Bezoek Gromyko
ilfin VS bevestigd
Duikers
bij Mont Louis
Opwinding Grieken
over NAVO-oefening
met 'vijand' Turkije
'Nederlandse ex-nazi wilde dagboeken'
\eagan wil over bewapening praten
Paus: blijf van de drank af
EG-ministers uiten fel
kritiek op Zuid-Afrika
Traangas bij graf Allende
k^^)ENSDAG 12 SEPTEMBER 1984
atie;
'Chef-staf van
Sowjet-Unie
had hartaanval'
FRANKFURT (AP) - De vorige
week uit zijn functie ontheven
chef-staf van de Sowjet-strijd-
krachten Nicolai Ogarkov zou een
hartaanval hebben gehad en in een
ziekenhuis liggen, zo meldt het
Amerikaanse persbureau Associa
ted Press dat zich baseert op bron
nen in het Westduitse instituut
voor Sowjet-studies.
Het bericht van Ogarkovs on-
stlag werd enkele dagen na zijn
hartaanval wereldkundig gemaakt.
Hij zou een andere functie krijgen,
zo verluidde het in Moskou. In het
Westen is steeds aangenomen dat
Ogarkov in diskrediet was geraakt
en het slachtoffer zou zijn geweest
van een machtstrijd in het Krem
lin, dat doorgaans geen invloedrij
ke posities openstelt voor militai
ren. Ogarkov was in het verleden
genoemd als mogelijke opvolger
van minister van defensie Oesti-
Paus Johannes Paulus II in Montreal.
MONTREAL (REUTER) - Paus Jo- ren
hannes Paulus II, die een rondreis
maakt door Canada, heeft de Cana
dese jongeren opgeroepen van
drank en drugs af te blijven en zich
te onthouden van seks voor het hu
welijk. „Heb de moed de handela-
ADVERTENTIE
bedrog te weerstaan, die for
tuin maken van uw honger naar ge
luk en die u flink laten betalen
voor een moment in een kunstma
tig paradijs", zo zei de paus op een
bijeenkomst in Montreal, die werd
bijgewoond door 65.000 personen.
„Wat een korte weg naar het ge
luk lijkt te zijn, leidt tot niets", al
dus de paus. Hij onderstreepte het
belang van trouw in het huwelijk
en hield zijn toehoorders voor dat
zij „een voortijdige ervaring van
plezier" niet moeten verwarren
met eeuwige liefde.
De toespraak van de paus volgde
op een mis in de openlucht, waar
bij 325.000 mensen aanwezig wa
ren. Het was de grootste bijeen
komst tot nu toe tijdens het bezoek
van de paus dat afgelopen zondag
begon. Een honderdtal vrouwen
demonstreerde in een park tegen
de houding van de kerk ten opzich
te van geboortebeperking en echt
scheiding.
1436
^^ASHINGTON - De Russische vice-premier en minister van buitenlandse zaken Andrei
^■^romyko komt op 28 september naar het Witte Huis voor een gesprek met de Amerikaan-
president Reagan. Gromyko is rond die tijd in de VS voor de Algemene Vergadering
n de VN. Het is de eerste maal dat Reagan een zo hoge Sowjet-functionaris ontmoet.
leagan kondigde Gromyko's be
llek gisteren in de perskamer van
pt Witte Huis persoonlijk aan en
i vermindering van bewapening
|oor ogen te hebben en de Rus er
i te willen overtuigen „dat de
|S geen kwaad in de zin hebben".
■oor
Herik Kolb
I Reagan zei voorts dat het aller
eerst van belang is „na te gaan of
krij de dreiging niet kunnen ver
in inderen die over de wereld hangt
In waarvoor de Sowjet-Unie en de
Verenigde Staten voornamelijk
|/erantwoordelijk zijn". Gromyko
ezocht het Witte Huis voor de
■laatste maal in 1978 voor een on-
Iderhoud met president Carter.
I Vorig jaar liet Gromyko bij de
|VN verstek gaan, omdat de New
-Yorkse luchthavenautoriteiten zijn
vliegtuig geen landingsvergunning
wilden geven, na het neerschieten
van een Zuidkoreaans verkeers-
bruik van een militair vliegveld zij nog vier jaar met Ronald Rea-
aanbood, weigerde Gromyko te ko- gan zaken zullen moeten doen",
men. President Reagan heeft aan
Washington scherpe kritiek blootgestaan van
Reagan een zijn Democratische tegenstander
reeks onderwerpen van internatio- Walter Mondale, omdat hij de eni-
naal belang. Hij wilde niet voor- ge president is die geen Sowjet-lei-
spellen welke resultaten de ont- ders heeft ontmoet sedert beide
moeting zal opleveren,
landen in 1933 betrekkingen i
wel: „Ik denk dat misschien de tijd knoopten. Bovendien poogt Rea-
gekomen is dat wellicht alles moet gan zich in de afgelopen weken te
worden gedaan dat wellicht
beter begrip tussen onze twee lan
den kan bewerkstelligen".
De Amerikaanse president ont
kende dat de uitnodiging aan Gro
myko een verkiezingstruc is: „De
feiten zijn in strijd met zo'n veron
derstelling. Wij hebben bij
tal gelegenheden ontmoetingen kozen,
ontdoen van de indruk dat hij een
'schietgraag' politicus is, die meer
interesse heeft voor Amerikaanse
militaire versterking, dan voor wa
penbeheersing.
In kringen van het Amerikaanse
ministerie van buitenlandse zaken
verluidt dat als Reagan wordt her-
snel
poging zal
met de Sowjet-Unie voorgesteld en worden gedaan de onderhandelin-
wij hebben ons niet van dergelijke gen
ontmoetingen teruggetrokken".
Senator Charles Percy, de Repu
blikeinse voorzitter van de com
missie voor buitenlandse betrek
kingen in de Senaat, veronderstel
de dat de Russen belang hechten
aan een ontmoeting met Reagan
vliegtuig boven Russisch grondge- tijdens de verkiezingscampagne
bied. Hoewel minister Shultz van omdat zij „hebben besloten dat de
buitenlandse zaken hem het ge- president wordt herkozen en dat
beperking van kernwa
pens voor lange en middenafstand
te hervatten, terwijl ook op andere
gebieden overeenkomsten tussen
de twee supermachten zal worden
nagestreefd.
Regeringsfunctionarissen zeg
gen dat van Gromyko's bezoek
geen opmerkelijke vooruitgang
mag worden verwacht. Een nieuwe
overeenkomst op het gebied van
culturele uitwisseling en de ope
ning van nieuwe consulaten ligt al
geruime tijd in de ijskast, maar op
het terrein van de wapenbeheer
sing blijven grote verschillen van
opvatting bestaan.
DUBLIN/DEN HAAG (ANP/DPA)
- De ministers van buitenlandse za
ken van de tien landen van de Eu
ropese Gemeenschap hebben gis
teren in Dublin in een ongewoon
scherpe verklaring de Zuidafri-
kaanse apartheidspolitiek veroor
deeld en gepleit voor een grondwet
die ook voorziet in politieke rech
ten voor de zwarte meerderheid.
Zij die bij de jongste golf van on
lusten zijn gearresteerd zonder in
staat van beschuldiging te zijn ge
steld moeten worden vrijgelaten,
aldus een verklaring die na afloop
van het overleg over coördinatie
van het buitenlands beleid werd
gepubliceerd. De zorg die de Tien
hebben uitgesproken over de mas
sale arrestaties na de boycot van
verkiezingen voor de kleurlingen
en Indier-parlementen zal recht
streeks aan de Zuidafrikaanse re
gering worden overgebracht.
Uit de verklaring blijkt niet dat
de Tien overwegen om door econo
mische dwangmaatregelen hun af
keer van de apartheid kracht bij te
zetten. De twee EG-landen die in
de Veiligheidsraad van de Verenig
de Naties het recht van veto heb
ben, Groot-Brittannië en Frank
rijk, hebben enige tijd geleden van
dit recht gebruik gemaakt om een
olieboycot van Zuid-Afrika te tor
pederen. Tot nu toe is in gemeen
schappelijke verklaringen elke
verwijzing naar pressie, dwang, of
zelfs maar druk op Zuid-Afrika
zorgvuldig vermeden.
Na twee weken van ernstige on
lusten in zwarte woonoorden is
vandaag in grote delen van Zuid-
Afrika een totaal verbod op pro
testbijeenkomsten van kracht ge
worden. Het verbod geldt onder
meer in de steden Johannesburg
en Pretoria, delen van de provincie
Natal en de woongebieden van
Sharpville, waar de ongereldheden
het hevigst waren. De maatregel
blijft tot het eind van deze maand
van kracht.
OOSTENDE (ANP/AFP) - De ber
gingsmaatschappij Smit Tak uit
Rotterdam is vanmorgen begon
nen met een duikonderzoek bij het
wrak van de Mont Louis voor de
Belgische kust. De bergingssche
pen van Smit en de Belgische
SANTIAGO (UPI/AFP) - De Chi-
leens politie heeft gisteren met
traangas demonstranten verspreid
bij het graf van de vroegere presi
dent Salvador Allende. Ongeveer
zeshonderd personen begaven zich
in de kustplaats Vina del Mar naar
de begraafplaats, waar Allende ligt.
Zij wierpen rode bloemen op het
graf van de voormalige leider, die
werd vermoord bij de rechtse mili
taire staatsgreep van 1973. Er zijn
acht personen gearresteerd.
In een radiotoespraak ter her
denking van de coup die hem elf
jaar geleden aan de macht bracht,
maakte generaal Pinochet nog
eens duidelijk dat het leger tot
minstens 1989 de touwtjes in han
den zal houden. „De strijdkrachten
hebben een duidelijk en vastom
lijnd proces gagarandeerd. Ik roep
mijn landgenoten op met energie
op deze weg voort te gaan. Wij zul
len de bestemming van Chili niet
overgeven aan onzekerheid en aan
de dreiging van het totalitarisme",
zo zei de 68-jarige generaal. Pino
chet haalde uit naar de media, die
volgens hem overdrijven over de
onrust in zijn land.
Behalve in Vina del Mar werden
ook elders in Chili demonstraties
gemeld.
De Chileense ambassade aan de
Mauritskade in Den Haag is afgelo
pen nacht besmeurd met verf.
Union zijn vanmorgen vroeg uitge
varen om poolshoogte te nemen bij
het gezonken schip dat gisteren in
tweeën brak.
Volgens Smit Internationale zit
het schip echter nog van onder aan
elkaar vast en is het dus alleen ge
scheurd. Het weer in Oostende is
sterk verbeterd. Volgens Hans Wa
lenkamp, bergingsinspecteur van
Smit, is een windkracht van drie
voorspeld, zodat het zo goed als ze
ker is dat de speciale duikploeg
met het onderzoek kan beginnen
en een beeld van de situatie onder
water kan geven. Hij hoopt dat als
het weer stabiel blijft, vanavond
kan worden begonnen met het bo
ven water halen van enkele delen
van de lading van de Mont Louis.
De duikploeg zal bekijken hoe
groot de wanorde in het ruim is als
gevolg van de storm van de afgelo
pen dagen. De bergers verwachten
dat het een enorme chaos is en de
pijpen en containers door het hele
ruim liggen verspreid. Ook onder
zoeken de duikers of de containers,
geladen met uranium-hexafluori-
de, niet beschadigd zijn. Als dat
gas met water in aanraking komt
ontstaat een agressief zuur dat de
bergingswerkzaamheden ernstig
kan bemoeilijken. Ondanks de te
genslagen van de afgelopen dagen
is de bergingsinspecteur van Smit-
Tak nog niet somber gestemd over
de operatie. „In dit gebied voor de
Belgische kust hadden we alleen
niet zulk slecht weer verwacht.
Maar we laten we ons er in ieder
geval niet door afschrikken. Mis
schien hebben we nu geluk en
blijft het weer een poosje goed. Het
moet dan mogelijk zijn binnen niet
al te lange tijd al een belangrijk
deel van de lading te bergen".
De vervoerders van de lading
van het gezonken Franse vracht
schip hebben een extra verzeke
ring ter waarde van 25 miljoen
francs afgesloten om de eventuele
schade te dekken die door de Mont
Louis is veroorzaakt. Dit is in Mün-
chen vernomen van deskundigen
op het gebied van nucleaire verze
kering.
Zij waren aanwezig bij een bij
eenkomst die was georganiseerd
door het kernagentschap van de
OESO (Organisatie voor Economi
sche Samenwerking en Ontwikke
ling) en het Internationale Atoom
Agentschap van Wenen.
De opdrachtgevers voor het ver
voer van de 30 containers licht ra
dio-actief materiaal naar de Sow
jet-Unie zijn de Franse kernener
giebedrijven Cogema en Comhu-
ATHENE - De eerstvolgende
Griekse parlementsverkiezingen
zullen volgens normaal schema
in oktober volgend jaar worden
gehouden, voorzover het van de
regering afhangt. Dit heeft de
Griekse premier Andreas Pa-
pandreou gisteren bekendge
maakt. Daarmee maakte hij een
einde aan tien dagen voortduren
de speculaties dat reeds deze
herfst verkiezingen zouden wor
den gehouden.
door
Frans van Hasselt
De golf van speculaties kwam
op gang toen Papandreou met
ongehoorde felheid en woede
reageerde op de verkiezing, een
dag eerder, van Konstandinos
Mitsotakis tot nieuwe leider van
de rechtse partij Nieuwe Demo
cratie en daarmee tot oppositie
leider. De enig redelijke verkla
ring voor deze woede-uitbarsting
die ook in linkse kringen op
kritiek stuitte - was dat de pre
mier zo gauw mogelijk wilde af
rekenen met zijn persoonlijke
vijand, de afvallige liberaal die in
1965 zijn vader, de toenmalige
premier George Papandreou,
„verraadde". En daarmee, aldus
Andreas, „bijdroeg tot de dicta
tuur van 1967".
De pers ontdekte vele andere
voordelen voor de regering uit
vervroegde verkiezingen: ze zou
den dan nog gebaseerd op het
oude systeem kunnen worden
gehouden, dat de grote partijen
bevoordeelde, en niet volgens
het door Papandreou indertijd
beloofde evenredigheidssys
teem. Bovendien zouden ze de te
verwachten verdere moeilijkhe
den op economische gebied voor
kunnen zijn. De minister van
economische coördinatie, Arse-
nis, gold als een van de grootste
voorstanders van de vervroe
ging.
Bij de Euroverkiezingen van
juni jl. was gebleken dat de so
cialistische regeringspartij was
teruggelopen van 48 naar 42 pro
cent van het electoraat. Dit per
centage, waarmee men volgens
het huidige systeem nog net een
absolute meerderheid kan beha
len in het parlement, zou men al
licht tot deze herfst nog kunnen
vasthouden.
Overdenking
Toen Papandreou vorige week
onverwacht met vakantie naar
Kreta trok, werd dat, waarschijn
lijk ook wel terecht, opgevat als
een periode van overdenking.
Als dat waar is, is die uitgelopen
op een negatieve beslissing. De
regering wil - iets wat bijna
nooit voorkomt in de Griekse ge
schiedenis - haar periode van
vier jaar gewoon uitzitten.
De Griekse pers had ook al
lang bedacht met welk voor
wendsel de parlementsontbin-
ding kon plaatsvinden. Volgens
de Grondwet kan de president
daartoe onder andere „een natio
nale kwestie van buitengewone
betekenis" aanroepen. Welnu,
deze maand vinden in het VN-ge-
bouw in New York besprekingen
over Cyprus plaats. Ze worden
aangeduid als „de laatste kans"
waaruit dus belangrijke beslis
singen kunnen worden ver
wacht. En als 'Cyprus' niet toe
reikend zou zijn: volgende
maand komt er een hoogst on
overzichtelijke, bizarre maar ook
nogal gevaarlijke situatie in het
oostelijk bekken van de Middel
landse Zee. Daar worden dan na
melijk gelijktijdig, en in nage
noeg dezelfde wateren, manoeu
vres gehouden van de NAVO
(„Display Determination" waar
aan Griekenland niet deelneemt)
en van Griekenland zelf, onder
de naam „Storm 84".
De Turkse regering heeft giste
ren waarschuwende woorden la
ten horen over deze ontwikke
ling. Zij zal protesteren tegen de
voorgenomen Griekse manoeu
vres, en zij zal dat in extra sterke
bewoordingen doen, aldus de re
geringswoordvoerder in Ankara,
als Griekenland daarbij ook het
Griekse eiland Limnos zal be
trekken. Dit eiland, in het noor
den van de Aegeïsche Zee, is vol
gens Turkije door de Grieken ge
militariseerd in strijd met de be
palingen van het verdrag van
Lausanne van 1923. Dit is ook de
reden dat de Turken er tot nu toe
in slaagden, het buiten NAVO-
manoeuvres te houden, en op
grond daarvan weer weigerden
de Grieken nu al enkele malen
deel te nemen aan zulke manoeu
vres.
Athene heeft prompt gerea
geerd op de Turkse waarschu
wing. Niet voor de eerste keer
werd er aan herinnerd dat het
Verdrag van Lausanne, wat de
demilitarisatie van Limnos en
andere eilanden in de buurt van
de Dardanellen betreft, is achter
haald door het Verdrag van Mon-
treux van 1936, iets wat door de
toenmalige Turkse minister van
buitenlandse zaken, Aras, in een
toespraak in het TWkse parle
ment is toegegeven. Er zijn teke
nen dat generaal Rogers, opper
bevelhebber van de NAVO-
strijdkrachten in Europa, en de
nieuwe NAVO-secretaris-gene-
raal Lord Carrington, enig begrip
begonnen te krijgen voor de
Griekse argumentatie. Des te
woedender is men hier dat bij
het komende oorlogsspel de Tur
ken de taak krijgen toegewezen
de Griekse eilanden in de Aegeï
sche Zee, waarvan sommige vlak
bij de Turkse kust liggen, te „ver
dedigen" tegen Amerikaanse
Verklaring Heidemann belast overleden zakenman ir. Heerema
HAMBURG - De vroegere Stern-
redacteur Gerd Heidemann (52)
was aanvankelijk van plan om de
aankoop van de zogenaamde dag
boeken van Adolf Hitler zelf te fi
nancieren. Tegen de rechtbank in
Hamburg verklaarde hij daartoe
contact te hebben gehad met een
rijke Nederlandse zakenman, die
tijdens de oorlog in de Waffen-SS
had gediend.
door
Hans Amesz
Tijdens het proces noemde Hei
demann zijn naam niet, maar in de
wandelgangen het hij later weten
dat het om ir. P. S. Heerema zou
gaan, de drie jaar geleden op 71-ja-
rige leeftijd overleden zakenman,
die onder meer vanuit Londen en
Leiden opereerde.
Heerema zou zijn opgetreden na
mens een groep die bereid was zeer
veel geld voor de dagboeken op ta
fel te leggen. Voorwaarde was ech
ter dat hieruit zou blijken dat Hit-
Ier niet verantwoordelijk was voor
de jodenvervolgingen.
Heidemann zei dat hij bang was
geen nazi-thema's meer aan Stern
kwijt te kunnen. Dat kan kloppen,
want ex-hoofdredacteur Peter
Koch had hem inderdaad verbo
den zich nog bezig te houden met
onderzoek naar gebeurtenissen uit
het zogenaamde Derde Rijk. De
redactie mompelde dat hij een „na
zi-tik" had. Het verhaal van de wel
varende Nederlandse ex-nazi is in
de uitgebreide literatuur over de
vervalste Hitler-dagboeken, die
Stern uiteindelijk voor 9,34 mil
joen mark kocht, tot nu toe echter
niet verschenen.
Levensloop
Nadat de vervalser van de dag
boeken, Konrad Kujau (46), vorige
week drie dagen aan het woord
was geweest en zeer avontuurlijke
verhalen had opgedist, was nu de
beurt aan Heidemann. Hij vertelde
zijn levensloop en stond uitgebreid
stil bij zijn activiteiten voor Stern.
Aanvankelijk werkte hij daar als
fotograaf, maakte 13 oorlogen mee,
reisde zeer veel. Voor een fotore
portage over de wreedheden van
blanke huurlingen in de Kongo
had hij de eerste prijs in dè „World
Press"-fotowedstrijd gewonnen.
Tussendoor trad hij tevens op als
rechercheur, wat later zijn voor
naamste bezigheid zou worden.
Al in 1954 had de redactie hem
naar Göttingen gestuurd om uit te
vinden of het waar was dat de toen
malige Chinese premier Tsjou En-
Lai in 1923 als student een zoon
had verwekt bij het kamermeisje
Kunigunde Staubenfiel. Volgens
Heidemann kwam hij er snel ach
ter dat het niet om Tsjou En-Lai,
maar om de onbekende Chinees
Tsju Ling-Gui gaat. Dat had hij ook
op de redactie in alle duidelijkheid
verteld. Maar de toenmalige hoofd
redacteur Henri Mannen zou kort
en bondig besloten hebben: „Tsjou
is Tsju".
Opzienbarend
Korte tijd later verscheen dan
ook het verhaal: Tsjou En-Lai's
zoon viel voor Duitsland" in Stern.
In een kort voor het proces gepu
bliceerd verhaal over Heidemann
schrijft Stern echter heel iets an
ders. Namelijk dat Heidemann er
wel degelijk rotsvast van overtuigd
was dat het wel om de Chinese mi-
nister-president ging.
Nadat Heidemann meer 'opzien
barende' dingen had gedaan, waar
onder de ontdekking van de identi
teit van de geheimzinnige schrijver
B. Traven en het met eigen levens
gevaar redden van een collega en
16 buitenlanders uit de burgeroor
log in Jordanië, zou Henri Mannen
hem geprezen hebben als de 'offi
cier van justitie' van Stem, als de
onberispelijke rechercheur, die het
weekblad had behoed voor vele
fouten en vervalsingen. Mannen
zou Heidemann in het vervolg, wat
hij ook deed, altijd 'dekken'.
Voor de nazi-tijd begon Heide
mann zich pas te interesseren, toen
hij als gevolg van een speurtocht
naar jachten, was gestoten op de
Carin-11, dat eerst in het bezit van
Goring was geweest en later in dat
van het Engelse koningshuis. Hij
kocht het vervallen motorjacht
voor 160.000 mark teneinde het na
renovering weer te verkopen aan
een Amerikaanse geinteresseerde.
Maar daar kwam niets van terecht.
Bemiddeling
In plaats daarvan verscheen door
bemiddeling van een collega aller
lei belangrijke ex-nazi's, onder wie
de vroegere SS-generaal Wolff
(kort geleden gestorven) en Mohn-
ke aan boord. Om mee te kunnen
praten, schafte Heidemann boeken
over het Derde Rijk aan: „Ik wilde
niet altijd alleen maar whisky in
schenken".
In 1979 gaat Heidemann naar
Zuid-Amerika om Hitiers rechter
hand Martin Bormann op te spo
ren. De vroegere SS'er en adjudant
van Himmler, Karl Wolff, reist mee
om 'deuren te openen'. Heidemann
vindt, zegt hij, Bormann niet, maar
komt wel via via in contact met de
ex-nazi Tiefenthaeler en de verza
melaar van nazi-souvenirs Frits
Stiefel.
Speuren
Bij de laatste ziet hij 'twee minu
ten' een dagboek van Hitier. Dat
vertelt hij aan zijn chef bij Stem,
Thomas Walde. De uitgeverij raakt
geïnteresseerd en zonder de hoofd
redactie in te lichten, krijgt Heide
mann van de directie opdracht ver
der te speuren.
Door bemiddeling van Stiefel en
Tiefenthaeler ontmoet hij dan
Konrad Kujau, die zegt de dagboe
ken via invloedrijke familieleden
in de DDR te kunnen krijgen. Vol
gens het verhaal over het neerge
storte vliegtuig met de persoonlij
ke bezittingen van Hitier bij Bör-
nersdorf in de buurt van Dresden.
Heidemann zei dat de dagboe
ken vacuum verpakt in folie met
piano-transporten uit de DDR
kwamen. Dat had Kujau, die hij
toen overigens alleen onder diens
pseudoniem Fischer kende, hem
verteld. Terwijl vorige week bij de
uitlatingen van Kujau Heidemann
voortdurend het hoofd schudde,
was dinsdag het omgekeerde het
geval.
SANTIAGO - Aanhangers van de Chileense generaal Pinochet juichten
hem toe, toen hij gisteren door de straten van Santiago reed, op weg om
een toespraak te houden ter gelegenheid van zijn elf-jarig bewind, (foto api
