VS-delegatie
loopt boos weg
Gaan Polen naar de stembus?
Proces wordt een
politiek debat
Reagan wil weer praten
Tk ben pas vrij,
als Namibië vrij is'
Artillerie-gevecht Irak-Iran
STAAT DER NEDERLANDEN
VRIJDAG 15 JUNI1984
WENEN (Rtr./GPD) - De Amerikaanse delegatie is gisteren weggelopen uit een debat over milita
risering van de ruimte in de VN-commissie voor vreedzaam gebruik van de ruimte. Delegatie
leider Otho Eskin sloot niet uit dat de VS dit forum geheel de rug zullen toekeren.
Buitenland
De Amerikanen liepen weg tijdens
de jaarlijkse zitting van de VN-
commissie in Wenen, toen het
agendapunt over de dreiging van
een wapenwedloop in de ruimte
aan de orde kwam. De VS menen
dat de ontwapeningsconferentie
in Geneve het juiste VN-orgaan
is om over ruimtewapens te spre
ken. Volgens afgevaardigden in
de VN-commissie inzake vreed
zaam gebruik van de ruimte zijn
de Europese Navo-landen en en
kele andere leden het erover
eens dat de zaak van de ruimte
wapens niet in deze commissie
thuis hoort. Westerse diplomaten
menen dat de Sowjet-Unie dit
VN-forum wil gebruiken voor
een discussie over ruimtewapens
om Washington in verlegenheid
te brengen.
De Amerikaanse delegatieleider
Eskin noemde in de commissie
het op de agenda zetten van
ruimtewapens een „ernstige ver
gissing", welke niet zal bijdragen
tot een oplossing van ontwape
ningsproblemen, maar de com
missie zal afleiden van haar ei
genlijke taken. Volgens Eskin
staat de VN-commissie nu voor
de ernstigste crisis in haar be
staan.
„De commissie staat nu op een
kruispunt. We zien nu een agen
da van confrontatie, politisering
en futiliteiten, een hele steriele
omgeving, waarin de commissie
in toenemende mate irrelevant
wordt", aldus de Amerikaanse
delegatieleider. Eskin zei verder
dat de huidige koers een „ernsti
ge slag" kan betekenen voor de
inspanningen van de VN op het
gebied van samenwerking in de
ruimte. Het door de VS gehekel
de agendapunt was opgevoerd
op grond van een door de Sow
jet-Unie gesteunde resolutie van
de Algemene Vergadering van
de VN van vorig jaar.
Volgens de Oostenrijkse voorzitter
van de VN-commissie, Peter
Jankowitsch, is de militarisering
van de ruimte op de agenda ge
plaatst, omdat hierover bij de
ontwapeningsconferentie in Ge
neve niet wordt gesproken.
„Daarom is er druk ontstaan er
in een ander VN-orgaan over te
praten". Jankowitsch zei bereid
te zijn een beroep te doen op de
VN over „Star Wars" te praten in
Geneve, zodat zijn commissie
zich weer kan beperken tot haar
technische en wetenschappelij
ke werk.
De VN-commissie inzake vreed
zaam gebruik van de ruimte
werd in 1959 ingesteld als be
langrijkste forum voor ruimte
recht, exploitatie van hulpbron
nen in de ruimte en samenwer
king op het gebied van ruimte-
technologie.
lingen over vermindering van de
kernbewapening nog niet zijn
hervat. Reagan zei, dat de VS
momenteel, via diplomatieke ka
nalen onder meer, met de Rus
sen in contact zijn om de basis te
leggen voor zo'n gesprek en dat
hij persoonlijk aan Tsjernenko
een boodschap heeft gestuurd.
Reagans verklaring volgt op een
aanbod van Tsjernenko om te
onderhandelen over een verbod
van anti-satellietwapens. De VS
hebben zulke besprekingen tot
nog toe geweigerd, omdat zij ver
ificatie van een akkoord onmo
gelijk achten, maar Reagan zei
nu niet zonder meer nee te willen
zeggen en benadrukte 'Wij heb
ben de deur niet dichtgeslagen'.
DEN HAAG (ANP) - "Veel verschil
maakt het niet of ik in of buiten
de gevangenis ben. Zolang Na
mibië niet onafhankelijk is. zal ik
ook niet vrij zijn". Andimba Toi-
vo ja Toivo. een van de oprich
ters van de Namibische onafhan
kelijkheidsbeweging SWAPO,
verkeert nog steeds in het onge
wisse over de redenen voor zijn
onverwachte vrijlating na 16 jaar
gevangenschap op Robben-ei
land. het gevangeniseiland waar
Zuid-Afrika de nationalistische
leiders van Zuid-Afrika en Nami
bië vasthoudt.
In maart jl. werd hij plotseling
overgebracht naar de Namibi
sche hoofdstad Windhoek en
daar op vrije voeten gesteld. Kort
daarop had hij in de Zambiaanse
hoofdstad Lusaka een ontmoe
ting met de huidige voorzitter
van SWAPO, Sam Nujoma. "Het
was voor het eerst in ons leven
dat wij elkaar ontmoeten -een
heel emotioneel ogenblik". Na
zijn vrijlating werd Toivo geko
zen in het 17 leden tellend poli
tiek bureau van SWAPO, maar
hij wil niet zeggen of er een vorm
van taakverdeling is afgesproken
tussen hem en Nuioma.
"Mijn missie in het leven is te
werken aan de bevrijding van
Namibië. Hoe ik dat zal doen,
daar kan ik nu niet op ingaan".
Nujoma leidt de buitenlandse
vleugel van SWAPO vanuit de
SWAPO-kantoren in Lusaka en
Luanda, Toivo is na zijn vrijla
ting in Windhoek gaan wonen.
gen zelfs geen vergaderingen
houden, zegt Toivo. wijzend op
de arrestatie van 37 SWAPO-le-
den die vorige week werden op
gepakt. Niet eens tijdens een ver
gadering, maar tijdens een feest
je om de vrijlating van tientallen
SWAPO-leden uit een interne
ringskamp te vieren.
"Ik heb mijn vrijlating geweigerd
zolang niet al mijn kameraden
ook vrij zouden komen, maar het
vrijlatingsbevel was al getekend,
en de gevangenisdirectie heeft
me gewoon buiten de poort ge
zet", vertelt Toivo die tijdens zijn
langdurige gevangenschap veel
heeft gesproken met Nelson
Mandela, Walter Sisulu en Go-
van Mbeki van het African Natio
nal Congress. "We hadden veel
politieke discussies, maar we
wisten nauwelijks wat er in de
bL£58enwereld allemaal gebeurde.
Van het uitstippelen van strate
gieën kon dus geen sprake zijn".
Zonder mijn instemming namen
sommigen de wapens op. Zelf
meende ik dat we te zwak waren
om Zuid-Afrika met geweld te
kunnen verdrijven. Maar na de
teleurstellende uitspraak van het
Internationaal Gerechtshof had
ik geen antwoord op de vraag
wat ons beleid van geweldloos
verzet had opgeleverd, en als
loyaal Namibier besloot ik mijn
i te steunen, ook toen ze
de wapens opnamen, zo zei Toi
vo in 1968 voor de rechtbank.
De rechters hadden geprobeerd
communistische terminologie op
te sporen in de SWAPO-docu-
menten, om de strijd van de Na-
mibiers te kunnen afschilderen
als een communistische samen
zwering. Maar de godsdienstige
inspiratie, die volgens Toivo
meer kenmerkend was voor
SWAPO's doelstellingen, werd
opzettelijk genegeerd. "De we
reld weet dat wij niet geïnteres
seerd zijn in ideologieën", zei hij
in 1968.
Toivo's verklaring voor de recht
bank ademde een geest van
christen-humanisme. terwijl de
huidige SWAPO-leiding officieel
streeft naar een "klasseloze so
cialistische maatschappij" en
haar verbondenheid betuigt met
de "socialistische gemeen
schap". Over de ideologische
ommezwaai, die zich tijdens zijn
langdurige gevangenschap heeft
voltrokken in de SWAPO-lei-
ding, wil Toivo niet spreken, al
erkent hy wel dat de SWAPO
van de jaren '80 niet meer in alle
opzichten dezelfde beweging is
die hij in 1960 hielp oprichten.
Hij wil slechts kwijt dat hij nog ge
heel achter zijn verklaring uit
1968 staat, maar dat hij ook alle
besluiten aanvaardt die de SWA-
PO-leiding tijdens zijn gevan
genschap heeft genomen.
Zijn jaren op Robben-eiland heb
ben hem niet geradicaliseerd,
zegt hij. "Ik was toen overtuigd
dat ik streed voor een rechtvaar
dige zaak, en dat ben ik nog
steeds. Ik geloofde in de Gand-
hiaanse methoden van geweld
loos verzet, maar ik zie ook dat in
onze situatie geen alternatief was
voor de gewapende strijd".
Tijdens zijn bezoek aan Nederland
heeft Toivo onder meer gespro
ken met minister van den Broek
van buitenlandse zaken, met de
Kamercommissies voor buiten
landse zaken en met vertegen
woordigers van kerken en hulp-
Reagan
President Reagan heeft zich giste
ren bereid verklaard tot een ge
sprek met Sowjet-leider Tsjer
nenko, ook als de onderhande-
Canadese liberalen kiezen
morgen opvolger Trudeau
OTTAWA (RTR-ANP) - In Canada
zal de Liberale partij morgen uit
maken wie Pierre Trudeau gaat
opvolgen als partijleider en als
premier. De strijd gaat vooral
tussen de vlot van de tongriem
gesneden advocaat John Turner
en de krachtige en populaire po
liticus Jean Chrétien. Als Turner
het wordt, en daar ziet het er wel
naar uit, betekent dat een ver-
rechtsing van het beleid.
De verschillen tussen Turner en
Chrétien zijn opmerkelijk. Tur-
Winst voor
Britse SDP
PORTSMOUTH (RTR) - De Britse
conservatieve regeringspartij
van premier Margaret Thatcher
heeft gisteren met een overwicht
van 1.341 stemmen haar kiesdis
trict Portsmouth South moeten
afstaan aan de SDP, de sociaal
democratische partij die een ver
bond vormt met de liberalen. De
zetel was in de Lagerhuisverkie
zingen van juni vorig jaar met
een overwicht van 12.000 stem
men gewonnen door de conser
vatieven.
De tussentijdse verkiezing was no
dig geworden door de dood van
Ralph Bonner Pink, het conser
vatieve Lagerhuislid voor Ports
mouth South.
De winnende kandidaat in het dis
trict was Michael Hancock, lid
van de drie jaar oude sociaal-de
mocratische partij.
De uitslag is een forse morele rug
gesteun voor de sociaal-demo-
cratisch-liberale alliantie, die
probeert Labour naar de kroon
te steken als de tweede partij van
Groot-Brittannië.
ner trad in 1975 wegens politieke
meningsverschillen af als minis
ter van financiën onder Trudeau.
Chrétien staat daarentegen be
kend als een „doener" en iemand
die Trudeau van het begin af aan
trouw heeft gediend. Onder de
kop „Straatvechter of kroon
prins" maakte een krant onlangs
duidelijk tussen wie de 3.500 af
gevaardigden, die-vanaf donder
dagavond in Ottawa bijeenko
men, de keus hebben.
Trudeau is bijna zestien jaar vrij
wel onafgebroken premier ge
weest. Zijn opvolger lijkt nu de
55-jarige Turner te worden die in
1968 ook een gooi naar het partij-
leiderschap deed en toen door
Trudeau werd verslagen. Blij
kens een recente peiling geeft 45
procent van de afgevaardigden
aan Turner de voorkeur tegen 26
procent aan de 50-jarige Chré
tien, die op het ogenblik minister
van energiezaken is.
ABU DHABI/NEW YORK (UPI) -
De Golfstaten hebben gisteren
een beroep gedaan op de VN te
helpen de dreiging van Iraanse
represaille-aanvallen op hun
scheepvaart weg te nemen. Iran
en Irak hebben melding gemaakt
van zware artillerie-gevechten.
VN-bemiddelaar Diego Cordo-
vez bereikte overeenstemming
met Iran en Irak over het toe
zicht op een bestand voor wat be
treft de beschieting van burger
doelen.
De Samenwerkingsraad van de zes
Golfstaten, een militaire alliantie
van Saoedi-Arabië, Koeweit,
Verenigde Arabische Emiraten,
Bahrein, Qatar en Oman, deed de
oproep tot de VN na een confe
rentie van ministers van buiten
landse zaken van de lidstaten in
het Saoedische Taïf.
Succes
Volgens diplomaten wijst de op
roep erop dat de Golfstaten zich
aangemoedigd voelen door het
succes van VN-secretaris-gene-
raal Perez de Cuellar die het be
stand voor beschieting van bur
gerdoelen bereikte. Volgens de
verklaring van de Golfstaten zul
len zij samenwerken met de
Cuellar om de resolutie van 1 ju
ni uit te voeren over de vrije
scheepvaart in de Golf.
Iran en Irak maakten gisteren bei
de melding van artilleriegevech
ten langs de grens. Beide landen
zeiden dat de beschietingen wa
ren gericht op militaire doelen.
In New York werd bekend dat
VN-bemiddelaar Diego Cordo-
vez, naaste medewerker van Pe
rez de Cuellar, met Iran en Irak
overeenstemming heeft bereikt
over de wijze waarop toezicht zal
worden gehouden op het deelbe
stand, dat de stopzetting behelst
van de beschieting van burger
doelen. Een VN-woord voerder
wilde geen bijzonderheden ge
ven. Volgens diplomatieke bron
nen zal voor het toezicht gebruik
worden gemaakt van een klein
aantal leden van het personeel
van de UNTSO (VN-organisatie
voor toezicht op wapenstilstand).
De UNTSO zetelt in Jeruzalem
en oefent toezicht uit op de gren
zen tussen Israël en de Arabische
landen. Volgens een VN-woord-
voerder houden Iran en Irak zich
aan het deelbestand, dat begin
deze week van kracht werd.
JERUZALEM (DPA) - De tijd dat
anti-Arabische fanatici onder de
joodse kolonisten in de door Is
raël bezette gebieden hun gang
konden gaan lijkt voorbij. Ko
mende zondag begint de openba
re behandeling van het spectacu
lairste terroristenproces in de ge
schiedenis van Israël.
In totaal 25 kolonisten van de be
zette Westelijke Jordaanoever en
de geannexeerde Golan-hoogten
zullen zich voor het gerechtshof
in Oost-Jeruzalem moeten ver
antwoorden voor uitgevoerde of
beoogde gewelddaden tegen
Arabieren. Zes van de beklaag
den worden beschuldigd van
moord (waarop als zwaarste straf
levenslang staat), de overigen
staan terecht wegens poging tot
moord, lidmaatschap van een
terroristische organisatie of
soortgelijke misdrijven. Op deze
delicten staan hoogste straffen
van 10 tot 20 jaar gevangenis.
De verdediging van de tot reli
gieus-nationalistische groeperin
gen behorende beklaagden zal
volgens berichten in de Israëli
sche pers trachten bij het proces
de zaak om te draaien en het tot
een proces tegen de staat te ma
ken. In hun argumentering heb
ben de Israëlische regering en
het leger te weinig gedaan voor
de bescherming van de kolonis
ten tegen Arabische aanvallen,
en hebben de joden dus uit nood
weer gehandeld. „Dit zal een po
litiek proces zijn, waarbij de
staat Israël in de beklaagden
bank zit", meende het onafhan
kelijke dagblad „Jeruzalem
Post".
Daarbij komt dat de regering en de
kolonisten het tot dusver met el
kaar eens waren - ook als het er
om ging Arabieren te intimide
ren. „Bloed voor bloed", luidt de
strijder voor de koloniseringsbe
weging na de verovering van de
Westoever en de Gazastrook in
de zesdaagse oorlog in 1976.
„Geen druppel joods bloed
wordt ongestraft vergoten", viel
Menachem Begin, de premier die
de invasie in Libanon uitdacht,
hem bij. De radicale kolonisten
voerden feitelijk in een kleiner
kader uit wat de premier in het
groot deed: de strijd tegen de
Arabische tegenstanders van Is
raël, aldus hun redenering.
'Europa steunt
Midden-Amerika'
PARIJS (Rtr.) - President Luis Al
berto Monge van Costa Rica
heeft gisteren in Parijs gezegd
dat hij steun van Spanje, West-
Duitsland, Nederland en Frank
rijk heeft gekregen voor het
denkbeeld van een conferentie
van Europese en middenameri-
kaanse ministers van buiten
landse zaken in september.
Op de conferentie van San José in
Costa Rica zou gestreefd worden
naar Europese hulp bij het over
winnen van de sociaal-economi
sche crisis in Midden-Amenka,
als tegenwicht tegen de nadruk
die de Verenigde Staten leggen
op militaire vraagstukken, aldus
Monge.
Volgens de president werden de
andere middenamerikaanse lan
den - El Salvador, Guatemala,
Honduras en Nicaragua - al ge
polst en verwachtte hij ook de
steun van België. Groot-Brittan
nië en Italië, tijdens zijn bezoek
aan die landen.
ADVERTENTIE
S>é% LENING 1SB4"1
PER 19SB/1991
open bedrag
de koers wordt na de inschrijving op 19 juni vastgesteld
volgens het tendersysteem
jaarlijks op 1 augustus
in 4 jaarlijkse termijnen van 1 augustus 1988 af
19 juni a.s. van 9 tot 15 uur via banken en commissionairs
1 augustus 1984
kosteloos bij banken en commissionairs
bedrag
koers
rente
aflossing
inschrijving
storting
prospectus
WENEN - Alle Polen van 18 jaar
en ouder, die niet voor gek zijn
verklaard of van hun burger
rechten zijn ontdaan, of die
toevallig in de gevangenis zit
ten met of zonder veroorde
ling, zijn opgeroepen om op 17
juni naar de stemlokalen te ko
men en nieuwe „volksraden"
te kiezen. Deze nieuwe raden
zullen op verschillende ni
veaus functioneren. Er zijn ge
meenteraden en ook raden
voor de 49 'Vojvodsjappen'
(kleine provincies) waarin het
land is verdeeld. Voor sommi
ge delen van het land zijn er
speciale raden, die een meng
sel zijn van plaatselijke en pro
vinciale vertegenwoordigers.
door
Anton Koene
De Polen zijn opgeroepen hun
stem uit te brengen, maar het
is de vraag of zij massaal op ko
men draven. Solidariteit heeft
vanuit het ondergrondse
hoofdkwartier opgeroepen de
verkiezingen de eerste die
worden gehouden sinds de
staat van oorlog op 13 decem
ber 1981 is afgekondigd en die
17 maanden heeft geduurd te
boycotten. „Jullie moeten de
zelfde mensen kiezen die dit
land op de knieën heeft ge
bracht", zeggen de tegenstan
ders.
In de nieuwe wet die de zaak van
de volksraden regelt en die is
gedateerd op 13 februari van
dit jaar, staat in artikel 5 dat ie
dereen die het recht heeft om
te kiezen, ook het recht heeft
gekozen te worden. Maar in ar
tikel 40 staat overduidelijk dat
het recht om kandidaten te be
noemen beperkt is tot een aan
tal instanties en instituten die
allemaal direct verbonden zijn
met de communistische partij.
Het zijn de Poolse Verenigde Ar
beiderspartij (PUWP), de Ver
enigde Boerenpartij, de Demo
cratische Partij (alle toegelaten
partijen, die de leidende rol
van de communistische PUWP
erkennen), de afdelingen van
de roomskatholieke Pax-bewe-
ging, de Christelijke Sociale
Vereniging, de Poolse Katho
lieke Sociale Unie - alle semi-
kerkelijke instanties, die ook
de leidende rol van de partij
aanvaarden.
Al deze partijen en associaties
zijn aangesloten bij de PRON,
de Patriottische Beweging
voor Nationale Wedergeboor
te, opgericht in 1982, onmid
dellijk na de opheffing van de
staat van oorlog. Doel van de
PRON is aldus de versie van
de communistische partij en
de militaire machthebbers
volk en regering dichter bij el
kaar te brengen.
Omdat het doel van de verkiezin
gen het oprichten is van raden
die de mensen meer inspraak
moeten geven op plaatselijk ni
veau, is de organisatie van de
verkiezingen hoofdzakelijk in
handen van de PRON en haar
afdelingen.
Mocht een of andere dissident
door de mazen van het net glip
pen en toch een plaats verove
ren in een van de raden, dan
zijn er binnen de nieuwe wet
nog genoeg mogelijkheden
hen prompt uit de raad te ver
wijderen, zodat infiltratie van
voor het communistische be
wind ongewenste figuren bijna
is uitgesloten. Daarom heeft
Solidariteit opgeroepen de ver
kiezingen te boycotten.
Want in de wet staat ook dat, als
minder dan de helft van de
mensen die stemrecht hebben
op 17 juni van dat recht ge
bruik maken, er binnen twee
weken een tweede verkiezing
nodig is, eventueel met nieuwe
kandidatenlijsten. En wie dan
gekozen wordt neemt zijn
plaats in in de raad, die tussen
de 20 en 250 leden omvat, naar
gelang de grootte en het aantal
inwoners van het betrokken
gebied.
De Poolse leider, generaal Jaru-
zelski, heeft al tijdens een ver
gadering van het centrale co
mité van de communistische
partij de vrees uitgesproken
dat het volk de verkiezingen
werkelijk zal boycotten. En dat
niet vanwege Solidariteit,
maar omdat zij allen willen
protesteren tegen de toestand
waarin het land zich op het
ogenblik bevindt en ook tegen
het feit dat de toekomst er zo
duister uitziet.
De PRON heeft haar verkie
zingscampagne in maart gelan
ceerd met de beloften van
nieuwe nationale benadering
en vernieuwing, van verhoging
van de produktie van con
sumptiegoederen en van
dienstbetoon voor de boeren,
zodat het Poolse volk zich toch
uiteindelijk zelf kan bedrui
pen, en ook dat de mogelijk
heid voor ieder gezin om een
eigen woning te krijgen iets
reëler wordt. Op het ogenblik
is de wachtlijst voor een wo
ning nog 20 jaar. Ook belooft
de PRON betere voorwaarden
waaronder jongeren zich zowel
geestelijk als lichamelijk kun
nen ontwikkelen.
Verdere beloften zijn, de moge
lijkheid te scheppen meer
mensen aan het culturele leven
te laten deelnemen, de vernie
tiging van het milieu tegen te
gaan, de gezondheidsdienst te
verbeteren, het uiterlijk van
steden en dorpen en de woon
blokken te verbeteren en de
„sociale plagen" beter onder
de knie te krijgen.
Alles bij elkaar een korf vol be
loften, die gehouden moeten
worden juist door degenen die
alle problemen hebben veroor
zaakt? Of stemmen de Polen
met hun voeten en blijven een
voudig thuis? De generaal had
gelijk, zich zorgen te maken
over de opkomst van het kie
zersvolk.
