Blote knieën,dat kon net
door de beugel in Alphen'
t
ZATERDAG 26 MEI 1984
Aan de stamtafel van het ach
tenswaardige hotel-restau
rant 's Molenaarsbrug aan de
Oude Rijn zijn de deelnemers
aan het interview over de
goeie-ou de-tijd in Alphen
aan den Rijn binnen vijf mi
nuten al in een druk gesprek
gewikkeld. "Hoe oud ben jij
nou?" Het wachten is op de
vijfde gast. Een telefoontje
leert dat hij zich heeft versla
pen en de afspraak eigenlijk
had vergeten.
Het gezelschap zit in de serre op de
eerste verdieping. Prachtig uit
zicht op de Oude Rijn, waar grote
vrachtschepen geluidloos voor
bijgaan en af en toe de blikken
r buiten doen dwalen. Als er
nog iets van traditie in Alphen
aanwezig is, dan komt men niet
om 's Molenaarsbrug heen. Daar
staat bijvoorbeeld ook de stamta
fel van de meer dan honderd jaar
oude Herenvereniging Amicitia,
waarvan oud-notaris Van der
Veen Meerstadt president is.
Ongetwijfeld dank zij de Herenso
ciëteit blijkt het belletje te
werken en een prompte bedie
ning tot gevolg te hebben. Bon
Zaal, de eigenaar van het etablis
sement, brengt hoogst persoon
lijk de koffie. Toch wel nieuws
gierig naar de reden van de
komst van zoveel ouderdom naar
zijn hotel trekt hij quasi onopval
lend zijn inlichtingen. Bonnie
Zaal weet genoeg. Hij trekt zich
terug, het gesprek kan beginnen.
Dcippor
Truus Ederveen-Broer is op 5 mei
74 jaar geworden. "Dan vlagt ie
dereen voor mij". Ze is in een
bedstee aan de Raadhuisstraat
ter wereld gekomen. Toen heette
het daar trouwens nog Aarlan-
derveen. Meester Tolk van de
openbare lagere school was haar
leermeester. Een bekende per
soonlijkheid. Iedereen aan de
stamtafel kent hem.
Vader Broer werkte bij het melk-
ontvangststation van De Sier-
kan. "Ik was klein, maar dapper.
Op mijn dertiende werd ik door
mijn moeder al naar een zieke
buurvrouw gestuurd. Trui kan
wel helpen, zeiden ze dan. Zo
ging dat. Op mijn 62ste werd ik
van de sokken gereden door een
dronken vent, toen ben ik met
werken gestopt. Ik ben dienstbo
de geweest bij Jan Zaal, de krui
denier in de Hooftstraat. En bij
rabbi Wegman aan de Rijnkade.
Eng vond ik het daar. Als ik op
een trapje buiten de ramen aan
het lappen was, hield hij me aan
m'n knieën vast. Ik heb ook bij
de hoedenwinkel van Bosch
Quant gewerkt op de hoek van
de Raadhuisstraat en de Pieter
Doelmanstraat. Zet maar bij tan
te Marie, dat weten de mensen
wel".
Cor van den Hoek-Grobben werd
72 jaar geleden aan het Jaagpad
aan de Gouwsluis geboren. Ze
komt uit een katholiek gezin.
Dus ging ze naar de Bonifatius-
school aan de Paradijslaan bij
meester Van der Putten. Na de
lagere school kreeg ze naai- en
verstelles van de nonnen in de
oude St. Josephstichting. "De
hele middag bidden", weet ze
nog en "de protestantse meisjes
zaten gescheiden van de katho
lieken". Het huwelijk met haar
man, die niet 'van het houtje'
was, leverde veel discussie op.
Noodweer..
Vader was jager op vrachtboten,
dat wil zeggen dat hij het paard
dat de boot trok langs het jaag
pad leidde. "Heel vroeger heeft
hij kalveren gereden naar Hoek
van Holland en Rotterdam. Ook
Piet van Veen (74) is geboren
de Hoorn, op de grens
phen en Koudekerk. Direct her
innert hij zich de buren. Daar
woonden ook Leen Kersenboom
en zijn broer Bram, die niet zo'n
beste was. Die lichtte de fuiken.
Bram stond bekend als Bram 'De
Stroper'.
Van Veen ging bij bovenmeester
Kamphorst op de christelijke
school. Direct na school ging hij
de tuinderij in en werkte daarna
op de dakpannenfabriek. Van
Veen senior werkte daar ook, bij
Van Rijn en Kloot.
In militaire dienst kwam hij bij de
huzaren. Eenmaal uit dienst
wachtte de werkloosheid. "Ik
deed het een en ander aan kerke-
werk en zo kwam ik bij het zang
koor terecht dat een deel van
mijn leven is geworden. Dank zij
het kerkewerk - president-kerk
voogd Abbinga was directeur bij
de dakpannenfabriek Van Oordt
- kwam ik daar weer aan de slag.
-En wat voor werk, bij die
gloeiende ovens. Om half negen
was je al doorwaternat".
Zadelmaker
Van Veen werkte ook bij de verffa-
briek Varrossiau aan de Emma-
laan en bij de boeren, aardappe
len rooien en 's winters kleien.
Zwaar werk. "Glimmende
schoppen en magere kaken, zei
m'n vader altijd. Als je goed
schepte, werd je schop glim
mend".
Cees Mulder (77), de laatkomer aan
de stamtafel, zag het levenslicht
in de Hooftstraat, die toen nog
tot de gemeente Oudshoorn be
hoorde. Ook deze gemeente
werd net als Aarlanderveen in
1918 bij Alphen gevoegd. Vader
Mulder had een slagerij. Tot z'n
dertiende zat hij bij meester La-
brein op de Oudshoornse school
en werd toen jongste bediende
bij het Tegelhuis. Later werd hij
er vertegenwoordiger. "Nee,
geen auto. Op de fiets hè, met het
koffertje met monsters achterop
iedere week naar Katwijk en
Woubrugge. Later kreeg ik een
abonnement op het spoor. Daar
na ben ik bij de betonfabriek
Van Dijk aan de Raadhuisstraat
gaan werken. Ik ben begonnen
als vertegenwoordiger en ben
opgeklommen tot directeur. Dat
ben ik tot mijn zeventigste ge
weest".
Will Dijkman - de oude garde
noemt hem Wiel - is 77. De va
der van Cees Mulder bracht hui
den naar Van der Kloot Meij-
burg, waar de vader van Will za
delmaker was.
In de Eerste Wereldoorlog konden
de Duitsers zadelmakers wel ge
bruiken en zo werd vader Dijk
man 'Sadler' en trok met zijn ge
zin naar Berlijn. "We hebben er
van juni 1915 tot het vooijaar van
1918 gewoond. Ik heb nog gezien
hoe de Duitsers op Tempelhofer-
feld de bommen in de Zeppeüns
laadden".
Groos
Van links naar rechts Cees Mulder, Cor van den Hoek, Truus Ederveen, Will Dijkman en Piet van Veen.
(foto Nanno Bloupol
door Henk Houtman
drie avonden in de week kregen
we na de lagere schooi gratis
avondlessen van hem. Dat was
een soort ulo-opleiding. Groos
dat we waren".
In Alphen en wijde omgeving ge
niet Will Dijkman bekendheid
als persfotograaf. Het begon na
de Tweede Wereldoorlog toen hij
vaste correspondent voor het
Leidsch Dagblad werd en op de
motor met fotograaf Toop Zout
man het nieuws tegemoet reed.
"Ik ben toen ook gaan fotografe
ren. Gerard van Zeijl van foto
Royal heeft me in het vak weg
wijs gemaakt". Nog dagelijks is
Dijkman ondanks zijn 77 jaar
met de camera in de weer.
Zoals bij het voorstellen van de vijf
stamtafelgasten al werd opge
merkt, is het huidige Alphen aan
den Rijn in 1918 ontstaan toen
Alphen, Oudshoorn en Aarlan
derveen werden samengevoegd.
In 1964 kwam Zwammerdam er
ook nog bij.
De Romeinen lieten zich graag per
schip afzakken en lui als ze wa
ren stichtten ze langs de rivieren
overal nederzettingen en verster
kingen. Zo is waarschijnlijk ook
Alphen ontstaan. Volhoudende
gravers en spitters hebben er al
menig bewijs in de Alphense bo
dem van gevonden, dat het dorp
een respectabel verleden bezit.
Scheepvaartverkeer, maar ook
steen- en pannenbakkerijen, lijn
banen, zaagmolens en verffabrie-
ken beheersten het stadsbeeld.
Die bedrijvigheid is in de loop
der eeuwen zoals overal danig
veranderd. Wat vroeger vanwege
de afstanden nauwelijks moge
lijk was, zo is Alphen nu, inge
klemd tussen de grote steden
vooral een forensenplaats gewor
den. Lange tijd beheersten God
en gebod de samenleving van Al
phen, maar door de uitgroei is
daarin de klad gekomen.
De Julianastraat in ver vervlogen tijden. De paardetram is zojuist gepasseerd.
Streven
Cees Mulder weet nog dat VToeger
op zondag in het christelijke Al
phen niet mocht worden gevoet
bald. "Dat deden we natuurlijk
wel, maar wel na kerktijd. We
voetbalden op het Land van Pan-
nevis aan de Hooftstraat".
Mulder, de nestor van de voetballe
rij in Alphen, was 65 jaar geleden
de oprichter van Dios ('Doelpun
ten is ons streven'). Samen met
Jo Sillevis, broer van de bekende
KLM-piloot uit Woubrugge, Wim
'Boelie' de Jong (naar de be
roemde voetballer Boelie Kess-
ler) en Jos Jansen. "Dios - wat
nu Alphia is - was de club van
voornamelijk kantoorbedienden.
En dan hadden we Vivanti, waar
in de fabrieksarbeiders en klei
boeren speelden. Zo ging dat
vroeger. Het was wat moois als
die tegen elkaar moesten".
Het christelijke Alphen (Mulder:
"Je moet het uitspreken als
gristelijk") zat de voetbalman
ook op ander terrein dwars, zoals
bijvoorbeeld in zijn activiteiten
bij het Departement Alphen van
de Maatschappij tot het Nut van
het Algemeen. Zogezegd de
'openbare' tegenhanger van alles
wat christelijk was. "Wij wilden
openbaar onderwijs in Alphen,
maar dat werd tegengehouden
door de oud-evangelist wethou
der A.J. Dekker, die het liefst al
leen scholen op gereformeerde
grondslag zag. Dekker kon mijn
bloed wel drinken", overdrijft
Mulder waarschijnlijk lichtelijk.
Maar de openbare Nutskleuter-
scholen kwamen er, en ook de
Nutsambacht- en tekenschool,
de Nutsnaai- en verstelschool.
Men hielp mee aan de oprichting
van de openbare bibliotheek, de
Laura, de Kulturele Raad, Ex
pressie '70, de LOM-school, zie
kenomroep Alpheo.
"In Alphen moest overal 'christe
lijk' voor staan", zegt Mulder die
z'n best heeft gedaan daar wat
aan te veranderen. Toch heeft
het latere Alphen waardering
voor 's mans inzet getoond. Hij
werd benoemd tot ereburger van
de gemeente.
Synagoge
Voor de oorlog heeft Alphen een
bloeiende joodse gemeenschap
gekend. Aan de Van Mandersloo-
straat stond de synagoge, waar
de joden uit wijde omgeving hun
godsdienstoefeningen hielden.
Er is ook een gesloten joodse
begraafplaats aan de Aarkade.
De stamtafelgasten kennen lorren-
boer Izaak de Gans nog wel, die
met zijn hondekar door de stra
ten trok. Van Dien is ook een be
kende naam en de slagers Ma-
nasse en Chaam en Abraham de
Leeuw.
De jodenvervolging in de Tweede
Wereldoorlog hield ook huis in
de joodse gemeenschap in Al
phen. Velen keerden niet terug
uit de concentratiekampen. De
synagoge was niet meer nodig.
Die is nu het kerkje van de Re
monstrantse kring.
Alphen is niet karig met erelid
maatschappen en onderschei
dingen. Mulder weet daarover
mee te praten, maar ook Piet van
Veen heeft op elk colbertjasje
een ander speldje zitten. Het va
rieert van een stukje zilver van
Hare Majesteit tot de FNV-speld.
Vijf erelidmaatschappen werden
zijn deel en alle zijn verbonden
met een stukje geschiedenis van
Alphen.
Wat voor Mulder de voetballerij is,
is voor Piet van Veen het zang
koor. Al 55 jaar is hij lid van het
Koninklijk Zangkoor Neder
landse Protestantenbond, dat in
1887 werd opgericht. Hij en
Truus Ederveen, die ook in het
koor zingt, kijken al uit naar het
honderdjarig bestaan. "Het is
een deel van mijn leven gewor
den. Als ik doodga, moet het
koor komen zingen", zegt Van
Veen.
Maar denk nou niet dat Piet van
Veen zo'n braaf mannetje was,
want dat weet hij met het volgen
de verhaal te ontzenuwen: "In 's
Molenaarsbuurt woonde Klok.
Dan haalden we 's winters een
ijsschots uit de Rijn en die zetten
we tegen de deur van zijn huis
aan. Aanbellen en wegwezen na
tuurlijk. Dan deed Klok de deur
open en schoof de ijsschots tot
achterin de gang. Dat deden we
vroeger".
Oecumene
Bij Van Veen zijn christendom en
socialisme altijd samengegaan.
Die tolerantie heeft hij van zijn
vader meegekregen. "Die was
bijvoorbeeld een voorstander
van watje nu oecumene noemt".
Maar ook in de politiek had de
vader van Van Veen een ruim
hart. "Als hij biljetten ging plak
ken voor de SDAP, dan nam hij
meteen de affiches van de Vrij
heidsbond mee en die plakte hij
ernaast. Dat had Ten Cate Brou
wer van het Tegelhuis hem ge
vraagd en mijn vader had daar
geen enkel bezwaar tegen. Voor
de moeite kreeg hij een rijksdaal
der en een borrel".
Cor van den Hoek heeft oude foto's
meegebracht, die gretig worden
bekeken. Ook zij heeft mooie
verhalen van vroeger. Als naai
ster heeft ze nog in het thans
niet meer bestaand Oudhoornse
Armenhuis gewerkt. De echtge
note van Will Dijkman, zo blijkt
uit het gesprek, heeft er van haar
7e tot 20e iaar gezeten.
Met de salonboot 'De Volharding'
ging Cor van den Hoek bood
schappen doen in Leiden. Ze
ging ook wel met de boot naar
Amsterdam. In de Gouwsluis,
waar haar wieg stond, kent ze
nog de timmerwinkel van Tur
kenburg en Vrolijk, de schoen
maker, brugwachter Leen van
Galen en niet te vergeten de
plaatselijke kroeg café Niekerk.
"Tussen de twee bruggen heette
het De Beurs. Daar hingen de
kringetjes-spugers rond en die
kletsen over iedereen".
Vanuit de serre van het hotel-res
taurant 's Molenaarsbrug kijkt
mevrouw Ederveen naar de over
kant van de Oude Rijn, waar het
wegrestaurant van Avifauna
staat. Een gebouw, dat ze goed
kent, maar dan nog uit de tijd dat
het werd bewoond door de zeer
chique familie Withof Keus, de
kaashandelaar.
"Mevrouw was van Schotse af
komst. Ik was denk ik 15 jaar,
toen ik er dienstbode werd. Het
lange haar, dat ik had, moest
worden opgestoken. We waren
met drie dienstboden. Rika Bre
mer werkte er en Aaltje van Wijk
kookte. Ik heb wat afgehuild
daar, als die twee meiden 's
avonds naar huis gingen en ik in
dat grote huis alleen achter
bleef'.
Bos van KeusaaMHi^
"Achter het huis, waar nu het vo
gelpark is, had je een ontzettend
grote tuin. Dat werd het Bos van
Keus genoemd. Alphenaren, die
bekend waren, mochten er vrij
wandelen. Later is de villa ge
kocht door de hoedenkoopman
Van den Brink, die als hobby
met Avifauna is begonnen. De
gemeente heeft het nog korte tijd
gehad, maar dat ging niet. Daar
na heeft de familie Van der Valk
het overgenomen".
Het blocnote is vol, maar de stam
tafelgasten zijn nog lang niet uit
gepraat. Verhalen volgen elkaar
snel op. Van Will Dijkman, die
bij Klaas Goedhart werkte, die
een bodedienst tussen Alphen en
Boskoop had. "Ik moest met
paard en wagen naar de hoef
smid, toen ik een schip zag vast
zitten. Ik kijken natuurlijk, loopt
dat paard naar achteren, zo de
Gouwe in. Er was geen houên
aan. Ik kreeg een schop onder
m'n kont en kon naar huis gaan
lopen".
En van Cees Mulder, die van zijn
baas radio Hertog naar Amster
dam moest, films kijken, die dan
in het Nutsgebouw voor de Al
phenaren werden gedraaid.
"Blote borsten waren er nog niet
bij. Blote knieën konden nog
maar nauwelijks door de beugel
bij de gemeentelijke commissie,
die de films natuurlijk eerst
moest keuren".
Piet van Veen: "Ik zal het nog ster
ker vertellen. Van de zang had
den we ieder jaar een opvoering.
Toneel en operette en zo. We
hadden een keer een kinderope
rette met elfjes erin, bij wie een
stukje blote buik WoS te zien.
Mocht niet".
WJ'
In 1932 trok de auto nog veel bekijks en zeker als het vehikel een winkel binnenreed, zoals op
een zondagmorgen op de Steekterweg gebeurde.
