CamiHe Claudel en Auguste Rodin, wie beïnvloedde wie...? Béjart en Pools theater trekkers Holland Festival Claudel-expositie in Rodin-museum Parijs 'Alleman's kost' van Globe: Voer voor recensenten Sprankelende uitvoering Collegium Musicum in De Waag DONDERDAG 26 APRIL 1984 PARIJS (GPD) - Het Ro din-museum vol gladde wulpsheid is een van de trekpleisters van Parijs. De rijen bezoekers die er nu voor het hek op een kaartje staan te wachten komen echter niet voor de maker van de vlezige 'kus', de duistere 'denker', de kronkelende 'Burgers van Calais' of de adderklu wen van de 'Helle poort'. Ze willen allemaal het werk van Camille zien, het meisje met de grote blau we ogen, het lange kastan jekleurige haar en de sen suele, heerszuchtige mond, dat er tot 11 juni ten toon is gesteld. Camille Claudel was bijna een kwart eeuw jonger dan de grote beeldhouwer die ze bef had. Ze was ook Auguste Rodins grote befde en toch liep abes verkeerd af. Camille sleet de laatste dertig jaar van haar leven in een gek kenhuis en Rodin trouwde op zijn sterfbed met de gezelbn van zijn jonge jaren. Het tragische le ven van Camibe Claudel is bin nen korte tijd al in drie boeken verteld en er komt waarschijnlijk ook nog een film van en een to neelstuk. Was Camille het slacht offer van de laat-negentiende eeuwse manenwereld, of waren de mannen van haar? Permanent Wat er aan werk van Camille Clau del over is, is te zien in de pseu- do-gotische kapel meteen rechts van de ingang van het Rodin-mu- seum. Het was hier dat al bij zijn leven Rodin het werk van zijn ge liefde een permanente plaats had willen geven. Camille leed toen al aan paranoia en ze werd ach terna gezeten door de waanidee dat Rodin haar oeuvre juist wilde stelen en daarna vernietigen. Het was geduldwerk om de resten van Camilles kunst bij elkaar te vinden. Wat er is getuigt van een innerlijke kracht die bij haar op vallend groter is dan in het werk van Rodin. door Rudolph Bakker Ging er tenslotte meer invloed van haar op de grote meester uit dan omgekeerd, is de vraag die de ge leerden zich nu stellen. Het is de moeite waard haar 'Vertumnus pomona' ook wel 'de overgave' genoemd, naast de beroemde 'Kus' van Rodin te zetten. Dat geeft interessante antwoorden op de vraag naar de aard van Ro dins oppervlakkige wellustig heid en Camilles tragisch-eroti- sche doodsdrift. Toch is er nog een reden waarom heel wat Fransen naar de ten toonstelling van Camille Claudel gaan kijken. Degenen onder hen die op de middelbare school wa ren, zijn in hun jeugd afdoende doorgezaagd over de dichter- schrijver-diplomaat Paul Clau del, en dat was de broer van Ca mille. Niet alleen Rodin hield van Camille. Het blijkt uit alles dat Paul zelf ook op een heel bij zondere manier emotioneel aan zijn vier jaar oudere zuster ge bonden was. Adderkluwen In het beste tot nu toe verschenen boek over de beeldhouwster (Reine-Marie Paris 'Camille Claudel 1864-1943', uitgeverij Gallimard, Parijs) is de studie opgenomen van de Engelsman Bernard Howells, die aan de uni versiteit van Londen verbonden is. Hij verklaart haarscherp dat uit geen der beroemde toneel stukken van Paul Claudel, zoals het gruwelijke „l'Annonce fait a Marie", zijn zuster Camille is weg te denken. Ze is meestal verbor gen aanwezig in een van de meest problematische rollen. Stof tot opwinding genoeg dus, waarbij met het medelijden over het lot van Camille de antipathie stijgt voor de kunstpaus Rodin en de devote hypocriet Paul Claudel. Het leven van de familie Claudel is op zichzelf al een wurgende ro man en bekwame uitleggers zijn er nu als de kippen bij om het leven van Camille en Paul vanuit deze vreugdeloze adderkluwen te verklaren. Vader Claudel was rijksontvanger en door zijn vele overplaatsingen zwierf het gezin van het ene kale stuk Noord- Frankrijk naar het andere. Het langst woonde Camille als kind in Villeneuve-sur-Fère, waar in de pastorie vier generaties Clau del hun leven hadden gesleten. Camille slaagde er tenslotte met haar dramzucht in haar moeder, haar jongste zusje Louise en haa. broer Paul naar Parijs te lokken, toen papa opnieuw naar een an der onmogelijk gat werd overge plaatst. Als kind kon Camille het kneden al niet laten en in Parijs neemt ze meteen met ander keurige meisjes, want in mannenateliers kwam je niet - les van een beeld houwer die de Prix de Rome krijgt en dan zijn plaats als leraar afstaat aan zijn vriend Rodin. De bliksem slaat meteen in. Het is 1885. Eerst leert Camille het meest van Rodin, dan leren ze van elkaar, tenslotte is Camille de grote inspirator, wier sporen in een aantal van Rodins be roemdste werken terug te vinden zijn. Intussen ziet Camille ook nog kans haar broer de belangrij ke literaire kringen binnen te sle pen en haar vriend, de onbeken de componist Debussy, mee te nemen naar de wereldtentoon stelling, waar ze beiden invloed ondergaan van de kunst van de Japanse tekenaar Hokusai (Ca- mille's wervelende 'Wals' stond later tot aan zijn dood toe op De- bussy's vleugel). Kreeg Camille een kind van Rodin, of zelfs wel vier, zoals werd ge fluisterd? In ieder geval zijn ze in '91 in de Touraine, waar Camille duidelijk van een miskraam - of een abortus - moet bekomen. Het blijkt dan al dat de oude Ro din toch niet echt afstand kan doen van zijn oude en wat simpe le levensgezellin Rose, terwijl Camille tegen het plafond vliegt van dat jarenlange geaarzel. Bo vendien uiten zich voor het eerst de ziekelijke waanideeën die haar omgeving aan het schrik ken maken. Het staat wel vast dat Camille niet 'gek werd van liefdessmart', zoals wel is be weerd, al zullen de frustraties aan de ontwikkeling van de ziek te hebben bijgedragen. Gekkenhuis Vader Claudel stopte zijn lieve lingsdochter (ze had Rodin in 1898 voorgoed verlaten) nog wel eens geld toe, maar toen papa in maart 1913 overleed, was haar lot bezegeld. Al jarenlang had ze vervuild en eenzaam op het Pa- rijse lie St. Louis gewoond en sloeg ze wat ze had gemaakt met een weer stuk, zodat Rodin het niet zou kunnen „stelen". Nog diezelfde maand maart 1913 te kenen madame Claudel en zoon Paul het verzoek tot internering Camille Claudel op 24-jarige leeftijd. De laatste dertig jaar i leven sleet ze in een inrichting van Camille in een gekkenhuis. Als de Eerste Wereldoorlog uit breekt wordt ze overgebracht naar een gesticht in de buurt van Avignon. Daar zal ze pas in 1943 overlijden. Naarmate de artistieke roem van Camille stijgt, vragen haar be wonderaars zich steeds meer af of die lange internering nu wel zo nodig was, en vooral of de suc- cesvol-diplomaat geworden Paul er niet op uit was zijn niet langer toonbare zuster achter de scher men te houden. Brieven In het boek van madame Paris een kleindochter van Claudel - zijn voor het eerst een aantal brieven van Camille gepubli ceerd waaruit blijkt dat ze haar hele leven door waanideeën ge teisterd bleef, maar dat ze afna men naarmate ze ouder werd. Ook gaf ze tenslotte haar ge- Sterfbed woonte op uitsluitend zelf ge kookte eieren en aardappelen te eten, uit angst door Rodin te worden vergiftigd. mentele en over de wereld zwer vende Paul die graag geërfd had. Paul sterft in '55. Hij heeft in '51 nog de eerste overzichtstentoon stelling van Camille's werk in het Museum-Rodin ingeluid met een voorwoord in de catalogus. Zijn ganse oeuvre verscheen in vele dikke dundrukdelen in de 'Pleia- de', dat is de serie voor Frank- rijks literaire reuzen. In een van die delen is een bij zijn leven on uitgegeven artikel over de gehate concurrent Rodin opgenomen. We lezen daar onder andere in: „Rodin is door zijn baard ge niaal, net zoals bepaalde dames alleen hun sexe gemeen hebben met een echt aantrekkelijke vrouw". En een eindje verderop: „De figuren van Rodin staan al tijd met hun hoofd naar bene den, net als of ze met hun tanden bezig zijn suikerbieten uit de grond te rukken, terwijl hun kruis in de richting van een su bliem gesternte wijst". 'De wals', gemaakt tussen 1891 en 1905 De in dit boek opgenomen brieven duiden erop dat de artsen er her haaldelijk bij moeder Claudel op hebben aangedrongen haai dochter thuis te laten verplegen, omdat ze daar steeds weer om gevraagd had. En dat wees de moeder ook steeds weer op bitse toon af. In de ogen van madame Claudel was haar dochter voor goed uit de gratie nadat ze ooi thuis was gekomen met Rodii en diens gezellin Rose, terwijl z< in die tijd - zoals achteraf bleel - met Rodin ook zelf het be< deelde. Drama's Alle familiedrama's worden nu weer openlijk of fluisterend - opgerakeld, terwijl de bezoekers in de rij staan voor het hek van het museum-Rodin. Moeder Claudel stierfin 1929 en ze bakte ook haar lievelingszoon nog een late poets, door de pastorie in Villeneuve aan een neef te verko pen, terwijl ze wist dat de senti- Ook na de dood van de hoofdrol spelers in dit drama van haat en liefde gaat de strijd in de boezem van de familie nog steeds door. De twee takken, die worden ge vormd door de afstammelingen van Paul en die van zijn zuster Louise, leven constant in onmin, terwijl vergeten in de Midi nog een oude dame schijnt te wonen die het onechte kind zou zijn uit de relatie tussen de succesvolle diplomaat en de kinderrijke Ro se. Deze dame zou haar paperas sen maar vast bij een notaris heb ben gedeponeerd. Als Camille sterft in '43 is ze 79 en totaal uitgemergeld. In het ge sticht waren dat oorlogsjaar al 800 van de 3000 stakkers van de honger omgekomen. Een vrien din moet Paul schrijven of hij alsjeblieft wat eten wil sturen. Paul zit aan haar sterfbed en be schrijft in zijn dagboek alleen haar voorhoofd nog als 'superbe' en 'geniaal'. Camille wordt op het kerkhof om de hoek begra ven. Als nieuwe bewonderaars het graf nu willen bezoeken, krij gen ze te horen dat het al jaren geleden is opgeruimd. Hoogstaand programma bijna uitsluitend in Amsterdam AMSTERDAM (GPD) - Zelfs bij de presentatie van de editie 1984 van het Holland Festival weet Mickery, de eigenzinnige thea terproducent, een opvallende rol in de marge te spelen. Tijdens het grootste deel van de maand juni als het festival zich afspeelt, presenteert Mickery in samen werking met drie Britse theaters het spectaculaire project Fair ground 1984. Drie fameuze regis seurs, Gerry Pilgrim, John Ash- ford en Peter Brooks, presente ren dan in een avondvullende, multi-mediavoorstelling, drie stukken op tekst van Caryl Chur chill. Op het terrein van automo- door John Oomkes bielverkoper Leonard Lang aan de Amstel zal het publiek plaats nemen in speciaal ontworpen do zen en voortglijden op luchtkus sens teneinde optimaal van dit bijzondere theaterprodukt te kunnen kennisnemen. Dat belooft heel wat, en die voor pret gaat eigenlijk op voor grote delen van de programmering van het HF: veel muziektheater, Pools theater, ballet van Maurice Béjart, Amerikaanse dans, veel Nederlandse componisten, cul tuur uit het Himalaya-gebied, het Claxon-festival. Fijnproevers Voor fijnproevers is er dit jaar evenwel in het HF veel te bele ven, al zullen zij dit jaar in een groot deel van de gevallen alleen terecht kunnen in Amsterdam, waar negentig procent van alle activiteiten zich afspeelt. Die toe nemende centralisering van het festival staat haaks op de neiging van de overheid om beleidsdien- sten zoveel mogelijk te spreiden, zo constateerde festivaldirecteur Frans de Ruiter gisteren. Hij ver telde dat de oorzaak hiervan be sloten ligt in de steeds verder gaande bezuiniging op cultuur door lagere overheden. Groot ge monteerde, en dus dure voorstel lingen zijn al moeilijk te ver plaatsen, maar daarbij komt dat een gemeente als Den Haag dit jaar afhaakt. De Ruiter zei het tijdens de pers conferentie gisteren, dat de na delige effecten van die centrali sering van het programma-aan bod dit jaar harder zullen aanko men dan in andere jaargangen. Zo zal de NOS weinig kunnen doen omdat vrijwel al haar facili teiten tussen juni en augustus zullen worden opgeslokt door de Olympische Spelen in Los Ange les. Slechts de wekelijkse kunst rubriek Omnibus zal in de infor matieve sfeer present zijn, terwijl de VPRO het gat gedeeltelijk op vult met vijf extra tv-uitzendin- gen (elke woensdagavond vanaf 6 juni). Buiten Amsterdam is er redelijk veel aanbod in Rotter dam en Utrecht. De Rotterdamse schouwburg, die op 24 juni dicht gaat en wordt afgebroken ten be hoeve van een beter alternatief, beleeft nog een feestelijke slot- maand. Utrecht verwacht weer veel van het traditionele toetje, het Festival Oude Muziek (van 24 augustus tot en met 2 septem ber). Wajda 'Alleman's kost* door Zuidelijk To neel Globe naar o.m. The critic as an artist van Oscar Wilde. Verta ling, regie en spel: Kees Hulst en Gijs de Lange. Gezien op 25 april in het LAK. LEIDEN - Op het toneel staan veel spots, alsof de plaats van handeling een filmset betreft. Een lange tafel wordt bedekt door een wit laken, waaronder een paar gymschoenen tevoor schijn komen; daarnaast staat een operatiekamertafeltje met instrumenten, alsof we een anatomisch laboratorium zien Al vrij gauw blijkt onder dat la ken een rijkgevulde dis, waar aan twee heren al converse rend zullen aanzitten. De gast heer is Kees Hulst, Gijs de Lange zijn gast. Tijdens de maaltijd wordt een aardige vorm van videokunst toegepast: er staan een grote kleuren-tv en een kleine zwart- wit-tv op elkaar, die via de ca mera details van de tafel close- up in beeld brengen. Het lijkt wel een moderne vorm van stillevens, die de beide heren nauwgezet ensceneren. Bij het laatste beeld bijvoorbeeld is de camera op de inhoud van de vuilnisbak gericht en toont de Nederlandse uitgave van Dan te's Goddelijke Comedie. Aan begin en eind van de maaltijd converseren ("praten" is in de ze context te banaal) de heren over wijnen. Het diner eindigt in een beetje verveeld aan doende stemming. De gastheer legt uit, hoe men de obductie van een lijk dient uit te voeren. Zo komen dus zowel het diner als het laboratorium-aspect van het decor tot hun recht. Maar met dat al is nog steeds niet gezegd, waarover deze Globe- produktie nu eigenlijk gaat. Hoofdbestanddeel van de con versatie is de discussie over kunst en vooral kunstkritiek. Met andere woorden: 'AJle- man's kost' is voer voor recen senten. En met deze zwakke woordspeling zouden de beide heren op het toneel beslist ook weer behoorlijk de spot drij ven; want dat de kunstkritiek er niet al te best vanaf komt, laat zich dus wel raden. Het is de eeuwige strijd (hier past eni ge pathos!) tussen de kunste naar en zijn criticus. Kwinksla gen als "Journalistiek is niet te lezen/literatuur wordt niet ge lezen" gaan over tafel en zijn waarschijnlijk aan Oscar Wil de's tekst The critic as an ar tist' ontleend. De eis en tege lijk de onmogelijkheid voor de criticus om eerlijk, oprecht en rationeel te zijn; de noodzake lijke ontvankelijkheid voor schoonheid (wat dat ook moge zijn); twijfels over nut, invloed en zin van kunstkritiek; het be spotten van de recensent (door één aantekeningenboekje ben je alle anonieme onschuld ver loren) - het zijn overbekende items, dus echt leerzaam was de avond niet. Sinds het tv-optreden van Adriaan van Dis zijn de begrip pen 'kakkineus' en 'bekakt' als goedmoedige karakterisering weer in zwang. Vermakelijk bekakt slaat ook precies op de discussie van beide heren. Boos worden is derhalve uitgesloten; er is hoogstens een zekere loute ring. En deze loutering, deze katharsis is toch ooit het doel van de echte tragedie ge weest?! WIJNAND ZEILSTRA cum o.l.v. Bruno de Greeve t Kamerkoor o.l.v. Nico van der Meer met werken van onder ande re: Rossini, Hlndemith, Mendels sohn en Roussel. Gehoord op woensdag 25 april in het Waagge bouw in Leiden. LEIDEN - In het kader van het Waagfestival 1984 concerteer de gisteravond het Leids Stu denten Koor en Orkest Colle gium Musicum en het Kamer koor met een charmant pro gramma. Fris van de lever, temperament vol en zonnig opende het Leids Studentenorkest dit lentecon cert met de ouverture La Cene- rentola van G. Rossini. Een bij zonder aardig instrumentaal opgebouwd werk, dat niet vlekkeloos, maar wel met de juiste dynamiek 'spumanti- licht' over het voetlicht kwam. Volkomen anders van sfeer, maar stijlvol vertolkt klonken de koorwerken van Hinde- mith, Brummer en Clemens door het Kamerkoor o.l.v. diri gent Nico van der Meer. Vooral het capella gezongen veder lichte Puisque Tout Passe van Hindemith en het schitterende Abendlied bleken daarbij pa rels van zangkunst. Een Venus Schoon en de Lustlijcke Mey van J. Clemens kwamen daar entegen wel goed verstaanbaar en zuiver, maar niet altijd vloeiend uit de verf. De twee motetten Opus 69 van Felix Mendelssohn-Bartholdy bleken gisteravond niet de juiste keus. Hoewel het Stu dentenkoor van Collegium Musicum uitstekend stem- menmateriaal in huis heeft, vooral de tenoren bleken een bastillon van homogeniteit, kwam deze vertolking niet bo ven het gemiddelde uit. <J)e composities zijn dan ook zeer onduidelijk van opbouw waar door het gemakkelijk rammelt en weinig diepte kreeg. Alle artistieke registers werden echter door het Collegium Mu sicum opengetrokken in het belangwekkende orkestwerkje Petite Suite Opus 39 van de componist A. Roussel. Een modern georkestreerd werk, dat onder leiding van Maestro Bruno de Greeve vast en met flair gespeeld werd. Vooral in de schitterend gestructureerde Aubade, waarin het koper boeiend tegenspel aan de strij kers biedt, gevolgd door een heerlijke Pastorale om te eindi gen in een sprankelende en jo lige Mascarade ANNEKE VAN VLIET (mogelijk al in 1986) gunstige ef fecten kan hebben voor het aan bod. „Onze taak is het realiseren van onder meer groot gemon teerde voorstellingen. Nu moe ten we vaak nog van produkties afzien om dat we Carré, de Stads schouwburg en het Concertge bouw niet zo makkelijk kunnen binnenkomen. Straks is daar meer ruimte voor". Veel ver wacht het HF van bilaterale cul turele samenwerking met andere landen, zoals in het verleden Ja pan of Latijns-Amerika. Plannen voor uitwisseling met Canada, Frankrijk en Australië zijn in voorbereiding. Zo'n uitwisseling ontbreekt er dit maal, maar het theaterprogram ma belooft de komst van maar liefst vier Poolse theatergroepen, regies van filmmaker Andrzej Wajda en stukken van Camus (De Bezetenen en De Pest) inbe grepen. Volgens HF-theaterman Arthur Sonnen werken in Polen veel jonge acteurs voort op de weg zoals die door meesters als Kantor en Grotowski is aangege- geven. Uitwisseling „Toen begin januari 1983 de ac teursboycot in dat land werd op geheven konden we weer den ken aan een uitwisseling. We krijgen hier regies te zien van stukken die in eigen land door het ingrijpen van de censuur niet helemaal volgens de oorspronke lijke bedoeling overeind blijven. Maar de Poolse theatermakers hebben een bijzondere lenigheid ontwikkeld, om toch te zeggen wat ze willen", aldus Sonnen. De Poolse inbreng omvat het Stary Teatr uit Krakow, het Nowy Teatr uit Poznan, Teatr Gardzie- nice en Teatr Wspolczesny uit Wroclaw. De rest van het thea teraanbod omvat De Macht Der Theaterlijke Dwaasheden en der halve de onmiskenbare meester hand van de Belgische groot meester Jan Fabre, Melville's Moby Dick in regie van Gerard- jan Rijnders in een dubbelpro- duktie van Globe en het Bra- bants Orkest, Camus' De Val in een incidentele produktie van Joanna Bilska en een bijdrage van Instituut Houtappel. Béjart Iets verder in de toekomst blik kend meent de festivalleiding dat de komst van de Stopera De hoogtepunten in de danssector bestrijken een behoorlijk deel van de dansgeschiedenis. Mauri ce Béjart en zijn Ballet van de XXe Eeuw komen uit Brussel met onder meer een reprise van zijn beroemde Le Sacre du Prin- temps. Naast (deels nieuw) werk van Van Manen en Van Dantzig bij het Nationale Ballet en van Kylian en Duato bij het Neder lands Danstheater, komt de Amerikanse choreografe en dan seres Carolyn Carson en de New- yorkse Trisha Brown Company. De Groupe Emile Dubois van de choreograaf Jean-Claude Gailot- ta behoort tot de opvallendste Franse gezelschappen van het moment. Dans en theater vormen echter minder het traditionele hart van het HF als de sector muziek in al zijn rijke gevarieerdheid. De fes tivalleiding hoopt de subsidie voor een produktie van Reinbert de Leeuw en Ton Lutz op basis van Stravinsky's Histoire du Sol dat en Schonbergs Pierrot Lu naire snel rond te krijgen. In His- tore du Soldat is een hoofdrol weggelegd voor John Kraay- kamp sr.; in Pierrot zal de Duitse actrice Barbara Sukowa schitte ren. Zeer indrukwekkend be looft ook de semi-scenische montage zijn van Karlheinz Stockhausen's Samstag uit diens nog af te ronden opus Magnum Licht. Bij de Nederlandse Ope rastichting gaan in juni Cosi fan Tutte en The Beggar's Opera. Schafer In het muziekprogramma valt de projectmatige wijze van hande len op: veel aandacht voor het oeuvre van de Canadese avant- gardist R. Murray Schafer, die zeer onder invloed van Oosterse culturen staat. Murray Schafer zal zelf 12 trombonisten dirige ren die op een hopelijk zomerse junidag aan de oevers van de Amstel staan opgesteld. Uitste kend is ook de keus voor de mul- ti-media-kunstenares Meredith Monk, de invulling van het Cla xon- festival in Utrecht (met Dia- manda Galas, Holger Hiller en George Lewis), nachtelijke mara thonconcerten in de Nieuwe Kerk te Amsterdam (onder meer met het wereldvermaarde slag werkensemble Nexus) en de komst van de Amerikaanse com ponist en leerling van George Antheil, Henry Brant. De orgel- week in de Nieuwe Kerk, het Hi- malaya-spektakel in het Trope ninstituut en de première van Francis Ford Coppola's film Koyaanisqatsi (met muziek van Philip Glass) doen we dan nog povertjes af. Kaarten voor het Holland Festival zijn tot 10 mei schriftelijk le reserveren via Holland Festival, Paulus Potter straat 12, 1071 CZ Amsterdam. Daar na bij VW-bespreekbureaus of de theaters.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 25