'Wij zijn het
gewone kerkvolk'
'China wil meer handel'
Beroep op Wereldraad voor steun aan kerk Etiopië
Nieuwe ICTO-voorzitter Janssen van Raay:
PISr1
■tij
Kamerdelegatie verwijt
Arubanen 'potverteren'
Van den Broek na bezoek:
PAGINA 6
MAANDAG 21 JANUARI 1985
3* ;r~»j-' «SÉ
ROTTERDAM - Mr. J. L. Jans
sen van Raay, Jim voor z'n vrien
den, komt over als een joviaal
mens. Het type levensgenieter
dat nooit te beroerd is om een
rondje weg te geven. Woensdag
16 januari is er precies de dag
voor. Want Janssen van Raay is
president-commissaris van de
pensioenverzekeringsmaat
schappij Metallicus in Rotter
dam. En dat bedrijf bestaat 65
jaar, een jubileum dat met perso
neel, relaties, burgemeester en
staatssecretaris, wordt gevierd in
de Rotterdamse Doelen. Com
pleet met royaal koud buffet en
een 'geestige Vlaamse hoogle
raar' erna.
Daarvoor zijn we échter niet
naar de Doelen gekomen. Jans
sen van Raay is sinds kort ook de
nieuwe voorzitter van het ICTO,
het Interkerkelijk Comité voor
Tweezijdige Ontwapening. Het
ICTO fungeert al vijf jaar als de
niet-offïcieel door de kerken er
kende tegenhanger van het In
terkerkelijk Vredesberaad (IKV).
"Deze jonge vredesbevorde-
raar staat voor niets", grinnikt de
52-jarige nieuwbakken voorzitter
als de fotograaf hem vraagt even
in de vrieskou op het plein voor
de Doelen te poseren. Janssen
van Raay is goedgemutst, want
de publiciteit weet hem te vin
den. Interviews voor kranten, ra
dio, en televisie, het kan niet op.
En daar gaat het hem om, want
het ICTO moet beter over het
voetlicht komen. Zoals hij zelf
zegt: "Ik ben voor een meer aan
public performance".
Janssen Van Raay moet wel
haast een veelzijdig man zijn. Po
litiek gevormd in de voormalige
Christen-Historische Unie, lid
van het CHU-partijbestuur en
vier jaar lang in Straatsburg Eu
roparlementariër voor het CDA,
waar hij zich onder meer met vei
ligheidsvraagstukken bezig
hield. Maar ook werkgever, ad
vocaat, en lid van de Federatie-
raad FNV vanwege zijn voorzit
terschap van de Vereniging van
Contractspelers in het betaalde
voetbal. Daarnaast actief in het
kerkelijk leven: lid van de bege
leidingscommissie vredesvraag
stukken van de Lutherse kerk in
Nederland en namens de Luthe
ranen lid van de internationale
sectie van de Raad van Kerken.
Oorlog
Het ICTO was na vijf jaar be
trekkelijke anonimiteit hard aan
een 'gezicht' toe. De publicitaire
schijnwerpers richtten zich im
mers voornamelijk op het IKV,
dat honderdduizenden op de
been wist te brengen tegen de
kernwapens. En kwam er eens
wat los uit ICTO-kringen, dan
waren het de weinig genuanceer
de geluiden van de onverbeterlij
ke prof. Alting von Geusau, die
IKV'ers en andere vredesactivis
ten nog net niet op de loonlijst
van Moskou plaatst.
Janssen van Raay wil van dat
imago af. "Toen mij werd ge
vraagd om voorzitter van het IC
TO te worden, heb ik hartgron
dig en volmondig ja gezegd. Van
wege het belang van de vrede en
het behoud van de vrede als prio
riteit nummer 1. Vanwege ook de
funeste invloed die de bij het
IKV aangesloten en door mij wel
anit-nucleair genoemde kerken
uitoefenen. Ik twijfel niet aan
hun goede trouw, maar zij berei
den de volgende oorlog voor".
Gespierde taal. Janssen Van
Raay is er niet vies van. Wanneer
hij een pittige Franse sigaret
krijgt aangeboden, zegt hij om
het onderscheid tussen daad
krachtige mannen en twijfelende
welzijnswerkers even te onder
strepen: „Ik rook nooit, maar als
ik rook, dan een zware tabak. En
zo is het ook met m'n voorzitter
schap van het ICTO. Ik ga er
meteen hard tegenaan".
Dat het ICTO vooral geboren is
uit anti-gevoelens, anti-links, an-
ti-IKV, anti-pacifistisch, anti-
eenzijdige ontwapening, be
strijdt de nieuwe voorzitter he
vig. "OK, het ICTO was een reac
tie op de politiek van eenzijdige
ontwapening die de kerken zijn
gaan voeren. Maar ik verzet me
tegen het woord anti. Ik erken de
pacifistische traditie in Neder
land als een integere en legitieme
traditie. Ik verzet me ertegen, en
zo ben ik ook niet, dat het ICTO
een anti-IKV-club zou worden".
Chamberlain
Maar erg overtuigend komt dat
niet over. Even later zegt Jans
sen Van Raay: "Er zou geen en
kele rol voor mij zijn weggelegd,
ware het niet dat er een bewe
ging is opgestaan naar het voor
beeld van de dertiger jaren. Toen
werd, met succes, ook eenzijdige
ontwapening bepleit. Toen
mocht ook geen vijandbeeld, van
Hitier, worden gecreëerd. Denk
aan Chamberlain, de bonafide
Britse premier en (na de bespre
kingen met de Nazi's in Mün-
chen in 1938; red.) zijn 'peace in
our time'. Zo'n beweging is er nu
door
Hans Geleijnse
De Chamberlains, zo vervolgt
hij, hebben het nu in de kerken
voor het zeggen. Lutheranen, ge
reformeerden, hervormden,
doopsgezinden worden alle via
het IKV overgoten met de ideo
logie van de eenzijdige ontwape
ning. "Vrede en gerechtigheid
zijn thema's voor de kerken.
Maar de vredestheologieën zijn
verschillend. Dus toen de kerken
bij het ontstaan van het IKV zijn
gaan zeggen: daar moeten we
ons over beraden, heb ik dat toe
gejuicht".
Niet voor lang. Toen het IKV
in 1982 adviseerde niet op CDA
of WD te stemmen was voor
hem het 'toppunt van ergernis'
bereikt. "Op dat moment heb ik
me bij het ICTO aangesloten.
Van een 'beraad' was immers
geen sprake meer. Er werden
eenzijdige politieke stellingna-
mes ingenomen. Beraad moet er
zijn, maar dan moeten de Chur-
chills en de Chamberlains met el
kaar praten. Zo is het niet, de
laatste categorie maakt nu ge
woon de dienst uit".
Leden
Waar het op aankomt, vervolgt
hij, is dat de kerken blijven wei
geren het ICTO te erkennen.
Janssen van Raay wil niet zozeer
het IKV eruit, als wel het ICTO
erin. "Ik heb meer betalende le
den dan Faber. Die demonstran
ten zeggen mij niets, dat was on
kerkelijk links wat de straat op
ging", roept Van Raay op de hem
vraag of hij ook in staat zou zijn
een half miljoen mensen naar
Den Haag te krijgen om te de
monstreren vóór de kruisraket
ten.
"Wij zijn het gewone kerkvolk,
niet de eliteclub van het IKV.
Daar wordt de voorzitter be
noemd, ik ben gekozen. En dat
gewone kerkvolk heeft twee uit
gangspunten: de verantwoorde
lijkheid voor het veiligheidsbe
leid berust bij de overheid en
twee, ik zeg het maar hard, de
overheid heeft het recht geweld
te gebruiken om te voorkomen
dat het recht van de sterkste gaat
heersen. Eenzijdige ontwape
ning betekent regelrechte capi-
tulatiepolitiek".
"Onze basisbeweging, de ge
wone kerkgangers, ergerde zich
eraan dat het IKV een linkse ac
tiegroep werd. Ons geluid wordt
niet gehoord. En dat is toch het
geluid van mei 1940, van mijn va
der die is gesneuveld op de Greb-
beberg, het geluid van de Java-
zee, het geluid van Chamberlains
i*
Christelijk
Als hij hoort, dat zijn intervie
wer een zeer degelijk-gerefor-
meerde opvoeding achter de rug
heeft, veert Janssen van Raay
verheugd op. "Ha, eindelijk een
christen. En dus het verhaal van
Jezus, de ene en de andere wang.
U ziet twee soorten christenen
optreden? Nou, naar mijn me
ning wordt in de moderne theo
logie de boodschap van de bijbel
'hebt u naaste lief, geen geweld
met geweld vergelden', verwart
met de plicht van de staat".
"Als mijn zoon van zestien
door een dronken onverlaat
wordt doodgereden, dan zegt het
nieuwe testament tegen mijn
vrouw en mij: vergeef het hem.
En dan beschouw ik het als de
hoogste beantwoording van mijn
christelijke plicht, als ik het kan
opbrengen, dat gebod van de ene
en de andere wang na te komen.
Maar de staat, meneer Geleijnse,
de staat zegt niet ik vergeef die
man. De staat vervolgt".
De vakbondsbestuurder,
wiens leden elkaar bij voorkeur
op de dag des Heren naar het le
ven staan ("Ja, maar dan gebrui
ken ze geen wapens"), streeft, zo
zegt hij, naar hetzelfde doel als
Faber en de zijnen: vrede. "Maar
de mens is gebrekkig en de wa
pens die hij moet hanteren om de
vrede te handhaven zijn onsym
pathiek. Wij handelen zo'n beetje
op een manier waarvan wij den
ken dat die in overeenstemming
is met het werk van God".
"Maar het IKV, ja, dat opereert
alsof het Koninkrijk Gods al op
aarde is gevestigd. En alles wat
theologisch is aan het ICTO zegt:
laat dat nou maar aan God zelf
over". De Russen, zo blijkt uit
zijn relaas, kunnen door de over
heid, die volgens Genesis 9 en de
uitleg die ICTO-theoloog ds.
Kwast daaraan geeft „bloed met
bloed mag vergieten", niet met
christelijke naastenliefde tege
moet worden getreden.
"Moskou kent alleen de taal
van kracht. Reagan heeft gelijk
gekregen en Faber ongelijk. Fa
ber zei, als we doorgaan met
plaatsen, praten de Russen niet
meer. De Amerikanen lapten dat
terecht aan hun laars en ver
sterkten hun defensie.4 En de
Russen zijn toch naar Genève ge
komen, er wordt toch gepraat.
Want die positie van kracht ver
staan ze. En meneer Faber zou
nu toe moeten geven, dat hij on
gelijk heeft gehad. Dat doet hij
niet en dat neem ik hem kwalijk.
Ik zou mijn ongelijk ook erken
nen, wanneer de Russen wel op
eenzijdige stappen van het Wes
ten zouden reageren".
OSL
Janssen Van Raay erkent vol
mondig dat van zijn ICTO weinig
meer is te verwachten dan onder
steuning van de NAVO. De vraag
is, of de boodschap van het ICTO
erg zal aanslaan bij de christenen
van het midden, die zich niet
thuis voelen bij het IKV, maar
evenmin veel voelen voor het als
uiterst rechts geldende ICTO.
Janssen Van Raay wenst dat
rechtse etiket niet. Maar de voor
malige Europarlementariër rea
geert wat ongemakkelijk als hem
wordt gevraagd naar de banden
tussen ICTO en het Oud-Strij
ders Legioen van Zuid-Afrika-
supporter annex socialistenhater
en -vreter Prosper Ego.
Het OSL heeft ook heel wat pro
pagandistische arbeid in het IC
TO gestoken. Janssen Van Raay:
"Onze organisaties hebben een
gemeenschappelijk segment. Bij
het OSL zitten oud-militairen en
christenen, die ook zijn aangeslo
ten bij het ICTO. Als deze men
sen geharnaste taal en harde ac
tie willen, moeten ze bij Ego zijn.
Maar als ze de taal van verzoe
ning willen, het vredelievende
gebaar, moeten ze naar mij kij
ken. Ik ben immers niet de voor
zitter van een militaire, maar van
een christelijke organisatie".
Noteringen van maandag
21 januari 1985
(tot 12:30 uur)
SK =sl
NG =oi
AANDELEN
binnenland
doorlopend
365.00
105 90
273.00 275.0C
735.00
92800.00
8850.00
10000.00
180.00 180 00
4510008 -
1590 00
135 20 139.50
127 00 125.001
12030 12040
260 00 257 00
246.00 247 00
beleggingsinst.
OBLIGATIES
staatsleningen
136.70
11660 116.6C
bg8'£84ll-09 108.10
>1082-89 10690
9'£83-93 106 50
99 70+
107 60
10570
10600
106.00
nwb8'£ 84-04 108
phi 4 84-94 83
php 8% 83-93 105.
pandbrieven
8'£ 84-92 102.65
indices e.d.
indices (a.n.p.-c.b.s)
Industrie 153.5
Sch - l.vrt 194.7
Alg lokaal 175 8
obl.index/eff.rend.(c.b.s.)
Staatsleningen 7 23
7.39
- 5-8 jaar
BNG leningen 7.37
Bankleningen 7,36
Pandbneven 7.50
Goud en zilver
Goud onbewerkt: 35200-
35700.
Zilver onbewerkt:
685.755.
Beursover-
zicht
Record op Damrak
kenmerkt door
delijke stemming. Ook de
kleine verliezen die bij de
start van de handel hier en
daar nog werden geleden
konden tijdens de beurs
praktisch overal worden
weggepoetst. Bij diverse
fondsen was de stijging zo
danig dat zelfs nieuwe
koersrecords konden wor
den aangetekend.
Unilever kwam bij de inter
nationale aandelen als
beste uit de bus en met een
winst van ongeveer f 3,50
werd een nieuw topniveau
bereikt. Ook d.e andere in
ternationals trokken wat
aan, .waarbij Hoogovens
bijvoorbeeld krap een gul
den opliep.
De banken gingen alle
vooruit, mede door uitspra
ken van de Rabo-bank dat
de toevoegingen aan de
stroppenpot hun top nu wel
hebben bereikt. Ook de
verzekeraars deden het
goed en in die sector kwam
Nationale Nederlanden op
een recordnotering. De hy
potheekbanken konden
een deel van de vorige
week geleden verliezen
goedmaken.
Ahold en Gist-Brocades la-
-gen, mede door buiten
landse vraag, uitstekend in
de markt met winsten van
rond de drie gulden.
WILLEMSTAD (GPD) - De Nederlands-Antilliaanse commissie die de
staatkundige verandering voor de 'status aparte' van Aruba begeleidt, wil
op korte termijn duidelijkheid over de dekking van de enorme financiële
tekorten op dit eiland.
„In mei is de Arubaanse overheidskas leeg", zo signaleerde de voorzit
ter van de commissie, prof. J. Kapteyn. „De komende maanden moet het
Nederlandse parlement beslissen over de wijziging in het Statuut van het
Koninkrijk. Dan zal toch duidelijk moeten zijn hoe de gigantische begro
tingstekorten van 40 tot 50 procent gedekt moeten worden".
Minister De Koning (Antilliaanse zaken) heeft al begrotingshulp voor
Aruba toegezegd, maar verklaarde dat dit dan binnen het plafond voor de
ontwikkelingshulp aan de Antillen moet vallen.
SJANGHAI (GPD) - Minister Van
den Broek van buitenlandse zaken
acht de kans gering dat de afwik
keling van de onderzeeboot-affaire
met Taiwan de verhoudingen tus
sen Nederland en China opnieuw
zal verpesten. De bewindsman zei
dit aan het eind van zijn succesvol
le bezoek aan de Volksrepubliek
China. Vandaag reist het gezel
schap door naar Pakistan.
Het bezoek heeft volgens Van
den Broek in het teken gestaan van
de verbeterde betrekkingen. In fe
bruari 1984 werden de diplomatie
ke betrekkingen weer op het oude
niveau hersteld, nadat ze enkele ja
ren op een dieptepunt waren door
de leverantie van twee onderzeeërs
door RSV aan Taiwan.
Voor Nederland is de hernieuw
de vriendschap met China om ver
schillende redenen van belang:
"Politiek gezien is het land met
zijn één miljard inwoners en zijn
permanente zetel in de Veilig
heidsraad van de Verenigde Naties
niet weg te cijferen. Economisch is
het van belang vanwege de
groeiende afzetmogelijkheden, ze
ker na de hervormingen van de
economie die onlangs zijn afgekon
digd. Die geven ook voor het Ne
derlandse bedrijfsleven nieuwe
mogelijkheden", aldus Van den
Broek.
De Chinese machthebbers reke
nen op een groei van de handel met
Nederland in de komende jaren
met zo'n twintig tot dertig procent
per jaar. De belangstelling gaat
vooral uit naar handel waarbij
overdracht van kennis plaatsvindt.
Onder meer Philips, dat onlangs
een kantoor in Peking heeft ge
opend, Boskalis, Fokker en IHC
(baggerwerken) zijn geïnteresseerd
in zaken met de tweede communis
tische grootmacht. China wil heeft
ook veel belangstelling voor
URENCO, het uranium-verrij-
kingsbedrijf in Almelo en heeft
zelfs al contact opgenomen met de
regeringen van West-Duitsland en
Groot-Brittannië, Nederlands'
partners in het ultracentrifuge-pro
ject. Een probleem is dat China het
non-proliferatieverdrag (tegen de
verspreiding van kernwapens) niet
heeft ondertekende omdat het dit
discriminerend acht. Het land is
onlangs echter wel lid geworden
van het IAEA, het interationale
atoombureau dat regels heeft op
gesteld voor het militaire gebruik
van produkten van kerncentrales.
Vandaag reist de minister door
naar Pakistan. Daar zal hij onder
meer president Zia UI Haq ont
moeten en naar een Afghaans
vluchtenlingenkamp gaan.
Etiopisch-orthodoxe
geestelijke Getaneh Bogale heeft
in Veldhoven - waar de afdeling
'Gerechtigheid en dienst' van de
Wereldraad van Kerken een
week bijeen was een hart
stochtelijk beroep op de Wereld
raad gedaan voor steun aan het
hulpprogramma van zijn kerk.
Hij vroeg zowel om de oprichting
van een speciale werkgroep die
zich met de honger in zijn land
moet bezighouden, als om vrij
willigers en financiële steun.
De Nederlander Nico Keule-
mans, staflid van de Wereldraad
voor hulpverlening, maakte be
kend, dat de raad van plan is op
korte termijn ongeveer f. 70 mil
joen te besteden aan de bestrij
ding van de hongersnood in Etio
pië.
- Het Wereldraad-programma
tot bestrijding van het racisme
gaat morele steun verlenen aan
de onafhankelijkheidsstrijd van
de Kanaken, de oorspronkelijke
bewoners van de eilandengroep
Nieuw-Caledonië (ten oosten van
Australië, boven Nieuw-Zeeland,
in de Grote Oceaan). Dat bericht
te de Nieuwzeelander ds. Hone
Kaa, die namens dit fonds van de
Wereldraad verantwoordelijk is
voor het gebied Australië,
Nieuw-Zeeland en de Stille
Zuidzee, de afgevaardigden in
Veldhoven. "Het koloniale be
wind van de Fransen is duidelijk
racistisch van aard", zei hij.
De Wereldraad zal de ko
mende zomer een discussiestuk
bespreken over het beleid inzake
mensenrechten. In dat docu
ment komt te staan op grond van
welke criteria de Wereldraad
zich met concrete gevallen bezig
houdt, welke methoden daarbij
worden gebruikt en hoe het sa
menspel met kerken in de be
trokken landen en regio's ver
loopt.
Over de inhoud van het stuk
zei professor Theo van Boven,
voorzitter van de afdeling inter
nationale zaken, alleen, dat de
Wereldraad een profetische taak
heeft inzake de mensenrechten,
maar daarbij 'pastorale metho
den' hanteert
De oud-hoogleraar Berkhof
en dr. Van den Heuvel (tegen
woordig Vara-voorzitter) moes
ten de buitenlandse afgevaardig
den in Veldhoven voorlichten
over de kerkelijke situatie in ons
land. "Wij zijn niet langer een
land van klompen, molens, tul
pen en machtige kerken, maar
van industrieën, welvaart en een
hoge onkerkelijkheid", zei Berk
hof. Dat laatste schreef hij toe
aan het individuele karakter van
de Nederlander. Er is hier een
diepe verdeeldheid over de op
dracht van de kerk, vooral over
de verhouding tussen geloof en
politiek.
kerken bestaat over ólles grote
verdeeldheid". "Misschien ver
liezen de christenen maatschap
pelijk nog eens zoveel aanzien,
dat zelfs degenen die in onze sa
menleving aan het kortste eind
trekken de boodschap zullen
herkennen. Zolang dat niet het
geval is, zijn we nog niet in het
beloofde land". Van den Heuvel
sprak over ledenverlies en ver
grijzing van de kerken, "hoewel
we zondags toch nog altijd meer
mensen trekken dan de voetbal
stadions. Maar waar het om gaat
is, wat God met onze verdeelde
kerken doet"
En Van den Heuvel: "In onze IKV. De commissie voor de
bestudering van het oorlogs-
vraagstuk van de Gereformeerde
Kerken in Nederland heeft dr. J.
van Putten, hoogleraar politico
logie aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam, benoemd tot verte
genwoordiger van deze kerken
in het Interkerkelijk Vredesbe
raad (IKV). Het is de bedoeling,
dat Van Putten Ben ter Veer gaat
opvolgen als voorzitter van het
IKV. Ter Veer zal in de vergade
ring van de IKV-campaganeraad
op 23 februari het voorzitter
schap overdragen.
Paus. De stichting 'In de
Rechte Straat' maakt in een open
brief aan de koningin bezwaar te
gen haar voorgenomen ontmoe
ting met de paus. "Het pausdom
is de meest absolute vorm van
dictatuur", schrijft de stichting,
waarvan ex-rooms-katholieken
lid zijn en de vroegere priester
dominee H. J. Hegger predikant
directeur is.
