een besmettelijke ziekte
km
(Een Tasmaanse buidelduivel als vriend
iBostenverslindend bingo-virus houdt Britse kranten in ijzeren greep.
(0'
Polke IwW
i»
I
De onalledaagse ervaringen van een dierenarts in Blijdorp
Mannenpil is
zo goed als
van de baan
\TERDAG 22 SEPTEMBER 1984
PAGINA 25
w
Het begon bij de
pulpbladen, maar het
tingo-virus is nu ook al
de eredivisie van het
Britse krantenbedrijf
binnengeslopen. De
formule lijkt simpel:
koop een krant en win
een miljoen pond (4,5
niljoen gulden). Sinds
lort wordt dat bedrag
ook daadwerkelijk
ïitbetaald. Waar moet
dat heen, vraagt
nenigeen zich af. Onze
correspondent in
lionden zet de gekte op
een rijtje.
)e Britse krant die drie jaar
;eleden begon het publiek
da bingo voor z'n dagelijks
Drodukt te interesseren, de
Daily Star, hééft wat teweeg
gebracht. Er woedt sinds die
;ijd een bingo-oorlog tussen
jle Britse kranten die met de
iag feller wordt.
Waren er aanvankelijk
prijzen van enkele
duizenden, en soms
tienduizenden ponden te
winnen, al gauw ging het om
honderdduizenden. Vier
kranten hebben nu hun
■definitieve wapen in de
Strijd geworpen door elk de
lezers een hoofdprijs van een
Iniljoen pond (4,5 miljoen
■gulden) in het vooruitzicht te
ptellen.
lom deze vorm van
■gemeenschappelijke harakiri
poed te begrijpen, is het eerst
-nodig de verschillende Britse
■dagbladen met elkaar te
■vergelijken. De vele kranten die
■de Brit 's mórgens bij zijn
f newsagent' ziet liggen, vallen
■ruwweg in drie groepen uiteen.
■Allereerst zijn daar de
■kwaliteitskranten: The Times
'(behoudend), de Daily Telegraph
■(zeer behoudend) en The
1Guardian (centrumlinks). Dat
Izijn dagbladen van een hoog peil
die volgens de beste tradities van
de journalistiek worden
I samengesteld.
Een trapje lager staan de Daily
Mail en de Daily Express,
I kranten die sterk op elkaar lijken
en derhalve in een dodelijke
concurrentiestrijd gewikkeld
Izijn. Ze zijn beide behoudend,
hebben beide een oplage van
Irond de twee miljoen, beide
schuwen ze de sensatie niet en
beide zijn daarbij nogal eens van
I mening dat het zonde is om een
goed verhaal door feiten te laten
bederven.
I Feiten, of zelfs maar gewoon
nieuws, doen er helemaal niet
meer toe bij de drie kranten die
I daarna volgen: The Sun, de Daily
Star en de Daily Mirror. Deze
kranten zijn, naar Nederlandse
sloeg de Daily Express
onverwacht en verschrikkelijk
toe. De krant had te kampen met
terugvallende oplagecijfers (een
gevolg van de concurrentie van
de op dat moment in z'n soort
redactioneel veel aardiger Mail)
en maakte het tekort aan inhoud
goed door met een soort
superbingo aan te komen.
De hoofdprijs van het 'nieuwe
bingo' van de Daily Express: een
miljoen pond! Elke dag weer
maakte de krant veel reclame
voor zichzelf, elke dag stonden er
plagerige artikeltjes in met
koppen als: „Wat zou u doen als
u een miljoen had?".
Het was een soort porno, een
beroep op de hebzucht van de
Britse krantenlezer die niet
zonder gevolgen bleef. Binnen
enkele dagen na de lancering van
de 'Miljonairs Club' (zo noemde
de Express haar bingo) was de
oplage met een half miljoen per
dag omhoog geschoten.
Dat leverde de eigenaar van de
krant 2,5 miljoen gulden aan
extra inkomsten per week op.
Maar het voordeel bleef niet lang
zo groot. De Mail reageerde
uiteraard met een eigen variant:
vier op bingo geënte
gokspelletjes waarmee men met
geluk een miljoen pond kon
winnen.
Met veel geluk, want zowel de
lezers van de Express als de Mail
moesten wel van zeer goede
huize komen, wilden ze het
miljoen opstrijken. De spelletjes
waren zó geconstrueerd dat de
kans dat iemand het winnende
rijtje cijfers of symbolen had,
geringer was dan één op de
miljard.
Volgende fase
maatstaven gerekend, van een
zeer laag allooi, populistisch op
het ordinaire af, in alle opzichten
.goedkoop. Seks, misdaad, sport
en sterren vullen de kolommen
van deze dagbladen. Het zijn de
kranten die elke dag weer op
ontklede meisjes tracteren, op al
dan niet verzonnen
schandaaltjes, bladen waarnaast
onze Privé en Story in-keurige,
en goed formulerende
nieuwsbrengers zijn.
Ze hebben dan ook enorm hoge
oplagen. The Sun (een zeer
rechtse krant) spant de kroon
met vier miljoen kranten per
dag. Daarna volgt de Daily
Mirror (socialistisch) met een
oplage van circa 3,5 miljoen
dagbladen. De Daily Star
(behoudend) blijft daarbij met
1,5 miljoen kranten per dag wat
achter.
Sneeuwbaleffect
Het was dus deze laatste, wat
noodlijdende krant die in 1981
een gouden greep deed door een
beroep te doen op de zwakste
plek van het Britse volk: zijn
goklust. Iedere potentiële lezer
(men is in Engeland geen
abonnee van een krant) kreeg
een kaartje in de bus waarop wat
nummers stonden. Wie zijn
(individuele) nummers in de
krant terugvond, won een prijs.
Bingo sloeg direct aan. De
Daily Star, die op dat moment
dreigde te worden fijngemalen in
de titanenstrijd tussen The Sun
en de Daily Mirror, kon de
kranten niet meer aangesleept
krijgen. Ook nu nog heeft deze
krant een oplage die meer dan
eenderde hoger is dan vóórdat
met het kansspel werd gestart.
Het idee werd ogenblikkelijk
overgenomen door The Sun, die
er net als de Daily Star garen bij
spon: ook de oplage van deze
krant ging met enige
honderdduizenden omhoog.
Daar kon de eeuwige concurrent
Daily Mirror (die overlopende
lezers verloor) niet bij
achterblijven, en daar werd dus
enkele maanden later ook met
bingo gestart.
Ndg steeds in 1981 nam het
tweede echelon kranten de truc
over. De Daily Express begon,
spoedig gevolgd door de Daily
Mail. Omdat daarmee eind '81
alle populaire kranten aan bingo
deden, viel er voor de lezers van
dit soort dagbladen niet meer
over te lopen van een niet- naar
een wei-bingo krant.
Dat zorgde er ten slotte weer
voor dat de oplagecijfers
geleidelijk aan naar het oude peil
terugkeerden (met uitzondering
van die van de Daily Star). De
Daily Mail en de Daily Express
stopten in '82 in arren moede
maar weer met hun bingo, de
overige kranten bleven doorgaan
met steeds weer nieuwe
varianten.
Superbingo
In de herfst van het vorig jaar
De Express noch de Mail heeft
tot dusver dan ook het fortuin
uitbetaald. Dat gegeven leidde
tot de volgende fase in de
bingostrijd: kranten gingen
beloven dat ze het miljoen ook
daadwerkelijk zouden uitkeren.
De Mirror komt de eer toe dat als
eerste te hebben gedaan.
Dat was te darken aan de
nieuwe eigenaar van de krant, de
steenrijke en uiterst gewiekste
zakenman Robert Maxwell, die
zich bij z'n aankoop één doel
voor ogen stelde: een grotere
oplage te krijgen dan The Sun,
het eigendom van z'n aartsrivaal
Rupert Murdoch.
Dus wat deed Maxwell? Hij liet
de Mirror begin augustus openen
met een verhaal waarin hij
plechtig garandeerde dat zijn
krant binnen afzienbare tijd een
miljoen pond zou uitkeren.
Maxwell had bij wijze van
spreken al een nieuwe calculator
gekocht om de nieuwe lezers op
te tellen, toen The Sun hem op 24
augustus te slim af was.
The Sun had een winnaar van
*een miljoen pond, ene David
Parsons. De Mirror kon op dat
verpletterende nieuws niet
anders reageren dan ook op 24
augustus met een zuur
openingsverhaal te komen
waarin zo ongeveer stond dat
The Sun wel moest betalen na de
garanties in de Mirror. „Hoe de
Mirror van David Parson een
miljonair maakte", luidde de kop
boven dit jaloersige artikel.
Volgens de wet van de
communicerende vaten, die ook
voor de Britse populaire kranten
geldt, hebben nu inmiddels vier
van de vijf betrokken dagbladen
elk hun eigen versie van 'Win een
miljoen'. Naast The Sun en de
Mirror zijn dat de Express en de
Daily Star, die voortaan elke
maand een miljoen pond zullen
uitkeren.
Duur
Wat dat niet kost! Naast het
gigantische prijzengeld zijn er
ook de kosten van adverteren,
met name via de tv die de
grootste winnaar van de
bingo-oorlog is. Want de
advertentiekosten lopen enorm
op. De Mirror slaagde er onlangs
in op die wijze 2,5 miljoen gulden
in een weekend uit te geven.
Daar staat weinig tegenover.
Als alle dagbladen bingo in hun
kolommen hebben, is de winst
aan extra verkochte kranten
voor elk van hen klein. De
ervaring van de afgelopen jaren
heeft geleerd dat het
bingo-gedoe nauwelijks extra
lezers heeft opgeleverd (dus
mensen die tot dan toe geen
enkele krant lazen).
Het enige wat er gebeurt, is dat
de krantelezers overlopen naar
de krant die het meest belooft.
Dat dwingt alle kranten mee te
doen aan de steeds wildere
rondedans rond de Mammon.
Het is een besmettelijke ziekte,
die inmiddels ook de
kwaliteitskranten heeft
aangestoken.
Het deftige, bijna 200 jaar oude
instituut The Times komt de
twijfelachtige eer toe dit bingo in
de eredivisie van de Britse
dagbladen te hebben
geïntroduceerd. Half juni begon
deze krant met het 'Beursspel',
bingo overgoten met een waterig
sausje van intellectuelerigheid.
Het gaat zo: alle potentiële
Timeslezers kregen in juni een
kaartje in hun bus met daarop
acht (per kaartje verschillende)
nummers. Die nummers
corresponderen met bepaalde
aandelenkoersen die dagelijks
op de beurspagina's te vinden
zijn. Degene wiens aandelen het
't best doen, wint een prijs.
Zenuwachtig
Die prijs is maximaal 20.000
pond (90.000 gulden), peanuts
dus vergeleken met wat de
populaire kranten doen, maar de
resultaten die The Times ermee
boekt, bewijzen dat de goklust
ook de betere standen stevig in
z'n greep heeft. Van The Times
namelijk, die tot mei een stabiele
oplage van rond de 380.000 stuks
had, worden nu elke dag meer
dan 460.000 exemplaren
verkocht.
Dat is uiteraard ten koste
gegaan van de overige
kwaliteitskranten (die elk circa
35.000 kranten minder afzetten
sinds The Times met het
Beursspel is begonnen), die heel
erg zenuwachtig zijn geworden.
Zo zenuwachtig, dat ze nu over
de voorspelbare stap aan het
brainstormen zijn met welke
variant van bingo ze zelf zullen
komen.
De directie van The Guardian
speelt ernstig met de gedachte
een gokspel te lanceren dat
gebaseerd is op het weer, en dan
in het bijzonder op de
temperatuurschommelingen in
verschillende hoofdsteden. En
de directie van de Daily
Telegraph is enthousiast over
een spel dat is gebaseerd op de
uitslagen van paardenrennen.
Uiteraard verzetten de
redacties van de twee kranten
zich uit alle macht tegen de
komst van dit soortbanale
spelletjes (net zoals de redactie
van The Times dat destijds
deed). Uiteraard gaan ze dat
gevecht verliezen (net zoals de
redactie van The Times).
Immers, als geld en goede smaak
knokken, dan hoeft er over de
uitslag geen twijfel te bestaan.
I Olifanten spreken meer tot de
I verbeelding dan hagedissen.
Daar kan dierenarts Maarten
Frankenhuis (42) van de Rotter
damse diergaarde Blijdorp over
meepraten. Hij zegt: „De geboor
te van een olifantje was dit jaar
het absolute hoogtepunt. Toen
het drie dagen oud was en wij
nog met rode oortjes zaten te ver
gaderen over de publiciteit en de
filmrechten, kwam Han Assink,
de coördinator van de levende
have, binnen en zei: „De Bruyns
boshoen heeft een jong". Uit
zoölogisch oogpunt is dat iets
heel bijzonders, nog meer dan de
geboorte van een olifantje. Toch
schoot iedereen in de lach. „Be
doel je die kippen?", riepen ze.
Met kippen krijgt Frankenhuis
de komende jaren genoeg te ma
ken. Hij neemt deze maand af
scheid van de Rotterdamse dier
gaarde en begint per 1 oktober
als stafmedewerker van de Ge
zondheidsdienst voor Pluimvee
in Doorn, gecombineerd met het
hoogleraarschap pluimveebe-
drijfsdiergeneeskunde aan de
Utrechtse universiteit. Een baan
met minder romantiek, zo lijkt
het.
„Ach, zowel dieren in een die
rentuin als in een legbatterij zit
ten in een hok", zegt hij niet zon
der ironie. „Van beide diersoor
ten vinden de mensen dat hun
ruimten te klein zijn. Ze denken
dat een buffel iedere dag hon
derd kilometer door de prairie
moet kunnen denderen. Maar
dat is onzin, want als je een dier
van eten, drinken en een seks
partner voorziet, loopt het geen
Dierenarts Maarten Frankenhuis neemt deze maand afscheid van Blijdorp. Na zes
jaar kan hij wel een boekje opendoen over het medisch begeleiden van exotische
beesten in een dierentuin.
stap meer. Met kippen in een leg
batterij valt het ook wel mee. Ze
kunnen nog een beetje rond
scharrelen, terwijl een koe bij
voorbeeld de hele winter tussen
stalpalen aan een ketting staat".
Sectie
Maarten Frankenhuis kwam
bijna zes jaar geleden in Blij
dorp, toen er nog geen sectie- of
behandelkamer bestond. „De
eerste sectie verrichtte ik buiten
op een groentekist, de eerste
operatie op een hoek van mijn
bureau. Nu hebben wij goed
geoutilleerde ruimten voor sec
ties en operaties, een laborato
rium voor onderzoek en een pri
ma instrumentarium".
Zijn werk werd in hoge mate
bemoeilijkt doordat er zo weinig
bekend was over de geneeskun
de van het exotische dier. De fei
tenkennis beperkte zich tot wat
congresverslagen, relatief weinig
publicaties en drie elkaar over
lappende boeken. Frankenhuis:
„En dat terwijl iedere dierenarts
vier meter boekenkast vol heeft
met diergeneeskundige werken
over huisdieren. Naar de pols- en
ademhalingsfrequentie van wil
de dieren moest je maar gissen.
Normaalwaarden van het bloed
zijn niet bekend. Sommige die
ren zijn zo klein dat ze nauwe
lijks de hoeveelheid bloed bezit
ten die nodig is voor een behoor
lijk bloedonderzoek. En dan
praat ik niet eens over de onbe
kendheid met voeding, huisves
ting, verdoving en voortplan
ting".
„Een ander groot probleem bij
het werk van de dierenarts in de
dierentuin is dat wilde dieren
hun kwalen doorgaans pas in een
erg laat stadium kenbaar maken.
Ze weten instinctief dat ze bij
vertoon van zwakte door roofdie
ren worden gegrepen, door
soortgenoten uit de groep wor
den verstoten, of zelfs aangeval
len. en gedood.
Conclusies
Frankenhuis: „Ik heb zowel
een tijger met leverkanker als
een leeuwin met borstkanker ge
had, die tot het laatst toe goed
bleven eten. Die leeuwin, daar
was niets aan te merken tot de
verzorger op een dag tegen me
zei: Ze likt steeds aan een wond
je in de lies. Wat denk je: uit één
melkklier sneden we een tumor
van 1.76 kilo. Aan een volgende
zijn we maar niet eens meer be
gonnen".
Als je het aan een zoogdier al
niet kunt merken, hoe moeilijk is
het dan niet bij reptielen, die wel
vaker een paar weken niet eten.
Frankenhuis: „Laatst had ik een
gordelstaart, waarvan een pootje
bijna was weggerot. Daar had ik
nooit iets van gezien. Je zal zeg
gen: hoe kan dat nou? Maar zo'n
beestje komt 's nachts zijn voer
halen en duikt daarna weer on
der een steen".
Waren de resultaten bij het in
dividueel zieke dier soms teleur
stellend, het betekent niet dat dr.
Frankenhuis geen bijdrage zou
hebben geleverd aan de preven
tieve geneeskunde van de dieren
in Blijdorp. „Je moet het vooral
hebben van secties en het ver
werken van de gegevens in rap
porten, waarin je verschillen
vastlegt tussen hier en elders,
tussen nu en voeger en tussen
mannetjes en vrouwtjes. Aan de
hand van vergelijkingen zijn
soms conclusies te trekken".
Hij geeft voorbeelden. „Otters
stierven in een zekere periode
voor wel twintig of dertig pro
cent aan nierstenen of niervergif
tiging. Daarop richt je dan een
onderzoek. Het bleek dat hun
water troebel was en dat ze er te
weinig van dronken. Dan doe je
iets aan het water".
Gevaren
Uiteraard heeft Maarten Fran
kenhuis wel eens aan gevaren
blootgestaan. Hij herinnert zich
nog goed de dag waarop een ijs
beer veel eerder dan hij had ge
dacht uit zijn verdoving bij
kwam. „Ik was nog achterin het
hok toen hij zijn kop optilde en
naar me keek. Nu zijn ijsberen
werkelijk gevaarlijk en dat wis
ten de verzorgers ook, dus die
maakten gauw een zijluik open,
zodat ik naar het lege hok er
naast zou kunnen ontsnappen.
Maar wat gebeurt: de grond lag
vol met levertraanolie, dus in
plaats van snel weg te wezen
maakte ik een soort pas op de
plaats. Ik had geluk dat de ijs
beer nog te suf was om op zijn
poten te gaan staan".
Een andere keer leverde de
dierenarts van Blijdorp een 'ge
vecht' met een neushoorn, die
dreigde uit zijn hok te komen en
die zijn hoorn al tussen de deur
had. Frankenhuis: „Ik sprong
weg, gleed uit over groentenafval
en trok een hele stapel lege krat
ten om in mijn val. Daar schrok
die neushoorn zo van, dat hij
weer in zijn hok vloog".
Frankenhuis geeft toe dat het
met de voortplanting in dieren
tuinen van heel wat dieren een
moeilijke zaak is. „Van de voort
planting van de meeste reptielen,
amfibieën en vissen, maar bij
voorbeeld ook van paradijsvo
gels is maar weinig bekend. Bij
sommige zoogdieren lukt het
ook maar mondjesmaat, bij
jachtluipaarden, nevelpanters,
okapi's, olifanten, manenwolven
en ijsberen bijvoorbeeld. Vogel-
Maarten Frankenhuis: "de
eerste operatie verrichtte ik op
een hoek van mijn bureau".
(foto GPD)
bekdieren en mierenegels heb
ben zich in gevangenschap nog
nooit voortgeplant. Soms zijn
dieren ook super gespeciali
seerd. Neem het koalabeertje.
Dat leeft alleen op een eucalyp-
tussoort. Buiten Australië komt
hij alleen voor in San Diego,
maar daar hebben ze dan ook
eerst hele eucalyptusbossen voor
hem aangelegd".
Op de vraag met welk dier
Frankenhuis in de loop van zijn
dierentuinperiode een speciale
band heeft opgebouwd, ant
woordt hij na enig nadenken ver
rassend: „Met de Tasmaanse bui
delduivel, een roofdier, dat een
uur in de wind stinkt, afgrijselij
ke kreten uitslaat en er zó af
schuwelijk lelijk uitziet dat het
bijna weer mooi wordt".
CARLO NAGEL
Geen enkele farmaceutische
industrie werkt momenteel
nog serieus aan een mannen-
pil. Niet dat men dat niet wil,
maar omdat men ziet aanko
men dat het onmogelijk zal
zijn iets te vinden dat geen
medisch onaanvaardbare bij
werkingen heeft.
„Er is wel degelijk een markt
voor", zegt professor dr. F. Neu
mann, die bij de firma Schering
in Berlijn verantwoordelijk is
voor het fundamenteel onder
zoek op het gebied van hormo
nen. „Want onderzoek heeft uit
gewezen dat er voldoende man
nen zijn die ook wel een deel van
de last van de contraceptie op
zich willen nemen. Vooral in de
westerse wereld. Alleen in lan
den waar mannen extreem
„mannelijk" zijn zoals in Latijn
se of Arabische landen is de kans
gering".
Neumann kan zich echter
voorstellen dat wanneer de be
volkingsdruk in de komende de
cennia verder zal toenemen
hetgeen te verwachten valt - in
bepaalde landen wellicht toch
gegrepen zal worden naar ge
dwongen toepassing van pro-
dukten die weliswaar bestaan of
gemaakt zouden kunnen wor
den, maar die vanwege de bij
werking nog niet veilig zijn. Het
gaat daarbij bijvoorbeeld om
Gossypol, een produkt dat ge
wonnen wordt uit het zaad van
katoen. Het produkt werd bij
toeval ontdekt toen bleek dat ka-
toenzaadplukkers in Azië er im
potent van werden.
Het blijkt zeer ernstige bijwer
kingen te hebben. Zo treedt libi-
doverlies op, in andere gevallen
sterke vermageringen en het pro
dukt veroorzaakt in hoge mate
calciumgebrek. Nog altijd gaan
de proeven met Gossypol door.
„Men hoopt kennelijk de werk
zame stof te isoleren, en verder
dat juist die stof niet de stof is die
de nevenwerkingen veroorzaakt.
Ik schat de kans daarop heel ge
ring", meent Neumann, die er
aan toevoegt dat als er eéh farma
ceutische industrie ook maar iets
van Gossypol verwachtte, ze er
allemaal op zouden springen.
Teleurstellend
Neumann was een van de spre
kers op een congres dat onlangs
in Heidelberg werd gehouden
over „Aspecten van de toekom
stige anticonceptie". De eerste
dag was vrijwel geheel gewijd
aan anticonceptie die door de
man moet worden uitgevoerd,
maar met bovenvermeld teleur
stellend resultaat.
Waarom zou er trouwens zo
dringend een mannenpil moeten
komen? „Alleen al eerlijkheids
halve, tegenover de vrouw", zegt
Neumann. „Vrouwen zeggen na
tuurlijk terecht: waarom zouden
wij ons hele leven vergif moeten
slikken, waarom hoeven mannen
dat niet? En natuurlijk zult u te
genwerpen: vasectomie is toch
mogelijk, maar vasectomie is tot
nu toe onomkeerbaar gebleken.
Technisch is de doorgang van de
zaadstreng wel te herstellen,
maar in de periode dat hij afge
sloten is vormt het organisme an
tilichamen tegen het eigen sper
ma, het ent er zichzelf als het wa
re tegen in, en daar weten we nog
geen oplossing voor".
Dan is er nog een produkt dat
rijping van het sperma in de bij
bal tegengaat, 5-alpha-A ge
naamd, maar dat ook geweldige
bijwerkingen heeft. Zodanig dat
het momenteel alleen nog als rat-
tengif in de handel is. Het maakt
ratten inderdaad steriel. Daar is
een Zweed genaamd Eriksson in
ieder geval rijk van geworden.
Mede dank zij dierenbescher
mers, omdat het de ratten niet
doodt...
Terwijl er dus nog over gepraat
wordt, is er in feite een einde ge
komen aan de speurtocht naar de
mannenpil, die tien of twaalf jaar
heeft geduurd. Met name zijn
veel proeven gedaan met het hor
moon LHRH, dat echter alleen
nog wordt gebruikt voor bepaal
de aandoeningen, zoals prostaat
kanker.
Planten
De Wereldgezondheidsorgani
satie werkt inmiddels nog aan
een programma om vast te stel
len of er niet één of meer planten
zijn waaruit een anticonceptie
middel te destilleren zou zijn. Er
zijn veel planten met hormonale
effecten. Bekend is dat extracten
koriander een vruchtafdrij
vende werking hebben, maar
ook dit produkt blijkt zeer giftig
te zijn en er is sprake van veel
sterfgevallen.
Het is mogelijk dat het onder
zoek een grote hoeveelheid nutti
ge gegevens oplevert, maar er is
nog geen realistische kijk op een
produkt zoals hier bedoeld
wordt. Prof. Azorero uit Para
guay gaf niettemin een heel goe
de reden waarom het onderzoek
naar een plantaardig, niet ste-
roiede anti-conceptiemiddel
moet worden voortgezet: met na-
in Derde Wereldlanden met
een snel groeiende primitieve be
volking zou het gebruik van een
plantaardig middel goed kunnen
aansluiten bij de bestaande tradi
tionele geneeskunde met plan
ten.
Onder de planten die volgens
hem veelbelovend zijn figureren
twee bonensoorten en diverse
soorten van een ook bij ons be
kende waterplant, het fontein
kruid. (GPD)