'Ik zou harde oppositie
voeren tegen mijn beleid
fötï i
7k ben niet rechts maar
wel flexibeler geworden
Afscheid van Cees Waaleen doorgewinterde politicus
Ik maak nog
eens een boek
over trucs
in de politiek'
Leiden heeft
nog nooit
zo'n goed
college gehad
'Ik heb mijn
hart aan
deze stad
verpand
'Elke week
wethouder
is nog steeds
slopend
Tien jaar was hij wethouder van ruimtelijke ordening en verkeer in Leiden; daarvoor
vier jaar 'gewoon' Pvd A-raadslid in de oppositie: mr. C.J.D. Waal. Per 1 mei wordt Cees
(spreek uit Sees) Waal burgemeester van Deventer. Was hij in Leiden op pas
veertigjarige leeftijd al nestor van de gemeenteraad, in Deventer wordt hij de jongste
burgemeester die deze stad ooit heeft gehad. Cees Waal kijkt terug op een woelige
Leidse periode, waarin de stad onder zijn invloed letterlijk 'anders' werd en verheugt
zich op een functie "wat minder in de politieke frontlijn".
Leiden
DONDERDAG 26 APRIL 1984 DC
LEIDEN - Het is hem opgevallen dat Deventer weinig
paaltjes heeft. Als burgemeester van de 'koekstad' be
looft Waal zich evenwel niet met een en ander te zullen
bemoeien. "Ik zal mij niet met politiek omstreden zaken
bezighouden", zegt hij bedachtzaam.
Cees Waal doet in zijn 'laatste'
Leidse interview z'n uiterste best
zich reeds de rol van burgemees
ter aan te meten. Boven de partij
en staand, en dus zijn woorden
op een goudschaaltje wegend.
Een rol die hem nog niet hele
maal goed af gaat, maar die hij
toch gedurende het hele gesprek
weet vol te houden. "Ik heb geen
rancunes", verklaart hij. "En een
boodschap achterlaten voor mijn
opvolger, daar heb ik een hekel
door
Jan Rijsdam
politicus tot manager. In mijn
eerste periode als wethouder
moest het beleid, het stadsver
nieuwingsproces, op gang wor
den gebracht. De tweede periode
kenmerkte zich veel meer door
uitvoering van het uitgestippel
de beleid en kreeg ik steeds meer
een managerstaak. Dat is een
duidelijke verschuiving"
Eigen stijl
Als wethouder van Leiden heeft
V/aal twee burgemeesters van na
bij meegemaakt: Vis en Goekoop.
Op wie van de twee zal hij het
meest gaan lijken?
Op de vraag of hij met de tijd ook
rechtser is geworden schudt hij
vastberaden het hoofd. "Ik ben
flexibeler geworden", verbetert
hij. "Ik relativeer de dingen
meer. Dat zou ik niet rechts wil
len noemen".
'Ik denk dat ik op geen van de
twee zal lijken", zegt hij ontwij
kend. Pas na enig aandringen wil
hij zich wel aan een kwalificatie
wagen: "Vis was een heel erg af
standelijke man. Goekoop is
daarentegen juist heel aimabel in
de omgang met mensen. Dat on-
gedwongene is een heel sterk
punt van hem. Ik denk dat ik een
eigen stijl zal ontwikkelen. Maar
ik zal van beiden wel enige in
vloed hebben ondergaan. Zij ook
van mij, denk ik. Als ik een bur
gemeester moet noemen op wie
ik het liefst zou lijken dan is het
André van der Louw. Daar heb
ik een enorme bewondering
In de tijd dat Waal in Leiden het
burgemeesterschap waarnam
(als loco) heeft hij zich laten ont
vallen dat als een baan van drie
uur per dag te beschouwen. Zal
dat in Deventer ook het geval
zijn?
Waal antwoordt ontkennend. "In
Deventer is de burgemeester niet
onbelangrijk. Het is daar een
baan met inhoudelijke taken".
Is dat niet in strijd met de opvat
ting van de PvdA dat'de taken
van een burgemeester juist be
perkt moeten zijn tot de wettelij
ke?
Waal meent van niet: "De typisch
politieke zaken worden net als in
Leiden door de wethouders be
handeld. Maar in Deventer heeft
de burgemeester, anders dan in
Leiden, een coördinerende func
tie. Dat is niet in strijd met de
ideeën die in de PvdA leven. De
opvatting van de PvdA is niet dat
de burgemeester een of andere
schertsfiguur is".
Zal Cees Waal als burgemeester
van Deventer ook bezoekjes bren
gen aan vijftigjarige bruidspa
ren?
"In Leiden heb ik dat altijd erg
leuk gevonden", zegt hij terug
blikkend. En na enige bedenk
tijd te hebben genomen ver
klaart hij glimlachend: "Ik moet
eerst eens uitrekenen hoeveel
het er per jaar zijn".
In het verleden vonden tegenstan
ders van asfalteringen het raads
lid Waal evenwel altijd aan hun
zijde, terwijl nog nooit zoveel
Leidse straten met pek zijn ge
plaveid als in de afgelopen jaren.
En duiden Waals ideeën over
functionele grondpolitiek om de
Sanders-parkeergarage te kun
nen realiseren (dat wil zeggen:
de grond voor weinig of niets uit
geven niet op een gewijzigde op
vatting?
'Ik heb de funtionele grondpoli
tiek zelf uitgevonden", weerlegt
de wethouder. "Het is een heel
zinnig uitgangspunt om een ver
band te leggen tussen de prijs
van de grond en wat je ermee
doet, de functie ervan. Dat is een
uitermate socialistische gedach
te".
Het asfalteren van wegen moet vol
gens Waal worden gezien in het
kader van het busbanenplan en
de prioriteit voor het openbaar
vervoer. "Het is een heel consis
tent beleid geweest", weet hij ze
ker.
Wezenlijke verschillen met zijn op
vattingen als raadslid ziet de wet
houder dus niet. Wel dat hij is ge
groeid in zijn rol: "Ik heb geleerd
hoe je in het politieke spel je doel
kunt bereiken", zegt hij blakend
van zelfvertrouwen. "Het beleid
is nu veel meer dan vroeger ge
richt op effectiviteit. Het kan me
eigenlijk niet schelen of de kat
grijs of zwart is, zolang die maar
muizen vangt".
De naam Kret valt. Waals voorgan
ger met wie hij als raadslid nogal
eens in de clinch lag.
Rijst de vraag waarom Waal bur
gemeester van Deventer nu ei
genlijk een interessantere baan
vindt dan wethouder in Leiden.
Doet het hem een genoegen dat hij
het verder heeft geschopt dan de
huidige burgemeester van Sas-
senheim?
"Als burgemeester sta je wat min
der in de politieke frontlijn", zegt
de wethouder fijntjes. "Dat is
ook wel eens een tijdje leuk. Om
bijvoorbeeld contact te hebben
met mensen zonder dat je met
een om een standpunt over aller
lei moeilijke problemen wordt
gevraagd. Als voorzitter van de
gemeenteraad wil ik alle partijen
zoveel mogelijk tot hun recht la
ten komen. Niemand voortrek
ken".
Manager
Een merkwaardig geluid uit de
mond van een wethouder die in
de ogen van velen juist altijd de
confrontatie heeft gezocht en als
een exponent wordt beschouwd
van een politiek tijdsgewricht
waarin de polarisatie welig tier
de. Is Waal zó veranderd door de
jaren heen?
Hijzelf meent van niet: "Ik heb mij
wel steeds meer ontwikkeld van
De wethouder schudt zijn hoofd.
"Sassenheim is voor de kwalitei
ten van Kret te gering", meent
hij. "Wat je ook van Kret mag
vinden, hij is een heel capabele
Te klein?
Sommigen menen dat Deventer te
klein is voor Waal en dat hij min
stens staatssecretaris of minister
had moeten worden in een vol
gend kabinet. Vindt Waal dat
misschien ook?
'Ik ben er heel blij mee dat ik van
een stad als Deventer burge
meester mag worden. Het inwo
nertal is niet alleen maatgevend.
Er zijn niet zoveel interessante
steden in Nederland. Deventer is
er één van. En ik wordt de jong
ste burgemeester die Deventer
ooit heeft gehad".
Ziet hij een carrière in de landelij
ke politiek dus niet zitten?
"Ik zou geen kamerlid willen zijn",
zegt hij met grote stelligheid.
"Als je de ervaring hebt van
daadwerkelijk te besturen dan is
het heel frustrerend om bezig te
zijn als volksvertegenwoordiger
en in allerlei beschouwingen te
moeten blijven steken".
Uitgesproken kribbig reageerde
wethouder Waal eigenlijk alleen
op kritiek uit de eigen socialisti
sche gelederen. Waarom eigen
lijk?
"Die kritiek was vaak ongegrond",
zegt hij. "Het ergerde mij vooral
als beweringen werden gedaan
tegen beter weten in. Ik heb bo
vendien een solidariteitsgevoel
met de fractie, waardoor ik me
die kritiek veel meer aantrek.
Zonder de steun van mijn eigen
partij zou ik nooit hebben kun
nen functioneren".
Waal zegt zich om die reden altijd
veel gelegen te hebben laten lig
gen aan de PvdA-werkgroep die
zich met stadsontwikkeling en
verkeer bezighoudt.De indruk
bestaat zelfs dat de invloed die
de PvdA-werkgroep op het be
leid van Waal had groter is dan
van raadsleden in de commissie
ruimtelijke ordening.
Waal, weer bedachtzaam: "De
werkgroep heeft altijd een heel
belangrijke denktank-functie
voor mij gehad. Er was bijna al
tijd sprake van een inbreng waar
ik wat aan had. Het is heel be
langrijk' in kwalitatief opzicht
het nodige tegenspel te krijgen.
En de kwaliteit van mensen in de
werkgroep was zeer groot".
"Of ze meer invloed hebben gehad
dan de commissieleden? De
scheidende wethouder denkt
lang na en zegt dan ontwijkend:
"Dat varieert natuurlijk per
punt. Ik heb mij er wel veel aan
gelegen laten liggen, ja. Er werd
altijd een heel principiële discus
sie gevoerd. Dat heb ik altijd als
een grote steun ervaren op mo
menten dat ik dreigde te worden
meegesleept in de lopende zaken
van alle dag. Als wethouder druk
je natuurlijk een geweldig zwaar
stempel op het beleid. En dan is
het heel belangrijk dat je in je ei
gen partij steun vindt".
Verfrissend
Zal de PvdA of het collegebeleid
veranderen als Waal niet langer
een overheersende rol speelt?
"Ach, mijn overheersende rol, dat
wordt allemaal veel te mooi ge
maakt. Zoiets wordt vreselijk
overtrokken. Ze zullen het ook
wel rooien zonder mij. Ik denk
niet dat ik onmisbaar ben. Het is
eigenlijk heel verfrissend als
weer eens iemand anders in de
ploeg komt, die anders tegen de
zaken aankijkt. Maar ik verwacht
daar geen wilde veranderingen
Wat is de grootste trots van de ver
trekkende wethouder?
Acties
Zo tegen het eind komt het gesprek
onvermijdelijk op de confronta
ties met de winkeliers. Heeft
Waal ooit persoonlijk last gehad
van de acties gericht tegen zijn
verkeersbeleid?
"Neen", zegt de wethouder beslist.
"Ik héb daar nooit wakker van
gelegen. De kinderen zijn er wel
eens mee geplaagd en we hebben
wel eens overwogen ze buiten
Deiden op school te doen. Maar
uiteindelijk zijn ze er altijd vrij
stoïcijns onder gebleven. Mijn
vrouw en ik hebben ook gepro
beerd ze zoveel mogelijk af te
schermen van het politieke ge
beuren".
De wethouder zegt te hebben ge
weigerd voor het Deventer Dag
blad met vrouw en kinderen op
de foto te gaan. "Het is al erg ge
noeg als je vader of echtgenoot
burgemeester wordt. Mijn vrouw
heeft ook recht op haar eigen le
ven. Zo'n samendoennummer
als van het echtpaar Peper in Vrij
Nederland zul je in het Deventer
Dagblad niet aantreffen".
"Ik vind het wel triest uit Leiden
weg te moeten", bekent de ver
trekkende wethouder aan het
slot van het gesprek. "Ik heb
mijn hart aan deze stad verpand
en zal nog wel vaak terug komen
om te kijken hoe het hier gaat".
Terug?
Komt Waal misschien ooit terug als
burgemeester van Leiden?
"Als Leiden vrij komt en het zou er
inzitten....misschien wel. Maar er
moet dan wel enige tijd verstre
ken zijn sinds de tijd dat ik hier
van alles heb uitgevogeld. An
ders is het te moeilijk daarvan af
stand te nemen".
"Het klinkt misschien zelfvoldaan,
maar ik moet wel zeggen dat ik
met voldoening terugkijk op
mijn Leidse periode".
En de functie van minister of
staatssecretaris?
"Ach, zoiets is niet te plannen. De
kans is denk ik uiterst klein. In
mijn partij zitten heel wat ge
kwalificeerde mensen en het zijn
meestal geen burgemeesters die
naar die functies doorstromen.
Ik denk ook niet dat ik het aan
trekkelijk vind. Eigenlijk weet ik
het wel zeker dat ik een stad be
sturen leuker vind".
Beschouwt Waal Deventer dan als
een eindstation in zijn politieke
carrière?
"Dan zou ik er 25 jaar moeten zit
ten", zegt de wethouder op een
toon die dat niet waarschijnlijk
maakt. "Ik denk het niet", geeft
hij toe. "Maar ik wil niet de in
druk wekken dat ik m'n vertrek
al zit te plannen. Mijn eerste am
bitie is om een goeie burgemees
ter van Deventer te worden. Je
weet natuurlijk nooit hoe het
verder gaat in het leven. Mijn op
vatting is dat je de dingen niet
allemaal moet willen plannen.
Toen ik Romeins recht deed, had
ik ook nooit de gedachte om wet
houder van ruimtelijke ordening
te worden".
Avontuur
In de periode 1974-'78 begon Waal
zijn wethouderscarrière met vier
PvdA-collega's en één wethou
der die de kleine linkse partijen
vertegenwoordigde, in een links
college dat na het opstappen van
de PSP niet meer over een meer
derheid in de raad beschikte. De
afgelopen zes jaar werkte hij sa
men met de WD in een meer
derheidscollege.
Welke samenwerking is Waal het
best bevallen?
"Essentieel is hoe groot steun in de
raad is", zegt de wethouder be
dachtzaam. "Hoe minder partij
en des te gemakkelijker is het. In
mijn eerste periode was het
spannender hoe iets zou aflopen.
Dat was meer een avontuur. Met
de WD heb ik dat gevoel niet
meer gehad".
Na enige aarzeling voegt hij er aan
toe: "Als het gaat om het maken
van beleid kan dat beter samen
met links. Gaat het om de uitvoe
ring van dat beleid dan is de hui
dige coalitie te prefereren. Maar,
ik ben daar niet zo dogmatisch
in. Je leert op een gegeven mo
ment af om te denken: met die
club zal het wel zus of zo zijn. Ik
vraag mij soms af of het wel zo
veel uitmaakt. Het gaat er heel
vaak om met welke mensen je
het beleid uitvoert. Van essen
tieel belang is natuurlijk ook de
sterke positie van de Partij van
de Arbeid".
Over de WD wethouders zegt
Waal: "Schoute is een sterke wet
houder. Is in zijn partij één van
de vooruitstrevende mensen. En
Fase is gegroeid in het vak. Als ik
kijk naar de kwaliteit van het
huidige college, dan denk ik dat
Leiden nog nooit zo'n goed colle
ge heeft gehad sinds het alge
meen kiesrecht werd inge
voerd".
Heeft de VVD hem dan nooit gehin
derd in de uitvoering van zijn be
leid?
"Neen", antwoordt Waal beslist.
"Het heeft niet zoveel uitge
maakt voor myn portefeuille of
we met klein links of met de
WD in een college zaten. Dat
was niet wezenlijk anders voor
het beleid. Er zijn natuurlijk wel
dingen anders gegaan of gemak
kelijker. De gronduitgifte voor
de Sandersgarage bijvoorbeeld.
Het is de vraag of dat in een links
college ook was gelukt. Dus je
kunt niet zeggen dat van de WD
geen enkele invloed op het be
leid is uitgegaan. Maar in grote
lijnen is het beleid heel consis
tent geweest".
Gemeenteraad
In het verleden heeft de wethouder
zich wel eens laatdunkend uitge
laten over het functioneren van
de Leidse gemeenteraad. Meest
geruchtmakend was een inter
view in het gemeentelijke bin
nenstadsblad waarin hij zei
"soms volstrekte onzin in de
raad te vertellen zonder dat daar
op door raadsleden wordt gerea
geerd".
Heeft Waal achteraf spijt van die
uitspraak?
"Neen, echt spijt heb ik er niet van.
Ik denk achteraf wel dat het mis
schien niet zo verstandig is ge
weest het zo te zeggen. Maar het
hoort nu eenmaal bij het politie
ke leven dat er af en toe uitspra
ken van je in de krant verschij
nen".
Volgens sommige raadsleden
spreekt uit de uitlatingen van de
wethouder minachting voor de
raad.
Waal spreekt dat zeer beslist tegen.
"Als een raadslid een verhaal
houdt dat kwaliteit heeft en het
goede vragen stelt, dan vind ik
het altijd heel belangrijk om
goed te antwoorden. Maar het is
nog steeds mijn opvatting dat
raadsleden in de vorige periode,
met uitzondering van Beijen en
Houtman (respectievelijk PPR
en SGP) nauwelijks tegenspel
boden".
De uitlatingen van Waal over de
Kamer van Koophandel en het
opwerpen van de vraag of het
parkeren in de stad nog wel lan
ger geregeld moest worden heeft
onlangs nog stof doen opwaaien.
Welke achterliggende bedoelingen
had de wethouder toch met die
gewraakte uitlatingen? Was het
tactiek?
"Neen. Het is echt niet zo dat ach
ter elke uitspraak een bedoeling
zit. Ik heb de gewoonte dingen af
en toe duidelijk te zeggen. De
enige bedoeling was zo nu en
dan de geesten te scherpen, om
mensen met provocerende uit
spraken wakker te schudden zo
dat er weer wat beweging in het
geheel kwam. Daar had ik wel
plezier in, ja", geeft hij toe.
"Raadsleden werden er meestal
kwaad om als ze dat in de gaten
hadden. Dat ik het wel aardig
vond, moest ik dus weer een
beetje camoufleren".
"Het college krijgt nog steeds te
weinig kritisch tegenspel", stelt
Waal zonder aarzeling vast. "En
het is heel vervelend als je wei
nig weerwerk krijgt. Het is nu
beter dan in de vorige periode,
maar het had van mij meer mo
gen zijn. Raadsleden reageren te
veel op impulsen van buitenaf.
Worden snel afgeleid door aller
lei bezwaarschriften en komen
daardoor niet toe aan een inhou
delijke benadering".
"Ik probeer mij wel eens voor te
stellen hoe ik oppositie zou voe
ren tegen mijn eigen beleid. Dat
zou er toch hard aan toe gaan,
denk ik. Het is zeker niet zo dat
er geen kritiek mogelijk is op dit
beleid".
Trucs
In zijn schermutselingen met de
raad wist Waal altijd behendig
om te spingen met de 'trucen
doos'. Volgens collega wethouder
Peters kent Waal alle politieke
trucs. Welke gebruikte hij zoal?
"Daar is werkelijk geen beginnen
aan om dat allemaal te vertel
len", zegt hij vergenoegd. En dan
weer bedachtzaam: "Ja, ja, het
zijn er een heleboel. Ik kan me
voorstellen dat ik daar nog eens
een boek over ga schrijven. Er is
eigenlijk maar weinig te vinden
over de politiek als ambacht".
Waal denkt lang na en zegt dan: "Ik
ben vrij lang wethouder geweest
en dan is de kans groot dat de
dingen die je wilt ook allemaal
lukken. Eigenlijk ben ik trots op
wat er allemaal gelukt is. Belang
rijk is ook dat het stadsvernieu
wingsproces maatschappelijk
iets betekent. Dat het de mensen
mondiger heeft gemaakt".
Z'n grootste teleurstelling noemt
Waal het niet doorgaan van de af
sluiting van een deel van de
Breestraat voor autoverkeer.
"Dat mocht toen niet van de
Raad van State". De restauratie
van het Vrouwenkerkplein,
waarvoor Waal ooit de strijd aan
bond met de Haarlemmerstraat-
winkeliers en waarbij hij zelfs
zover ging met zijn portefeuille
te zwaaien, beoordeelt de wet
houder achteraf als een sof. "Het
is een dood geheel geworden",
zegt hij. "Er gebeurt niets mee.
Dat is erg jammer".
Slopend
De indruk dat zijn opvolger, Jit Pe
ters, in een gespreid becfje komt
spreekt hij nadrukkelijk tegen:
"Het is een hele opgaaf om wet
houder ruimtelijke ordening te
zijn. Ook voor mij nog. Elke
week is nog steeds slopend. Het
is een winkel waar geweldig veel
omgaat. Ik denk dat ik de afgelo
pen jaren in totaal zo'n één mil
jard gulden heb omgezet. En het
is zeker niet zo dat Peters straks
op z'n lauweren kan rusten. Het
moeilijkst voor hem is waar
schijnlijk het gevoelen dat ont
staat dat de stadsvernieuwing
klaar is. Dat is een gevaarlijk ten
dens".
Het perspectief van de stadsver
nieuwing noemt Waal, met het
oog op het nieuwe financiële re
gime dat op 1 januari '85 in wer
king treedt, zorgelijk. "Het is niet
mogelijk het niveau van de afge
lopen jaren te handhaven",
meent de vertrekkende wethou
der. "Ik denk dat we op een ni
veau komen vergelijkbaar met
andere steden. Maar dat bereik je
niet door op je stoel te blijven zit
ten. Elk financieringssysteem
verandert na drie of vier jaar
weer. Ik voorspel dat er weer al
lerlei subsidieregelingen zullen
komen waar Leiden flexibel op
zal moeten inspringen. Ik denk
dat Peters daar een heel zware
job aan krijgt. Maar, ik heb er alle
vertrouwen in dat het zal luk
ken".
Wethouder Waal, poserend voor het Stadsbouwhuis aan de Langegracht, het gemeentelijk centrum van de
stadsvernieuwing, en leunend op het object dat in de volksmond naar hem is genoemd: de Waal-paal. (foto Holvast)
