'Ik dacht: nou is ie écht weg
Meer dan toeschouwer bij een kerkbrand
ATERDAG 22 SEPTEMBER 1984
PAGINA 11
LEIDEN - Jaap van der Velden (61)
uit de Meerburgerstraat was zaterdag
Ionder de duizenden toeschouwers
toen de vlammen eruit sloegen.
Iemand had 'm opgebeld: "de
Zuiderkerk staat in de fik!"
Hij kon het eerst niet geloven, pak-
j te toch z'n bromfiets en zag bij het
naderen van de Lammenschans de
dikke rook boven het kerkdak om
hoogwolken.
Verbluft wrong hij zich naar een
opening tussen het publiek.
"Nou is ie écht weg", dacht ik.
"Toen de kerk dicht ging en te koop
werd gezet, was ie toch nog een
béétje van ons. Hij stond er tenmin
ste nog zoals we eruit waren gegaan.
Toen ik het thuis allemaal vertelde,
zei m'n vrouw: "je doet net alsof er
iemand gestorven is". Nou, dat ge
voel had ik niet zo, maar ik zou, ge
loof ik, wél kunnen zeggen, dat er iets
in mij gestorven is. Omdat er zulke
ontzettend fijne herinneringen aan
die kerk vastzitten. Als je dan zoiets
meemaakt, lijkt het even alsof daar
voorgoed een streep door gehaald
wordt. Even valt dan alles van vroe
ger weg. In rook opgegaan. Wat je
oog ziet, voel je in je hart".
Achter deze steen moet een oorkonde verborgen zitten, die de onder
wijzer Van Ulden bij de eerstesteenlegging mocht inmetselen. Als de
kerk nog eens zou worden afgebroken, moet die koker wel voor de dag
komen.
Op dinsdag 10 oktober 1939
maakte de jonge Van der Velden
hij was toen 16 - de openings-
dienst mee. Een jaar daarvóór
had dominee H. A. Wiersinga de
eerste steen gelegd, waarbij de
onderwijzer C. H. van Ulden uit
de Hugo de Grootstraat een oor
konde mocht inmetselen. (Als de
kerk nog eens wordt afgebroken,
moet die wel voor de dag ko
men).
De gereformeerden hadden de
Hooigrachtkerk, gebouwd in
1859, verlaten. Die stond onge
veer ter hoogte van de Ir. Dries-
senstraat. Ze had precies tachtig
jaar dienst gedaan. Een hoogno
dige restauratie zou f. 12.000 kos
ten, een fors bedrag in die dagen.
Maar de drie gereformeerde ker
ken (Herengracht, Hooigracht en
Oude Vest) stonden te dicht bij
elkaar. En zo kwam de stadsuit
breiding van het 'Zuiderkwar
tier' in zicht. Plaats en grond van
het buiten 'Zuiderzicht' aan de
Lammenschans bleken heel ge
schikt voor de bouw van een gro
te kerk. In 1933 werd dat terrein
kerkelijk eigendom.
"Voor de bouw", vertelt Van
der Velden, "moest de kerk een
lening sluiten van honderddui
zend gulden. Er was toen een
buitenkerkelijke die dat bedrag
zó wilde lenen. Hij durfde er in
de malaise van toen z'n geld wel
in te steken, want de kérk zou
immers toch nooit failliet gaan.
Maar de commissie van beheer
heeft dat aanbod geweigerd".
Pelgrims
Dominee Wiersinga, die de eer
ste steen had gelegd, deed ook de
opening. Hij preekte bij die gele
genheid over het gebed van ko
ning Salomo bij de inwijding van
de tempel in'Jeruzalem.
Wiersinga was te eenvoudig en
te pastoraal voor gereformeerde
jubelzangen. Hoewel daar, men
selijk gesproken, wel enige re
den toe was, want architect Van
der Kraan had zich met zijn ge
waagde kerkontwerp een baan
breker getoond op het gebied
van de protestantse kerkbouw -
de vakpers kwam er niet over
uitgeschreven -, en geen gere
formeerde kerk in de wijde om
geving kon qua grootte tippen
aan de Leidse Zuider: met de
enorme galerij mee zo'n 1200 zit
plaatsen! Toch spraken velen
misprijzend van 'bioscoop' of
'zwembad'. En andere kerkdij
ken wellicht jaloers op zoveel
gereformeerde durf - hadden
het over de 'dom der doleren
den', waarbij 'dom' in dubbele
betekenis stond voor 'veel te
groot'.
Wiersinga mocht dan nog zo
waarschuwen voor zelfverhef
fing "want dan gaat de zegen
ons voorbij", zei hij in zijn preek
en het samengestroomde kerk
volk aanspreken als "pelgrims
op reis naar de Stad Gods, waar
geen tempels meer zijn en waar
God Zelf ólles is in allen", gere
formeerd Leiden was niettemin
dankbaar en trots, en toonde dat
vrijmoedig.
Op de avond van de ingebruik
neming schonk iemand f. 5000
plus een bedrag dat de diakonie
in staat stelde de vaste onder
steunden van de kerk een extra
weekuitkering te bieden. En
twee dagen later mocht de hele
stad komen kijken naar de kerk
en het omringende zalencom
plex. Alleen het verhoogde po
dium met de preekstoel en de
kerkeraadsbanken was toen met
een koord eerbiedig afgesloten.
"Ja", beaamt Jaap van der Vel
den, "ook als kerkjeugd waren
we erg trots op de Zuiderkerk.
We hebben ons er geweldig voor
ingespannen. Er was toch iets
moois, iets groots tot stand geko-
"We wilden als jeugd een gra
nieten voetstuk voor het doop
bekken aanbieden. Maar daar
was de architect fel op tegen. Ik
hoor hem nóg zeggen: "in mijn
kerk' géén graniet". Eerst hielden
we voet bij stuk. Na veel heen en
weer gepraat met de kerkeraad is
het uiteindelijk toch een houten
voetstuk geworden. Van een fij
ne soort en niet minder duur.
Gorre Goslinga mocht er bij de
op'ening het doopbekken op zet
ten".
Klanken
Het eerste orgel, dat onzicht
baar boven-achter de preekstoel
was weggemoffeld met smalle
hoge openingen in de muur voor
het geluid, was meegenomen uit
de Hooigrachtkerk. Toen het
daar geplaatst werd, was het al
tweedehands. Na de ingebruik
neming van het grote galerij-or
gel in 1968 is het afdankertje ge
schonken aan de zusterkerk van
Genk in België.
Van 1946 af heeft de
Zuiderkerk Wim van den Brink
als organist gehad. Ook hij stond
zaterdag bij de brand. Nog meer
dan de schade aan het gebouw
gaat de verwoesting van het
kostbare orgel (27 stemmen) hem
aan het hart. De pijpen zijn finaal
weggesmolten. Het orgel was pas
zestien jaar oud en bevond zich
nog in zeer goede staat.
Het laatste dat Van den Brink,
met zowat alle registers uit, bege
leidde was de gemeentezang van
de oude psalm die wel het 'gere
formeerde strijdlied' is ge
noemd: "Hoe zalig is het volk,
dat naar uw klanken hoort. Zij
wand'len, Heer, in 't licht van 't
Godd'lijk aanschijn voort". Dat
gebeurde nog maar een paar
maanden geleden, toen de kerke
raad de gemeente in de te koop
staande kerk inlichtte over de
toekomstplannen. Bij die ver
trouwde klanken voelden de ou
deren - die in groten getale wa
ren opgekomen hun kerkelijk
verleden nog even herleven.
De twee klokken zijn aan de
smeltkroes ontkomen. Ze heb
ben gehangen in de vroegere
stadhuistoren van vóór de brand
in 1929. Het gemeentebestuur,
waarin de gereformeerde heer
Goslinga wethouder van finan
ciën was, schonk ze bij de ope
ning van de kerk.
"In de bezetting", vertelt Van
der Velden, "hebben de Duitsers
ze weggehaald om ze te versmel
ten voor wapens. Maar toen het
door
S.J. de Groot
schip, met een grote lading klok
ken aan boord, midden op het
IJsselmeer was, bracht een En
gels vliegtuig het tot zinken. Na
de oorlog werden bijna alle klok
ken daar weer opgevist, en zo
kreeg ook de Zuider haar stem
terug".
Brandweer
Als iemand zegt, dat een be
paalde plaats sterk heeft meege
werkt aan zijn geestelijke vor
ming, dan kan het niet anders of
de gevoelswaarde daarvan is
moeilijk in woorden te vatten. Zo
ook met Van der Velden.
"Ik heb er een deel van mijn
jeugd doorgebracht, heb er belij
denis gedaan, we zijn er ge
trouwd, twee van onze kinderen
zijn er gedoopt en twee deden er
belijdenis. En dan elke zondag
twee diensten, de catechisaties,
de verenigingen en later, toen ik
in de kerkeraad zat, al die verga
deringen. Het was gewoon je
tweede huis".
"De morgendiensten waren al
tijd vol. Bij prekers-van-naam -
we noemden ze wel preekstoel-
kanonnen puilde de kerk uit.
Meermalen heeft de brandweer
de kerkeraad moeten waarschu
wen dat er uit het oogpunt van
veiligheid te veel mensen wer
den toegelaten. Ze zaten dan in
de paden en op de trappen van
de preekstoel. Er is zelfs een
commissie uit de kerkeraad ge
weest om dat met de brandweer
te bespreken".
"Uit eigen ervaring weet ik, dat
dominee Westerink altijd doods
bang was als hij aan het eind van
de dienst de zegen moest uitspre
ken. Dan stonden die honderden
mensen op de barstensvolle gale
rij als één man op, en dat vond
hij heel eng". Aan dat kunststuk
je van de architect - een diepe
galerij over de hele lengte zonder
één zichtbaar steunpunt in de
kerk - heeft 'Hendrik Jan', zoals
Westerink in de volksmond heet
te, lang moeten wennen.
De drukste dienst in Van der
Veldens herinnering was met do
minee Overduin. De man van 'De
hel en de hemel van Dachau'.
Dat was nog in het bevrijdings
jaar. "Buiten de kerk waren luid
sprekers aangebracht. In de
kerktuin en op de trottoirs ston
den nog meer mensen dan er bin
nen zaten in de volgepropte
kerk. Zeer indrukwekkend, om
dat hij sprak over zijn eigen erva
ringen in het concentratie
kamp".
Wallevis
Achteraf zegt Jaap van der Vel
den niet, dat de bouw van de
Zuiderkerk gereformeerde over
moed is geweest.
"In die tijd was het een juiste
beslissing. Toen waren de gere
formeerden nog één in denken
en hecht aaneengesmeed. Je had
natuurlijk sociale standen. Zelfs
in het jeugdwerk. De JV 'Obadja'
bijvoorbeeld trok meer de intel
lectuele jongens aan. Van de
HBS en zo. En 'Christus Mea Pe
tra' en 'Eben Haezer' waren meer
voor de gewonen, de arbeiders.
Schilders en metselaars waren er
lid van. Maar je was één in je ker
kelijk gevoel. En dat was: opko
men voor de echtheid en de be
trouwbaarheid van Gods Woord
en daarvan niét afwijken. Je nam
gewoon óón, dat Jona werkelijk
een paar dagen en nachten in het
ingewand van de vis - die walle
vis van het liedje had gezeten
en dat de aarde precies in zes da
gen, van maandag tot en met za
terdag, was geschapen, en dat Je
zus veertig dagen verzocht is ge
weest van de duivel en geen dag
meer of minder. Alles in de bijbel
was letterlijk wadr, van kaft tot
kaft. Dat vastomlijnde geloof, die
nadruk ook op de leer, met alles
wat daaruit voortvloeide, dat gaf
een sterk gevoel van saamhorig
heid".
Aan het doen van openbare be
lijdenis ging een persoonlijk on
derzoek vooraf ten overstaan van
de predikant en een paar ouder
lingen.
"Dat ging er pittig aan toe. Bij
mijn onderzoek ging een ouder
ling me vragen stellen over Pela-
gius met zijn leer over de verhou
ding tussen zonde en vrije wil.
Nou wist ik daar wel wat van af,
omdat ik .er op de JV juist een
inleiding over had gehouden.
Maar dat ging dominee Weste
rink toch te ver. Hij vond dat het
bij zo'n onderzoek om andere
dingen ging."
"Hoe het in de jaren 60 en 70
zou worden, was in die tijd niet
te voorzien, ook al stond de oor
log voor de deur. De bouwers
van de Zuiderkerk hebben reëel
gehandeld naar het inzicht van
dat ogenblik".
Puur gevoel
Van der Velden plaatst het
merkbare begin van 'de grote
verandering' na het overlijden
van dr. Westerink in 1964. Ont
wikkelingen in stad en samenle
ving lieten de kerk niet onge
moeid.
Nieuwe wijken, kleinere gezin
nen, de welvaart, andere denk
beelden (televisie), het losser
worden van de band met de
kerk, de veranderingen in theo
logie en ethiek (leer en leven), de
discusies en het eindeloze gehar
rewar daarover, het 'moderne le
vensgevoel', de opening naar an
dere kerken, het heeft alles bijge
dragen aan het langzaam 'leeglo
pen' van wat eens - in een isole
mentspositie - als zinvol werd
Hij ziet de drastische terugval
van het kerkbezoek ook als een
psychologisch gevolg daarvan.
"Ik denk weieens, dat de gere
formeerden te hard van stapel
zijn gelopen. Nu wordt alles an
ders gezien, ook in de theologie.
Zelf voel ik mijn geestelijke vor
ming in de Zuider als een sterke
ondergrond bij de moeilijkheden
die je tegenwoordig moet ver
werken. Om het met dat kerklied
te zeggen: een vaste grond, waar
in je levensanker veilig hecht. Je
kunt erop terugvallen. En wat is
er voor in de plaats gekomen....?"
Van der Velden ontkent niet,
dat de sluiting van de kerk nood
zakelijk was. "Financieel al.
Maar er verdwijnt iets uit je le
ven. Ik weet het: dat is puur ge
voel. Emotioneel. Want overél
zijn kerken. Maar een opleving
zie ik voorlopig niet".
De andere kant van de medail
le is, dat de nood kerken naar el
kaar toedrijft.
"Ik vond het voor mezelf een
historisch moment, toen ik als ge
reformeerd ouderling een ruil-
dienst in de hervormde Bethle-
hemkerk moest bijwonen. In die
kerk had ik als kleine jongen met
m'n vader gezeten. Vader was in
het begin hervormd".
"Aan zulke ontwikkelingen in
en tussen de kerken moet je deel
nemen. Je daarvan terugtrekken
kdn niet. En het mdg ook niet".
Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merenwijk) 9.30 en 11.15
ds. Nauta;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds. Bouhuys;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Rietveld, 5 ds. Koolstra;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 mevr. ds. De
Mey, ha, 4 leerhuis Zuiderkerk, om 5 u.
gevolgd door avondgebed;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs;
jeugdkapel Vredeskerk 10;
jeugdkapel Bevrijdingskerk 10.30.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds.
Bovenberg en ds. Terlouw-Sterk, ha.
Diakonessenhuis 10.30 ds. v. 't Hof, elke
zat. 10.30 rk. dienst.
Endegeest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Zuiderk. (Lammen-
schansw.) zie Vredeskerk;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Veenstra;
Oude Vest 10 ds. Koolstra;
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Erin-
ga, Den Haag;
Merenwijk: zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'DijkhoF
(Rijndijk): 10 kand. A. Verweij.
Geref. Kerk Vrijg. (Herengracht): 10 ds.
Ulehake, 5 ds. Houtman.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 9.30 en 5
ds. Toorman, Den Haag.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 leesdienst, 7
ds. De Gier.
Geref- Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.): 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 mevr. Koopmans-Schotanus,
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.): 10 ds. Brüsewitz, Bun-
nik, mmv kerkkoor.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 hr. R. Poet-
sema, V.schoten.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3):
10 evang. Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21): 5 hr. Roos.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): zo. 10
en di. 8 nam. hr. Zijlstra, vrijdag 8 nam.
jeugdsamenkomst.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 hr. A. de
Ruiter.
Leger des Heils (hoek Groenesteeg-Ves-
testr.): 10 heiligingssamenk., 7 verlos-
singssam.
Zevendedagadventisten (Ontmoetings-
kerk Voorschoten): elke zat. 9.45 bijbel
studie, 10.45 predikdienst.
'Christelijke Wetenschap' (Steensch. 6):
10.30.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.sirigel): 10.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6 Kk Kerk: zat. 7, zo. 8.30 en 10.
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 10;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30:
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 er
12.15;
Merenwijk: zie herv. gem.
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 hr. Drijver,
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 zangdienst.
Geref. Kerk: 10 hr. Brouwer, Katwijk,
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 9.30 ds. v.d. Heiden, 6.30
ds. Bogers, orgelvesper; Kruiskerk 9.30
ds. De Jonge; Opst.kerk 9.30 ds. Hoo-
gendijk, 6.30 ds. v.d. Heiden; Nabij 9.30
jeugdkapel; G. Herderk. 10 ds. Taselaar,
6.30 ds. Verheul; De Bron 9.30 ds-. Ver
heul, 10.15 ds. Moll, 6.30 ds. Mulder, ves
per; Ashram (Marsdiep) 10 ds. Mulder;
Driehoorne 7 nam. ds. Taselaar; Ouds-
hoornse kerk 10 ds. Noorman, Bussum;
Sionskerk (Planetensingel) 9.30 ds. Ver-
ploeg, Ermelo, 6.30 ds. Ouwendijk.
Geref. Kerk: Mar.kerk 9.30 ds. Stolk,
6.30 dr. Fernhout; Salv.kerk 9.30 ds. 01-
demans, 6.30 ds. Stolk. Zie ook herv.
gem.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn. school):
9.30 en 5 prof. Oman.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
9.30 ds. Louwerse, Langerak, 4.30 ds. De
Jong.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2 ds. Beek
huis.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 en 6.30
ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 hr. v. Gemeren, 6.30 drs. v. Bame-
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. v.d. Hoorn.
Pinkstergem. (school Batenstein 16): 10.
Leger des H. (Com. de Vlamingstr.): 10
en 6.30.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6
kand. Hoek, Alblasserdam.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Honkoop,
dond. 7.30 ds. Mol, Elspeet.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 9.30 en 6.30 ds. v.d. Hoef;
Salv.kerk 9.30 en 6.30 ds. Wieman;
Bethl.kerk 9.30 en 6.30 ds. Richter.
Avondmaal,
Geref. Kerk: 9.30 ds Aalders, Woubrug-
ge, 6.30 ds. v.d. Berg, jeugddienst.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.): 9.30 en 4.30
ds. Mouissie.
Evang.-Luth. Gem.: 9 ds. C. Visser,
Utrecht.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom, 6.30 dr. Haitsma;
De Stek 9.30 ds. v. 't Hoff.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v.d. Stoel, Bergen
op Zoom, 5 ds. v. 't Hoff.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Ribbers.
Geref. Gem.: 9.30 leesdienst, 3.30 ds. v.d.
Heiden, 26 sept. 7.30 ds. v. Eckeveld.
Rk Kerk: zat. 5.30 (De Stek) en 7, zo. 9.30
en 11.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
G. v. Doorn, Alphen, 6.30 ds. De Graaf.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Welbedacht, 5 dr.
Geref. Kerk: 10 ds. Pouwels, Bussum, 5
ds. Rothfusz, kinderdienst.
Parkwijk: 7 nam. ds. Biesma.
Jozefkerk: 7 nam. interk. vesperdienst,
ds. Krispijn en pastoor Broekhof.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Biesma.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Kolde-
wijn.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
ds. Gebraad;
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 3 ds. Ver
meulen, Valkenburg, aangepaste ge-
zinsdienst, 6 ds. v. Niel.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): zie Katwijk aan
Zee.
Geref. Kerk: 9.30 hr. Vercouteren, Voor
burg, 5 ds. Wolthuis, Heemstede.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Offringa, Haren, ha, 6 ds.
Veldman, Staphorst;
O. Kerk 10 ds. Veldman, ha, 6 ds.
Schuurman, ha;
Ichthusk. 10 ds. Visser, ha, 5 ds. v. Roon,
ha;
Pniélk. 9.30 ds. Schuurman, ha, 6 ds.
Vroegindewey, ha;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
v. Sliedregt;
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid; 'De Hoek
steen' (Burgersdijkstr.) 10 dovendienst,
hr. P. C. van den Bos.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): 10 ds. D. Kruyt,
Heerlen.
Geref. Kerk: Vr.kerk 9.30 ds. Elderman,
Bodegraven, 5 ds. v.d. Horst;
Triumfatork. 9.30 ds. v.d. Horst, 5 ds.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 en 7 ds. Janse.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.): 10 en
5.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
Onafh. baptistengem. (Sluisweg 16): 10
ds. W. van Reijn, Kerkrade.
'Excelsior') ds. Knorth;
Hoofdstr. 10 ds. Brommet;
Scheppingsk. 9 ds. Stegeman, 10.30 ds.
R. J. v.d. Veen, Amstelveen.
Elis.ziekenhuis 10 deken v. Zoelen.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.): 10 hr. De
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schalk.
Geref. Kerk: 9.30 drs. Scheps, Heerlen, 7
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
Jongeboer, Baarn, 6 ds. De Gelder en
ds. 't Hooft, jubileumviering HVD, mmv
'Looft den Heer';
Pauluskerk 10 ds. 't Hooft.
Geref. Kerk: 10 ds. v. Veen, Soest, 7 ds.
v.d. Kamp, Wassenaar.
Geref. K. Vrijg.: 8.45 en 4.30 ds. De Put
ter.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): 10 en 5 ds.
v. Veelen, Soest.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30 ds. v. Dij-
Geref. Gem.: 10 en 4 kand. Burggraaf,
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30 en 10;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30, 10.30 en 5.45.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Bal-
jé, Breukelen, 6.30 ds. v. Waarde, Hoofd-
Geref. Kerk: 9.30 hr. v. Wallinga, L.dorp,
4.30 interk. vredesdienst.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds.
Roos, Utrecht.
Remonstr. Gem.: 10 dr. Meijering,
O.geest.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedyl. 33):
9.30.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Kempenaar, Werkendam, 6.30 ds. Den
Heeten, Hoofddorp, opening jeugd-
Geref. Kerk: 9.30 mevr. ds. Jacobi-v.
Duin, L.dorp, 6.30 zie herv. gem.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Goverts, afscheid, 7 ds. Bergsma.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Wijngaar-
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geref. Kerk (W. Verlaat): 9.30 ds. Den
Braber, Vries," 7 hr. J. Blom, Oude Wete
ring.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Voorstr-
.(Binnen) 5 nam. ds. W. Vroegindewey,
Eemnes, 7 ds. Keuning;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Keuning; Sole
Mio 9 ds. Keuning;
De Rank (Golfbaan) 10 hr. Visser.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 en 5 ds.
Kuiper;
Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Elgersma;
Stichtingskerk 11 ds. Elgersma.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 ds.
Spijker, Den Haag.
Rk Kerk: Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30.
De Zilk 10 dienst.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman;
Pauluskerk 10 ds. Heemskerk;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds. J.
Nooter, 7 ds. Veenstra.
Geref. Kerk: 10 ds. Da Costa.
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school): 1U.30 ds. De Putter, 7 ds. Koo-
senbrand, R.dam.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum): 8.45
ds. De Lange, 4 ds. Janse, Den Haag.
Van Wijckerslooth: 4 ds. P. Sierat.
Endegeest: 10 ds. Friederich.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum): 4.
Rk Kerk: Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Jaspers Focks, 6.30
ds. Aalders.
Remonstr. Gem.: 10 ds. Cossee, R.dam.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
dr. De Kruijf, R.dam, 7 ds. Vlasblom,
Boskoop.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 leesdienst, 2.15
ds. Bouw.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 hr. Bakker, Katwijk, 5 ds. v.
Rooyen, Beusichem;
Bethelkerk 9.30 ds. v. Rooyen; 'De Weg
wijzer' 10 ds. Smaling.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Cziria, 5 ds.
Baayen;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Baayen, 5 ds.
Snel;
Mar.kerk 9.30 ds. Snel, 5 ds. Cziria.
Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5.15 ds. Grut-
Chr. Geref. Kerk: 9.30 leesdienst, 4
kand. Lof.
Evang. Christengem. (aula mavo): 10 br.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Germans, 7 ds. Ferwerda, jeugd
dienst, mmv rk. jongerenkoor.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Ferwerda, 7 zie
herv. gem.
Chr. Geref. Kerk: 10 ds. Aarnoudse, 5
ds. Velema, Gouda.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Drieber
gen, Katwijk aan Zee, 6.30 ds. De Jonge,
Alphen.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Broer, 6.30 ds.
Mondeel, Reeuwijk.
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
Vermeulen, 6.30 prof. dr. v.d. Beek.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Oegema, 6.30 ds.
Snel.
Geref. K. Vrijg.: 9.30 leesdienst, 5 ds.
Rk Kerk:
i. 9, 10.30 en 11,45.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Blanken, ha, 7 ds. v.d.
Schoot;
De Ontmoeting (Noordhofland) 9.30 ds.
De Zwart;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds. Ver
heide; De Ark 10 jongerendienst.
Herv. evang. op geref. grondslag (aula
Lucas-college, Beeth.laan): 9.30 ds.
Grisnigt, Bennekom, 4.30 ds. Post, Er
melo.
Geref. Kerk: 9.30 ds. De Zeeuw.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan): 10 en 5 prof.
Douma.
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat 7, zo. 10.
WADDINXVEEN: Heiw. Gem. Brugk.
9.30 ds. Maasland, 5 ds. Roetman;
Hoeksteen 9.30 ds. Abma, Gouda. 3 ds.
Goossen, aangepaste dienst, 6.30 ds.
Goossen;
Bethelk. 9.30 ds. Goossen, 5 ds. Maas
land;
Imm.kerk 9.30 ds. Hulst, 5 ds. Quartel,
Gouda.
Geref. Kerk: Kruisk. 9.30 ds. Schoon,
Mijdrecht, 5 hr. A. van Veen;
Ontm.kerk 10 ds. Nieuwenhuis, Alphen.
WASSENAAR: Herv Gem. Dorpsk. 10
vicaris Fechner, 4.30 ds. Verboom, Zeg
veld, 7 oecum. vredesdienst Raad van
Kerken;
Kievietk. 10 dr. v. Bruggen;
Messiask. zie Zijllaankerk;
Dorpscentrum 9.30 ds. Ouwendijk, Al
phen.
Geref. Kerk: Zijllaan 10 ds. v.d. Woude
en ds. v. Waasbergen, gez. dienst, 7 zie
Dorpskerk;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 ds. v.d.
Kamp.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam): 10.30 dr.
Nepveu, Naarden.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 kand.
Paul, Zoetermeer, 6.30 ds. Koelewijn.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds.
Jaspers Focks.
Ned. Prot. Bond (De Wijk): 7 nam. ds. M.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Kielder. 7 zie geref. kerk
Geref. Kerk: 9.30 ds. Bakker, Amstel
veen, 7 ds. Christ, Eek en Wiel, jeugd-
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds
Wolthaus.
Rk Kerk: St. Jan zat. 7.30, zo. 9.30;
