mm
De schoonheid van
ongerepte vlakten
èn van metropolen
r av at
ïVAi
'Zapped!' is
niet grappig,
wel bedenkelijk
Horror als 'n
griezelstrip
Beelden één
geheel met
muziek van
Philip Glass
'Koyaanisquatsi': over natuur en beschaving
Televisie
Vrij circuit
VRIJDAG 15 JUNI1984
IW ''Hllll, '«mii,, n,
'Zapped!'; regie: Robert J.
Rosenthal; hoofdrolspe
lers: Willie Aames, Scott
Baio en Robert Mandan;
theater: Eurocinema, Al
phen; alle leeftijden
Hllllllllllllllllllilllllllllllllll
Wie heeft hem niet in de klas ge
had, dat kleine professortje met
de grote bril met daarachter twee
ogen die alleen maar serieus de
wereld inkijken. Altijd met zijn
neus in de boeken, vroeg naar
bed en een toonbeeld van ge
hoorzaamheid. De 17-jarige Bar
ney Springboro (Willie Aames) is
ogenschijnlijk ook zo'n type.
Maar achter de orchideeën die
hij zo braaf voor de rector in het
laboratorium van de school
kweekt, staan ondertussen een
aantal joekels van marihuana
planten genoeglijk tot ongeken
de proporties uit te dijen. En zijn
op het eerste gezicht niet te stui
ten interesse voor scheikunde
strekt zich in werkelijkheid
slechts uit tot het vinden van een
formule voor een supergroeimid-
del, waarmee hij die plantjes bin
nen een paar dagen van zaadje
tot volwassen plant kan omtur
nen.
Niemand zal het dan ook verbazen
dat Barney, wanneer hij na een
explosie in het laboratorium
plotseling over telekinetische
Een typerende scene uit 'Zapped!
krachten blijkt te beschikken, al
lesbehalve goed gebruik van de
ze gave maakt. Als hij zich maar
hard genoeg concentreert op de
blouse van het mooiste meisje
van de school, springt deze zon
der moeite open. Zip! doen zijn
ogen een paar keer en hij kan
met vriendje Scott Baio (meiden-
gek Peyton in de film) na een
avondje roulette met een fortuin
naar huis.
De magische krachten van de pu
ber in 'Zapped!' leveren hier en
daar komische taferelen op. Zo
heeft ook zijn muis Edgar door
de explosie de beschikking over
telekinetische gaven gekregen
en tussen het dier en de jongen
ontstaat een amusant luchtge
vecht om een stuk kaas. Maar het
overgrote deel van de film blinkt
uit in banaliteit. Barney krijgt er
maar niet genoeg van om via zijn
ogen nietsvermoedende meisjes
en jongens van hun kleren te ont
doen. Overige - nogal weerzin
wekkende - ingrediënten zijn een
drink-, een boer- en een braak-
wedstrijd.
Zelfs de aanwezigheid in de film
van Robert Mandan (vermaard
om zijn rol in de comedyserie
'Soap') is niet grappig. Het enige
wat hij te doen krijgt is een do
cente met zwoele blikken achter
volgen. Ouders, hou je kinderen
thuis. De filmkeuring heeft op
Zapped! ten onrechte het predi
kaat 'voor alle leeftijden ge
schikt' geplakt.
SIMONE VAN DRIEL
'Creepshow'; regie: George Rome
ro; hoofdrollen: Fritz Weaver,
Adrienne Barbeau en E.G.
Marshall; theater: Trianon, Lei
den; 16 jaar
Aan George Romero hebben we
het Zombie-verschijnsel te dan
ken. Doden die weer opstaan om
de levenden op te peuzelen; Ro
mero is er zelf onsterfelijk mee
geworden. Als een soort homma
ge aan de griezelstrip maakte hij
in samenwerking met horror-
schrijver Stephen King 'Creep
show'. Een film die zelf ook, heel
knap, in de vorm van een strip
verhaal is gegoten. Soms slaat er
een bladzijde om en soms is het
scherm in vieren gedeeld en laat
het zich beeldje voor beeldje 'le-
Vijf hoofdstukken telt Romero's
stripboekje, een episode-film
dus. Alle deeltjes relativeert hij
met grappen. Flauwe grappen,
zoals in het eerste, zeer ouder
wetse deeltje, maar ook leuke
grappen. Zoals in de derde episo
de. Dat is verreweg het meest cy
nische en macabere stukje
'Creepshow', een uitstekende
combinatie met horror. Een man
neemt hierin op zeer ingenieuze
wraak op zijn overspelige echt
genote en haar minnaar. Hij
graaft ze staande in voor de
vloedlijn, het hoofd nog net bo
ven water, en geniet voor de vi
deo van een langzame overstro
ming.
Vooral dat deel maakt 'Creep
show', ook voor iemand die niet
bepaald een horror-liefhebber is,
zo aangenaam griezelen.
BART JUNGMANN
'Koyaanisqatsi'; regie: Godfrey
Reggio, camera: Ron Fricke, mu
ziek: Philip Glass. Theater: Leid-
sepleintheater, Amsterdam.
AMSTERDAM - Het is meestal een
zwaktebod om de kwaliteit van
iets af te meten aan wat er alle
maal in ontbreekt. Bij 'Koyaanis
qatsi' kom je daar moeilijk om
heen. De film wijkt zo sterk af
van wat gangbaar is, dat je hem
wel moet karakteriseren aan de
hand van wat allemaal afwezig
lijkt: geen acteurs, geen verhaal
lijn, geen dialogen, geen natuur
lijke geluiden. Regisseur Reggio
laat louter buitenkanten zien, en
dat in een zeer hoog tempo. De
decors waartegen het menselijk
bestaan zich afspeelt.
Als in een film enkel aan de
werkelijkheid ontleend mate
riaal wordt gebruikt, spreek je
gewoonlijk van een documentai
re. Dat is 'Koyaanisqatsi' niet.
Reggio heeft de beelden van na
tuur en cultuur zo geordend en
bewerkt, dat je van fictie kan
spreken. Ze acteren en voeren
een zwijgende dialoog, die de
boodschap van Reggio moet
overbrengen. De muziek van
Philip Glass is het smeedijzer dat
de verschillende, vaak met el
kaar botsende scènes tot een ge
heel maakt.
Eerst iets over de maker: Godfrey
Reggio werd geboren in Louisia
na, in het zuidwesten van de Ver
enigde Staten. Op veertienjarige
leeftijd trad hij toe tot de Chris
tian Brothers, een katholieke
kloosterorde. Naar eigen zeggen
omdat hij in de wereld om hem
heen het idealisme miste. Vijf
tien jaar hield hij het uit bij de
Brothers. Daarna vatte hij be
langstelling op voor de media als
middel om ideeën te versprei
den. Hij begon op eigen houtje
campagnes om het publiek be
wust te maken van de alomte
genwoordigheid van overheids
controle.
In 1974 ontstond het idee van
'Koyaanisqatsi': muziek en beel
den die samen een film zouden
moeten vormen die vertelt van
ons bestaan. Maar dan als het wa
re bezien door de ogen van een
marsmannetje.- Want zelf maken
we er deel van uit en zien de ab
surditeiten niet meer. De titel
(uit te spreken als: ko-jah-nis-
katzi) is een woord uit de taal van
de Hopi-indianen en betekent le
ven uit balans, en: krankzinnig
De lichten van een metropool, als vuurvliegjes dansend op de muziek van Philip Glass.
leven in een toestand die aan ver
andering toe is.
Donderpreek
Samen met cameraman Ron Fric
ke begon hij te filmen en vroeg
componist Philip Glass muziek
te maken bij zijn beelden. De
montage daarvan is later weer
aangepast aan de compositie, zo
dat film en muziek zeer hecht
zijn verbonden. Zeven jaar na de
eerste aanzet was de film gereed
en begon een toernee langs festi
vals en filmhuizen. Eerst met
veel succes in de Verenigde Sta
ten en, sinds vorig jaar, ook in
West-Europa.
'Koyaanisqatsi' is een overweldi
gende film: overweldigend als
een bloeiende orchidee, maar
ook als een donderpreek van Bil
ly Graham. De natuur wordt ge
toond als zinnebeeld van tijdloze
volmaaktheid en de mens als
schoffeerder daarvan, die, als hij
niet snel tot inkeer komt, het
evenwicht voorgoed kan versto
ren. En dan worden de Hopi-pro-
fetieën bewaarheid, die in de
film worden gezongen: "Als we
de schatten van de aarde opgra
ven, zullen we verderf oproe
pen". "Tegen de dag van de zui
vering zullen er spinnewebben
over de hemel zijn gesponnen".
En "Op een dag zou er een vat
vol as uit de hemel gegooid kun
nen worden dat de aarde ver
brand en de zeeën laat koken".
De film is een verbeelding van die
waarschuwingen. Het eerste deel
toont de ongerepte natuur, meest
opgenomen vanuit een vliegtuig.
Canyons, rotsplateaus als tanden
in een rottend gebit, een stoffige
woestijn waarin je elk mo:
een postkoets om de hoek ver
wacht. Onbeweeglijke steen
de wolken erboven als enig
anderend element. Reggio toom
dit verlaten landschap op een
zinsbegoochelende manier. Hij
helpt de natuur een handje door
de tijd een zet te geven. De ver
snelde wolken tuimelen als op
hol geslagen schapen over elkaar
heen, ze gisten en kolken om de
bergtoppen. Rotsen, water en
vuur: de branding wordt ver
traagd en krijgt het tempo van de
wolken.
Worstjes
Dan volgt de camera pijpleidingen
en hoogspanningskabels: niet
mis te verstane pijlen die wijzen
in de richting van de beschaving.
Daar aangekomen zien we ont
ploffingen, ineenstortende flat
gebouwen, een krottenwijk met
veel negers en enorme hopen af
val en drommen mensen die zich
per roltrap door het lëven spoe
den. Ook hier zet Reggio de tijd
naar zijn hand, laat de werkelijk
heid de pas inhouden of juist ver
snellen.
Het vreemde is, dat ook de beelden
van die absurde, gejaagde vorm
van samenleven die wij met z'n
allen beoefenen, vaak een grote
schoonheid hebben. De glazen
spiegelwanden van reusachtige
flatgebouwen hebben een zeg
gingskracht, die niet onderdoet
voor die van de canyons, het op
geblazen flatgebouw vlijt zich
sierlijk ter aarde, de paddestoel
wolk wordt een wonderlijke,
snelgroeiende bloem. Zelfs de
worstjes, die keurig op de maat
van Glass' muziek van de lopen
de band af huppelen, krijgen
door de manier van filmen een
vrolijke onschuld.
Het mooist zijn de beelden van het
nachtelijk verkeer, dat als afge
richte vuurvliegjes ordelijke
strepen van licht trekt door de
straten van een metropool. Wat is
het toch allemaal goed geregeld,
denk je dan onwillekeurig. Toch
(foto pr)
een prestatie van formaat om
met zoveel mensen op zo'n klein
oppervlak te leven zonder dat al
les in het honderd loopt. De ver
snelde beelden benadrukken
weliswaar het jachtige, maar to
nen ook de ordening in een
schijnbare chaos.
Hermetisch
Op het moment dat de beelden een
soort orgasme van snelheid be
reiken, het tempo en komt einde
lijk het individu in beeld. Maar
wat voor individu. Schuw en be
trapt kijken ze in de lens, de 'lo
sers' en de drop-outs. De mensen
die Reggio uit de massa licht zijn
degenen die de 'rat-race' hebben
verloren.
Aan het slot komt het vat vol as
van de Hopi-profetie uit de lucht
vallen. De tweede trap van een
Saturnus-raket wordt afgestoten
en stort wentelend en in vlam
men neer. Vertraagd afgedraaid
levert dat verstilde, poëtische
beelden op, die zeer benieuwd
maken naar wie deze verrassing
uit hoger sferen op het hoofd
mag krijgen.
'Koyaanisqatsi' duurt 87 minuten
en verveelt geen seconde. Reggio
is een geboren filmer met een
sterk gevoel voor ritme, struc
tuur en dramatiek. Hij is er in ge
slaagd beeld en muziek herme
tisch met elkaar te verbinden.
Zelfs een vliegtuig beweegt zijn
neus op de maat van Glass' com
positie.
"Technologie is niet neutraal",
heeft Reggio eens gezegd. "Onze
redding ligt niet in het ge- of mis
bruik ervan". Die uitspraak lijkt
op een voor hem onverwachte
manier bewaarheid te zijn ge
worden. Dankzij de moderne
hulpmiddelen, die Reggio bij het
maken van zijn film heeft ge
bruikt, zijn ook de uitwassen van
onze technische ontwikkeling
fascinerend in beeld gebracht.
De waarschuwing die de film be
vat mist zodoende haar doel.
Maar dat maakt niet uit. In de
handen van Reggio worden na
tuur en cultuur tot acteurs, die
hun publiek geen moment verve
len.
ARIEJAN KORTEWEG
BLIJVERS
"Agains all odds" - Tegenvallende
thriller met Jeff Bridges en Ra
chel Ward, Luxor. Leiden
"Le Marginal" - Jean-Paul Bel-
mondo als niets ontziende politie
man, Lido 1, Leiden
"Terms of endearment" - Komedie
met sentimenteel einde. Studio.
Leiden. Euro 4, Alphen.
"Ciske de Rat" - Mooi, maar leeg,
Lido 2. Leiden, Euro 3, Alphen,
City 2. Katwijk.
"Silkwood" - Een gegeven waaruit
meer te halen zou zijn, Lido 3,
"Hotel New Hampshire" - Milde
waanzin van John Irving, Lido 4,
Leiden.
's middags)
"National Lampoon's Vacation" -
niet zo'n leuke komedie over een
reisje naar een pretpark, Euro 1.
Alphen
"The Survivors" - half geslaagde
komedie met Robin Williams en
Walter Matthau, City 2, Katwijk
(OP)NIEUW
"The Nesting" - griezelfilm, City 3,
Katwijk.
"Texas Ranger McQuade" - kara
te/vechtfilm, City 1, Katwijk
SEXFILMS
NACHTFILMS
"Op golven van genot" - Rex, Lei
den.
"Jonge meisjes zonder taboe" - Eu
ro 1, Alphen.
"Zapped" - Euro 2, Alphen.
"Josephine Mutzenbacher 1" - Euro
3, Alphen.
"Terms of endearment" - Euro 4,
Aiphen.
DEN HAAG
"Against all odds" - Babylon 1
(471656). 12 jr.
"Unfaithfully yours" - Babylon 2, al.
"Bastille" - Babylon 3, al.
"Jubileum festival" - Cineac 1
(630637), 12 jr.
"Breakdance" Cineac 2, al.
"Tank" - Cineac 3, al.
"Scarface" - Euro (667066), 16 jr.
"Le Marginal" - Metropole 1
(456756). 12 jr.
"Yentl" - Metropole 2, al.
'Terug naar de hel" - Metropole 3,
16 jr.
"Soort zoek soort" - Metropole 4, al.
"Sophie's choice" - Metropole 5, 16
"Ciske de rat" - Odeon 1 (462400), al.
"Le Marginal" - Odeon 2. 12 jr.
'Terms of endearment" - Odeon 3.
al.
"My tutor" - Odeon 4. 16 jr.
"Hot bodies" - Le Paris 1 (656402),
18 jr.
"Het sexkanon" - Le Paris 2, 18 jr.
"Hoogstandjes vor diamantjes" - Le
Paris 3, 18 jr.
"Don Camillo slaat door" - Passage
(460977). al.
AMSTERDAM
"Unfaithfully yours" - Alfa 1
(278806), al.
"Hotel New Hampshire" - Alfa 2, al.
"Wolven huilen niet" - Alfa 3, al.
"Le Bal" Alfa 4, al.
"Terms of endearment" - Alhambra
1 (233192), al.
"E la nave va" - Alhambra 2, 16 jr.
"Against all odds" - Bellevue Cine
rama (234876/266227), 12 jr.
"Ciske de rat" - Calypso 1 (266227/
234876), al.
"Two of a kind" Calypso 2, al.
"Cujo" - Calypso 3, 16 jr.
"Sensuele uitersten" - Centraal
(248933), 18 jr.
'Terug naar de hel" - Cineac
(243639). 16 jr.
"The dresser" - Cinecenter (236615),
16 jr.
"Alfred Hitchcockweek" - Cinecen
ter, 16 jr.
"The big chili" Cinecenter, al.
"Het meisje met het rode haar" - Ci
necenter, al.
"Don Camillo slaat door" - Cinema 1
(151243), al.
"Apocalypse now" - Cinema 2,16 jr.
"Le Marginal" - City 1 (234579), 12 jr.
"Breakdance" - City 2, al.
"Bastille" - City 3, al.
"Schatjes" - City 4, 12 jr.
"Verschrikking uit de ruimte" - City
5, 16 jr.
"Terms of endearment" - City 6, al.
"My tutor" - City 7, 16 jr.
"Oblomow" - Kriterion, 16 jr.
"Easy rider" - Studio K, 16 jr.
"Koyaanisquatsi" - Leidseplein-
theater (235909), 16 jr.
"Intieme spelletjes" - Parisien
(248933), 18 jr.
"Le Marginal" - Rembrandtplein-
theater 1 (223542), 12 jr.
"Blondjes op de Tiroler toer" Rem-
brandtplemtheater 2, 18 jr.
"Eyes of a stranger" - Rex (246132),
16 jr.
"De Zen Kwan Do Bottenbreker" -
Rex, 16 jr.
"Another time, another place" - The
Movies 1 (245790), 16 jr.
"Rocco e i suoi fratelli" The Mo
vies 2. 16 jr.
"Novencento deel 1 en 2" - The Mo
vies 3. 16 jr.
"Son Camillo slaat door" - Tu-
schinski 1 (262633). al.
"Yentl" - Tusehinski 2. al.
"Jubileum festival" - Tusehinski 3,
12 jr.
"Sophie's choice" - Tusehinski 4,16
jr.
"Carmen" - Tusehinski 5, al.
"Scarface" - Tusehinski 6. 16 jr.
"Silkwood" - De Uitkijk (237460), al.
Na de klucht 'The Great Race'
zendt de NCRV volgende week
vrijdag de luchtvariant op deze
film uit. In 'Those magnificent
men in their flying machines'
gaat het om een vhegrace van
Londen naar Parijs. Lucht
vaartpioniers uit alle landen
komen af op deze in 1910 geor
ganiseerde wedstrijd. Behoor
lijk geslaagde komedie. Neder
land 2, 19.30 uur.
Wie nog niet uitgelachen is, kan
dezelfde avond nog terecht op
Duitsland 2, waar om 23.05 uur
'House Calls' wordt uitgezon
den. Ook al een goed gelukte
komedie, waarin Walter Mat
thau een dokter speelt. Zijn
^touw is net overleden en hij
maakt jacht op collega Glenda
Jackson. Later werd een tv-se-
rie naar aanleiding van 'House
Calls' gemaakt.
Michel Piccoli speelt de hoofdrol
in 'Themroc', een film van
Claude Faraldo. Themroc is
een fabrieksarbeider die op
een dag helemaal wild wordt,
zijn huis kort en klein slaat en
in uiterst primitieve staat
voortleeft met vrouw en doch
ter. De film heeft helemaal
geen dialogen, alleen gegrom
en gebrul. Niemand hoeft dus
bevreesd tq zijn, Duitsland 3
zal dat niet nasynchroniseren.
Woensdag, aanvang 22.15 uur.
België 1 zendt zondag 'The Ita
lian Job' uit, een komische
misdaadfilm met hoofdrollen
voor Noel Coward en Michael
Gert Fröbe - te zien in 'Those
magnificent men...'. (foto AP)
Caine. De eerste is een mees
terdief die het oog heeft laten
vallen op een buit van vier mil
joen gulden aan goudstaven.
Benny Hill heeft een bijrol
letje.
In het kort dan nog het verdere
filmprogramma van de Neder
landse tv: morgenavond 'Co
ma', een spannende film met
in de hoofdrol Geneviève Bu-
jold (20.28 uur, Nederland 1).
Zondagavond 'Skyjacked, een
film over een vliegtuigkaping
(21.25 uur, Nederland 2). 'The
black windmill' is een spiona
gethriller van Don Siegel en
maandagavond op Nederland
2 te zien (20.40 uur). 'Un Flic'
brengt Alain Delon in de rol
van politie-inspecteur en is
dinsdag als zodanig te bewon
deren (Nederland 1, 20.28 uur).
'Kraftprobe' gaat over een
meisje dat haar zelfstandigheid
probeert te bewijzen (donder
dag, Nederland 2, 20.20 uur).
Genoeg om een week lang bin
nen te blijven.
Het Kijkhuis (Vrouwenkerk-
koorstraat) vervolgt deze en
volgende week zijn cyclus van
Alfred Hitchcock-films. Van
avond en morgenavond is 'Ver
tigo' te zien, waarin Kim No-
vak de tegenspeelster is van
James Stewart. De laatste
speelt een afgezwaaide detecti
ve met hoogtevrees die door
een oude vriend wordt ge
vraagd diens echtgenote (Kim
Novak) te schaduwen. Uiter
aard zal zijn hoogtevrees detec
tive Scottie daarbij parten spe
len.
Zondag en maandag is 'Rope' te
zien. "Moord is een kunst en is
dus voorbehouden aan supe
rieure wezens", zegt Stewart in
deze film, waarin hij een pro
fessor speelt. Twee studenten
nemen zijn woorden letterlijk
en brengen een vriend om het
leven.
Volgende week dinsdag en
woensdag wordt de Hitchcock
week afgesloten met 'The man
who knew too much', een film
uit 1956. Doris Day zingt hierin
het beroemde 'Que sera, sera',
ze speelt de echtgenote van
Stewart. Hun beider kind
wordt op vakantie in Marokko
gekidnapt en de ontvoerders
dreigen het zoontje te doden
als Stewart vitale informatie
aan de autoriteiten verstrekt.
Aanvang alle dagen 20.00 en
22.15 uur.
Donderdag begint het Kijkhuis
met de herhaling van 'Nostal
gia', de prachtige film, van
Andrej Tarkovski die vorige
maand ook al te zien was.
Het Filmhuis van het LVC (Bree-
straat) vertoont vanavond en
morgenavond nog 'Glut' van
de Zwitsers Thomas Koerfer
(aanvang 21.15 uur). Woensdag
is 'Ulisses' vaan de Westduitser
Werner Nekes te zien. Nekes
vertelt het verhaal van de foto
graaf Uli, zijn vrouw en model
Tabea en de dichter Phil Mas
ters als een Odyssee door de
geschiedenis van de film. Zo
doende is het een film over de
geschiedenis en de mogelijk
heden van de film zelf gewor
den. waar Nekes zo'n twintig
jaar mee bezig is geweest. Don
derdag brengt het filmhuis
'Light years away' van Alain
Tanner. Een film over de zon
derling Yoshka die in een on
gerept deel van Ierland woont
en het geheim van het vliegen
wil ontsluieren. Aanvang 20.00
en 22.15 uur.
