Rel in VS over
spionages atelliet
India gaat naar de stembus
Kabinetscrisis in
Israël bezworen
Zia Ul-Haq krijgt mandaat
Weinberger boos op Washington Post
Gaddafi plots
op Mallorca
voor overleg
Jaarlijks komen 15
miljoen kinderen om
Polio in
Finland
Demonstratie
voor behoud
uniek bos
KLUMPERS
de meest
voordelige en
uitgebreide
collectie
meubelen in
manau, riet
en rotan
Haarlemmer
straat 196a
DONDERDAG 20 DECEMBER 1984
BUITENLAND
PAGINA 7
WASHINGTON (DPA/UPI/AFP) - De Amerikaanse minister Weinberger van defensie
meent dat de nationale veiligheid van de VS in gevaar is gebracht door het bekend
worden van de komende lancering van een spionagesatelliet boven de Sowjet-Unie.
MADRID - In een waas van mys
terie is gisteren de Libische leider
kolonel Gaddafi op het Spaanse ei
land Mallorca neergestreken. Na
aankomst per militair vliegtuig en
onder extreme veiligheidsmaatre
gelen werd Gaddafi overgebracht
naar een luxueus chalet van de
Spaanse bankier Nigorra, waar
Gaddafi een langdurig onderhoud
had met de voormalige kanselier
van Oosterijk, Bruno Kreisky. In
door
Gerrit-Jan Hoek
De lancering werd gisteren gemeld
door het dagblad de Washington
Post. De krant beweert dat de met
veel geheimhouding omgeven ko
mende vlucht van het Amerikaan
se ruimteveer Discovery dient om
een spionagekunstmaan te lance
ren, die in staat is te controleren of
de Sowjet-Unie zich houdt aan ak
koorden op het gebied van wapen
beheersing.
Minister Weinberger vindt dat de
Washington Post met de publicatie
onverantwoordelijk heeft gehan
deld. Volgens hem is de nationale
veiligheid van de Verenigde Staten
daarmee in gevaar gebracht. Een
woordvoerder van het ministerie
van defensie heeft gezegd dat zal
worden onderzocht of de Washing-
TEL AVTV - Een op het allerlaat
ste moment bereikt akkoord tus
sen de twee religieuze partijen
heeft vannacht een breuk in het Is
raëlisch nationale kabinet verij
deld. De vorige week afgetreden
minister Jitzak Peretz van de reli
gieuze Sjas-partij (oriëntaalse jo
den) keert terug in de regering.
door
Taco Slagter
In een race tegen de klok slaag
den minister van onderwijs Navon
(Arbeiderspartij) en vice-premier
David Levi (Likoed) erin Peretz te
overtuigen toch het ministerie van
binnenlandse zaken op zich te ne
men. De rabbijn-minister krijgt nu
wel wat te vertellen over de beste
ding van gelden voor joods-reli
gieuze instellingen.
Het compromis werd bereikt,
doordat de Nationale Religieuze
Partij, die definitief het ministerie
van religieuze zaken aanvaardde,
nu wel wilde meewerken de Sjas-
partij politieke verantwoordelijk te
geven over financiële religieuze
kwesties. Peretz gaat over 60 pro
cent van die begroting en de NRP
over het resterend deel.
uit de coalitie te zullen stappen als
premier Peres (Arbeiderspartij) de
ruzie tussen Sjas en de NRP niet
zou weten bij te leggen. Likoed-lei-
der vice-premier Sjamir zei dat zijn
partij bij de formatie verplichtin
gen ten aanzien van Sjas was aan
gegaan en deze religieuze partij on
der geen voorwaarde wilde laten
vallen. De Arbeiderspartij stelde
daar tegenover dat zij met hetzelf
de probleem zat ten aanzien van de
NRP.
Drie maanden lang werd over de
ze godsdiensttwist gediscussieerd,
terwijl Peres zolang de omstreden
ministeries onder zijn hoede had.
Politieke waarnemers in Jeruza
lem zien in de oplossing van de cri
sis een versterking van de positie
van premier Peres en gezichtsver
lies voor de met een breuk dreigen
de Likoud. In Israël was men in het
algemeen van mening dat geen en
kele partij het zich op dit moment
kan permitteren over een menings
verschil op religieus gebied de re
gering van nationale eenheid op te
blazen. De economie van het land
staat aan de rand van een bankroet
en eist een drastische aanpak. Ook
de manier waarop het Israëlische
avontuur in Libanon moet worden
beëindigd is een politieke zaak, die
bij een kabinetscrisis rampzalige
gevolgen zou hebben gehad.
ton Post eventueel inbreuk heeft
gemaakt op de wetten die de veilig
heid van het Amerikaanse grond
gebied moeten garanderen.
Het ministerie van defensie, dat
zich beroept op nationale veilig
heidsbelangen, heeft allen die bij
de lancering betrokken zijn strikte
geheimhouding opgelegd. Er is
niet meer over bekend dan dat het
ruimteveer op 23 januari zal ver
trekken met een uitsluitend uit mi
litaire astronauten bestaande be
manning.
Verschillende Amerikaanse per
sorganen hebben bevestigd dat ze
al sinds begin december op de
hoogte waren van details over de
militaire missie, maar dat ze deze
gegevens op verzoek van het Pen
tagon niet hebben gepubliceerd.
Volgens de Washington Post zal
de satelliet gegevens verzamelen
over het communicatieverkeer via
de radio, de telefoon en de Sowjet-
satellieten. Ook zal informatie wor
den verstrekt over proefnemingen
met raketten, hetgeen de Verenig
de Staten kan helpen bij het vast
stellen of de Sowjet-Unie zich
houdt aan gemaakte afspraken
over wapenbeheersing. De satelliet
zal op een vast punt met de aarde
meedraaien en zijn informatie zen
den naar een Amerikaans grond
station, aldus de Washington Post.
De satelliet, 'Sigint' geheten,
heeft ruim 1 miljard gulden gekost,
aldus de krant, die daaraan toe
voegde dat er al vier of vijf van der
gelijke satellieten boven de Sow
jet-Unie zijn uitgezet.
Madrid deden gisteren de wildste
geruchten de ronde over de achter
gronden van het onaangekondigde
bliksembezoek aan de Balearen
van de Libische leider, die na de
ondertekening van de unie met
Marokko in Spanje algemeen werd
beschouwd als een potentiële vij
and.
Aanvankelijk werd erover gespe
culeerd dat Kreisky, die het groot
ste deel van het jaar op Mallorca
verblijft, als bemiddelaar zou op
treden in een onderhoud tussen
Gaddafi en de leider van de PLO,
Yasser Arafat, om meningsver
schillen bij te leggen. Maar gister
avond was er van Arafat in Mallor
ca nog geen spoor te bekennen, ter
wijl er ook geen indicaties bestaan
dat Arafat vandaag in Mallorca ver
wacht wordt.
De verwarring rond het bezoek
van Gaddafi werd nog eens ver
groot, doordat de Spaanse premier
Felipe Gonzalez plotseling naar
Mallorca afreisde, waar hij onge
veer vier uur met Gaddafi overleg
pleegde. Regeringswoorder Sotil-
los, die 's morgens als enige com
mentaar kwijt wilde, dat „de
Spaanse regering op de hoogte is
van de aanwezigheid van kolonel
Gaddafi in Spanje", noemde later
slechts „bilaterale contacten" als
onderwerp van het onderhoud.
Ook politieke specialisten tast
ten gisteravond in het duister over
de werkelijke achtergronden van
het onverwachte bezoek van Gad
dafi. Vóór zijn terugkeer naar Ma
drid bevestigde premier Gonzalez,
dat een van de thema's die in het
gesprek aan de orde zijn gekomen,
het unieverdrag tussen Libië en
Marokko is geweest. Volgens Gon
zalez heeft hij van de Libische lei
der de verzekering gekregen, dat
die unie niet gericht is tegen Span
je of Spaanse belangen op de
noordkust van Afrika.
In Spaanse politieke kringen is
niet alleen verrast, maar soms ook
verontwaardigd gereageerd op het
bezoek van Gaddafi. De buiten
landspecialist van de conservatie
ve Volksalliantie, Kirkpatrick,
noemde het bezoek van Gaddafi
schaamteloos, „waardoor eens te
meer wordt aangetoond dat de
Spaanse bodem open staat voor
het internationale terrorisme".
KARLSRUHE - De opzet een aanslag te plegen op een militair opleidingscentrum van de NAVO in de Beierse
stad. Oberammergau door middel van een met springstof gevulde personenauto is mislukt. Een wekker die de
springstof tot ontploffing had moeten brengen is voortijdig stil blijven staan. De autoriteiten zijn ervan over
tuigd dat de terroristische organisatie Rote Armee Fraktion (RAF) de aanslag wilde plegen. Gisteren werd een
krant in Oberammergau opgebeld door een vrouw die zei namens de RAF te spreken.
De politie ontcLekte in de kofferbak van een voor het hoofdgebouw van het centrum geparkeerde auto explosieven
en een ontstekingsmechanisme. De wekker van het mechanisme was afgesteld op 13 uur. Het uurwerk was echter
's ochtends om kwart voor zes stil blijven staan. De auto bleek te zijn gestolen.
Bij de foto: de bewuste auto omringd door politie. (foto ap>
WASHINGTON (Rtr.) - De Ver
enigde Staten beschuldigen de
Sowjet-Unie van volkerenmoord
in Afghanistan. Volgens staatsse
cretaris Robert Peck van buiten
landse zaken maakt Moskou zich
schuldig aan het „systematisch
schenden van de Conventie van
Genève". In een voor rapport
wordt de Sowet-Unie beschuldigd
van een „meedogenloze terreur" in
Afghanistan waarbij wordt ge
moord en gemarteld, voedselvoor
raden worden vernietigd en chemi
sche strijdgassen worden gebruikt.
ISLAMABAD (AFP/Rtr/UPI) - Ongeveer de helft van
ie 34,8 miljoen stemgerechtigde bevolking heeft aan
het gisteren gehouden referendum in Pakistan deelge
nomen. Volgens de eerste resultaten heeft een over
grote meerderheid (95,8 procent) gestemd voor de isla
misering van het land. Dit betekent een presidentieel
mandaat van vijf jaar voor generaal Mohammad Zia
Ul-Haq, die sinds 1977 staatshoofd van Pakistan is.
Bij het referendum moesten de kiezers de vraag
beantwoorden of "zij instemmen met het islamitische
beleid van president Zia Ul-Haq en met diens plan in
maart 1985 algemene verkiezingen te houden. De posi
tieve uitslag van het referendum vat de president op
als de .machtiging.voor een presidentiële termijn van
vijfjaar.
In Lahore, de hoofdstad van de provincie Punjab,
deed zich het enige gewelddadige incident voor. De
politie sloeg er een bijeenkomst van 2.000 mensen uit
een, die deelnamen aan een verboden demonstratie
waartoe 11 partijen hadden opgeroepen die samen
werken in de beweging voor het herstel van de demo
cratie. In de stad op 320 km ten zuidoosten van Isla
mabad arresteerde de politie zes mensen.
De officiële uitslag van het referendum wordt zater
dag gepubliceerd. De televisie en het staatspersbu-
reau meldden dat de bevolking enthousiast aan het
referendum meedeeld.
De oppositie beschouwt de lage opkomst als een
nederlaag voor Zia. Zij had opgeroepen tot het boycot
ten van het referendum. Zij mocht in de afgelopen
dagen deze oproep niet publiceren en haar leiders
werden geweerd uit steden toen zij campagne wilde
i tégen het referendum.
Kirckpatrick:
alom seksisme
NEW YORK (UPI) - De Ameri
kaanse ambassadeur bij de
Verenigde Naties, mevrouw
Jeane Kirkpatrick, heeft giste
ren gezegd dat seksisme hoog
tij viert; zowel in de Verenigde
Naties als in de Amerikaanse
regering. „Ik ben er zeker van
dat (ex-minister van buiten
landse zaken) Alexander Haig
me er in de eerste negen maan
den uit wilde werken maar dat
is hem niet gelukt", zo zei ze.
Mevrouw Kirkpatrick sprak
op een bijeenkomst van Wo-
mens Forum, een organisatie
van vrouwen die hoge posities
bekleden in het bedrijfsleven
en bij universiteiten. „Seksis
me is springlevend. In de Ver
enigde Naties, in het secreta
riaat en bij mijn collega's bij de
VN. Springlevend ook in de re
gering van de Verenigde Sta
ten, springlevend in de Ameri
kaanse politiek. Ik heb genoeg
gezien om te weten dat het in
alle partijen zo is".
Het grootste verschil tussen
mannen en vrouwen die actief
zijn op dit politieke niveau is
naar haar mening „het verschil
in houding ten aanzien van het
gebruik van geweld".
LONDEN (ANP/UPI) - Meer nog
dan aan de honger sterven jaarlijks
15 miljoen kinderen in Afrika,
Azië, en Zuid-Amerika aan het ge
brek van eenvoudige gezondheis-
voorzieningen. Dit blijkt uit een
gisteren gepresenteerd rapport van
Unicef, het kinderfonds van de
Verenigde Naties.
Unicef noemt dit een stille nood
situatie, die het publiek vrijwel
ontgaat. Omdat deze kinderen af
komstig zijn uit arme en onderont
wikkelde gemeenschappen is hun
lijden en sterven onopvallend. Dit
in tegenstelling tot bijvoorbeeld de
honger in Ethiopië, die sterk tot de
verbeelding spreekt.
Volgens Unicef kan de helft van
die vijftien miljoen levens worden
gered door eenvoudige en goedko
pe middelen, zoals een zoutoplos
sing bij diarree. De totale kosten
bedragen volgens Unicef 1 miljard
dollar. Met deze zouten is volgens
Unicef dit jaar een half miljoen
kinderen het leven gered.
Elk jaar sterven ongeveer 4 mil-
's-Werelds grootste democratie
gaat op 24 en 27 december naar de
stembus. De bijna 400 miljoen In
diase kiezers mogen dan een nieu
we Lok Sabha (Tweede Kamer)
kiezen, en hebben voor de bezet
ting van de 513 zetels die op het
spel staan de keuze uit meer dan
5000 kandidaten.
Het staat al vrijwel vast wie de
winnaar gaat worden. Alle opinie
peilingen wijzen in de richting van
een overduidelijke overwinning
voor de regerende Congres (I) Par
tij (met de I van Indira, die aan
geeft dat de partij haar schepping
is) van premier Rqjiv Gandhi.
door
Henk Dam
Er is een aantal redenen waarom
Rqjiv, de oudste zoon van Indira
Gandhi, die zelf liever verkeers
vlieger was gebleven maar door
zijn moeder enkele jaren geleden
in de politiek werd gehaald nadat
haar jongste en wèl in politiek
geïnteresseerde zoon Sanjay was
verongelukt, de stembusuitslag
met vertrouwen tegemoet mag
Allereerst zal hij op een groot
aantal sympathiestemmen kunnen
rekenen. Heel India heeft nog de
beelden op het netvlies van Rajiv
die begin november in het Shanta-
vanu-park in New Delhi als hoofd
klager de crematie leidde van zijn
op 31 oktober door twee Sikh-lijf-
wachten vermoorde moeder.
Tragisch
Niemand krijgt ook de gelegen
heid dat te vergeten. De Congres (I)
Partij heeft haar verkiezingscam
pagne rond de zo tragisch om het
leven gekomen Indira Gandhi ge
bouwd. Bij elke rede noemt Rajiv
om de paar regels zijn moeder, en
er zijn in de Indiase straten twee
maal zoveel verkiezingspamfletten
te zien waarop Indira staat als haar
zoon.
Paradoxaal genoeg zou de Con
gres (I) Partij het bij de verkiezin
gen veel moeilijker hebben gehad
als mevrouw Gandhi niet was ver
moord, en zij dus zelf nog de partij
had geleid. Want de populariteit
van de premier was duidelijk ta
nende.
De mensen begonnen wat ge
noeg te krijgen van haar eeuwige
wantrouwen en haar daaruit voort
spruitende neiging om alle politici
van enig formaat weg te drukken
om zich te laten omringen door
vleiers en ja-broers, een heel leger
tje door en door corrupte pluim
strijkers.
Ze begonnen ook genoeg te krij
gen van haar excessieve angst de
greep op het kolossale land te ver
liezen, het concentreren van alle
macht in New Delhi, en de daaruit
voortkomende doorzichtige com
plotten en omkoperijen van politi
ci in deelstaten die wat onder het
juk van de centrale regering tracht
ten uit te komen.
Het was diezelfde angst, die haar
uiteindelijk het leven kostte. Het
streven van de Sikhs naar wat
meer autonomie in hun „thuis
land", de deelstaat Punjab, leidde
eerst tot de gebruikelijke politieke
machtsspelletjes, daarna, toen dat
niet hielp, tot de bestorming van
de Gouden Tempel in Amritsar
waar zich Sikh-rebellen hadden
verschanst, en vervolgens tot de
bloedige wraak van Indira's lijf
wachten.
Imago
Het aantrekkelijke van Rqjiv voor
de Indiase kiezers is, dat hij met
een schone lei begint. Zijn bijnaam
luidt niet voor niets „Mr. Clean",
en Rcgiv Gandhi heeft zijn best ge
daan aan dat imago bij te dragen
door de meest corrupte parlemen
tariërs van de Congres (I) Partij
(hoewel lang niet allemaal!) eruit te
schoppen.
Voor Rajivs herverkiezing als
premier komt daar dan nog eens
als pluspunt bij dat zijn partij sinds
1947, toen India onafhankelijk
werd, het land heeft geregeerd
(met uitzondering van de periode
'77-'79 toen de Janata-partij het
land niet erg best leidde), en bo
vendien nog steeds de enige echte
nationale partij is.
Daar kan de oppositie weinig te
genover stellen. Als Indira nog ge
leefd zou hebben, zouden de oppo
sitiepartijen zich wellicht hebben Afspraken
kunnen verenigen en alles of niets
spelen met een campagne gericht
tégen de welbekende corruptie in
de Congres (I) partij, en vóór het
behoud van de regionale integriteit
van de deelstaten.
Rajiv Gandhi: mr. Clean (foto AP)
heeft de oppositie niet eens de tijd
gegund zich te verenigen. Slechts
één dag na de officiële rouwpeno-
de, volgend op de dood van zijn
moeder, schreef Rqjiv al de verkie
zingen uit, en daarmee sloeg hij ri
valiserende partijen elk initiatief
uit handen.
Erii
Rajiv Gandhi heeft ze niet alleen
de reden ontnomen een dergelijk
geaarde campagne te voeren, hij
poging gedaan door een
aantal van de grootste oppositie
partijen het toch nog te proberen.
Er zijn wat vage afspraken ge
maakt over het steunen van el-
kaars kandidaten in die kiesdistric
ten waar elk van de verschillende
partijen het sterkst is, maar zonder
veel resultaat.
Al gauw braken er ruzies uit tus
sen de zelfzuchtige en merendeels
hoogbejaarde mannen die aan het
hoofd van partijen als de Dalit
Mazdoor Kisan partij van oud-pre
mier Chowdhury Singh, de Janata
partij van Chandra Shekhar, en de
Bharatiya Janata partij van Atal
Behari Vajpayee.
Hun namen zullen er na eind de
cember niet veel meer toe doen, zo
zeker is het dat Rqjiv Gandhi een
ruime meerderheid in de nieuwe
Lok Sabha zal behalen, hoewel
wellicht niet zo groot als de twee
derde meerderheid die hij nu heeft
dank zij zijn moeders historische
overwinning in 1980, de laatste
keer dat er in India verkiezingen
waren.
Niet om alle zetels zal worden ge
stemd. De Lok Sabha is 542 zetels
groot, en daarvan zullen er zoals
gezegd 513 worden betwist. Het
verschil zit in de zetels die door de
parlementariërs van de deelstaten
Punjab en Assam worden bezet
(India kent het districtenstelsel),
want in die staten wordt niet ge
stemd.
In beide gevallen is het argu
ment „nationale veiligheid". Re
gionale verkiezingen leidden vorig
jaar in Assam tot grootscheeps et
nisch geweld dat duizenden het le
ven kostte. De Punjab kampt nog
met de nasleep van de Sikh-crisis.
Het uitsluiten van die twee deel
staten is symbolisch voor de moei
lijkheden die Rajiv Gandhi te
wachten staan, als hij op of even na
20 januari als regeringsleider de
nieuwgekozen Lok Sabha be
treedt. Het probleem van separatis
tische bewegingen in een aantal
deelstaten wordt nog steeds met de
dag groter.
Behalve de twee genoemde deel
staten zijn er problemen in Kasj
mir en Jammu, Tamil Nadu en in
mindere mate in Andhra Pradesj.
Het gaat daarbij niet alleen om na
tionalistische bewegingen, maar
ook in vele gevallen om religieus
fundamentalisme en dat is wel zeer
gevaarlijk voor het in religieus op
zicht veelstromenland India.
Rajiv Gandhi wacht geen gerin
gere taak dan het bijeenhouden
van het land. Hij is tegelijkertijd
vastbesloten de economie van In
dia te moderniseren, en de formi
dabele bureaucratie aan te pakken.
Het is een wel erg groot takenpak
ket voor een relatief nog steeds on
ervaren 40-jarige politicus...
HELSINKI (Rtr) - De medische
autoriteiten in Helsinki hebben
gisteren meegedeeld dat er in Fin
land vier gevallen van polio zijn, de
eerste in twintig jaar.
Men is begonnen met het inen
ten van alle kinderen tot aan de
schoolleeftijd en overweegt inen
ting van iedereen tot 18 jaar.
De Zweedse regering heeft reizi
gers naar Finland aangeraden er
voor te zorgen dat ze zijn ingeënt
t aankomen.
joen kinderen aan uitdroging als
gevolg van diarree. Vroeger was
een therapie via iiyecties de enige
remedie, nu kan het kind door de
ouders zelf worden gered door het
een oplossing van zouten, suiker
en gekookt water toe te dienen
Unicef roept de internationale
gemeenschap op te helpen bij het
redden van kinderlevens en de be
scherming van de normale groei
van kinderen. Dit kan niet alleen
vele duizenden levens per dag red
den maar zou ook helpen de ver
borgen ondervoeding te voorko
men, waardoor duizenden kinde
ren niet normaal kunnen groeien
en zich ontwikkelen.
In een reactie op de geuite vrees
dat een dergelijke drastische ver
mindering van de kindersterfte de
groei van de wereldbevolking zal
versnellen, wijst het Unicef-rap-
port er op dat ouders er naar nei
gen kleinere gezinnen te hebben
als ze redelijk zeker weten dat de
bestaande kinderen zullen overle
ven.
Genscher voldaan
terug uit Praag
BONN (GPD) De Westduitse mi
nister van buitenlandse zaken,
Hans-Dietrich Genscher, beoor
deelt zijn driedaagse bezoek aan
Tsjechoslowakije als zeer positief.
Zo optimistisch heeft de bewinds
man zich lang niet meer uitgelaten
over een reis naar een land van het
Oostblok.
In Praag is duidelijk geworden
dat zowel Tsjechoslowakije als de
Bondsrepubliek Duitsland, die
beide gelden als zeer trouwe bond
genoten van respectievelijk Mos
kou en Washington, veel hoop heb
ben gezet op de binnenkort begin
nende dialoog tussen de Sowjet-
Unie en de Verenigde Staten. Gen
scher heeft in Praag nog eens ver
klaard dat de bondsregering er niet
aan denkt haar huidige Ost-Politik,
die in feite gericht is op ontspan
ning, te wijzigen.
Er mag na het bezoek van de
Westduitse minister van buiten
landse zaken aan Tsjechoslowakije
van worden uitgegaan dat althans
de psychologische barrières voor
de voortzetting van de dialoog tus
sen Bonn en Praag, maar waar
schijnlijk ook voor die tussen
Bonn en Warschau, goeddeels zijn
weggeruimd.
WENEN (Rtr) - Meer dan 14.000
mensen hebben gisteren in Wenen
gedemonstreerd tegen de aanleg
van een stuwdam in de Donau
waarvoor een uniek stuk bos moet
wijken.
Eerder op de dag hadden onge
veer 800 politiemensen uit het bos
bij Hainburg, op 30 km ten oosten
van Wenen, ongeveer 2000 actie
voerders verwijderd, die al ruim
een week verhinderen dat arbei
ders bomen kappen op de plek
waar de autoriteiten een water
krachtcentrale willen bouwen.
Volgens het ministerie van binnen
landse zaken zijn bij geweld tussen
politie en demonstranten zeker 19
personen gewond geraakt, onder
wie acht politiemensen. Ruim 50
mensen zijn gearresteerd.
ADVERTENTIE
rotanparadise
Kom ki|ken
naar ons ongelooili|k
e assortiment meubelen
i aanverwante artikelen.
(t o. Elektrorama)
Klumpers biedt u. door levering
direct van eigen fabriek,
gegarandeert eerlijk vakwerk voor
de laagste prijzen
