Als ik bijvoor
beeld samen met Peter Gabriel aan
een song schrijf, dan ben ik daar
voor te egoïstisch ingesteld. De po
ging was interessant, maar ik leer
de erdoor dat ik pas anderen bij
mijn werk moet betrekken als ik
zelf een afgerond idee heb."
„Ik realiseerde me toen ik met
Peter werkte dat ik nog nooit ie
mand van nabij had zien werken.
We hadden een opdracht gekregen
in het kader van een Frans-Ameri
kaanse co-produktie, een live tv-
programma. Vier, vijf dagen om
een song te maken en een bijpas
sende visuele omlijsting, video-
werk. Zondagsmorgens moesten
we om negen uur de eerste tv-repe-
tities doen. Zaterdagavond om ze
ven uur hadden we nog geen
woord geschreven van wat als Ex
cellent Birds op (het album) Mister
Heartbreak terecht is gekomen.
Uiteindelijk ontstaat het langs im
proviserende weg. Diep in de
nacht was ik aan het mixen met de
technicus en plotseling sloegen de
potmeters opnieuw uit. Ik zei te
gen de technicus: wat is hier aan de
hand? Uiteindelijk zagen we dat
Peter in zijn slaap zat te zingen.
Zes uur later zaten we met dikke
ogen in de tv-studio en elke keer
als we moesten mimen, en ze de ta
pe opnieuw moesten terugdraaien
AMSTERDAM (GPD) Het colle
ge van B en W van Amsterdam wil
dat dr. W. A. L. Beeren directeur
wordt van het Stedelijk Museum.
Het bestuurscollege heeft hem gis
teren als nummer één op de voor
dracht aan de raad geplaatst. Bee
ren is nu directeur van het mu
seum Boymans-Van Beuningen in
Rotterdam. Als tweede kandidaat
heeft het bestuurscollege oud-Lei-
denaar drs. R. Fuchs, directeur van
het Van Abbe Museum in Eindho
ven, voorgedragen.
B en W hebben de voordracht
voor de opvolging van Edy de Wil
de als directeur van het Stedelijk,
vastgesteld na overleg met de
raadscommissie voor de kunst. De
leden van deze commissie spraken
zich, na raadpleging van de fracties
in de gemeenteraad, in meerder
heid uit voor de benoeming van
Wim Beeren.
Hoewel B en W een lichte voor
keur hebben voor Rudi Fuchs,
heeft het college toch besloten,
conform de afgesproken procedu
re, Beeren op de eerste plaats van
de raadsvoórdracht te plaatsen. B
en W zijn unaniem van mening dat
zowel Beeren als Fuchs zeer ge
schikt zijn voor de functie van di
recteur van het Stedelijk Museum.
De voordracht komt aan de orde in
de gemeenteraadsvergadering van
maandag 4 februari.
Wilhelmus Aart Louis Beeren is
op 29 januari 1928 in Brussel gebo
ren. In Nijmegen studeerde hij
kunstgeschiedenis en archeologie,
waarna hij in 1960 zijn doctoraal
examen deed. In 1976 promoveer
de Beeren aan de Universiteit van
Amsterdam.
Wim Beeren heeft enkele jaren
gewerkt bij het Gemeentemuseum
in Den Haag en van 1965 tot 1971
was hij hoofdconservator van de
afdeling schilder- en beeldhouw
kunst van het Stedelijk Museum in
Amsterdam. Sinds 1978 is Beeren
directeur van het museum Boy
mans-Van Beuningen.
Rudi Fuchs is op 28 april 1942 in
Eindhoven geboren. In 1967 legde
leek het alsof het nummer nog
nooit eerder gehoord hadden. Uit
eindelijk moesten ze grote spiek-
boorden op de vloer neerleggen."
Nadat Anderson in 1983 de laat
ste hand had gelegd aan haar chef
d'oeuvre, United States, was ze óp.
De première ging op 3 februari in
een gerespecteerd omgeving: de
Brooklyn Academy of Music. Tot
op dat moment had ze zich niet be
zig gehouden met het medium
grammofoonplaat. Iemand haalde
haar over om een 'klein' projektje
te doen: een single. Big Science
was feitelijk een bewerking van de
len uit United States geweest, en
dus documentair. Het bleef niet bij
een song, maar het projektje pakte
uit als een nieuw onderzoek naar
Anderson's grenzen, zoals het ver
haal over Gabriel al aantoont. Lau
rie: „Ik had me nog niet met ver
schijnsel audio-depth bezig gehou
den. Een opname was voor mij al
tijd een opname geweest, en nog
niet een stukje geluidskunst, een
vormgeving in geluid."
Ulyssus
„Op Mister Heartbreak wilde ik
bereiken dat de muziek zelf al beel
dend was, Filmisch. Mijn grote
voorbeeld daarvoor was James
Joyce' roman Ulyssus, een boek
dat ik vooral als een film ervaar.
Het schaalmodel was een scene
waarin een meisje op het strand zit
en dagdroomt over haar mooie rok
je, haar aardige schoenen, sokjes.
In één beweging verplaatst de han-
Wim Beeren
hij aan de Leidse universiteit het
doctoraal examen kunstgeschiede
nis af. Tot eind 1974 was hij aan de
ze universiteit werkzaam als we-
deling zich naar een passant die
dat meisje ziet en denkt: ik ben be
nieuwd wie dat lelijke, invalide
meisje is. Uit zo'n manier van
schrijven spreekt niet de geest van
de verantwoordelijke auteur die
zijn karakters behandelt als zijn
marionetten, maar de visie van een
regisseur die met een andere came
ra-instelling contrasten kan laten
zien."
Al het werk van Laurie Ander
son imponeert alleen door een der
gelijke hoge graad van organisatie.
United States live is een wondertje
van precisie. Belichting, muziek,
gesproken woord en elektronische
effekten moeten naadloos in elkaar
passen teneinde het gewenste re
sultaat op te leveren. Een show van
dergelijke omvang kon eind 1984
niet naar Europa worden gehaald
gezien de hoge investeringen, zo
wel financieel als mentaal. Waarom
gaat ze maar door? „Toeval, maar
ook angst", grinnikt ze. „Ik weet
niet wat anders te doen. Ik ben niet
het type dat doelloos een tijdje kan
rondhangen. In je werk bereik je
soms een staat van delirium die je
nergens anders van krijgt. En ais
alles wat je doet, ook wérkt, ga je
maar door. Je moet wel kritisch
kunnen zijn op jezelf. Soms ga je
maar door, en is alles wat je maakt
pulp. Maar creëren is voor mij een
soort Nirvana. In staat te zijn beel
den te maken die anderen veel zeg
gen... maar, als ik eerlijk ben: je
doet het in de eerste plaats voor je
zelf. Ik ben mijn eigen entertai-
lfoto ANP)
tenschappelijk medewerker. Vanaf
begin 1975 bekleedt hij de functie
van directeur van het Van Abbe
Museum in Eindhoven.
Waarschuwing BKR-regeling
DEN HAAG (ANP) - Minister Brinkman van WVC staat er op dat provin
cies en de vier grote gemeenten de miljoenen die zij beschikbaar hebben
voor het voeren van een eigen kunstbeleid niet gebruiken om zoveel
mogelijk beeldende kunstenaars aan het vereiste inkomen te helpen om
toegelaten te worden tot de BKR-regeling (per 1 maart 1985 zesduizend
gulden aan eigen inkomsten over het afgelopen jaar).
„Van verschillende zijden" hebben de bewindsman berichten bereikt
dat de vier grote gemeenten en de provincies dat vorig jaar tegen het
beleid in toch hebben gedaan, maar bewijzen ontbreken, zo signaleert
Brinkman in een evaluatie van het BKR-beleid dat gisteren aan de Kamer
is gestuurd.
De gemeenten hebben zich niet te houden aan het voeren van een
„sociaal" beleid, maar moeten zich richten op de kwaliteit van hun kunst
beleid, zo waarschuwt de minister. Hij verwacht dat de lagere overheden
zich niet opnieuw zullen schuldig maken aan „dergelijke acties, ingege
ven door een overgangssituatie". Vorig jaar keerden de provincies en
grote gemeenten 7,7 miljoen gulden zelf uit.
