een besmettelijke ziekte km (Een Tasmaanse buidelduivel als vriend iBostenverslindend bingo-virus houdt Britse kranten in ijzeren greep. (0' Polke IwW i» I De onalledaagse ervaringen van een dierenarts in Blijdorp Mannenpil is zo goed als van de baan \TERDAG 22 SEPTEMBER 1984 PAGINA 25 w Het begon bij de pulpbladen, maar het tingo-virus is nu ook al de eredivisie van het Britse krantenbedrijf binnengeslopen. De formule lijkt simpel: koop een krant en win een miljoen pond (4,5 niljoen gulden). Sinds lort wordt dat bedrag ook daadwerkelijk ïitbetaald. Waar moet dat heen, vraagt nenigeen zich af. Onze correspondent in lionden zet de gekte op een rijtje. )e Britse krant die drie jaar ;eleden begon het publiek da bingo voor z'n dagelijks Drodukt te interesseren, de Daily Star, hééft wat teweeg gebracht. Er woedt sinds die ;ijd een bingo-oorlog tussen jle Britse kranten die met de iag feller wordt. Waren er aanvankelijk prijzen van enkele duizenden, en soms tienduizenden ponden te winnen, al gauw ging het om honderdduizenden. Vier kranten hebben nu hun ■definitieve wapen in de Strijd geworpen door elk de lezers een hoofdprijs van een Iniljoen pond (4,5 miljoen ■gulden) in het vooruitzicht te ptellen. lom deze vorm van ■gemeenschappelijke harakiri poed te begrijpen, is het eerst -nodig de verschillende Britse ■dagbladen met elkaar te ■vergelijken. De vele kranten die ■de Brit 's mórgens bij zijn f newsagent' ziet liggen, vallen ■ruwweg in drie groepen uiteen. ■Allereerst zijn daar de ■kwaliteitskranten: The Times '(behoudend), de Daily Telegraph ■(zeer behoudend) en The 1Guardian (centrumlinks). Dat Izijn dagbladen van een hoog peil die volgens de beste tradities van de journalistiek worden I samengesteld. Een trapje lager staan de Daily Mail en de Daily Express, I kranten die sterk op elkaar lijken en derhalve in een dodelijke concurrentiestrijd gewikkeld Izijn. Ze zijn beide behoudend, hebben beide een oplage van Irond de twee miljoen, beide schuwen ze de sensatie niet en beide zijn daarbij nogal eens van I mening dat het zonde is om een goed verhaal door feiten te laten bederven. I Feiten, of zelfs maar gewoon nieuws, doen er helemaal niet meer toe bij de drie kranten die I daarna volgen: The Sun, de Daily Star en de Daily Mirror. Deze kranten zijn, naar Nederlandse sloeg de Daily Express onverwacht en verschrikkelijk toe. De krant had te kampen met terugvallende oplagecijfers (een gevolg van de concurrentie van de op dat moment in z'n soort redactioneel veel aardiger Mail) en maakte het tekort aan inhoud goed door met een soort superbingo aan te komen. De hoofdprijs van het 'nieuwe bingo' van de Daily Express: een miljoen pond! Elke dag weer maakte de krant veel reclame voor zichzelf, elke dag stonden er plagerige artikeltjes in met koppen als: „Wat zou u doen als u een miljoen had?". Het was een soort porno, een beroep op de hebzucht van de Britse krantenlezer die niet zonder gevolgen bleef. Binnen enkele dagen na de lancering van de 'Miljonairs Club' (zo noemde de Express haar bingo) was de oplage met een half miljoen per dag omhoog geschoten. Dat leverde de eigenaar van de krant 2,5 miljoen gulden aan extra inkomsten per week op. Maar het voordeel bleef niet lang zo groot. De Mail reageerde uiteraard met een eigen variant: vier op bingo geënte gokspelletjes waarmee men met geluk een miljoen pond kon winnen. Met veel geluk, want zowel de lezers van de Express als de Mail moesten wel van zeer goede huize komen, wilden ze het miljoen opstrijken. De spelletjes waren zó geconstrueerd dat de kans dat iemand het winnende rijtje cijfers of symbolen had, geringer was dan één op de miljard. Volgende fase maatstaven gerekend, van een zeer laag allooi, populistisch op het ordinaire af, in alle opzichten .goedkoop. Seks, misdaad, sport en sterren vullen de kolommen van deze dagbladen. Het zijn de kranten die elke dag weer op ontklede meisjes tracteren, op al dan niet verzonnen schandaaltjes, bladen waarnaast onze Privé en Story in-keurige, en goed formulerende nieuwsbrengers zijn. Ze hebben dan ook enorm hoge oplagen. The Sun (een zeer rechtse krant) spant de kroon met vier miljoen kranten per dag. Daarna volgt de Daily Mirror (socialistisch) met een oplage van circa 3,5 miljoen dagbladen. De Daily Star (behoudend) blijft daarbij met 1,5 miljoen kranten per dag wat achter. Sneeuwbaleffect Het was dus deze laatste, wat noodlijdende krant die in 1981 een gouden greep deed door een beroep te doen op de zwakste plek van het Britse volk: zijn goklust. Iedere potentiële lezer (men is in Engeland geen abonnee van een krant) kreeg een kaartje in de bus waarop wat nummers stonden. Wie zijn (individuele) nummers in de krant terugvond, won een prijs. Bingo sloeg direct aan. De Daily Star, die op dat moment dreigde te worden fijngemalen in de titanenstrijd tussen The Sun en de Daily Mirror, kon de kranten niet meer aangesleept krijgen. Ook nu nog heeft deze krant een oplage die meer dan eenderde hoger is dan vóórdat met het kansspel werd gestart. Het idee werd ogenblikkelijk overgenomen door The Sun, die er net als de Daily Star garen bij spon: ook de oplage van deze krant ging met enige honderdduizenden omhoog. Daar kon de eeuwige concurrent Daily Mirror (die overlopende lezers verloor) niet bij achterblijven, en daar werd dus enkele maanden later ook met bingo gestart. Ndg steeds in 1981 nam het tweede echelon kranten de truc over. De Daily Express begon, spoedig gevolgd door de Daily Mail. Omdat daarmee eind '81 alle populaire kranten aan bingo deden, viel er voor de lezers van dit soort dagbladen niet meer over te lopen van een niet- naar een wei-bingo krant. Dat zorgde er ten slotte weer voor dat de oplagecijfers geleidelijk aan naar het oude peil terugkeerden (met uitzondering van die van de Daily Star). De Daily Mail en de Daily Express stopten in '82 in arren moede maar weer met hun bingo, de overige kranten bleven doorgaan met steeds weer nieuwe varianten. Superbingo In de herfst van het vorig jaar De Express noch de Mail heeft tot dusver dan ook het fortuin uitbetaald. Dat gegeven leidde tot de volgende fase in de bingostrijd: kranten gingen beloven dat ze het miljoen ook daadwerkelijk zouden uitkeren. De Mirror komt de eer toe dat als eerste te hebben gedaan. Dat was te darken aan de nieuwe eigenaar van de krant, de steenrijke en uiterst gewiekste zakenman Robert Maxwell, die zich bij z'n aankoop één doel voor ogen stelde: een grotere oplage te krijgen dan The Sun, het eigendom van z'n aartsrivaal Rupert Murdoch. Dus wat deed Maxwell? Hij liet de Mirror begin augustus openen met een verhaal waarin hij plechtig garandeerde dat zijn krant binnen afzienbare tijd een miljoen pond zou uitkeren. Maxwell had bij wijze van spreken al een nieuwe calculator gekocht om de nieuwe lezers op te tellen, toen The Sun hem op 24 augustus te slim af was. The Sun had een winnaar van *een miljoen pond, ene David Parsons. De Mirror kon op dat verpletterende nieuws niet anders reageren dan ook op 24 augustus met een zuur openingsverhaal te komen waarin zo ongeveer stond dat The Sun wel moest betalen na de garanties in de Mirror. „Hoe de Mirror van David Parson een miljonair maakte", luidde de kop boven dit jaloersige artikel. Volgens de wet van de communicerende vaten, die ook voor de Britse populaire kranten geldt, hebben nu inmiddels vier van de vijf betrokken dagbladen elk hun eigen versie van 'Win een miljoen'. Naast The Sun en de Mirror zijn dat de Express en de Daily Star, die voortaan elke maand een miljoen pond zullen uitkeren. Duur Wat dat niet kost! Naast het gigantische prijzengeld zijn er ook de kosten van adverteren, met name via de tv die de grootste winnaar van de bingo-oorlog is. Want de advertentiekosten lopen enorm op. De Mirror slaagde er onlangs in op die wijze 2,5 miljoen gulden in een weekend uit te geven. Daar staat weinig tegenover. Als alle dagbladen bingo in hun kolommen hebben, is de winst aan extra verkochte kranten voor elk van hen klein. De ervaring van de afgelopen jaren heeft geleerd dat het bingo-gedoe nauwelijks extra lezers heeft opgeleverd (dus mensen die tot dan toe geen enkele krant lazen). Het enige wat er gebeurt, is dat de krantelezers overlopen naar de krant die het meest belooft. Dat dwingt alle kranten mee te doen aan de steeds wildere rondedans rond de Mammon. Het is een besmettelijke ziekte, die inmiddels ook de kwaliteitskranten heeft aangestoken. Het deftige, bijna 200 jaar oude instituut The Times komt de twijfelachtige eer toe dit bingo in de eredivisie van de Britse dagbladen te hebben geïntroduceerd. Half juni begon deze krant met het 'Beursspel', bingo overgoten met een waterig sausje van intellectuelerigheid. Het gaat zo: alle potentiële Timeslezers kregen in juni een kaartje in hun bus met daarop acht (per kaartje verschillende) nummers. Die nummers corresponderen met bepaalde aandelenkoersen die dagelijks op de beurspagina's te vinden zijn. Degene wiens aandelen het 't best doen, wint een prijs. Zenuwachtig Die prijs is maximaal 20.000 pond (90.000 gulden), peanuts dus vergeleken met wat de populaire kranten doen, maar de resultaten die The Times ermee boekt, bewijzen dat de goklust ook de betere standen stevig in z'n greep heeft. Van The Times namelijk, die tot mei een stabiele oplage van rond de 380.000 stuks had, worden nu elke dag meer dan 460.000 exemplaren verkocht. Dat is uiteraard ten koste gegaan van de overige kwaliteitskranten (die elk circa 35.000 kranten minder afzetten sinds The Times met het Beursspel is begonnen), die heel erg zenuwachtig zijn geworden. Zo zenuwachtig, dat ze nu over de voorspelbare stap aan het brainstormen zijn met welke variant van bingo ze zelf zullen komen. De directie van The Guardian speelt ernstig met de gedachte een gokspel te lanceren dat gebaseerd is op het weer, en dan in het bijzonder op de temperatuurschommelingen in verschillende hoofdsteden. En de directie van de Daily Telegraph is enthousiast over een spel dat is gebaseerd op de uitslagen van paardenrennen. Uiteraard verzetten de redacties van de twee kranten zich uit alle macht tegen de komst van dit soortbanale spelletjes (net zoals de redactie van The Times dat destijds deed). Uiteraard gaan ze dat gevecht verliezen (net zoals de redactie van The Times). Immers, als geld en goede smaak knokken, dan hoeft er over de uitslag geen twijfel te bestaan. I Olifanten spreken meer tot de I verbeelding dan hagedissen. Daar kan dierenarts Maarten Frankenhuis (42) van de Rotter damse diergaarde Blijdorp over meepraten. Hij zegt: „De geboor te van een olifantje was dit jaar het absolute hoogtepunt. Toen het drie dagen oud was en wij nog met rode oortjes zaten te ver gaderen over de publiciteit en de filmrechten, kwam Han Assink, de coördinator van de levende have, binnen en zei: „De Bruyns boshoen heeft een jong". Uit zoölogisch oogpunt is dat iets heel bijzonders, nog meer dan de geboorte van een olifantje. Toch schoot iedereen in de lach. „Be doel je die kippen?", riepen ze. Met kippen krijgt Frankenhuis de komende jaren genoeg te ma ken. Hij neemt deze maand af scheid van de Rotterdamse dier gaarde en begint per 1 oktober als stafmedewerker van de Ge zondheidsdienst voor Pluimvee in Doorn, gecombineerd met het hoogleraarschap pluimveebe- drijfsdiergeneeskunde aan de Utrechtse universiteit. Een baan met minder romantiek, zo lijkt het. „Ach, zowel dieren in een die rentuin als in een legbatterij zit ten in een hok", zegt hij niet zon der ironie. „Van beide diersoor ten vinden de mensen dat hun ruimten te klein zijn. Ze denken dat een buffel iedere dag hon derd kilometer door de prairie moet kunnen denderen. Maar dat is onzin, want als je een dier van eten, drinken en een seks partner voorziet, loopt het geen Dierenarts Maarten Frankenhuis neemt deze maand afscheid van Blijdorp. Na zes jaar kan hij wel een boekje opendoen over het medisch begeleiden van exotische beesten in een dierentuin. stap meer. Met kippen in een leg batterij valt het ook wel mee. Ze kunnen nog een beetje rond scharrelen, terwijl een koe bij voorbeeld de hele winter tussen stalpalen aan een ketting staat". Sectie Maarten Frankenhuis kwam bijna zes jaar geleden in Blij dorp, toen er nog geen sectie- of behandelkamer bestond. „De eerste sectie verrichtte ik buiten op een groentekist, de eerste operatie op een hoek van mijn bureau. Nu hebben wij goed geoutilleerde ruimten voor sec ties en operaties, een laborato rium voor onderzoek en een pri ma instrumentarium". Zijn werk werd in hoge mate bemoeilijkt doordat er zo weinig bekend was over de geneeskun de van het exotische dier. De fei tenkennis beperkte zich tot wat congresverslagen, relatief weinig publicaties en drie elkaar over lappende boeken. Frankenhuis: „En dat terwijl iedere dierenarts vier meter boekenkast vol heeft met diergeneeskundige werken over huisdieren. Naar de pols- en ademhalingsfrequentie van wil de dieren moest je maar gissen. Normaalwaarden van het bloed zijn niet bekend. Sommige die ren zijn zo klein dat ze nauwe lijks de hoeveelheid bloed bezit ten die nodig is voor een behoor lijk bloedonderzoek. En dan praat ik niet eens over de onbe kendheid met voeding, huisves ting, verdoving en voortplan ting". „Een ander groot probleem bij het werk van de dierenarts in de dierentuin is dat wilde dieren hun kwalen doorgaans pas in een erg laat stadium kenbaar maken. Ze weten instinctief dat ze bij vertoon van zwakte door roofdie ren worden gegrepen, door soortgenoten uit de groep wor den verstoten, of zelfs aangeval len. en gedood. Conclusies Frankenhuis: „Ik heb zowel een tijger met leverkanker als een leeuwin met borstkanker ge had, die tot het laatst toe goed bleven eten. Die leeuwin, daar was niets aan te merken tot de verzorger op een dag tegen me zei: Ze likt steeds aan een wond je in de lies. Wat denk je: uit één melkklier sneden we een tumor van 1.76 kilo. Aan een volgende zijn we maar niet eens meer be gonnen". Als je het aan een zoogdier al niet kunt merken, hoe moeilijk is het dan niet bij reptielen, die wel vaker een paar weken niet eten. Frankenhuis: „Laatst had ik een gordelstaart, waarvan een pootje bijna was weggerot. Daar had ik nooit iets van gezien. Je zal zeg gen: hoe kan dat nou? Maar zo'n beestje komt 's nachts zijn voer halen en duikt daarna weer on der een steen". Waren de resultaten bij het in dividueel zieke dier soms teleur stellend, het betekent niet dat dr. Frankenhuis geen bijdrage zou hebben geleverd aan de preven tieve geneeskunde van de dieren in Blijdorp. „Je moet het vooral hebben van secties en het ver werken van de gegevens in rap porten, waarin je verschillen vastlegt tussen hier en elders, tussen nu en voeger en tussen mannetjes en vrouwtjes. Aan de hand van vergelijkingen zijn soms conclusies te trekken". Hij geeft voorbeelden. „Otters stierven in een zekere periode voor wel twintig of dertig pro cent aan nierstenen of niervergif tiging. Daarop richt je dan een onderzoek. Het bleek dat hun water troebel was en dat ze er te weinig van dronken. Dan doe je iets aan het water". Gevaren Uiteraard heeft Maarten Fran kenhuis wel eens aan gevaren blootgestaan. Hij herinnert zich nog goed de dag waarop een ijs beer veel eerder dan hij had ge dacht uit zijn verdoving bij kwam. „Ik was nog achterin het hok toen hij zijn kop optilde en naar me keek. Nu zijn ijsberen werkelijk gevaarlijk en dat wis ten de verzorgers ook, dus die maakten gauw een zijluik open, zodat ik naar het lege hok er naast zou kunnen ontsnappen. Maar wat gebeurt: de grond lag vol met levertraanolie, dus in plaats van snel weg te wezen maakte ik een soort pas op de plaats. Ik had geluk dat de ijs beer nog te suf was om op zijn poten te gaan staan". Een andere keer leverde de dierenarts van Blijdorp een 'ge vecht' met een neushoorn, die dreigde uit zijn hok te komen en die zijn hoorn al tussen de deur had. Frankenhuis: „Ik sprong weg, gleed uit over groentenafval en trok een hele stapel lege krat ten om in mijn val. Daar schrok die neushoorn zo van, dat hij weer in zijn hok vloog". Frankenhuis geeft toe dat het met de voortplanting in dieren tuinen van heel wat dieren een moeilijke zaak is. „Van de voort planting van de meeste reptielen, amfibieën en vissen, maar bij voorbeeld ook van paradijsvo gels is maar weinig bekend. Bij sommige zoogdieren lukt het ook maar mondjesmaat, bij jachtluipaarden, nevelpanters, okapi's, olifanten, manenwolven en ijsberen bijvoorbeeld. Vogel- Maarten Frankenhuis: "de eerste operatie verrichtte ik op een hoek van mijn bureau". (foto GPD) bekdieren en mierenegels heb ben zich in gevangenschap nog nooit voortgeplant. Soms zijn dieren ook super gespeciali seerd. Neem het koalabeertje. Dat leeft alleen op een eucalyp- tussoort. Buiten Australië komt hij alleen voor in San Diego, maar daar hebben ze dan ook eerst hele eucalyptusbossen voor hem aangelegd". Op de vraag met welk dier Frankenhuis in de loop van zijn dierentuinperiode een speciale band heeft opgebouwd, ant woordt hij na enig nadenken ver rassend: „Met de Tasmaanse bui delduivel, een roofdier, dat een uur in de wind stinkt, afgrijselij ke kreten uitslaat en er zó af schuwelijk lelijk uitziet dat het bijna weer mooi wordt". CARLO NAGEL Geen enkele farmaceutische industrie werkt momenteel nog serieus aan een mannen- pil. Niet dat men dat niet wil, maar omdat men ziet aanko men dat het onmogelijk zal zijn iets te vinden dat geen medisch onaanvaardbare bij werkingen heeft. „Er is wel degelijk een markt voor", zegt professor dr. F. Neu mann, die bij de firma Schering in Berlijn verantwoordelijk is voor het fundamenteel onder zoek op het gebied van hormo nen. „Want onderzoek heeft uit gewezen dat er voldoende man nen zijn die ook wel een deel van de last van de contraceptie op zich willen nemen. Vooral in de westerse wereld. Alleen in lan den waar mannen extreem „mannelijk" zijn zoals in Latijn se of Arabische landen is de kans gering". Neumann kan zich echter voorstellen dat wanneer de be volkingsdruk in de komende de cennia verder zal toenemen hetgeen te verwachten valt - in bepaalde landen wellicht toch gegrepen zal worden naar ge dwongen toepassing van pro- dukten die weliswaar bestaan of gemaakt zouden kunnen wor den, maar die vanwege de bij werking nog niet veilig zijn. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om Gossypol, een produkt dat ge wonnen wordt uit het zaad van katoen. Het produkt werd bij toeval ontdekt toen bleek dat ka- toenzaadplukkers in Azië er im potent van werden. Het blijkt zeer ernstige bijwer kingen te hebben. Zo treedt libi- doverlies op, in andere gevallen sterke vermageringen en het pro dukt veroorzaakt in hoge mate calciumgebrek. Nog altijd gaan de proeven met Gossypol door. „Men hoopt kennelijk de werk zame stof te isoleren, en verder dat juist die stof niet de stof is die de nevenwerkingen veroorzaakt. Ik schat de kans daarop heel ge ring", meent Neumann, die er aan toevoegt dat als er eéh farma ceutische industrie ook maar iets van Gossypol verwachtte, ze er allemaal op zouden springen. Teleurstellend Neumann was een van de spre kers op een congres dat onlangs in Heidelberg werd gehouden over „Aspecten van de toekom stige anticonceptie". De eerste dag was vrijwel geheel gewijd aan anticonceptie die door de man moet worden uitgevoerd, maar met bovenvermeld teleur stellend resultaat. Waarom zou er trouwens zo dringend een mannenpil moeten komen? „Alleen al eerlijkheids halve, tegenover de vrouw", zegt Neumann. „Vrouwen zeggen na tuurlijk terecht: waarom zouden wij ons hele leven vergif moeten slikken, waarom hoeven mannen dat niet? En natuurlijk zult u te genwerpen: vasectomie is toch mogelijk, maar vasectomie is tot nu toe onomkeerbaar gebleken. Technisch is de doorgang van de zaadstreng wel te herstellen, maar in de periode dat hij afge sloten is vormt het organisme an tilichamen tegen het eigen sper ma, het ent er zichzelf als het wa re tegen in, en daar weten we nog geen oplossing voor". Dan is er nog een produkt dat rijping van het sperma in de bij bal tegengaat, 5-alpha-A ge naamd, maar dat ook geweldige bijwerkingen heeft. Zodanig dat het momenteel alleen nog als rat- tengif in de handel is. Het maakt ratten inderdaad steriel. Daar is een Zweed genaamd Eriksson in ieder geval rijk van geworden. Mede dank zij dierenbescher mers, omdat het de ratten niet doodt... Terwijl er dus nog over gepraat wordt, is er in feite een einde ge komen aan de speurtocht naar de mannenpil, die tien of twaalf jaar heeft geduurd. Met name zijn veel proeven gedaan met het hor moon LHRH, dat echter alleen nog wordt gebruikt voor bepaal de aandoeningen, zoals prostaat kanker. Planten De Wereldgezondheidsorgani satie werkt inmiddels nog aan een programma om vast te stel len of er niet één of meer planten zijn waaruit een anticonceptie middel te destilleren zou zijn. Er zijn veel planten met hormonale effecten. Bekend is dat extracten koriander een vruchtafdrij vende werking hebben, maar ook dit produkt blijkt zeer giftig te zijn en er is sprake van veel sterfgevallen. Het is mogelijk dat het onder zoek een grote hoeveelheid nutti ge gegevens oplevert, maar er is nog geen realistische kijk op een produkt zoals hier bedoeld wordt. Prof. Azorero uit Para guay gaf niettemin een heel goe de reden waarom het onderzoek naar een plantaardig, niet ste- roiede anti-conceptiemiddel moet worden voortgezet: met na- in Derde Wereldlanden met een snel groeiende primitieve be volking zou het gebruik van een plantaardig middel goed kunnen aansluiten bij de bestaande tradi tionele geneeskunde met plan ten. Onder de planten die volgens hem veelbelovend zijn figureren twee bonensoorten en diverse soorten van een ook bij ons be kende waterplant, het fontein kruid. (GPD)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 25