'Pinochet ziet
Chili als één
grote kazerne'
e
CAUCE
LA CASA DE
es un Misnrao
Een land vol molotovcocktails
D
QUE ÜARPA SIGA
GOMO MINISTRO
Iêkkêp vv Hhb
ZATERDAG 19 MEI 1984
Het zuidelijke deel van Latijns-Amerika, ooit een paradijs voor Europese emigranten,
is na jaren van militaire dictatatuur zowel politiek, economisch als sociaal aan lager
wal geraakt. Nu in Argentinië de militairen zijn vervangen door het democratische
bewind van Raul Alfonsin, gloort er enige hoop en verwachting onder de oppositie in
de buurlanden, dat ook daar de soldaten kunnen worden teruggestuurd naar hun
kazernes. In Uruguay, aan de overkant van de Rio de la Plata, eisen de politieke
partijen vrije verkiezingen op 25 november van dit jaar. Het ziet ernaar uit dat
dictator Gregorio Alvarez die niet meer zal kunnen tegenhouden. Aan de overzijde van
de Andes, in Chili, zit generaal Augusto Pinochet nog steeds vast in het zadel. Daar
proberen vakbonden en politieke partijen door massale demonstraties zijn positie aan
het wankelen te brengen. Een reportage van Jan van Beek.
Extra
■HWfflff
(HMNCfcNA iLi l Ai tUi i NI HO 1 4
INCREI8LES ANTECEOENTES SC8RI IA
EARAON.CA MANSION OE "10 CURRO" OE
COSTO INCALCULABLE.
In de cafés van Santiago de Chile
wordt besmuikt gelachen om de
verhalen over de wijze waarop de
familie van de Chileense dictator
Augusto Pinochet meeregeert en
profiteert van de macht. De
vrouw van de machthebber, Lu
cia, heeft al eens tegen diploma
ten gezegd dat zij, als ze zelf pre
sident zou zijn, veel harder zou
optreden dan haar man. Zij zou
de staat van beleg al veel eerder
hebben afgekondigd. De liefde
voor haar volk is grenzeloos.
Maar niet alleen voor haar volk.
Het gezin van Pinochet koestert
ook een bijzondere liefde voor
grote en dure behuizingen. In ja
nuari van dit jaar publiceerde het
sociaal-democratische blad Cau
ce een uitgebreide reportage over
de uiterst luxueuze residentie
die de dictator in de buitenwijk
Lo Curro van Santiago heeft la
ten bouwen, compleet met han
gende tuinen, zwembaden en
soortgelijke lustoorden voor de
andere vier leden van de militai
re junta, de generaals Fernando
Matthei, Cesar Mendoza, Raul
Benavides en admiraal Torivio
Merino. Dit huis heeft de Chi
leense staat 20 miljoen dollar ge
kost.
Hypotheekje
De hele stad sprak er schande van.
Het blad kreeg zoveel aftrek dat
het moest worden herdrukt. Om
het rumoer te sussen nodigde
Augusto Pinochet enkele hem
vertrouwde journalisten uit bij
het ontbijt. Hij vertelde ze dat dit
allemaal niet ten eigen bate was.
Hij bezit zelf slechts een kleine
boerenwoning buitenaf, die de
naam El Melocoton (De Perzik)
draagt. Hij had dat optrekje be
taald met zijn spaargeld als mili
tair en er een kleine hypotheek
voor opgenomen.
Het blad Cause geloofde dat ver
haal niet direct en ging eens kij
ken. Het ontdekte daar een op
staatskosten aangelegd park van
14 hectaren groot, met daarin een
huis van zeshonderd vierkante
meter, zwembaden, drie bijge
bouwen en een kleine kazerne
voor de vaste bewaking. Alles
persoonlijk eigendom van Pino
chet. Het blad verklaarde alle be
wijzen te bezitten waaruit onom
stotelijk blijkt dat Pinochet dit
alles zelf via stromannen heeft
verworven. Op staatskosten
werd een weg van 24 kilometer
er naartoe aangelegd.
Bij het onderzoek naar deze zaak
was ook het ex-parlementslid
Jorge Lavandero betrokken. Die
werd enkele weken geleden
klem gereden en door onbeken
den in elkaar geslagen. Uit zijn
auto roofden zij een map met do
cumenten. Aan Cauce verklaar
de hij er zeker van te zijn dat men
het op die map gemunt had, om
dat men dacht dat daarin de ge
gevens over De Perzik zouden
zitten. Dat was niet het geval. La-
vanderos had ze inmiddels in
verzekerde bewaring gebracht.
Hij zal ze aan justitie overhandi
gen zodra hij genezen is van de
klappen.
Het blad 'Cauce' werd onder cen
suur gebracht, hoofdredacteur
Edwin Harrington moest alle ar
tikelen die hij voornemens was
te publiceren eerst laten lezen
aan de regering. Dat weigerde
hij. Hij gaf er de voorkeur aan
niet te verschijnen. De artikelen
over deze zure perzik van Pino
chet gaan nu in de vorm van foto
kopieën in Santiago de Chile van
hand tot hand.
Storend
In de krottenwijken, die als een
ring van ellende rond de Chileen
se hoofdstad liggen, hangt de
broodmand pal onder een dak
van platgeslagen oliedrums. Dan
kunnen de kinderen de korsten,
die overgebleven zijn van de vo
rige dag, niet jatten. Om hun
honger te stillen worden zij naar
het centrum van de stad ge
stuurd, om wat bij elkaar te
door Jan van Beek
scharrelen door deuren van ta
xi's open en dicht te doen, door
gewoon hun hand op te houden,
of, zo jong als ze zijn, het hoertje
te spelen in de stadsparken.
De alom tegenwoordige politie
jaagt ze bij de portalen van de
kerken weg. Hun aanwezigheid
is storend op plaatsen waar de
bruiden nog in witte tule trou
wen en rokkostuum of fluwelen
robe tot de escorte behoren. De
tegenpolen in het door de militai
ren van generaal-president Au-
gosto Pinochet als een grote ka
zerne geleide Chili leven in een
voortdurende staat van beleg en
de spanning groeit met de dag.
De muren van de kerken, van pas
torieën en van de bisschoppelij
ke paleizen worden 's nachts her
haaldelijk van nieuwe leuzen
voorzien. „Hier werken de rooie
priesters", „Landverraders",
„Weg met het marxisme in de
kerk", „Tehuis voor terroristen".
Er werd een molotovcocktail het
bisschoppelijk paleis naast de
kathedraal van Santiago de Chili
ingegooid. Een verbrand kruis
beeld is daardoor nu het sym
bool geworden van het speciale
vicariaat dat door het aartsbis
dom is opgericht voor solidari
teit met de slachtoffers van het
geweld.
Onder leiding van de aartsbis
schop van Santiago, Juan Fran
cisco Fresno, werd de afgelopen
twee jaar in brieven, die in alle
kerken werden voorgelezen, aan
de militairen gevraagd om daden
te stellen die de sociale en more
le crisis in het land kunnen op
lossen. Hij eist respect voor de
menselijke waardigheid, aanzet
ten tot bevordering van de werk
gelegenheid en terugkeer naar
een volledige democratie. In de
cember vorig jaar bouwden de
bisschoppen deze oproep verder
uit. Zij eisten dat er een einde
komt aan mensonwaardige ver
hoormethoden en martelpraktij
ken van de Nationale Inlichtin
gendienst. Een ieder die zich
daar nog mee inlaat, moet de sa
cramenten worden geweigerd.
Alle bannelingen moeten naar
het vaderland kunnen terugke
ren, de persvrijheid moet onver
wijld hersteld worden.
In maart riepen de kerkelijke lei
ders op tot een nationale dialoog
tussen militairen, politici en vak
bonden. Zij verlangden ver
draagzaamheid tegenover dege
nen die protestdemonstraties
houden en de protesterenden rie
pen zij op tot vreedzaamheid.
Hulp
Ignacio Gutierres de la Fuente is
de vicaris voor „Solidaridad" en
leidt de 170 mensen die in deze
kerkelijke hulpverlening werk
zaam zijn. De gangen van het
grote kantoorcomplex naast de
kathedraal aan het Plaza de las
Armas, het plein waar de wapens
moeten buigen voor de sacrale
kracht, zijn de hele dag overvol
met wachtende mensen die hulp
komen vragen of inlichtingen
wensen over verdwenen familie
leden.
Aan degenen die martelingen heb
ben ondergaan, of die ooit ont
voerd zijn geweest, wordt psy
chiatrische hulp geboden. Er is
een kleine polikliniek waar men
sen behandeld kunnen worden
die letsel hebben opgelopen bij
demonstraties en om die reden
niet naar de officiële ziekenhui
zen durven te gaan. Er is een na
tionaal coördinatiebureau dat as
sistentie verleent bij de veelvul
dige binnenlandse verbannin
gen, waarbij tegenstanders van
het regime voor drie maanden
naar het een of andere verre oord
aan de grillige Chileense kust
worden gestuurd.
Het register van verdwenen perso
nen dat door het vicariaat wordt
bijgehouden, telt 660 officiële
aanklachten: drieduizend geval
len worden nog onderzocht. Ac
tiegroepen die ijveren voor op
heldering over de verdwijnin
gen, vinden er juridische steun.
En er wordt elke twee weken het
blad 'Solidaridad' uitgegeven, in
middels de achtste jaargang. Het
blad wordt niet verkocht in het
openbaar, het is gratis bij alle
kerken te krijgen en ontloopt
daarmee het verbod van de cen
suur.
In 120 eetzalen, verspreid over de
krottenwijken rond de grote ste
den, krijgen bijna zesduizend
mensen per dag gratis eten. Bij
60 gaarkeukens komen 11.000
mensen elke dag een warme hap
halen. In honderd werkplaatsen
vinden duizenden handen wat te
doen voor een beetje extra ver
dienste. Er is een winkel waar
handenarbeid wordt verkocht
van politieke gevangenen. Die
snijden sierraden uit soepbenen
en smelten muntjes om er kettin
gen van te maken. De opbrengst
gaat naar de achtergebleven ge
zinnen. Voor al dit werk komt
geld van de Wereldraad van Ker
ken, van Cebemo, van de NO
VIB.
Wanhoop
De straathandel tiert welig in Santiago de Chile.
„De wegen van de hoop zijn afge
sneden, wat dan overblijft is
wanhoop". Ignacio Guitierrez
woont zelf in een van de volks
wijken waar de armoede, de
werkeloosheid en de zorgen het
grootst zijn. „De jeugd is vooral
zeer onrustig, erg emotioneel
en zonder politieke ervaring.
Door de negatieve uitwerking
van het huidige systeem vinden
zij alle politiek slecht en daar
door ontstaat een grote emotio
nele beweging naast de traditio
nele politieke partijen. Er is on
der die jongeren wel een sterk
streven naar organisatie en die
zoeken zij bij de extreem-linkse
bewegingen. Zij zijn overgevoe
lig geworden voor onderdruk
king en daardoor ontstaat een
zeer explosieve situatie in de
ring van misère rond de hoofd
stad. Het was maar goed dat de
carabinieros eind maart tijdens
de grote demonstratie de meeste
poblaciones hebben gemeden.
Men was daar klaar voor ze, de
molotovcocktails lagen opgesta
peld".
„Als een kilo brood 50 pesos kost,
en de sociale uitkering aan een
werkloze met een gezin bedraagt
2400 pesos per maand, het mini
mumloon is 3200 en degenen die
er in de sociale werkobjecten wat
bijverdienen maken 4000 pesos,
dan begrijp je best waarom de
broodmand zo hoog mogelijk
moet worden weggehangen on
der het dak van opengesneden
en platgeslagen oliedrums"
„Eenderde deel van de bevolking
leeft in de misère. Er zijn
1.100.000 werklozen, die eigen
lijk het brood voor vier tot vijf
mensen zouden moeten kunnen
verdienen. Dat betekent dat bij
na vijf miljoen Chilenen in ar
moede leven, dat is de helft van
de bevolking. Daardoor wordt
een hele generatie verziekt. Door
het gebrek aan verwachting, dat
daardoor ontstaat, krijgen de
mensen een te krappe horizon,
die nauwelijks uitzicht biedt op
aan wat geld te ko-
„Je ziet het in de stadscentra, het
aantal bedelaars neemt toe, de
wilde straathandel bevolkt de
Foto boven: het
optrekje van
Pinochet en de
zijnen, dat de
staat Chili 20
miljoen dollar
kostte. Het
sociaal-democrat
ische blad 'Cause'
ontdekte het en
werd
onmiddellijk
onder censuur
gebracht.
Foto links:
Pinochet en zijn
vrouw Lucia, die
zo mogelijk nog
harder zou willen
optreden, (foto's gpd/ap)
trottoirs, ondanks de onderdruk
king door de politie. De drugs
worden een ernstig probleem. Er
zijn geestelijken die centra wil
len oprichten voor de revalidatie
van de vele kinderen die jeugd-
prostitutie bedrijven. Hoertjes
van acht tot twaalf jaar, die zich
op de taxistandplaatsen, in de
supermarkten of in de onder
grondse aanbieden voor slechts
50 pesos (anderhalve gulden)".
Wij zijn bezorgd, er heerst angst.
De effecten van van de armoede
zijn veel erger dan ooit. De bevol
king wordt als geheel gemarteld
door deze situatie en dat leidt tot
een snelle groei van de rebellie.
De militairen begrijpen het niet.
Die zien het land als één grote
kazerne, waar discipline moet
heersen."
Chili heeft een zeer lange democra
tische traditie. Eigenlijk is die
traditie veel sterker dan in Euro
pa na de Franse revolutie het ge
val is. De napoleontische veld
tochten, de Frans-Duitse oorlog
en de twee wereldoorlogen heb
ben de voosheid van de demo
cratische gezindheid van Europa
aangetoond en zijn aanleiding
geweest tot de ernstigste schen
dingen van mensenrechten en
aantasting van de menselijke
waardigheid, die ooit in de ge
schiedenis is vertoond. Wat in de
concentratiekampöen van Ar
gentinië en Chili is gebeurd,
staat natuurlijk niet in vergelij
king met de vernietigingskam
pen van Dachau en Sobibor, van
Vught, Amersfoort of van het
doorvoerstation Westerbork.
Maar schending van mensen
rechten is geen kwantitatief,
maar een kwalitatief probleem.
Ik leg onze traumatische ervarin
gen uit als reden voor onze bij
zondere belangstelling voor de
mensenrechtenproblemen in La
tijns-Amerika, Zuidoost-Azië en
Oost-Europa in het bijzonder aan
de leider van de gematigde
Alianza Democratica. de Chris
tendemocratische presidents
kandidaat Gabriël Valdez. Hij
was zes jaar minister van buiten
landse zaken in het kabinet van
Arthuro Frei, die in 1973 de ver
kiezingen verloor van zijn vriend
Salvador Allende. Die overigens
ook met een motie van afkeuring
tegen Allende in het Congres vrij
baan maakte voor de putch van
Pinochet.
Illegaal
„Alles draait om de persoon van
Pinochet", zegt hij. „Hij heeft de
macht geproefd, weet wat hij er
mee kan doen en blijkt niet be
reid die macht weer af te geven.
Hij gaat ijzersterk door. Hij zet
mensen zonder vorm van proces
het land uit, hij treedt ongeloof
lijk hard op tegen opstandige
jeugd, zowel arbeiders als stu
denten, hij verbiedt weekbladen
te verschijnen, hij handhaaft een
absolute censuur op de televisie,
hij houdt 450 mensen om politie
ke redenen gevangen, hij ge
bruikt de krijgsraden voor pro
cessen tegen burgers, stelt de
staat van beleg in zonder reden
of ruggespraak en regeert naar
willekeur met de hulp van het re
pressieve apparaat van zijn na
tionale inlichtingendienst. Ons
bestaan is uiterst kwetsbaar. De
politieke partijen zijn feitelijk
nog steeds verboden, men geeft
ons wel wat ruimte, men laat ons
in het openbaar spreken en ver
gaderingen beleggen, maar in
feite is heel ons doen en laten il
legaal".
„Vroeger liepen de presidenten
hier gewoon over straat. Elke
ochtend gingen zij meestal te
voet uit hun huizen naar het pre
sidentiële paleis. Zij werden niet
gehonoreerd, alleen hun kosten
werden betaald. Zij zijn dan ook
allemaal als middenstanders ge
storven en hebben nooit rijk
dommen kunnen vergaren. Nu
hebben wij een president die nie
mand ziet, hij rijdt in auto's met
geblindeerde ramen. Men ziet
hem alleen af en toe op de televi
sie en men vraagt zich af: waar is
het geld gebleven? Er zijn geen
nieuwe ziekenhuizen gebouwd,
een nieuwe universiteit is niet
van de grond gekomen, er is
geen nieuwe fabriek verrezen, er
is een tekort van 900.000 huizen".
Winnen
„Eind maart hebben wij met het
nationale commando van Rodol-
fo Seguel de landelijke protest
demonstratie ondersteund. De
doden zijn daarbij in de nacht ge
vallen, in de krottenwijken en de
studentenhuizen. Toch gaan wij
door. In augustus van het vorige
jaar hebben wfj de Alianza De
mocratica gesticht. Wij hebben
nu vertegenwoordigingen in 17
steden. Er is een groot gebrek
aan geld. Wij werken in de kanto
ren van advocaten en andere par
tijleden. Wij willen een nationaal
platform vormen, samen met an
dere partijen. Wij willen ook sa
menwerken met de Movimiento
Democratico Popular, maar
daarbij hebben wij een pro
bleem. De communistische par
tij, die in de MDP de boventoon
voert, accepteren wij als ge
sprekspartner, maar de Movi
miento de Izquierda Revolucio-
iiaria kunnen wij niet aanvaar
den, omdat die de gewapende re
volutie predikt".
„Wij hebben de minister van bin
nenlandse zaken, Onofre Jarpa,
gevraagd om een commissie sa
men te stellen die voor de helft
zou bestaan uit militairen en
voor de helft uit politici. Als er
binnen die commissie een over
eenkomst zou kunnen worden
bereikt over de toekomst van
Chili, dan zou die in een wet ver
ankerd kunnen worden en zou
Pinochet onmiddellijk verdwij
nen. Als er geen akkoord zou
zijn, dan zouden wij de twee ver
schillende standpunten aan een
referendum onderwerpen. Hij
was akkoord, maar Pinochet zei
onmiddellijk nee. Daarom willen
wij niet meer met Pinochet pra
ten, wel met individuele militai
ren die daartoe bereid zijn. Wij
eisen verkiezingen voor het ein
de van 1985 en wij willen binnen
anderhalve maand het constitu
tionele raamwerk daartoe ge
schapen hebben".
„Wij zullen in ieder geval winnen.
Als wij in staat zijn om nog twee
demonstraties te houden van de
zelfde omvang als eind maart
het geval was, dan kunnen wij
met succes een algemene staking
uitroepen die het land zolang zal
lamleggen totdat Pinochet op
stapt. Dan moet hij gaan, of hij
krijgt een nog groter conflict met
het volk".
Jong
„Dit land is heel jong. Zestig pro
cent is jonger dan 30 jaar. Het
moet mogelijk zijn om met een
grote nationale inspanning de
staat om te vormen. Er moet een
groot sociaal pact komen. Het
buitenland moet bereid zijn om
de condities van onze enorme
buitenlandse schuld te wijzigen.
Per hoofd van de bevolking heb
ben wij ongeveer 2000 dollar
schuld, terwijl de rest van La
tijns-Amerika 1500 dollar per ca
pita schuld heeft. Het buitenland
heeft de militaire dictaturen veel
te lang met leningen onder
steund, dat kunnen ontluikende
democratieën niet opbrengen en
daarover moet onderhandeld
kunnen worden. Dat kan alleen
wanneer de binnenlandse poli
tiek gedragen gaat worden door
de grootst denkbare coalitie."
En als men daar niet in slaagt?
„Op de 4,5 miljoen inwoners van
Santiago de Chile kunnen
300.000 families een stadsguerril-
la organiseren die het leger niet
aankan. Als de militairen niet be
reid zijn naar ons te luisteren,
dan sluit ik het geweld niet uit,
dan kan dit vreedzame land esca
leren tot een soort Nicagarua".
De Calle de los Huerfanos, de
Straat van de Weeskinderen, is
de meest politieke straat van
Santiago. Óp nauwelijks hon
derd meter van elkaar bevinden
zich de kantoren van de vakbond
van de kopermijnwerkers, van
de Alianza Democratica en van
de linkse Movimiento Democra
tico Popular. Bij die laatste
groep zijn de zwaarste slagen ge
vallen de laatste tien jaar. Dat
was de politieke achterban van
Salvador Allende. Ondanks het
feit dat de partij formeel nog
steeds verboden is, werd zij in fe
bruari opnieuw opgericht. De
politieke leiders zijn sedertdien
ofwel gevangen gezet, of het land
uit gejaagd. Maar er is een harde
kern die doorgaat.
Fouten erkennen
Hernan Correa is een jonge be-
roepspolitucus: „Wij hebben het
er wel over dat deze tijd psycho
logisch dezelfde kenmerken
heeft als april 1973, toen het be
wind van Allende begon te wan
kelen. Ook toen waren er massa
le demonstraties en een onge
kende politieke vitaliteit."
Jong links is bereid de fouten te
erkennen die geleid hebben tot
de val van Allende. Zij willen
niet meer terug naar de euforie
van dat moment. Zij zijn bereid
te erkennen dat de gewapende
strijd geen zin meer heeft in een
nieuwe democratie en de revolu
tionairen zullen hun wapens in
het vet moeten steken als de dic
tatuur is verjaagd. In een officië
le verklaring heeft de MDP ge
vraagd om de snelle aanwijzing
van een voorlopige regering, die
de steun kan krijgen van alle po
litieke en sociale groeperingen.
De militairen zullen de fouten
van het verleden moeten corrige
ren, door vrij baan te maken voor
deze regering. De MDP is niet te
gen het leger en is bereid om met
de strijdkrachten naar een oplos
sing te streven.
„Maar niet met Pinochet. Die man
is onze nationale tragedie", zegt
Hernan Correa. "Pinochet streeft
naar een situatie zoals Somoza
die lange tijd in Nicaragua heeft
kunnen innemen. Hij is ervan
overtuigd dat hij de steun kan
krijgen van de Verenigde Staten
wanneer het tot een openlijke
breuk met de bevolking komt
Maar hij vergist zich als hij denkt
dat het leger een burgeroorlog in
dit land gemakkelijk kan win
nen. De zelfverdediging neemt
nu reeds onrustbarend toe. De
corruptie onder de militaire lei
ders demoraliseert het leger. Er
is ook binnen de strijdkrachten
sprake van een crisis. Als wij in
dit land tot een politieke eenheid
kunnen komen, dan is het met de
dictatuur gedaan".
Geen duimbreed
Die dictator, Augosto Pinochet,
heeft de laatste dagen herhaalde
lijk laten weten dat geen haar op
zijn hoofd er aan denkt om ook
maar een duimbreemd af te wij
ken van het schema dat is uitge-
stuippeld in zijn grondwet van
1980. Hij beschuldigt de katho
lieke kerk ervan actie te voeren
tegen de staat. Hij noemt de poli
tici ter linkerzijde slaven van de
Sowjet-Unie, het centrum neemt
volgens hem standpunten in die
in strijd zijn met de wil van de
meerderheid. Over rechts praat
hij niet, omdat hij nog steeds
meent dat hij daar voldoende
steun kan vinden.
Maar bij de Allianza Democratica
komen duidelijke signalen bin
nen dat ook de rechtervleugel
van het Chileense politieke spec
trum de heer Pinochet beu be
gint te worden en dat zelfs bin
nen de junta grote twijfel heerst
over het harde optreden van de
president. Het lid van de militai
re junta namens het leger, gene
raal Fernando Matthei. heeft in
middels al publiekelijk gezegd
bereid te zijn „om met een mar
xist aan tafel te gaan zitten om de
situatie te bespreken".
De politiek is geen militair slag
veld, en toch denkt de president,
die openlijk durft te verklaren
dat hij door God hoogst persoon
lijk gezonden is, dat ervan te
kunnen maken. Óp een op zelf
moord lijkende manier is Pino
chet bezig met zijn selffulfilling
profecy; hij is er omdat het land
bedreigd wordt door het commu
nisme, dat hij daarom zelf op
roept. Alle ingrediënten voor een
reuzenmolotovcocktail liggen in
Chili voor het grijpen.
