Het kraakspreekuur regeert
•Si
Amsterdam heeft niets te vertellen in de Staatsliedenbuurt
son
EL
n
.TERDAG 22 SEPTEMBER 1984
ilijven,
ge
oeders met kinderen hui-
nd aan het politiebureau,
m regen van klachten op
ït stadhuis en bij de ambts-
oning van burgemeester
an Thijn aan de Heren-
•acht. De oorzaak: een
uurtfeest' in de Amster-
imse Staatsliedenbuurt,
unkbandjes, grossierend in
Bcibellen en banale teksten,
gen de ouidere buurtbewo-
srs schrik aan. Een in-
jecteur van politie neemt
m kijkje, maar moet hals
/er kop weer de benen ne-
len, omdat zijn aanwezig-
eid door punks en skin-
eads niet wordt getolereerd,
ïgrijpen door de politie is
nmogelijk. Te weinig man-
gappen paraat, en dus zou
et op een complete veldslag
itlopen.
len
het
„We hebben alle greep op die
jurt verloren", geeft een voor-
:hter van de politie eerlijk toe.
jakers en wat daar meer zit, ze.
ïbben er hun eigen beleid,
elfs de gemeente heeft er vrij-
el niks te vertellen. Er is een il-
gaal café. De Rioolrat, dat had
lang gesloten moeten worden.
!aar dat kunnen we wel verge-
n. Burgemeester Van Thijn
2eft prioriteit gegeven aan de
ivierenbuurt in Amsterdam-
uid om dat als eerste deel van
IG- EN msterdam te verschonen van
egatieve kraakelementen".
^^^et begrip kraken is eigenlijk
:hterhaald in de Staatsheden-
uurt. Negentig procent van de
>ewijzingen komt er voor reke-
ing van de kraakbeweging. Her-
nic^pctinp heeft er nauwelijks
reep op. Het kraakspreekuur
Beft tips over vrij te komen
oonruimten, maar de gegadig-
en moeten zelf ook maar zien
an een geschikt pandje te ko
len. Wel krijgen ze op het
Dreekuur te horen of een be-
aald pand problemen oplevert
f niet. En bij moeilijkheden kan
r op hulp gerekend worden. Zo-
ra er een woning vrijkomt
'ordt dat onder elkaar al door-
erteld en wordt vrijwel geruis
los de volgende kraker 'gein-
;alleerd'.
)van
enz.
?e slim af
De gevel van de dienst Herhuisvesting als Amsterdamse Klaagmuur: één vijand.
(foto Peter Sentei
door Huub Klompenhouwer
De kraakbeweging heeft een
>iers atent op een systeem waarbij de
J igenaar van het pand jaren in de
eronderstelling kan verkeren
og met dezelfde huurder van
oen te hebben, terwijl er inmid-
els al twintig andere krakersin
e woning gewoond
.ebben. Regel is overigens dat
lleen die woonruimten gekraakt
lizen /orden waarvoor de dienst Her-
iuisvesting nog geen toewijzing
leeft afgegeven. Maar juist door
iet dichte netwerk aan infor-
nanten is een woongroep de ge-
r zr. neente vrijwel altijd te slim af.
Het is lange tijd betrekkelijk
ustig geweest in deze 19de
van euwse wijk in Oud-West. Maar
iu de harde kern van de kraak-
>eweging (die ruim 90 procent
an de woningtoewijzing in deze
murt in handen heeft) haar
;reep op een jongere groep kra-
:ers lijkt te verliezen, wordt ge-
leesd voor een esealatie van ge
veld.
Het festival van de Staatslie-
lenbuurt is inmiddels alweer en-
;ele weken achter de rug en be-
loudens die ene escalatie op de
Tijdagavond is het verder rede-
ijk binnen de perken gebleven.
)e politievoorlichter: „We heb-
>en natuurlijk niet met ons laten
ipotten. Die zaterdag hadden we
lrie pelotons Mobiele Eenheid
ichter de hand. We zijn naar de
irganisatoren gestapt en hebben
(ezegd: luister eens, als jullie het
:elf niet in de hand houden
vordt er niet meer gewaar-
ichuwd, maar dan treden we
neteen op. En op het hoofdbu
reau hadden we een speciale staf
>araat zitten voor het geval het
lit de hand zou lopen. Maar zo
/er is het niet gekomen".
Schietpartij
Nu is de aandacht voor de
staatsliedenbuurt op het hoofd
bureau van politie, ook al is het
>p dit moment een passieve, niet
:o verwonderlijk. Iedere wille
keurige agent herinnert zich nog
'eilloos de schietpartij waarbij de
Engelse crimineel Allan Reefe in
ie Haarlemmer Houttuinen bij
rijn arrestatie een politieman
ioodschoot. De Engelsman was
ange tijd voortvluchtig en kon
rich in diezelfde Staatslieden-
Duurt moeiteloos schuilhouden.
Zoals dat tot op de dag van van
daag ook gebeurt met talloze lie
den die aan de zelfkant van de
maatschappij leven.
„Cijfers hebben we niet, maar
tiet is onze vaste overtuiging dat
2r zich in de Staatsliedenbuurt
teel wat illegale buitenlanders,
junks en zwervers ophouden.
Maar wat wil je, ik heb het al eer
ier gezegd: we hebben er als po
litie totaal geen greep op. Die
buurt stelt haar eigen wetten.
Voor de politie is daar niet veel
meer te doen dan het opmaken
van een proces-verbaal bij een
aanrijding of het sussen van bu
is", aldus politievoorlich
ter Klaas Wilting.
Harry Feuth, adjunct-directeur
van de Gemeentelijke Dienst
Herhuisvesting, geeft onomwon
den toe dat de Staatsliedenbuurt
inderdaad het bolwerk is van de
kraakbeweging in Amsterdam.
In de jaren 1979 en 1980 stond de
ze dienst voor de keus om met
veel geweld ontruimingen te la
ten uitvoeren door de politie, óf
die illegale bewoners maar zo
lang te gedogen. Vanuit het stad
huis is toen tot dat laatste beslo
ten. Achteraf gezien ogenschijn
lijk een halfzachte beslissing,
maar volgens Feuth wel te ver
klaren en te rechtvaardigen.
„De Staatsliedenbuurt bestaat
vooral uit woningen in particu
lier bezit. Hoewel Herhuisves
ting nog altijd voor 50 procent
woningen kan toewijzen, was de
ervaring dat de slechte staat van
de woningen plus het gegeven
dat er alleen een- of tweeper
soonshuishoudens geplaatst
konden worden, een overweging
om meestal niet tot ontruiming
over te gaan. Dreigde er een ont
ruiming, dan verzamelde de
kraakbeweging zoveel mensen
voor het pand dat er slechts met
assistentie van de Mobiele Een
heid ontruimd zou kunnen wor
den. En de kraakbeweging had
in die jaren ook nog een behoor
lijke sympathie bij de buurt, die
zag dat diezelfde kraakbeweging
wel de malafide huiseigenaren
durfde aan te pakken".
Kopstukken
Met Jos Paardekooper, be
leidsmedewerker van wethouder
Wolffensperger, weet hij zich
nog te herinneren hoe die kraak
beweging haar eigen manier van
ordehandhaving had. Een drugs
dealer in een gekraakte woning
werd er 's nachts op hardhandige
wijze uitgeslagen. Een boot
waarvan de buurt vermoedde dat
er drugs in verhandeld werden,
ging debrandin. Jos Paardekoop
er: „Die woongroep was ook
sterk hiërarchisch samengesteld.
Je had er de kopstukken, voor
wie iedereen ook wel ontzag had.
Maar langzamerhand is er een
stroming gekomen, die aanvan
kelijk onder dezelfde vlag als de
woongroep in de kraakbeweging
meedeed. Maar die op een gege
ven moment met de spelregels
niks meer te maken wilde heb
ben".
Het beeld ook van die andere
Amsterdamse buurt, de Rivie
renbuurt. Daar verloor de meer
ideologische kraakbeweging de
greep op haar groep. Etages wer
den door groepen jongeren ge
kraakt, waarna de rest van de be
woners het pand uitgepest werd.
Die panden werden vervolgens
vrijwel helemaal gesloopt en de
den meer dienst als clublokaal
dan als woning. Nu ja, er werd
geslapen. Maar dat was ook alles.
Feesten tot diep in de nacht hiel
den de buurt wakker, maar van
de buurt trokken die groepen
krakers zich niets aan. Die buurt
werd ook de eerste waar de ge
meente overging tot grootschalig
In de Amsterdamse Staatsliedenbuurt is het begrip kraken eigenlijk
al achterhaald. Negentig procent van de toewijzingen komt voor
rekening van de kraakbeweging. De gemeente lijkt alle greep te
hebben verloren op dit 19de eeuwse stadsdeel in Oud-West. Bericht
uit een rigide woonoord.
ontruimen. Daar gebeurde het
ook dat de meer ideologisch in
gestelde krakers de politie waar
schuwden als die aggressieve
groep weer een herkraak voorbe
reidde.
Paardekooper en Feuth vrezen
dat diezelfde ontwikkeling ook
dreigt in de Staatsliedenbuurt.
Met name de buurt rond het Van
Hogendorpplein, waar het kraak
café De Rioolrat gevestigd is, is
een toneel van verhevigde agres
sie. Paardekooper: „Er zitten
daar wat junks en dealers, een
sterke concentratie Engelsen en
Ieren. En de woongroep heeft
daar nauwelijks vat op. Die
vreest eigenlijk ook wel dat de
acties in die buurt straks op het
conto komen van de hele Staats
liedenbuurt".
Honden
Het Van Hogendorpplein ligt
er bij alsof 't een maand gele
den nog doelwit van een burger
oorlog was. Afbraakpanden,
dichtgespijkerde ramen, vrijwel
geen groen en overal leuzen en
spandoeken. 'Singel 114 bloed
link' zo luidt een van die span
doeken. Voor de deur van het
kraakcafé een donker, aftands
VW-busje met een oproep om af
te stemmen op de Staatsradio.
Een van de vele illegale zenders
in Amsterdam. Het illegale
kraakcafé De Rioolrat ligt strate
gisch op de hoek van het plein.
De bezoekers moeten aanbellen,
waarna een elektrisch deurslot al
dan niet de toegang verleent.
Een keihard broodje met ham,
kaas en tomaat kost er twee gul
den, een kop koffie een gulden
en een De Leeuw of Heineken-
pils éénvijftig. Van een stijlvol
interieur is geen sprake: zelfs een
blind paard zou er nauwelijks
schade kunnen aanrichten, of
het moest de tapinstallatie zijn.
Het publiek is op de maandag
morgen even gemêleerd als de
meute honden die er rondloopt.
Dus: punkers, studenten en een
moeder met kind. David, de En
gelstalige barkeeper snapt ner
gens iets van, maar op het woord
shag reageert hij heel alert en
biedt hjij prompt zijn halfzware
Samson aan. De sombere stem
ming schijnt te danken te zijn
aan het feit dat een computersto
ring bij het GAK vertraging in de
afwikkeling van de gelden heeft
gegeven. „Ik heb verdomme
sinds gistermiddag niks meer ge
geten en nu kan ik ook nog twee
dagen langer op mijn geld wach
ten", verzucht een vrouw die met
haar hond binnenkomt. Haar
jammerklacht wordt ook beves
tigd door twee punkers. Een an
dere bezoeker klaagt over het feit
dat hij als kraker in zijn huis met
telelens gefotografeerd is en nu
toch juridisch aangepakt dreigt
te worden.
Aan de muur oproepen om
steun te betuigen aan de Britse
mijnwerkersstaking en een foto
expositie over het Ethiopische
gebiedsdeel Eritrea. Dat laatse in
het kader van een Eritrea maand.
Het zal wel toeval zijn, maar die
zelfde maandagmorgen zijn er
evenveel honden als bezoekers
binnen. Het lijkt wel alsof iedere
kraker een hond heeft. De her
der, of wat daarvoor doorgaat is
favoriet.
Jan Pieter wil wel wat kwijt
namens de woongroep Staatslie
denbuurt. Allereerst over het
Het kraakcafé De Rioolrat met ervóór een busje dat oproept
trammelant tijdens een feest dat
de illustere naam De Staatsgreep
kreeg. „Het was inderdaad
heibel die avond, en er is door
een punker een aantal autoban
den lekgestoken. Maar dat was
geen punker hier uit de buurt
En die knaap wordt nu in heel
Amsterdam gezocht. Als we hem
vinden kan-ie beter maar een zi<
kenhuis waarschuwen, war
daar komt-ie dan wel in terecht'
Orde
Jullie hebben zo je eigen ma
nier van ordebewaking, begrijp
ik. Daar komt geen politie aan te
pas?
„Ach, als het gaat om gewone
dingen. Dan is daar ook wel de
politie. En met de wijkagent heb
ben we ook contact. Maar dit
soort dingen pikken we gewoon
niet. We hebben helemaal niet
zoveel problemen met de politie.
Behalve een dienstgroep. Die is
er nogal eens op uit om hier de
boel aardig op te fokken en dat is
wel lullig. Maar we kennen ze".
„Ze kunnen ons toch moeilijk
verwijten dat wij iets met die En
gelsman Reefe te maken hebben
gehad. Wij wisten van die man
ook helemaal niks. Tenminste,
dat hele criminele verleden van
hem had-ie achtergehouden.
Maar je mag wel weten dat het
ons ook niet lekker zit".
Er is sprake van nogal wat
agressie rond het Van Hogen
dorpplein. Er zou een concentra
tie van Engelse en Ierse junks en
dealers zitten.
Jan Pieter: „Er is wel eens be
weerd dat in de Staatslieden
buurt de grootste concentratie
gebruikers zit en dan lopen er
ook wel wat dealers rond. Maar
de meesten hebben hier het ge
bruik redelijk onder controle.
Dan maakt het ons niet zoveel
uit. Maar als ze voor problemen
zorgen, dan gaan we er langs en
maken we ze duidelijk dat het af
gelopen moet zijn, omdat ze an
ders maar beter kunnen ophoe
pelen. Je hebt in de Indische
buurt een concentratie van Duit
se gebruikers. Hier en rond de
Haarlemmerstraat zijn het vooral
Engelsen en Ieren. Dat komt om
dat die mensen elkaar natuurlijk
ook opzoeken".
Hij wijst op de goede verstand
houding van de krakers met de
buurtbewoners. Scholen die ge
kraakt werden zijn nu crèches,
een theater en repetitieruimten
voor fanfare en andere muziek
groepen.
Wat dat betreft merkt ook een
administratief medewerkster
van het wijkcentrum op dat er
nauwelijks problemen zijn tus
sen de buurt en de woongroepen.
„Nu ja, als het over woningver
deling en herhuisvesting gaat,
dan zijn ze in de wijkraad wel
heel fel, maar daarna kun je er
toch best weer mee opschieten.
Ze hebben sinds kort ook een
paar afgevaardigden die de ver
gaderingen van het dagelijks be
stuur volgen. Misschien om
straks ook daarin te komen. Het
gaat best redelijk samen, die
woongroepen en de buurtbewo
ners. Al betekent het niet dat de
re^t van de buurt het nu ook eens
is met die extreme standpunten
van die jongens. Integendeel".
Klaagmuur
Wonen is een recht voor ieder
een, is het motto van de kraakbe
weging. De Gemeentelijke
Dienst Herhuisvesting zien ze als
een instelling die zichzelf heeft
overleefd. Als de gemeente be
sluit om in de Staatsliedenbuurt
de verregaand verkrotte panden
van de particuliere eigenaren
over te nemen om ze op te knap
pen en via de woningbouwver
enigingen weer opnieuw te dis-
tribureren, wordt dat in de kra
kerskranten afgedaan als een
slinkse poging om de desastreu
ze gemeentepolitiek toch verder
door te voeren. Bij Herhuisves
ting en op het Stadhuis zijn ze
daaraan gewend.
„Herhuisvesting wordt door de
kraakbeweging gezien als het
zwarte schaap, de zondebok. Al
les wat er aan het beleid in Am
sterdam niet deugt, is de schuld
van Herhuisvesting. Als je de
muur van ons gebouw bekijkt, is
het net de Klaagmuur van Am
sterdam. Maar neem nu die aan
koop van woningen in de Staats
liedenbuurt. Wat is er nu beter
om eventuele speculatie met wo
ningen of het verval en nalatig
onderhoud van die panden te
voorkomen, dan zelf die panden
aan te kopen? Maar toch noemen
ze het dan weer slinkse trucs", al
dus Harry Feuth.
En Jos Paardekooper: „Ik be
grijp het wel. Elke keer als we
iets goeds doen, verliest de
kraakbeweging iets van haar
macht. Zolang ze voor alles maar
de schuld in de schoenen van
Herhuisvesting kunnen duwen,
hebben ze één vijand. En als je
dat maar vasthoudt, dan heb je
de andere ontevredenen ook
Jan Pieter: „Wat er met de aan
koop van die woningen mis is,
kan ik je ook vertellen. Nu zade
len ze de woningbouwverenigin
gen op met het opknappen van
die panden. Maar als ze veel eer
der en op tijd die huiseigenaren
zouden hebben aangeschreven
op dat achterstallig onderhoud,
dan hadden die panden er nu
niet zo bij gestaan. Nu plaatsen
ze hier zelf echte noodgevallen in
de woningen die ze nog hebben,
en zit de buurt met de proble
men. Ja, en in de woningblokken
die straks gesloopt moeten wor
den kruipen illegalen en allerlei
andere mensen die zichzelf maar
moeten zien te redden".
Fraude
Koen Dekker is voorlichter
van het Gemeente Energie Be
drijf. Ook die gemeentelijke
dienst kent de nodige problemen
in de Staatsliedenbuurt. „We
hebben van bewonerscomités
herhaaldelijk waarschuwingen
gekregen dat er in die buurt nog
al wat illegale gasaansluitingen
zijn. In woningen waar we het
gas hebben afgesloten schijnt
het voor te komen dat ze zelf de
twee uiteinden van de gasbuizen
met een fietsslang of zo verbin
den. In onze termen heet zoiets
fraude. Maar vraag me niet om
aantallen, want die ken ik niet.
Kan ik ook niet weten, want zo
dra we van een adres weten dat
er een illegale aansluiting is, tre
den we op. Desnoods wordt dan
de leiding in de straat zelf afge
sloten, maar ze weten dat we niet
met ons laten spotten. We heb
ben wel het idee dat er erg veel
fraudeurs zitten. Maar het pro
bleem is dat we om dat te kun
nen constateren eerst de woning
binnen moeten en dat is niet zo
eenvoudig".
De voorlichter van het GEB
voegt er aan toe dat die situatie
niet alleen kenmerkend is voor
de Staatsliedenbuurt. Er zijn nog
wel enkele van die buurten in
Amsterdam waar dat veelvuldig
voorkomt. Niet voor niets heeft
deze gemeentelijke dienst er van
het gemeentebestuur een paar
speciale fraudebestrijders bij ge
kregen. „Als het zo ver komt dat
zelfs gas en electriciteit afgeslo
ten worden, dan is het natuurlijk
al heel erg. Dan hebben die men
sen al veel meer schulden. Het
zijn daarom ook meestal heel
trieste gevallen".
Gevaar
Een laatste vraag aan Jan Pie
ter. Met name in de kraakwereld
neemt het aantal punkers nogal
toe. Een deel daarvan lijkt ook
aardig de kant van de fascisti
sche jongeren op te gaan. Hoe
houd je dat tegen in zo'n buurt?
Jan Pieter: „Dat valt nog wel
mee. We hebben hier een stuk of
acht punkers. Misschien dat
sommigen wat impulsiever rea
geren, maar daarmee zijn het nog
geen Centrumpartijleden. Er
wordt in de beweging nogal wat
afgediscussieerd en juist die
Centrumpartij en de Volksunie
zien we als een groot gevaar. Wat
we wel zien is dat er door Her
huisvesting in de wijk wel men
sen geplaatst worden die echte
aanhangers daarvan zijn. Wij
kennen ze gelukkig, dus we hou
den ze wel in het oog. Die moe
ten hier geen praatjes krijgen..."
