De bokkesprongen
van Pro Patria
M
'Je moet het allemaal in z'n verband zien'
cp a
Het student
Het ex-lid
Minerva
De majoor
De officier
L
ZATERDAG 19 MEI 1984
Pro Patria - de grillige onderafdeling van de Leidse studentenvereniging Minerva -
is weer eens in het nieuws. Naar aanleiding van een incident op het legerterrein De
Harskamp wenst het Nationaal Territoriaal Commando de heren een jaar lang
niet te zien. Ook Minerva zelf is niet zo gelukkig met het doen en laten van de
PP'ers. Vorige maand besloot het bestuur de juridische banden met Pro Patria tot
nader order te verbreken. Jos Damen sprak met diverse betrokkenen. "Met een
kater op de schietbaan, dat was wel eens levensgevaarlijk".
door Jos Damen
Pro Patria met de heer Luns in haar midden: "Wij houden van tradities".
Bijlage van het Leidsch/Alphens Dagblad
Even voorstellen: J. Lunsingh
Tonckens, voorzitter van de stu
dentenweerbaarheid Pro Patria,
student rechten en H. van Baa
ien, ex-voorzitter, student rech
ten.
Lunsingh Tonckens: "Pro Patria
heet officieel 'Koninklijke Leid-
sche Studenten Vereeniging tot
vrijwillige oefening in de wapen
handel Pro Patria'. In elk van die
termen zit een aspect van onze
vereniging. Koninklijk - wij voe
len ons verbonden met. het Ko
ninklijk Huis. Leidsche Studen
ten Vereeniging - men kan zich
alleen aanmelden bij Pro Patria
als men lid is van Minerva. Vrij
willige oefening in de wapenhan
del - dat is onze traditie. Die gaat
terug tot in de vorige eeuw. Onze
voorgangers hebben in 1830 in
België gevochten. Dat militaire
aspect zit er dus heel duidelijk
in. Tot slot Pro Patria - dat bete
kent: 'vóór het vaderland'.
Van Baaien: "Ons bestuur bestaat
uit 5 man: een voorzitter (le lui
tenant), een secretaris en een
penningmeester (2e luitenant),
een commissaris schieten, die
geeft schietinstructies, en een
commissaris materiaal, die de
pakken netjes moet houden en
de subsidies bij elkaar lobbyt.
We worden o.a. gesponsord door
Bols. Die zijn inderdaad ook ko
ninklijk, ja. Die commissarissen
hebben de rang van vaandrig. De
militaire rangen zijn natuurlijk
niet officieel, dat moet U zo'n
beetje in de operettesfeer zien".
Lunsingh Tonckens: "Onze activi
teiten zijn nogal divers. Wij hou
den één keer per maand schiet
oefeningen en doen regelmatig
mee aan schietwedstrijden, om
diverse bekers. Ook met de Leid
se politie houden we schietwed
strijden op de schietbaan bij de
Waalsdorpervlakte. Verder orga
niseren we excursies naar de le
geronderdelen: luchtmacht, ma
riniers. We zijn een week gaan
varen met de marine, hebben in
Brussel een bezoek gebracht aan
het NAVO-centrum en daar ook
met de heer Luns gesproken.
Met Prinsjesdag en andere gele
genheden vormen we jaarlijks
een erewacht. Op 3 oktober
houdt onze voorzitter altijd een
speech voor de Drie October
Vereeniging, op de sociëteit
Amicitia. Ook organiseren we
wel eens fora op Minerva; de
laatste met o.a. de heren Luns en
Neumann. Eind mei hebben we
een zogenaamde balken - en ster
renborrel: daar komt de defen-
sietop, b.v. schout bij nacht Krij
ger, maar ook burgemeester
Goekoop".
Van Baaien: "Pro Patria heeft zo'n
tweehonderd leden. Een deel
daarvan is 'slapend'; zo'n veertig
zijn actief, die zien we geregeld
op borrels. Enige jaren geleden
was dat aantal minder, maar de
laatste jaren is de interesse ge
groeid. Dat heeft misschien te
maken met het feit dat studenten
weer wat anders gaan denken
over een heleboel zaken, zoals
bijvoorbeeld het Koninklijk
Huis. Met Prinsjesdag staan al
tijd 25 man van ons bij de ere
wacht, net zoals dat bij de troons
wisseling het geval was. Bij een
excursie is het maar net wat de
autoriteiten toestaan; we loten
dan wie er meegaan. Het bestuur
gaat natuurlijk altijd. Met de in
voering van de twee fasenstruc-
tuur in de studie merk je dat je
mensen meer naar activiteiten
toe moet trekken. Vroeger gin
gen we een week op oefening.
Dat kan niet meer. We gaan nu
twee dagen of één dag".
Lunsingh Tonckens: "Alle leden
van Minerva die interesse tonen
voor onze club nemen we aan.
We hebben zelfs zo'n twintig
vrouwelijke leden, daar houden
we ook schietwedstrijden voor".
Van Baaien: "Ze vinden het leuk
om wel eens geschoten te heb
ben. En ze vinden de uitnodigin
gen voor de galabals die van het
bestuur komen natuurlijk erg
leuk. Ik moet zeggen dat de con
tacten met een hoop van die
meisjes gewoon prettig verlo
pen".
Lunsingh Tonckens: "Het ledental
was zo rond 1978 ver ingezakt.
Door allerlei vervelende affaires
hadden we toen zo'n honderd,
vooral papieren leden. In 1980 is
er een raad van commissarissen
ingesteld, die voor toezicht
moest zorgen. In die raad zitten
twee oud-bestuurders van Pro
Patria en drie oud-bestuurders
van Minerva. Daarna ging het be
ter: in '81 hadden we alweer zo'n
40 actieve leden. En bepaalde
tradities worden weer opgepakt:
in 1980 stichtten we het Whisky
gezelschap. Met de ledenaanwas
ging het ook beter. We merkten
dat het goed was nieuwe leden
mee te nemen naar Prinsjesdag
en opwachtingsbezoeken".
Van Baaien: "Zo gaan we bijvoor
beeld altijd naar de commando
overdracht in Garderen, van ons
moederregiment de Grenadiers.
Ook een koninklijk regiment,
een oud en traditioneel korps,
waarmee we goede contacten
hebben. En we gaan naar Bron
beek. Wij, jong, in uniform; die
oude militairen ook in uniform.
Met erwtensoep en sterke drank
wordt het altijd heel gezellig".
Lunsingh Tonckens: "Dat is toch
heel belangrijk, dat representa
tieve gedeelte. In vergelijking
met besturen van andere vereni
gingen binnen Minerva, zoals het
Sempre of de bridgeclub, is het
bestuur van Pro Patria veel tijd
kwijt. We hebben ook veel con
tacten met de buitenwereld, poli
tie, militairen, enzovoort. Veel
gaat informeel. Je merkt hoe be
langrijk dat is, die informele con
tacten. Als je de juiste kanalen
weet, kan je dingen veel sneller
regelen. Dat gaat dan veel sneller
dan bijvoorbeeld per brief'.
Van Baaien: "Zo hebben we een
aantal ereleden via wier contac
ten het mogelijk is dingen te re
gelen. Ik denk bijvoorbeeld aan
kolonel Wessels".
Lunsingh Tonckens: "Ja, de band
met het Koninklijk Huis is na
drukkelijk aanwezig. Prins Bern-
hard nodigt alle weerbaarheden
één keer per jaar uit. Incidenteel
schieten we met hem en onlangs
gingen we naar de uitreiking van
het verzetsherdenkingskruis dat
hem was toegekend. Met de ver
jaardag van de prins en de prin
ses is er een telegramuitwisse
ling. Het is de relatie van een be
schermheer tot zijn bescherme
ling. In de omgang is hij erg ge
schikt, niet zo zoetpruimerig. La
ten we hopen dat in de toekomst
Willem Alexander onze be
schermheer kan worden; hij zit
nu in Wales geloof ik. Leiden is
tenslotte de stad van de Oran
jes".
Van Baaien: "Met Prinsjesdag en
de Vierdaagse kun je ons ook
zien als vertegenwoordigers van
de stad Leiden. Twee eeuwen ge
leden hebben onze voorgangers
de Witte Poorten van de stad nog
verdedigd. De positie van de stu
dent is nu veranderd. Vroeger
gaven we bijvoorbeeld geen in
terviews; je moest je niet enca
nailleren met de buitenwereld.
Maar we leven in een moderne
tijd. Dus het is goed om ervoor
open te staan. Zo zijn er nog
steeds mensen die denken dat
we bij stakingen en oorlogen in
gezet worden. Nou, wij zijn niet
in te zetten voor welke politie
taak dan ook".
"De relatie met Minerva was vijf
jaar geleden niet zo best, maar de
laatste jaren gaat het - met de no
dige strubbelingen - beter. Er is
een hechte band. Zoals disco
theek Hifi het moderne gezicht
van Minerva is, zo zijn wij het tra
ditionele gezicht. Het bestuur
moet natuurlijk ook de niet tradi
tionele kanten vertegenwoordi
gen. Juridisch zijn wij eer zelf
standig gebeuren, maar je kunt
ons toch niet scheiden van Mi
nerva. Met Prinsjesdag en het or
ganiseren van een forum geven
we mooie visitekaartjes af'.
Lunsingh Tonckens: "Tegenover
het Nederlandse leger staan we
positief, we hebben goede con
tacten. Het is bij ons pure inte
resse: we proberen uit te vinden
wat er onder dat groene pak zit,
daar interesse voor op te wek
ken. Het is geen goddeloze aan
bidding van alles wat een uni
form aan heeft".
Van Baaien: "Ik denk dat er bij Pro
Patria minder mensen zitten die
al in dienst hebben gezeten dan
doorsnee op Minerva. Ikzelf ben
goedgekeurd, ik ga volgend jaar
de officiersopleiding volgen".
Lunsingh Tonckens: "Ik ben uitge
loot. Overigens als het ooit oor
log mocht worden, wordt Pro Pa
tria ontbonden. We zijn er niet
voor opgeleid. Wie in dienst is
geweest, gaat dan naar zijn eigen
onderdeel".
Van Baaien: "Wij houden van tra
dities. Op 3 november, met de
diës, leggen we altijd een krans
in de Pieterskerk bij Beekman,
een PP'er van het eerste uur en
gesneuveld in de oorlog tegen
België. We hebben dan een bor
rel met de reünisten en 's avonds
is het met vertegenwoordigers
van het Garderegiment en de
Provinciaal Militair Comman
dant een groot feest. In de man
nenzaal van de sociëteit met
open haard en hertengewei aan
de muur, hebben we dan een In
dische maaltijd. Dan huren we
ook altijd een dame, die zich uit'
een Pro Patria-uniform worstelt.
Dat is gekomen door een liedje
dat andere studenten eens zon
gen: Pro Patria, Pro Patria, de
grootste hoer van Afrika. Een
toenmalig praeses heeft daaruit
de consequentie getrokken en
zo'n dame uitgenodigd. Dat
hoeft niet per se een zwarte strip
tease te zijn, vorig jaar was het
een blonde. Ja, dat moetje alle
maal in z'n verband zien. Het is
een groot feest, dat altijd dichter
bij 8 uur 's ochtens dan 's avonds
eindigt".
Lunsingh Tonckens: "Een paar
jaar geleden zijn er nog eens vra
gen in de Leidse gemeenteraad
gesteld over wapens die wij droe
gen bij een Minervalustrum.
Maar dat zijn dus onbruikbaar
gemaakte Garrands, die we niet
eens zelf in bezit hebben. We
krijgen ze in bruikleen en ze la
gen opgeslagen in het Legermu-
"Vorig jaar hebben we een pro
bleem gehad op het legerterrein
De Harskamp. We besloten de
weerbaarheid van de Haagse
club Pro Libertate te testen door
een rookpot in hun verblijf te
gooien. Maar ja, de grap pakte
anders uit. Die jongens zijn toen
twee etmalen in de ziekenboeg
van Garderen geweest, ter obser
vatie. We hebben ze een bezoek
gebracht, excuses gemaakt. Als
bestuur waren wij verantwoor
delijk voor de schade; zeil met
een gat, kleding die vergoed
moest worden. Je trekt je porte
monnee en dat wordt betaald.
Die jongens hebben toen toch
een aanklacht ingediend bij jus
titie en de zaak is voor de rechter
gekomen. De officier van justitie
heeft besloten een berisping te
geven".
Van Baaien: "Generaal-majoor Co-
hen van het Nationaal Territo
riaal Commando (NTC) heeft
toen besloten zijn militaire me
dewerking voor een jaar te schor
sen. Dat is jammer. Gelukkig
hebben wij door reünisten nogal
wat contacten, zodat we toch
kunnen schieten. We huren nu
de wapens en schieten op de
Oranje-Nassau schietbaan. Door
de ledenvergadering van Miner
va is besloten dat we voorlopig
geen subvereniging meer zijn.
Dat scheelt ons duizend gulden
per jaar. De hele zaak had na
tuurlijk niet mogen gebeuren.
Het is de frictie tussen studenti
koos en militair gedrag. Dat is
moeilijk; de ernst op zijn tijd
goed af te wisselen met vrolijker
studentenvermaak".
"Generaal Cohen zei dat ook: hou
je aan de regels, het kan écht
misgaan. Er wordt op je gelet. Wc
hebben nu samen met andere
studentenweerbaarheden een
striktere gedragscode opgesteld,
waaraan we ons moeten houden.
In zoverre heeft Cohen in de roos
geschoten. Dit kan niet nog een
keer gebeuren, want dan zou het
wel eens de laatste keer kunnen
zijn".
Lunsingh Tonckens: "Onze activi
teiten met marine en luchtmacht
kunnen we dus wél voortzetten,
maar het NTC geeft ons dit jaar
geen medewerking. Op 3 oktober
zijn we ook gewoon bij de Leidse
parade; de schorsing geldt daar
niet voor. Minerva heeft verder
het bestuur berispt en degene
die de bom gooide geschorst. Net
als bij een bedrijf kunnen maat
regelen genomen worden, wij
hoeven ons belang niet te verde
digen.
Van Baaien: "Het lijkt af en toe net
Dallas, daar is ook altijd wat aan
de hand".
Michel Valk was in het begin van
de jaren zeventig vier jaar lid van
Pro patria. "Als ik zo terugkijk
ben ik toch teleurgesteld. Met te
leurgesteld bedoel ik dan wat er
van Pro Patria geworden is, de
gebeurtenissen eromheen. Want
zoals het tegenwoordig vaak
gaat, kloppen die niet met de
corpsgeest. Die straalt iets libe
raals uit, en dat bedoel ik in En
gelse zin, dus niet als "behou
dend".
"Ik zie nu ook in allerlei affaires
onverantwoordelijke dingen ge
beuren. Er zijn natuurlijk altijd
vreemde uitzonderingen ge
weest. Zo weet ik nog dat in mijn
lidmaatschapsperiode, toen de
heer Luns op bezoek kwam bij
Pro Patria, een lid van een be
vriende jaarclub voorstelde een
soort burgerwacht in te stellen
voor de veiligheid op straat. Dat
was wel wat anders dan wat mij
voor ogen stond".
"Zo denk ik ook aan het doorbre
ken van de bezetting van het so
ciologisch instituut in 1972. In
die tijd was het voor ons gewoon
een sport: zij bezetten, wij ma
ken daar een eind aan. Die men
sen hadden ook de pech dat er
die avond net een PP-borrel was.
Wij hadden niet de bedoeling die
mensen verwondingen of zo toe
te brengen. Het was ook geen be
wust opgezet plan, maar het
kwam spontaan op. Nu zie ik het
als een randverschijnsel. Ook
omdat die bezetters zo van ons
geschrokken zijn; mensen spron
gen echt Vein de eerste etage toen
wij eraan kwamen. Later, in ge
sprekken met die mensen, merk
je datje te ver bent gegaan".
"In zo'n onderlinge sfeer vervagen
bepaalde grenzen, lopen dingen
makkelijker uit de hand. Binnen
de sociëteit krijg je toch een
van vrijheid; buiten
die muren is de vrijheid uiter
aard beperkter, en daar houdt
men soms geen rekening mee".
'In de kennismakingstijd, tijdens
een oefening in Katwijk, voel je
de mogelijkheden om je thuis te
voelen. Een aantal jaren is dat
best gelukt. Ik knapte wel af op
dingen als het oefenen voor de
parade op Koninginnedag. En op
de nonchalance op de schiet
baan. Dat was wel eens levensge
vaarlijk: een clubvriendje van
me is nog bijna voor z'n hoofd
geschoten door iemand met een
kater. Dat vergeet je niet snel
Minverva-voorzitter Paul Bijle-
veld: "Vorige maand hebben we
op de ledenvergadering besloten
dat Pro Patria voorlopig geen
subvereniging zal zijn. Dit is dus
bedoeld als stap in een bepaalde
richting, voor onbepaalde tijd.
Wel is er altijd de mogelijkheid
tot terugkeer. Het is het verschil
tussen tolereren en stimuleren.
Het betreft hier dus de facilitei
ten waarvan Pro Patria gebruik
kon maken en de financiën. Het
gaat niet om zoveel geld, zo'n
duizend gulden, maar om het
principe.
Kan Pro Patria wel ruimte reserve
ren in het gebouw van Minerva?
"Ze kunnen natuurlijk als een
groep Minerva-leden ruimte vra
gen, waarom niet? Maar wij wil
len een onbesproken gedrag, zo
als ook Defensie dat wil. Je moet
je gedragen naar de normen van
je gastheer".
Pro Patria ziet zich als een belang
rijk deel van de traditie binnen
Minerva. Hoe ziet het bestuur
dat? "Traditie, traditie. De hele
ruimte hangt hier vol met tradi
ties. Kijk hier op de sociëteit
maar om je heen. Maar een tradi
tie mag anderen niet storen. En
een traditie kan zichzelf natuur
lijk ook overleven".
Majoor N. van der Louw van het
Nationaal Territoriaal Comman
do Gouda: "Naar aanleiding van
die affaire in de Harskamp, waar
Pro Patria leden zich misdroe
gen hebben wij besloten een jaar
geen faciliteiten te verlenen. Dat
betekent dat in 1984 wij van het
NTC geen steun geven in de
vorm van schietbanen, excercitie
en oefeningen op het infanterie-
schietkamp waar de ongeregeld
heden vorig jaar hebben plaats
gevonden. "Militairen van het
NTC gaan dus ook niet meer offi
cieel naar Pro Patria toe. Op
persoonlijke titel kan dat natuur
lijk wel. Er is een informeel cir
cuit; die jongens hebben persoon
lijke contacten met wat militai-
"Of kolonel Harkink op 25 mei
naar hun zogenaamde balken- en
sterrenborrel gaat weet ik niet.
Hij is wel on speaking terms met
de studentenweerbaarheden. Hij
heeft het in overweging. De heer
Luns heeft ongetwijfeld een uit
nodiging, maar of die zal gaan
weet ik ook niet".
Mr. P. Tideman, persofficier van
het parket in Arnhem: "De offi
cier van justitie heeft besloten
die jongens op het parket alleen
een berisping te geven, zeg maar
een standje. Natuurlijk vond hij
het schandelijk dat zij die rook
pot gegooid hadden in de ruimte
waar die Haagse weerbaarheid
verbleef, maar er waren andere
overwegingen die een rol ge
speeld hebben. Zo is Pro Patria
reeds intern gestraft door Miner
va en door de militaire autoritei
ten. Bovendien was het voor de
ze heren de eerste keer, en de of
ficier van justitie had de overtui
ging dat het de heren ernst was
met hun verontschuldigingen en
spijt. Voor ons is deze zaak hier
mee afgedaan".
Lunsingh Tonckens (links) en Van Baaien: "Die militaire rangen moet u
zo'n beetje in de operettesfeer zien".
