Kou-Kleumers
en Blauw-Betalers
Kolonel
aandeel
ontkent
moord
m
Sowjet-Unie vindt nieuwe held
Yiljoen hekelt Kennedy
Zweedse regering
gelast onderzoek
Neem Hollandse
winters niet
langer voor lief
Stalin sta-in-de-weg bij herdenking bevrijding
ZATERDAG 12 JANUARI
Tijdens proces-Popieluszko
TORUN, 11 jan (AP) - In het proces in verband met de moord op de Poolse priester Jerzy
Popieluszko heeft de hoogste van de vier verdachte officieren van de binnenlandse vei
ligheidsdienst, kolonel Adam Pietruszka, gisteren ontkend pogingen in het werk te heb
ben gesteld om de misdaad in de doofpot te stoppen.
Pietruszka wordt aanzetten tot de
ontvoering van en de moord op de
populaire priester ten laste gelegd.
Hij ontkende deze aanklachten
donderdag, en zei dat medever
dachte kapitein Grzegorz Pio-
trowski zich aan 'laster' schuldig
had gemaakt door hem de moord
in de schoenen te schuiven.
Gisteren werd hij echter door rech
ter Jurand Maciejewski onder
druk gezet over zijn handelingen in
de dagen na de verdwijning van de
priester. Hij zou in die tijd pogin
gen hebben ondernomen om de
sporen van zijn drie ondergeschik
ten uit te 1
Toestand leden
RAF ernstig
HANNOVER/STUTTGART (AP) -
De toestand van zeven leden van
de Rote Armee Fraktion (RAF), die
sinds begin december in Westduit-
se gevangenissen in hongerstaking
zijn, is ernstig en is sommige geval
len zelfs zorgwekkend. Dat hebben
de ministers van de verschillende
Duitse deelstaten gisteren ver
klaard. De gevangen RAF-leden ei
sen erkenning van hun status als
'politieke gevangenen'.
ADVERTENTIE
EEN VERTROUWD ADRES
mWJL4UïlML
VONDELLAAN 45,
2332 AA LEIDEN.
TELEFOON071 - 76 93 03
FUSTWEG 2,
HOEK OUDE WEG,
2031CJ HAARLEM.
TELEFOON023 - 3192 88.
Alleen bedrijfswagens.
RIJNSBURGERWEG132,
2231 AG RIJNSBURG.
TELEFOON01718 - 2 25 00.
HOOFDSTRAAT 81,
2171 AS SASSENHÉIM.
TELEFOON02522 -19124.
GOUWESTRAAT 60A,
2407 BC ALPHEN A/D RIJN.
TELEFOON01720 -7 5155.
BINNENWEG 2-4,
2411 NA BODEGRAVEN.
TELEFOON: 01726-19341.
Alleen bedrijfswagens.
Pietruszka zei gisteren dat hij des
tijds „niet kon geloven" dat zijn
ondergeschikte, kapitein Grzegorz
Piotrowski, bij de affaire was be
trokken. Dit zou de houding van de
kolonel aan het begin van het on
derzoek verklaren.
„Ik kon me niet voorstellen dat het
ministerie een misdadigersnest
zou zijn", aldus Pietruszka tegen
over de rechters. Dit ondanks de
storende toevalligheden betreffen
de Piotrowski. Ook kon hij zich
niet indenken „dat een medewer
ker van het ministerie van binnen
landse zaken, belast met het doen
naleven van de wet, bij zo'n affaire
betrokken zou zijn".
Zo zou de kolonel op 20 oktober,
een dag naar de moord, eerst heb
ben geloofd in een „provocatie te
gen de politie", toen hij hoorde dat
er op de plaats van de ontvoering,
in Bydgoszcz, een politie-insigne
was gevonden. Zijn superieur, ge
neraal Zenon Platek, die sindsdien
uit zijn functie is ontheven, had
hem meegedeeld dat een auto,
waarvan de nummerborden in
Bydgoszcz waren gesignaleerd,
zich op het parkeerterrein van het
ministerie bevond. Nadat hij Pla
tek had verteld dat dat de auto van
Piotrowski was, had de generaal
Eerder had de kolonel voor de
rechters verklaard dat de beschul
diging berustte op de laster van
Piotrowski en ontkend ooit bevel
te hebben gegeven tot het gebruik
van geweld tegen de priester. De
drie andere beklaagden hebben al
len ontkend dat de moord van te
voren was beraamd. De operatie
was volgens hen bedoeld om de
priester te intimideren.
Gaswolk teistert Karlskoga
STOCKHOLM (Reuter/UPI) - De Zweedse regering heeft
een onmiddellijk onderzoek gelast naar het ontsnappen
van 30 ton gifgas uit een fabriek van explosieven. De gas
wolk dreef donderdagavond over de stad Karlskoga maar
veroorzaakte slechts lichte verwondingen. Gisteren her
nam het leven weer langzamerhand zijn normale gang.
Een ploeg van het ministerie van
defensie bezocht de 240 kilometer
ten westen van Stockholm gelegen
plaats voor een onderzoek naar het
incident, waarvan de oorzaak nog
niet bekend is. Gisterochtend hing
boven de stad, een belangrijk c
de verantwoordelijkheid voor het
incident aanvaardt en een eigen
onderzoek naar de toedracht ervan
is begonnen. Carlsberg verklaarde
met nadruk dat de schade beperkt
is en dat Bofors, de belangrijkste
werkgever in de stad, goed i
trum voor de wapenindustrie, nog zekerd tegen dergelijke calamitei-
s op touw gezet door kapitein
Senator pleit voor vrijlating Mandela
KAAPSTAD (AP/Reuter) - De
Amerikaanse senator Edward Ken
nedy heeft gisteren tijdens zijn be
zoek aan Zuid-Afrika een dringend
verzoek gedaan om de zwarte lei
der Nelson Mandela vrij te laten.
lijke bevolking te decimeren of he
lemaal uit te roeien'. Viljoen wees
daarbij op het lot van de Noorda-
merikaanse indianen die nu, 'te
ruggebracht tot een kleine bevol-
dikke witte damp. Maar i
ners zeiden later dat dat de gas
wolk begon te verdwijnen.
In het centrum bleven kantoren,
winkels en scholen gesloten terwijl
politieagenten met gasmaskers op
patrouilleerden in de verlaten, be
sneeuwde straten. De inwoners
werd geadviseerd binnen te blijven
met de deuren en ramen goed ge
sloten.
Lek
Hoewel de staatsradio meldde
dat het lek was gedicht, vertoonde
de Zweedse televisie nog beelden
van witte gaswolken die werden
uitgebraakt door de kruitfabriek
Kemi Nobel, een bedrijf van de
Zweedse wapengigant Bofors. Het gering heeft Syné verzocht om uit
ontsnapte gas
Kennedy legde na het gesprek
met Viljoen geen verklaring af.
0i kwiksubli
maat dat wordt gebruikt bij het Alois Brunner. Dit
produceren van nitraten die nodig een woordvoerder
zijn voor explosieven.
ten. Op de vraag of de onderne
ming schadevergoedingen zal be
talen zei hij: „We doen zoveel we
kunnen".
De politie heropende later de
hoofdweg naar Stockholm die don
derdagavond voor het verkeer
werd gesloten nadat alarm was ge
slagen. In de buitenwijken open
den de winkels hier en daar weer
hun deuren.
Bonn vraagt om
uitlevering Nazi
BONN (DPA) - De Westduitse
levering van dej>orlogsmisdadiger
gisteren door
n het ministe-
justitie in Bonn bevestigd.
Hij deed dit na een bezoek aan de
x luuuworu „co, liaia gCllclaai Pollsmoor-gevangenis. De nu 66-
hem gevraagd de nummerborden jarige Mandela werd in 1964 tot
de auto te halen opdat deze
niet zouden worden gevonden. Dit
bevel had tot doel misbruik te
voorkomen, zodat het onderzoek
in rust kon plaatsvinden, aldus
Pietruszka. (w.v.)
Geschokt
Toen Piotrowski, na enkele malen
door Pietruszka te zijn onder
vraagd over het lot van Popielusz
ko, zei dat „de priester misschien
in de Vistula dreef', had de kolonel
deze belangrijke informatie niet
doorgegeven aan de speciale on
derzoekscommissie, die was opge
zet door de minister van binnen
landse zaken, Czeslaw Kiszczak.
„Ik was geschokt, maar ik dacht
dat het een grap was", aldus Pie
truszka.
Voor de kolonel is de hele zaak op
touw gezet door Piotrowski, die hij
heeft beschreven als „dynamisch",
maar de vervelende „neiging heeft
acties op eigen houtje te onderne
men" en die zich soms op de rand
van de ongehoorzaamheid be
geeft".
Piotrowski en de twee politie-luite-
nants Waldemar Chmielewski en
Leszek Pekala worden beschul
digd van ontvoering en moord met
voorbedachten rade. Pietruszka
levenslange gevangenisstraf
oordeeld op verdenking van sabo-
tage-activiteiten en pogingen tot
omverwerping van het blanke min
derheidsregime in Zuid-Afrika.
Gerrit Viljoen, de Zuidafrikaan-
se minister van samenwerking,
ontwikkeling en onderwijs, hield
Kennedy gisteren voor dat 'de
Zuidafrikaanse kolonisten hun
problemen in elk geval niet heb
ben opgelost door de oorspronke-
Dissident
mishandeld
FRANKFORT (AFP) - De dissi
dent Russische jood Jozef Beren-
stein die op 10 december is veroor
deeld tot vier jaar werkkamp, is in
de gevangenis van Novgorod-Wo-
lynski bij Kiev door gedetineerde
misdadigers mishandeld, berichtte
gisteren de Internationale Vereni
ging voor de Rechten van de Mens
in Frankfort, die informatie uit de
Oekraïne had gekregen.
De 47-jarige Berenstein, die werd
veroordeeld wegens „verzet tegen
het wettig gezag" omdat hij had
deelgenomen aan een beweging
van joden die naar het westen wil
len emigreren, liep een oogbreuk
op.
Israël overweegt aftocht
troepen uit Zuid-Lihanon
JERUZALEM (AP) - Israëlische
troepen zullen zich mogelijk gelei
delijk uit Zuid-Libanon terugtrek
ken. Minister voor defensie Yitz
hak Rabin, zal dit vandaag aankon
digen, zo meldde de Israëlische
staatsradio. Rabin verwacht dat al
le leden van het kabinet met de
eenzijdige terugtrekking zullen in
stemmen. Wanneer de terugtrek
king, die waarschijnlijk zes maan
den zal duren, begint is nog niet
bekend. Israël behoudt zich overi
gens het recht voor om op elk mo
ment en op iedere plaats op te tre
den tegen guerillastrijders.
Artsen behandelden met ge
distilleerd water 18 mensen voor
brandwonden aan oog en keel. Vol
gens hen was er nog maar een per
soon onder observatie. Ongeveer
300 mensen waren donderdag
avond geëvacueerd nadat het gas
hun woningen begon binnen te
dringen.
Verantwoordelijkheid
Brunner was in de 'nazi-tijd de
naaste medewerker van Adolf
Eichmann. Hij werd in 1954 in Pa
rijs bij verstek ter dood veroor
deeld. Het uitleveringsverzoek ge
schiedt op verzoek van Beate en
Serge Klarsfeld, die zich sinds ja
ren bezighouden met de opsporing
van oorlogsmisdadigers. Brunner
verschuilt zich al jaren onder valse
naam in Syrië.
Het verzoek van Bonn is gedaan
op 19 december vorig jaar. Een Sy
rische reactie is er nog niet.
ADVERTENTIE
KGB-agent loopt over
BONN (AFP-DPA) - In het vooijaar van 1984 is een geheim-agent
uit de Sowjet-Unie met een hoge rang, een kolonel van de KGB, in
het westen gebleven nadat hij politiek asiel had gevraagd in de
Bondsrepubliek.
Het gaat naar verluidt om de hoogste Sowjetfunctionaris die
ooit .jarenlang" met de Westduitse contraspionage (Bundesnach-
richtendienst, BND) heeft samengewerkt. De BND wilde geen en
kel commentaar geven op de zaak.
De overloper is naar verluidt een „grote vis". Hij vluchtte de
Westduitse ambassade binnen in het westerse land waar hij werk
te. Omdat hij zich niet aan spionage in de Bondsrepubliek had
schuldig gemaakt, is geen juridisch onderzoek naar hem inge
steld. De BND houdt zijn huidige verblijfplaats volstrekt geheim.
De KGB-kolonel zou met name „onbekende bijzonderheden
over de administratieve organisatie" van de geheime diensten de
Sowjet-Unie hebben onthuld, maar hij zou geen namen hebben
genoemd van andere Sowjetspionnen in het westen.
Isolatie kan de kou in
huis (en uw stookkosten!)
aanzienlijk verminderen.
Informeer bij uw gas/energie
bedrijf of trek aan de bel bij
uw verhuurder.
En als u uw eigen huis
baas bent: maak dan in overleg
met een isolatiebedrijf of
doe-het-zelf leverancier snel
een isolatieplan!
Bellen voor informatie
kan ook: 070-2642 01,
toestel 2301 of 2983.
Nationaal
Isolatie
Programma
MOSKOU De aanstaande veer
tigste viering van de ondergang
van Hitler-Duitsland plaatst niet
alleen conservatieve gemoederen
in de Bondsrepubliek voor de
vraag wat er te vieren valt, maar
betekent ook een dilemma voor de
Sowjet-Unie. Veel meer nog dan in
het westen is de afgelopen veertig
jaar in de Russische media aan
dacht besteed aan de Tweede We
reldoorlog. Die heet daar De Grote
Vaderlandse Oorlog en is steeds
belicht als een 'heilige oorlog tegen
het fascisme'.
door
Ton van Brussel
Sinds het Kremlin heeft besloten
van de 8e mei een 'historische
feestdag' te maken, is de aandacht
van kranten en televisie alleen
maar toegenomen. Sporadisch
duikt daarbij ook de naam op van
Jozef Stalin, de verguisde en zo
veel mogelijk doodgezwegen dicta
tor, die destijds de Sowjet-Unie
met ijzeren hand regeerde. Stalin is
voor de herdenkers een groot di
lemma, dat niet uit de wereld
wordt geholpen door de populaire
opvatting dat niet politici, maar
mlitairen oorlogen winnen.
Als prelude op de feestelijkhe
den ging vorige maand in Moskou
de film "Maarschalk Zjoekov,
bladzijden uit een biografie" in
première, een tachtig minuten du
rende documentaire, die als ode
bedoeld is aan de opperbevelheb
ber onder wiens leiding het Rode
Leger de Duitsers wist te verslaan.
Inhoud en presentatie van de film
doen vermoeden dat Zjoekov de
komende maanden volop in de
aandacht zal staan, in een poging
discussie te vermijden over de
eventuele verdiensten van Stalin.
Logisch
Het is uiteraard niet voor het
eerst dat Stalin de geschiedschrij
vers in de Sowjet-Unie voor pro
blemen stelt, maar nu de 'histori
sche feestdag' het logisch maakt
dat meer dan fragmentarisch op de
gebeurtenissen wordt teruggeblikt
hjkt aandacht voor de leiders van
toen onvermijdelijk.
Stalin, bij wiens mysterieuze
overlijden in 1953 verlicht werd
ademgehaald, is in de Sowjet-Unie
een (afigesloten boek. Sedertdien
hoort er geen ruimte meer te zijn -
voor persoonsverheerlijking, al
werd aan dat uitgangspunt later,
tijdens het leiderschap van Brezjn-
jev, weer minder gehecht.
Voor meer dan gemiddelde be
langstelling voor de rol van Zjoe
kov is niettemin zeker aanleiding.
Hij overleefde als een van de weini
ge topmilitairen de grote zuivering
van 1937 en het was dan ook aan
hem, in een nieuwe functie als op
perbevelhebber, om in het door de
Stalin: advies vragen, (foto anpi
uitdunning zeer verzwakte Rode
Leger orde op zaken te stellen en
de troepen op een oorlog voor te
bereiden.
Zjoekov, van eenvoudige boe-
renkomaf trok op elfjarige leeftijd
van Strelkowa naar Moskou om
daar in een leerfabriek te gaan
standige leger deel aan de revolutie
en werd hij lid van de communisti
sche partij. Hij kreeg snel leiding
gevende posities in het leger, zorg
de voor een reorganisatie, leidde in
1941 de verdediging van Moskou
en verdreef in 1942 de Duitsers uit
het toenmalige Stalingrad. In ja
nuari 1945 leidde hij de intocht in
Warschau en enkele maanden later
die in Berlijn. Daar accepteerde hij
de overgave van de nazi's, in de
Sowjet-Unie steeds beschreven als
"de overwinning van het Sowjet-
volk".
Degradatie
Stalin begreep kennelijk snel
hoezeer de glans van Zjoekov en
daarmee van het leger, een gevaar
voor zijn eigen positie kon opleve
ren. Nog geen jaar na Berlijn werd
Zjoekov overgeplaatst naar Odes-
sa, waar hij de functie van garni
zoenscommandant kreeg. Niet al
leen een degradatie, maar tevens
ballingschap. Over de manier
waarop Zjoekov reageerde doet
nog een aardige anekdote de ronde
die wellicht het karakter van de
man illustreert. Hij zou slechts
glimlachend hebben gezwegen.
Het was Chroesjtsjov die hem di
rect na Stalins dood rehabiliteerde
Zjoekov: eerherstel. (foto ap>
werken. In 1918 nam hij in het op
en die ook op zijn steun kon reke
nen toen hij zelf als partijleider een
couppoging van opstandige stali
nisten te duchten kreeg. Zjoekov
werd eerst onder-minister en in '55
minister van defensie. In 1957
werd de maarschalk echter ook
door Chroesjtsjov aan de dijk gezet
en ditmaal zou het acht jaar duren
voor de "man met de meeste on
derscheidingen van het land" voor
de laatste maal eerherstel kreeg.
Memoires
Hij mocht weer in het openbaar
verschijnen, kreeg toestemming
om zijn memoires te schrijven en
verscheen zelfs in oorlogsfilms op
de televisie. Een politieke functie
kreeg hij niet meer. maar wel be
hoorde hij tot zijn dood in '74 tot de%
groep commentatoren die zich in
het partijblad Prawda met veilig
heidsbeleid bezighoudt.
De nu uitgebrachte film bevat,
behalve historische beelden, ook
een interview met Zjoekov, dat al
in '69 bij het verschijnen van zijn
memoires werd gemaakt door
Konstantin Simonov. De beelden
zijn nooit uitgebracht, maar nu
door regisseur Marina Babak voor
de documentaire gebruikt. In Mos
kou trok de première veel aan
dacht en enkele dagen later bij de
eerste voorstelling in het Kosmos-
theater in Oost-Berlijn was ook
DDR-leider Honecker van de par-
Overwinnaar
Voor het Oostduitse-partijblad
Neues Deutschland reden voor een
uitvoerige beschrijving van Zjoe-
kovs verdiensten in de oorlog, ook
een opsomming overigens waarin
Stahn nauwelijks voorkomt. "Een
overwinnaar en een bevrijder"
heet hij daar en ook de kennelijke
ideale combinatie "boerenzoon,
veldheer en communist" blijft niet
ongenoemd. Als Stalin in verband
met Zjoekov al wordt genoemd,
dan is dat als de man die niets deed
zonder zijn advies te vragen en als
de verguisde leider die Zjoekov uit
angst voor zijn positie degradeer
de. Verhalen, die worden geïllu
streerd met foto's van Zjoekov die
in Berlijn de capitulatie onderte
kende, een ceremonie waarbij Sta
lin niet aanwezig was.
Zjoekov figureert in de docu
mentaire als de grote held die na de
overwinning, gezeten op een wit
paard, het Rode Plein afrijdt en
achter de poort van het Kremlin
verdwijnt. Kracht, eenvoud en be
scheidenheid, dat zijn zo de sleu
telwoorden in de euforische film
beelden, die inmiddels ook op de
televisie zijn vertoond. Niet alleen
persoonsverheerlijking, maar ook
geschiedsvervalsing zou na Stalin
taboe zijn in de Sowjet-Unie. Hele
maal lukken wil dat nog niet.
