Degelijk jazzfeest
zonder avontuur
Letterlijk en figuurlijk acteurstoneel
Problemen
bij bouw
'Stopera'
Sfinx: doorzichtig koor
Vrije theaterprodukties
vrezen verschraling
MAANDAG 21 JANUARI 1985
PAGINA 9
Woody Shaw uitblinker op Key Town Festival
Woody Shaw: onverwacht hoogtepunt.
Hiermee besloot het vijfde
Keytown festival, dat meer het
karakter had van een feest, zon
der dat men al te veel feest vier- e eerste plaats kwam.
de, dan van een serie jazzconcer
ten, waar muzikaal avontuur op WILLEM WINSEMIUS
Key Town Festival met o.a. Chris
Barber Band, Lillian Boutté, Bob
Rigter kwintet, Rita Reys en Pim Ja
cobs, Seven Sea's jazzband, Woody
Shaw, Karei Boehlee en Rosa King,
and Upside Down. Op 19 januari in
de Stadsgehoorzaal, Leiden.
LEIDEN - Het Keytown festival
kan niet meer kapot en is organi
satorisch en wat betreft de pu-
blieksopkomst zeer geslaagd te
noemen. De jazzmuziek en dixie
land blijkt een bindmiddel voor
grote, zij het niet uiteenlopende,
groepen burgers te zijn. Voor
waarde is wel dat de muziek niet
al te modern of ingewikkeld is.
Dit bleek uit het succes van de
nostalgische acts van het trio
Pim Jacobs en zangeres Rita
Reys, de Chris Barber jazzband
of Lillian Boutté, die rhythm and
blues van het type Fats Domino
ten gehore bracht.
Voor het optreden van Rita
Reys was de foyer te klein, maar
het riep daardoor wel de juiste
nachtclubambiance op, die no
dig is voor deze muziek. Of
schoon de stem van de first lady
van de Nederlandse jazz niet
meer zo hard en hoog is als vroe
ger kreeg ze de zaal aan haar voe
ten door de professionele aanpak
en de stroom van van ever
greens, zonder extra improvisa
tie-elementen toe te voegen. Dit
alles werd kundig begeleid door
het hecht ingespeelde trio van
Pim Jacobs, dat aan elk optreden
trio-improvisaties vooraf liet
gaan, waarbij het nummer Djan-
go de sfeer van het Modern jazz
Quartet inademde.
Het festival werd geopend met
de dixielandformatie Seven
Geschenk van
Midas Dekkers
KINDERBOEKENWEEK - 'Hou
den beren echt van honing?' van
Midas Dekkers (auteur) en The
Tjong Khing (illustraties) is dit jaar
verkozen tot speciale uitgave in de
kinderboekenweek (2-12 oktober).
Het thema van de week is: dieren.
De stichting Collectieve Propagan
da van het Nederlandse Boek
CPNB heeft dit bekend gemaakt.
Er komt ook een speciale kleute-
ruitgave. Die wordt verzorgd door
Loek Koopmans en gaat eveneens
over dieren.
CABARETFESTIVAL - Het Leids
cabaretfestival wordt dit jaar voor
de zevende maal gehouden. Ama-
teurgroepen met, zoals de organi
satie het uitdrukt "inhoudelijk ge
richte theaterprogramma's: caba
ret, toneel, zang, solotheater etc.",
kunnen zich aanmelden voor één
van de voorronden, die eind fe
bruari worden gehouden. Het
adres is Groenesteeg 60 in Leiden.
De finale is op 11 mei.
Leiden
Bibliotheek - Nieuwstraat, wandkle
den van Anneke van Overloop, tot 11/
2; tijdens openingsuren bibliotheek
te bezichtigen.
Cosi fan tutte - Gerrit Doustraat, gra
fiektentoonstelling van Erik jan, t/m
25/1; ma t/m vr van 10-18 uur, za en zo
van 11-17 uur.
Stichting Burcht - expositie van gra
fisch werk en advertenties van Hans
Koetsier, tot 10/2; woe t/m zo van 12-
17 uur.
Ars Aemula Naturae - expositie van
werk van docenten, t/m 27/1; tijdens
cursusuren en op za en zo van 13-16
Piggelmee - Jan Vossensteeg, exposi
tie pasteltekeningen Marian Visser,
tot 1/2; ma 13-18 uur. di, woe, vr 9-18
uur, do 9-21 uur, za 9-17 uur.
Holiday Inn - expositie Paul Franzen,
olieverf op gekleurd karton of gespo
ten hardboard, t/m 30/1.
Pijpenkabinet - Oude Vest, tentoon
stelling kleipijpen uit landen buiten
Europa, vn 20/1 t/m 21/4; zo van 13-17
Warmond
Het Oude Raadhuis - Dorpsstraat, fo
to's Peter Moerkerk, t/m 31/1; woe,
do, zo, 14-16 uur, za 11-14 uur.
Galerie de Pomp - Dorpsstraat, A. van
den Ouweelen, winterobjecten, t/m
31/1; di 17-21 uur, woe 10-12 en 14-16
uur. do, za, zo 14-16 uur
Mariënhaven - expositie brooddeegfi-
guren Carla Pont thema 'Circus', tot
eind febr.
Leiderdorp
Muzenhof - gouaches en etsen van
Margot de Jager, tot 6/2, ma t/m vr 14-
18 uur, za 9.30-12.30 uur
Wassenaar
Auberge De Kieviet - Stoeplaan, teke
ningen en aquarellen van Addi Kub-
binga-Kwakkelstein, tot 14/2; dag.
beh. ma, 9-12 en 15-19 uur.
Noordwijkerhout
Bibliotheek - beelden, aquarellen en
olieverfschilderijen van Margreet Po-
lanen, tot 15/2; tijdens openingsuren
bibliotheek.
Sea's jazzband, die in de grote
zaal niet uit de verf kwam, maar
later in een kleinere zaal meer
vuurwerk gaf. Opvallend was dat
het de musici nauwelijks lukte
het publiek in extase te brengen.
Voor het eerst gebeurde dit door
de gitarist Roger Hill van de
Chris Barber band uit Engeland,
het nummer Undecided, een
swingnummer uitgevoerd in
kwartetbezetting. Het concert
vervolgde met de stukken, die
mede door Chris Barber zo be
kend zijn geworden.
Tijdens het optreden van het
Bob Rigter kwintet, een groep
die de moderne jazz uit de jaren
50 en 60 bracht, was er aanmer
kelijk minder publiek. De mu
ziek stond als een huis mede
door de nog weinig bekende
maar goed formulerende trom
pettist Theo Meurs en een stevig
uitpakkende ritmesektie. Leider
Bob Rigter speelde in een oud
nummer 'Line for lyons' van
Gerry Mulligan zijn baritonsaxo
foon op een wijze die aan de be-
bopper Leo Parker deed denken
en dat is een vermenging van
stijlen, die vreemd aandoet. Zijn
saxgeluid deed echter weer den
ken aan Dexter Gordon, die nu
nauwelijks meer kan spelen. Bij
het op Django Reinhardt geïn
spireerde kwartet WASO, zonder
slagwerk of viool, lukte het on
voldoende de zaal mee te krijgen,
waarschijnlijk door de concer
tachtige sfeer, die niet erg bij de
ze muziek past.
Ook moeite hiermee had de
blueszangeres die door het pro
gramma boekje terecht werd
aangekondigd als claxofoniste:
Rosa King. De niet erg hoog
staande muziek kreeg echter
door het aanstekelijke op rock en
blues gebaseerde gitaarsolo's en
de act van Rosa King later op de
avond een deel van het publiek
aan het swingen.
Allure
Een muzikaal hoogtepunt was
een ingelast concert van het
kwartet Frans Eisen met tenorist
Ferdinand Povel en als gast de
Amerikaanse trompettist Woody
Shaw. De veertigjarige Shaw, die
al meer dan twintig jaar met alle
jazzgroten speelde, bewees zijn
klasse in nummers als 'Ginza
people' en 'Stars eyes', terwijl
zijn Hollandse collega's als ge
lijkwaardige partners meemusi-
ceerden, met een eervolle ver
melding voor slagwerker Johnny
Engels.
Het is jammer dat de groep
Top Secret van Toon Roos en
Karei Boehlee door een tech
nisch mankement aan de electro-
nica zo laat begon, waardoor vele
ouderen afhaakten en er een wei
nig talrijk publiek overbleef. Het
is goed dat deze jonge musici
zich op de fusionmuziek hebben
geworpen met nummers van Da
vid Sanborn en Gato Barbierie.
Het is een eigentijdse vorm van
dixieland en de groep heeft een
podiumpresentatie van allure.
Met een wat gepolijstere en felle
re aanpak en wat duidelijker bij
dragen van gitaar en bas zou de
ze groep een bijdrage kunnen le
veren op een North Sea Festival
als alternatief voor diezelfde
Amerikanen.
'Schijn bedriegt' (Der Schein trügt)
van Thomas Bernhard door het Pu-
bliekstheater. Met Ton Lutz als Karl
en John Kraaykamp sr. als Robert.
Regie/vertaling: Ger Thijs. Decor/
kostuums: Tom Schenk. Gezien op
18 januari in de Stadsschouwburg in
Amsterdam.
AMSTERDAM - Vorig jaar ging
op 21 januari het toneelstuk 'Der
Schein trügt' (uit 1982) in wereld
première. Die première was, zo
als te doen gebruikelijk, voorbe
houden aan het befaamde
Schauspielhaus in Bochum in de
regie van Claus Peymann met in
de rol van evenwichtskunstenaar
Karl, Thomas Bernhards 'eigen'
acteur: de hoogbejaarde Bern
hard Minetti. Op diezelfde avond
bracht Maatschappij Discordia
dit stuk in het Amsterdamse
Mickery.
Zonder een van deze beide
voorstellingen gezien te hebben,
valt op grond van de toentertijd
verschenen theaterkritieken aan
te nemen, dat het Publieksthea-
ter met zijn recente 'Schijn be-
driegt'-versie zich duidelijk richt
naar de orthodoxe (want door
Thomas Bernhard zelf vrij gede
tailleerd voorgeschreven) re
gieopvatting en toneelbeeld van
de Duitse Peymann-enscene-
ring.
Dat is overigens geen verras
sing; Maatschappij Discordia is
een buitenbeentje en heeft in
haar nog korte bestaan een eigen
speelstijl en toneelvisie ontwik
keld, waaraan de te spelen stuk
ken (soms zelfs te zeer) onderge
schikt worden gemaakt.
Nu dus een jaar later ook in
Nederland een tekstgetrouwe
enscenering. Alleen al wat leef
tijd van de acteurs betreft, is het
Pu bliekstheater meer dan Dis
cordia in overeenstemming met
Bernhards werk. Ton Lutz en
John Kraaykamp sr. zijn als de
oudere artiest Karl en de even
oude Robert in dat opzicht ge
loofwaardiger. Bovendien heeft
Lutz een staat van dienst als ac
teur (die ook door Kraaykamp
weliswaar laat maar in hoog tem
po wordt opgebouwd), waarmee
hij de roem en faam benadert,
die bij de Duitse uitvoering een
acteur als Bernhard Minetti uit
straalt.
Want dit is acteurstoneel bij
uitstek: letterlijk en figuurlijk.
Kraaykamp speelt een mislukt
acteur, die de kroon op zijn car
rière, de rol van King Lear, niet
heeft kunnen bereiken. Als ar
tiest (ooit kon hij drieëntwintig
borden tegelijk draaiende hou
den) geeft Lutz af op acteurs, die
deze perfectie nooit halen en
door hem 'antikunstenaar' wor
den genoemd. Dat wil dus zeg
gen: de acteur als rol en de acteur
als thema.
Daarnaast biedt dit stuk de ac
teurs Lutz en Kraaykamp de mo
gelijkheid om te schitteren; juist
omdat het stuk in zijn hande-
lingsarme opbouw en ingewik
kelde taalniveau uiterst kwets
baar is en volledig van de vakbe
kwaamheid en persoonlijke uit
straling van de acteurs afhangt.
Zeer zeker bij Lutz, maar toch
ook bij Kraaykamp is men daar
voor aan het juiste adres en in
dat opzicht valt er dan ook te ge
nieten: van toneel als woord
kunst.
Dat heeft regisseur Ger Thijs
zich klaarblijkelijk tot doel ge
steld. Hij heeft zich daarbij
waarschijnlijk in navolging van
Claus Peymann vrij nauwgezet
aan Bernhards aanwijzingen ge
houden. Hetzelfde geldt voor het
decor van Tom Schenk, dat grote
overeenkomsten vertoont met de
beschrijving van het door Bern
hard bepaalde toneelbeeld in Bo
chum. Opvallend is hier het ge-
AMSTERDAM (ANP) - Er zijn bij
de gemeente Amsterdam zorgen
ontstaan over het tijdstip van ople
vering van het stadhuis/muziek
theater (Stopera) op het Waterloop-
lein en over de kosten ervan en met
name of die binnen het door de ge
meente ter beschikking gestelde
krediet van ongeveer 320 miljoen
zullen blijven. B en W van Amster
dam overleggen hierover al gerui
me tijd met de architecten, die de
directie over het bouwproject voe-
Wethouder E. Heerma van open
bare werken wilde over de aard
van de problemen gisteren weinig
kwijt, maar volgens architect C.
Dam gaat het erom dat er meer te
keningen moeten worden gemaakt
dan was voorzien. Hiermee zouden
enkele miljoenen gemoeid zijn.
Heerma wilde over dat bedrag
niets zeggen, behalve dat publika-
ties waarin gesproken wordt van
vijftig miljoen gulden uit de lucht
gegrepen zijn.
„Ook op de vraag wie schuld
heeft aan de problemen wilde hij
niet ingaan. De gemeente blijft vol
gens hem vasthouden aan de uit
gangspunten, „maar het is. moge
lijk dat andere commerciële partij
en daar anders over denken. Heer
ma zei dat er vooralsnog geen re
den is te melden dat het krediet
overschreden zal worden.
De architecten Dam en Holz-
bauer hadden in september 1984 al
een organisatiebureau ingescha
keld om meer zekerheid te krijgen
over de maatregelen en randvoor
waarden om de opleveringsdata
van de Stopera zo dicht mogelijk
bij het overeengekomen tijdstip te
laten plaatsvinden. Voor zowel het
muziektheater als het stadhuis
moet dat september 1986 zijn.
Oorspronkelijk had men ge
hoopt het muziektheater eind au
gustus van dit jaar te kunnen ople
veren en het stadhuis op 1 februari
1986. Vorig jaar kwam men tot de
conclusie dat dat niet haalbaar was
en verplaatste de datum voor beide
gedeeltes naar voorjaar 1986, wat
nu dus weer enkele maanden later
is geworden.
kunstelde perspectief, waardoor
de afmetingen iets onwerkelijks
krijgen en de spelers nog meer in
het middelpunt komen. Dat kan
ook iets onbeholpens krijgen;
bijvoorbeeld na de pauze, wan
neer Kraaykamp plaats moet ne
men in de relatief veel te grote
fauteuils: een schitterend gro
tesk beeld.
Thomas Bernhard is niet be
paald een publieksvriendelijk
auteur. Hoewel minder dan in
zijn prozawerk vraagt hij ook in
dit stuk het nodige uithoudings
vermogen. Het stuk duurt ander
half uur voor de pauze en daarna
nog eens een half uur. Toch gaat
het slechts over het bezoek van
Robert bij Karl op dinsdag en het
tegenbezoek op donderdag.
Beiden voeren gesprekken
over hun verleden en hun kun
stenaarsbestaan en mijmeren
over de dood, over ziektes en
over Mathilde, de onlangs overle
den vrouw, die in hun beider le
ven een belangrijke rol heeft ge
speeld. Eigenlijk bestaan deze
gesprekken meer uit elkaar af
wisselende monologen: dat is
slechts één van de aspecten van
de betekenisvolle titel: Schijn
bedriegt.
WIJNAND ZEILSTRA
Het Vocaal Ensemble Sfinx, o.I.v.
Michel Havenith, gaf zaterdag
avond, 19 januari, een concert in de
Lokhorstkerk. Er werden werken
uitgevoerd van o.a. Lassus, Monte
verdi, Purcell, Britten en Vaughan
Williams.
LEIDEN - De naam 'Sfinx'
roept meteen beelden op vol
mysterie en geladen spanning;
het vocaal ensemble 'Sfinx'
munt in zijn koorklank uit in hel
dere duidelijkheid en ontspan
nen muzikaliteit. Misschien is
deze ietwat raadselachtige naam,
naast het feit dat het koor niet
van Leidse bodem is, er debet
aan dat slechts een paar handen
vol koorliefhebbers kwam luiste
ren naar dit concert van hoog ni
veau.
Sfinx werd in november 1983
opgericht door de dirigent Mi
chel Havenith, die koordirektie
studeerde bij Frans Moonen. Het
is een klein ensemble, elke stem
soort telt vijf zangers. De leden
worden met zorg geselecteerd.
Het resultaat na één jaar is aan
zienlijk: ondanks het feit dat we
gens ziekte een tenor en een bas
ontbraken was de klankverhou
ding evenwichtig. De stemgroe
pen zijn bijzonder homogeen,
waardoor de klank glashelder en
doorschijnend was. Deze homge-
niteit beperkte zich niet tot de
stemgroepen op zich, maar er
was ook overeenstemming in
klank in de groepen onderling:
de toonvorming was direct en
strak; de klinkers werden helder
en zonder overbodige kleuring
gezongen. Alleen op de me
deklinkers zijn wat kritische aan
tekeningen te maken; vaak onge
lijk, soms te dik of verkeerd
(vooral in de Engelse teksten).
Sfinx schitterde met name in
het gedeelte na de pauze: Engel
se koormuziek. De dirigent Mi
chel Havenith voelt deze muziek
kennelijk uitstekend aan, want
zijn koor staat met zichtbare ze
kerheid prachtige sferen te schil
deren, zoals in 'The Prince of
Sleep' van Elgar, waar de een
zaamheid van het 'Lovely in a lo
nely place' nog secondenlang
bleef hangen in de ruimte. Voor
al in de verstilde passages ('The
evening primrose' van Britten!)
bouwde Havenith een ontspan
nen spanning op die je kippevel
bezorgde.
Wanneer er meer dynamische
expansie geëist werd, was de
overtuigingskracht minder,
maar dit zal wellicht groeien in
het romantische oeuvre dat
Sfinx nu in studie heeft.
ELLEN LOOYESTIJN.
Poppentheater Tandarica met 'Ninl-
gra en Aligre'. Gezien op vrijdag 18
januari in de Leidse schouwburg.
LEIDEN - Tandarica uit Roeme
nië is niet zomaar een poppen
theater. Het is een groep met een
lange traditie, die in 1978 vanwe
ge haar vakmanschap met de Ne
derlandse Erasmusprijs werd on
derscheiden. Ze noemen zichzelf
een poppen- en marionettenthea
ter, want beide vormen van pop
pentheater worden bij hen door
elkaar gebruikt. Alle poppen
staan op stokken; hun 'lichaams-
'delen worden met stokken be
wogen, maar vaak ook met de
hand. Ze zijn daardoor heel be
weeglijk, en gebruiken niet al
leen de breedte, maar ook de
hoogte van de kast.
Bij Tandarica geen poppen die
levensgroot worden en van ach-
Poppentheater Tandarica uit Boekarest
Achter schot begint jungle
ter de kast tevoorschijn komen,
zoals je dat vaak bij het moderne
poppentheater in ons land ziet,
maar de authentieke illusie van
een wereld achter het houten
schot. Geen eigentijds verhaal
met kritische inslag, maar een
sprookje van alle tijden.
Eind goed, al goed. Al ziet het
daar eerst niet naar uit. Want
achter het houten schot begint
de jungle; daar wonen lispelende
slangen, zeven gemaskerde
rovers en een fabeldier, dat ei
genlijk uit wel vijf andere dieren
bestaat. Maar ook een papegaai
die kan toveren en die het tijger
tje Aligre helpt bij de speurtocht
naar zijn vriendinnetje Ninigra,
die door de kattenkoningin
Miaulane gevangen wordt ge
houden. Die koningin heeft de
hebbelijkheid tijgers in fattige
katjes te veranderen en die ver
volgens te verkopen.
Als Aligre eindelijk Ninigra
vindt, heeft de kattenkongin
haar al duchtig onder handen ge
had. Hij herkent haar zelfs niet
eens in het klaaglijk miauwende,
roze katje, dat luistert naar de
naam Nitigra. Maar tegen echte
liefde is geen tovenarij bestand;
want als Aligre haar spraakge
brek hoort, begrijpt hij dat zij
zijn goudgele kameraadje is, en
niemand anders. Nu is het de
beurt aan de kattenkoningin om
benen te maken; haar spinnende
poesjes veranderen op slag in de
brullende tijgers van weleer.
Het is jammer dat de voertaal
Duits is. Voor kinderen is de
voorstelling daardoor nauwelijks
te volgen, want de verwikkelin
gen van de poppen kunnen het
niet zonder tekst stellen. Maar
het spel is van een hartverwar
mend vakmanschap; de golven
de sluipgang van de tijgertjes, de
aanstellerige pasjes van de poe
zen en de harkerige poten en
wendbare nekken van de struis
vogels, het is allemaal raak ge
troffen. Na afloop bleek dat er
dan ook wel negen spelers in
eendrachtige samenwerking
achter de kast bezig waren ge
weest.
ARIEJAN KORTEWEG
AMSTERDAM (ANP) - Veel belangrijke schouwburgen in het land heb
ben niet meer het geld om vrije produkties te kunnen garanderen als
toneelvoorstellingen, musicals, cabaret en kleinkunst. De producenten
kunnen niet altijd zowel het ondernemersrisico als het exploitatierisico
dragen van de speelbeurten in het land. Uitkoopsommen dienen dit laat
ste risico te dekken, zoals vóór de herverdeling van de gelden voor po
diumkunsten mogelijk was.
Dit heeft de Vereniging van Theater- en Televisieproducenten (VTP)
aan minister Brinkman van welzijn, volksgezondheid en cultuur, de ka
merleden en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) geschre
ven. Ze constateert dat bedoelde schouwburgen onvoldoende geld heb
ben voor afname van theaterprodukties buiten het gesubsidieerde cir
cuit. Ongeveer zestig procent van het Nederlandse theateraanbod wordt
verwezenlijkt door de vrije producenten, die merendeels in de VTP zit
ten.
Medewerkers laken filmencyclopedie
AMSTERDAM (ANP) - Enkele re
dacteuren van de enige speelfil
mencyclopedie in ons land hebben
hun medewerking aan deze uitga
ve stopgezet. Een van de redenen
is dat het in de eind vorig jaar ver
schenen tweede editie nog altijd
„wemelt van fouten", aldus Jan
Doense, een van de opgestapte
filmkenners. De opzeggers klagen
daarnaast over de kwaliteit van het
boek zelf („slecht papier") en over
het feit dat hun kopij lang niet al
tijd is meegenomen.
De filmencyclopedie van uitge
verij Rostrum in Haarlem ver
scheen voor het eerst in 1982, vol
gens de opzeggers in een oplage
van 35.000 exemplaren. Het boek
wordt voor een belangrijk deel uit
gegeven in licensie: veel gegevens
zijn overgenomen uit een soortge
lijk Amerikaanse naslagwerk.
Uitgever Robert Hofman ver
klaart het vertrek van de redacteu
ren te betreuren maar er niet erg
over in te zitten. Hun medewer
king was betrekkelijk, het is een
internationaal boek, aldus Hof
man. Hij erkent dat de tweede edi
tie veel fouten bevat. Hofman wijt
dit aan automatiseringsproblemen,
die tegen de tijd dat de derde editie
verschijnt (in 1986) verholpen zul
len zijn.
Volgens Doense zijn behalve hij
zelf vier redacteuren opgestapt.
Erique Rebel, Ab van Ieperen, Ro
bert Eekhof en Fred Bredschney-
der. De Haarlemse uitgever zegt
van slechts drie van hen te hebben
gehoord van onvrede.
'Schijn bedriegt' van Bernhard bij Publiekstheater
Rita Reys: professionele aanpak.
