c 'Geboorte van de dichter' RO-Theater bizar spektakel D- PODIUMBLIK Knappe acteerprestatiesin onvoorspelbare'Rosmersholm' Japanse tentoonstelling van Hollandse meesters 'Het Nieuwe Leven' niet altijd boeiend Zanger Borland van 'The Sound' ontroert uitverkocht LVC DINSDAG 24 APRIL 1984 Kunst LEIDEN - Het is Paasvakantie en dus tijd voor kindertheater. Drie Leidse groepen brengen een kinderproduktie op ver schillende podia. In het LAK deze week drie belangwekken de toneelprodukties uit Eind hoven, Amsterdam en Den Haag. De Schouwburg doet het nog steeds kalm aan en biedt slechts onderdak aan de jaar lijkse uitvoering van de Timde- lerclub. Toneelgroep Globe hoopt - na twee eerdere afzeggingen dit seizoen in Schouwburg en LAK - morgen naar het LAK te ko men met 'Alleman's kost'. Deze kleine-zaalproduktie van Kees Hulst en Gijs de Lange draait om voedsel, waarbij de keuken- prinsen Gilbert de Lange en George Hulst als smaakmakers fungeren. Ze maken daarbij gebruik van teksten van Oscar Wilde en Helmut Eisendle. In de interpretatie, die de Thea terunie maakte van Ibsens' 'Rosmersholm' is niet de voor malige dominee Rosmer, maar Rebecca West het centrale per sonage. Zij is de aanleiding voor de zelfmoord van de eerste vrouw van de dominee, en ook voor de dubbele zelfmoord van Rosmer en haarzelf. Frans Strijards regisseerde 'Rosmers holm' en Karst Woudstra ver taalde de tekst van Ibsen. El ders op deze pagina meer over deze voorstelling, die donder dag naar het LAK komt. Met 'Broeder Eichmann' in het gelijknamige stuk van de Nieu we Komedie wordt de SS-er Adolf Eichmann bedoeld, die in de Tweede Wereldoorlog vele gruweldaden op zijn geweten had. Schrijver Heinar Kip- phardt brengt oorlogsmisda den in zijn toneelspel terug tot administratieve handelingen. Hij legt de nadruk op de per- sooonlijke achtergrond van Eichmann, die volgens Kip- phardt in veel opzichten niet verschilt van die van u en mij. In een eerder in deze krant ver schenen recensie wordt 'Broe der Eichmann' een afwisselend taai en fraai praatstuk ge noemd, waarin het decor van Albert Diederik opvalt. Christelijke toneelgroep de Tim- delergroep trekt eenmaal per jaar kluchtig van leer. Vrijdag is het weer zo ver. Dan wordt in de Leidse schouwburg 'Daar gaat de bruid' van Ray Cooney en John Chapman gebracht. Een jong stel besluit in het hu welijk te treden en kiest daar een stralende dag voor uit. He laas, het zonnetje blijkt het eni ge te zijn dat meewerkt. Vader Timothy is met zijn gedachten steeds bij de reclamecampagne voor bustehouders, die hij moet organiseren en stuurt alles in het honderd. Enfin, dan weet u zo ongeveer wat u kunt ver wachten. Dan het kindertheater, of in het geval van 'Kweenie' beter: jon- gerentheater. 'Geen gehoor' is een voorstelling voor 13- tot 16- jarigen. Sjon is de centrale per soon. Hij is altijd redelijk zeker geweest van zich zelf, maar gaat steeds meer twijfelen. Hij is zanger in een roek-groep, waarvan alle leden hun eigen ambities hebben. Sjon heeft er moeite mee alles emotioneel te verwerken. In de Waag aan de Aalmarkt in Leiden wordt vanavond om 20.30 uur een proefvoorstelling gegeven, de officiële première is morgen in Rasa in Utrecht. 'Klef staat voor de derde maal in enkele weken in Leiden op het podium met 'Ze kunnen me wat'. Een voorstelling voor kin deren van zes tot twaalf jaar over de voorbereidingen voor een feestje in het buurthuis. Om 14.30 uur in de Kapelzaal van het K O-gebouw aan de Oude Vest. Ook 'Min 8' van Imperium was al eerder in Leiden te zien. De voorstelling is bedoeld voor 'achtplussers' en wordt zon dagmiddag om 14.30 uur ge bracht in het Micro-theater aan de Oude Vest. Het poppentheater van Damiet van Dalsum komt zondagmid dag naar het LAK. Dan brengt ze 'Lord Wanhoop', een voor stelling over een jongen die zijn Scène uit 'Broeder Eichmann' van de Nieuwe Komedie, vrijdag en zaterdag in het LAK (Foto Pan Sok) hoofd kwijt raakt. Hij kan niet meer denken, niet meer luiste ren en niet meer kijken. Na lang speuren vind hij zijn hoofd terug op de meest voor de hand liggende plaats. AMSTERDAM De manier waarop Ibsen in 'Rosmers holm' de schijnheiligheid en het werken met een dubbele moraal aan de kaak stelt, zou bij een traditionele uitvoering het publiek misschien nog maar nauwelijks aanspreken. De huidige mens raakt niet meer zo snel overstuur van een dominee die vrijdenker wordt en komt evenmin onder de in druk van de suggestie dat vrij denkers de "vrije liefde" be drijven. Predikant Johannes Rosmer haalt zich er echter de vijand schap van zijn vriend, de ultra rechtse rector Kroll mee op de hals. De liberale Mortensgard laat hem pas vallen als blijkt dat hij ook zijn geloof heeft af gezworen en zijn naam het aan zien van de partij zou kunnen schaden. Als de beide heren precies op dat moment met de beschuldiging van overspel komen op basis van feiten die hen reeds lang bekend waren, is de karikatuur niet ver meer en wordt ons mededogen met de ongelukkige Rosmer tot een minimum gereduceerd. Beter navoelbaar zijn de schuld complexen ten gevolge van de zelfmoord van zijn vrouw en de complicaties als blijkt dat die bewust werd uitgelokt door een vriendin van het echt paar. Maar de spanning in de "platonische" relatie tussen deze Rebecca en Rosmer kan ook nauwelijks nog modern* worden genoemd. Dat de Stichting Theaterunie van 'Rosmersholm' toch een fascinerend avondje theater heeft gemaakt, is vooral te dan ken aan het feit dat onder lei ding van regisseur Frans Strij ards een voorstelling tot stand kwam die de ene verrassing bovenop de andere stapelt, zonder dat dit het effect van een voorspelbaar mechanisme oplevert. De sensueel beladen klanken van Wagners Tristan- muziek en een benauwd, som ber decor bepalen het kader van de bloedserieuze tragedie die met name door Canci Ge- raedts en Rudolf Lucieer wordt opgevoerd. Aan geen en kel verwachtingspatroon wordt echter voldaan en het in consequente wordt tot lei draad verheven doordat de personages constant anders reageren dan men zou mogen veronderstellen. De tekst wordt zodanig gespro ken, dat steeds de indruk ont staat dat er iets totaal anders bedoeld wordt, traditionele dialoogrelaties worden volle dig op hun kop gezet, belang rijke scènes spelen zich achter het decor af, een emmer wordt als stoel gebruikt, enz. enz. Bo vendien heeft iedere dramati sche scène minstens één ver rassende "gimmick" met als hoogtepunt het moment waar op de beide hoofdpersonen be sluiten tot een gezamenlijke zelfmoord: de dialoog wordt overgenomen door de televisie waarnaar Rosmer gaat zitten kijken, terwijl Rebecca nog snel even een rode tandenbor stel pakt die zij vergeten heeft in te pakken. Over de "bedoeling" van het ge heel kan men stevig discussië ren, maar onvoorspelbaar is deze aanpak zeker wel en knap geacteerd wordt er ook. De vraag is alleen of het resultaat echt een goede voorstelling is, of dat ik heb zitten kijken naar de nieuwe kleren van de kei zer... Een bezoek aan de voor stelling donderdag in het LAK brengt hopelijk meer duide lijkheid. PAUL KORENHOF TOKIO (ANP) - Prinses Mi- kaza, schoonzuster van de Japanse keizer, heeft gis termiddag in Tokio de tentoonstelling „Maurits- huis, Nederlandse schil derkunst uit de Gouden Eeuw" geopend. Zij was in gezelschap van haar echtgenoot, prins Mikaza, die erevoorzitter is van de vereniging Japan-Neder land. Minister L.C. Brinkman van WVC hield bij de door meer dan 800 genodigden bezochte opening een toespraak, waarin hij de ten- Marcel Janco, oprichter van Dada-beweging overleden TEL AVIV (UPI) - In Israël is zater dag de schilder Marcel Janco, een van de stichters van de Da da-beweging, op 89-jarige leeftijd overleden. De in Roemenië geboren Janco stichtte Dada in 1916 in Zurich samen met Tristan Tzara, Hugo Ball, Hans Arp en Richard Hul- senbeck en de Nederlander Otto van Rees om te protesteren tegen da heersende artistieke conven ties en af te rekenen met de be schaving die had geleid tot de Eerste wereldoorlog. De bewe ging werd snel groter en er wer den soortgelijke groepen ge vormd in Berlijn, Parijs en New York. Picasso was een van de aanhangers. Marcel Janco brak met Dada nadat hij zich in 1921 in Parijs vestigde. Later keerde hij terug naar zijn geboortestad Boekarest, waar hij in Roemeense experimentele ar- vistieke en literaire kringen ver keerde. In zijn schilderijen ging hij over op een figuratieve, ex pressionistisch getinte voorstel lingswijze. Wegens de nazi-sympathieën van de Roemeense autoriteiten ver trok hij in 1941 naar Palestina. Hij stichtte er op de berg Karmel de kunstenaarskolonie Ein Hod en gaf lessen in de buurt van Tel Aviv. Vorig jaar werd in Ein Hod een museum opgericht dat is ge wijd aan Janco en de Dada-be weging. toonstelling een van de belang rijkste gebeurtenissen van het Holland-Japan-jaar 1984 noem de. „We willen", aldus Brink man, „binnen een jaar een door snee geven van onze samenle ving, zowel op economisch als op cultureel gebied". De minister zei dat het voor het eerst in de geschiedenis dat Nederland zich zo wijd geschakeerd in het bui tenland vertoont. Behalve deze tentoonstelling komen er ver schillende muziekgezelschappen naar Japan, is er een filmfestival in het najaar en presenteert het Nederlandse bedrijfsleven zich op tal van manieren gedurende 1984. In het Museum van de Westerse Kunst in Tokio zijn 42 stukken uit de Mauritshuiscollectie ten toongesteld, waaronder het be roemde meisjeskopje van Van Meer (door Mauritshuisdirecteur Hans Hoetink in zijn toespraak de „Mona Lisa van het noorden" genoemd), een aantal zelfportret ten van Rembrandt, waaronder zijn laatste, en Ruysdael's be roemde 'Gezicht op Haarlem'. De expositie omvat werk dat dateert van het begin van de zogenaam de Tokugawa-periode, waarin de Nederlanders de enigen waren die een handelspost in Japan mochten onderhouden en die sa menviel met onze Gouden Eeuw Heruitgave werk J. C. van Schagen DEN HAAG - Een comité is opge richt om het werk van de Zeeuw se schrijver en beeldend kunste naar J. C. van Schagen opmeuw uit te geven. Het gaat om niet eerder gepubliceerd en moeilijk verkrijgbaar werk. De publicatie zal drie delen omvatten: een deel poëzie, een deel correspondentie en proza en een op de persoon Van Schagen gericht deel, waar in fotomateriaal en een bibliogra fie. Alle delen worden met kalli- grammen en ander beeldend werk verlucht. Het eerste deel moet in de lente van het volgend jaar verschijnen. Het comité bestaat uit G.A. de Kok, K. Laansma, M. de Bruin, Simon Carmiggelt, Anton Korte- weg, Andreas Oosthoek, Hans Warren, Hans Redeker en M.C. Verburg. Men is nog zoekende naar middelen om de uitgaven mogelijk te maken. 'De Geboorte van de Dichter' van Kathy Acker door het RO-Theater. Regie: Richard Foreman. Gezien op 21 april. Uitsluitend in de Rot terdamse Schouwburg nog te zien: van 26 t/m 29 april en van 1 t/m 6 ROTTERDAM - Het RO-Thea- ter heeft een experimentele pröduktie onder leiding van gastregisseur Richard Fore man op het repertoire geno men. Foreman (regisseur, schrijver, vormgever en theo reticus) wordt in vakkringen beschouwd als een belangrij ke, tot de Amerikaanse Avant- garde ('Ontological Hysterie Theatre') behorende theater maker. Bij 'De Geboorte van de Dichter' horen naast Fore man nog drie namen. Het tekstmateriaal is van Kathy Acker, die deze tekst op ver zoek van Foreman heeft ge schreven. De muziek en het de cor zijn onafhankelijk van el kaar en zonder overleg vooraf met regisseur Foreman tot stand gekomen. De muziek is van Peter Gordon, die al eens voor het RO-Theater heeft ge werkt, en decorontwerp en kostuums zijn van beeldend kunstenaar David Salle, die enige tijd geleden in Boymans van Beuningen heeft geëxpo seerd. Muziek, toneelbeeld en tekst laat Foreman in het regieconcept op elkaar inwerken: daarbij is afgezien van elke poging om deze elementen zinvol op el kaar af te stemmen. We zien hier zelfstandige aspekten, die gelijktijdig naast elkaar en deels met elkaar hun eigen "verhaal" via het eigen speci fieke medium "vertellen". Het is, zo blijkt uit verschillende interviews, de eerste keer, dat Foreman geen invloed op de cor en muziek heeft gehad. Ook voor hem had deze werk wijze dus iets nieuws; het bood hem de mogelijkheid om aan gewenning van zijn eigen ex perimentele werkwijze te ont snappen. Het lijkt bovendien goed te passen in zijn idee van deconstructie, dat je zou kun nen omschrijven als een po ging om zijn theatervorm aan bestaande categorieën te ont trekken. Fundamenteel probleem bij het zien van een dergelijke theater- produktie is het geven van een goed gemotiveerde beoorde ling. Noem je 'De Geboorte van de Dichter' een bizar spek takel met een soms grimmige. soms poëtische ondertoon, dan ga je vooral van eigen emoties uit. Probeer je daarentegen met rationelere argumenten dit experiment en het wel of niet slagen daarvan te beoorde len, dan verval je toch in een reeks criteria, waarvan de toe pasbaarheid in dit geval nu juist zo twijfelachtig is. 'De Geboorte van de Dichter' be staat uit drie delen. Het eerste toont de angst en paniek voor een dreigende ramp, hetgeen zich volgens het tekstboekje in een kerncentrale afspeelt. Het decor maakt deze locatie niet direct zichtbaar. De muziek is aanvankelijk oorverdovend en verhevigt aldus het gevoel van angst. Gedurende de voorstel ling wordt de muziek echter zachter en melodischer. In dit eerste deel, maar ook in de bei de andere delen, bewegen de spelers zich voornamelijk vol gens choreografische patro nen. De spots op het toneel schijnen voor een belangrijk deel op het publiek. Via de ge luidsinstallatie zijn duidelijke flarden tekst hoorbaar. In het tweede deel staan de hoer Cynthia en de (klassieke) dichter Propertius centraal. De taal is rauw en behandelt de seksuele relatie van Cynthia en Propertius, de seksualiteit in het algemeen en soms ook de relatie seksualiteit - kunst. Cynthia wordt "gespeeld" door Kate Manheim; een En gels gesproken rol van deze Amerikaanse actrice, die privé Foremans levenspartner is en vaste hoofdrolspeelster in zijn theaterprodukties. Foreman zelf schrijft haar een belangrij ke invloed toe op zijn benade ring van de acteurs. Van een zich in leven in de rol is hier natuurlijk al helemaal geen sprake; maar ook de hou ding van de acteur tot zijn 'per sonage' gaat veel verder dan de Brechtiaanse distantie, die tot nadenken bij spelers en pu bliek moet aanzetten. Nage streefd wordt een 'fragmenta tie' van de rol, waarbij alle han delingen op zich staan-en in eerste instantie op het 'hoe' en niet op het 'waarom' van de handelingen wordt gelet. Ook dat hangt nauw samen met Fo remans idee van deconstructie. De zichtbaar grote inzet van het RO-Theater om zich naar deze andere acteertechniek te richten, verdient groot respect. Op het toneel worden in het tweede deel met regelmaat grote objecten geplaatst; zo verschijnt er een handcon structie, waarin Cynthia even wordt opgesloten, en een aan tal verplaatsbare maiskolven. Het laatste deel is nog niet het minst grijpbaar, volgens de toelichting leidt dit deel "tot een staat van vrijheid, open heid, sensualiteit, waarin elke dwingende structuur lijkt te zijn opgeheven De taal (impliciet speelt taalonderzoek in het geheel een belangrijke rol) bestaat voor een belangrijk deel uit korte zinnetjes. Evert de Jager speelt in zwart kos tuum de rollencombinatie Ali/ Hinkley: Ali verwijzend naar de confrontatie Arabier - Jood en Hinkley naar de dader van de aanslag op Ronald Reagan. Het toneel toont een basketbal veld met overeenkomstig ge klede spelers; daarna hullen zij zich in historische kostuums en dansen de dames met opge rolde tuinslangen in het rond. Op de achtergrond worden na elkaar twee levensgrote figura tieve schilderijen met mensen groepen getoond. Ondanks alle informatie rond de ze bijzondere pröduktie komt het bizarre spektakel zelf op geen enkele wijze ook maar enigszins aan de toeschouwer tegemoet. 'De Geboorte van de Dichter' laat dan ook een wir war van beelden en een groot vraagteken achter. WIJNAND ZEILSTRA. The Sound: Adrian Borland: zang, Graham Bailey: bas, Colvin Mayers: toetsen, Michael Dudley: drums. Gehoord op zaterdag 21 april in het Leids Vrijetijds Cen trum (LVC) LEIDEN - Grote namen, volle zalen. Dat mechanisme werd zaterdagavond in het LVC weer eens bevestigd waar The Sound 'tegen redelijke voor waarden' was gecontracteerd. Voor de vaak interesante groe pen die in Muziekkrant Oor het predikaat 'veelbelovend' krij gen, is het LVC niet vol te krij gen, terwijl een inmiddels ge vestigde groep als The Sound moeiteloos de hele bak vult. Het was druk, warm en goed. Dat wel. The Sound is al bezig met het maken van 'nieuwe' mu ziek sinds de punkgolf het Britse continent overspoelde. In het begin verwierf de band zich in het voetspoor van Echo the Bunnymen een naam bij de muziekminnende 'incrowd'. Tegenwoordig staat de band op eigen benen. Dat dit geen zeebenen zijn bleek zaterdagavond. Het gebodene was een beetje wankel. De vier bandleden werkten zich welis waar in het zweet om hun enigszins verslechterde toe stand te maskeren, maar erg overtuigend kwam dat niet over. Ondanks deze kanttekeningen genoot het uitpuilende LVC van de voordracht van zanger Borland en de zijnen. Met het noemen van de naam van deze vocale grootheid is ook het be langrijkste over The Sound ge zegd. Borland bepaalt de 'sound'. De overige bandleden spelen hun partij wel aardig, maar uniek zijn ze zeker niet. De bas benadert zijn soortge noten in bands als de Au Pairs, mooi en zwaar maar niet ka rakteristiek voor de groep. De drums zijn navenant en de toetsenist is ondersteunend. Elektro-instrumentale muziek van de groep Het Nieuwe Leven. Com posities van Jan Boerman, Maar tje ten Hoorn, Gilius van Bergeyk en Dick Borstlap, uitgevoerd door tapes met elektronische muziek. Boerman, Borstlap, Ten Hoorn (viool) en Maud Sauer (hobo). Ge hoord in De Waag op 20 april. LEIDEN De Waag bleek een prima akoestische ruimte voor de elektronische en improvisa- tiemuziek. De groepsleden zijn ex-leerlingen van de bekende Haagse elektronische compo nist Dick Raaijmakers. Het eerste stuk Ontketening van Jan Boerman werd, tezamen met het ten gehore brengen van voorbespeelde banden met elektronische muziek, uit gevoerd door de componist en Dick Borstlap op een soort slagwerk, bestaande uit drie in grootte oplopende aluminium platen. De platen zijn met con tactmicrofoons verbonden en de klank wordt in vier hoeken van de zaal door luidsprekers weergegeven. De muziek op de band bestaat uit zich herhalen de en in sterkte toenemende elektronische tonen, al of niet gevolgd door een serie sterk ritmische signalen. Op het po dium wordt dit aangevuld door het bewerken van de alumi nium platen met allerlei stok ken: trommelstok, strijkstok, staalborstel etc. Hoewel de ver schillende en mogelijke varia ties gedurende het stuk wer den uitgevoerd bleef het ge heel, ondanks het iets heftiger slot, mü niet boeien. Na de pauze gaven violiste Maar- tje ten Hoorn en hoboïste Maud Sauer een akoestisch (af- maar springt er zeker niet uit. Nee, dan het emotionele stemge luid en de verschijning van Adrian Borland. Papperig van de drank (één van de redenen dat het een jaar lang erg stil is geworden rond 'The Sound') en gekleed in het zwart toonde hij zijn grote kwaliteiten als ontroerende zanger. Zijn melancholische en spannen de manier van zingen is vaak vergeleken met Jim Morisson, ik hou het op James Osterberg, die als Iggy Pop op de bühne verschijnt. Deze vergelijkin gen zijn niet ten onrechte waar het gaat om het wekken van ontroering bij de toeschouwer. gezien van een versterkte viool) duet met improvisatie elementen, op deze toch al wei nig in de jazz gebruikte instru menten. Leuk was de hierna volgende nieuwe elektroni sche compositie van Maartje ten Hoorn, die zelf achter de re- geltafel de muziekband met elektronische klanken liet ho ren. 'De Roep' van Gilius van Bergeyk werd vertolkt op alt hobo door Maud Sauer, die met een fluisterende blaaswij- ze een ijle en dunne klankkleur produceerde. Dit werd aange vuld met Dick Borstlap met elektronische klanken, terwijl Maartje een serie plastic beker tjes op ritmische wijze voor een microfoon kapotkneep. Het stuk miste echter de melo dische contrasten, die sommi ge muziek van Gilius zo boeiend maakt. Compositie'72, muziek voor ta pes van Jan Boerman, had wel enkele vervreemdende effec ten maar klonk als andere stukken Musique Concrète. Het eerste deel van het experi mentele stuk Pianoforte van Dick Borstlap was uitermate boeiend door de klankkleur en het aparte ritme. De door Borstlap aangeslagen tonen op de vleugel werden met micro foons op de snaren versterkt en gecombineerd met elektro nische klanken weergegeven. In het tweede deel nam de rit mische spanning helaas af. Dit was het slot van een avond in het kader van een beperkte muzieksoort, die buiten con servatoria weinig wordt ge hoord. WILLEM WINSEMIUS Want behalve een heerlijk agressieve en harde vertolking van 'Golden Soldiers', weet Borland hart en ziel te raken met het mooie 'Winter', waarin hij zichzelf akoestisch bege leidt. Deze twee nummers staan op de nieuwe mini-elpee Shock ol Daylight, waarvan alle num mers zaterdag werden ge speeld. Misschien heb ik me daarom wel zo geamuseerd. De schok van het daglicht is na melijk heel aantrekkelijk Vooral als je wordt gewekt door Adrian Borland. DIRK JAN ROELEVEN Canci Geraedts en Rudolf Lucieer in een scène uit 'Rosmersholm' Alphen)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 11