C Boskalis en de riskante jacht op het 'grote wild' Richting nog altijd zoek Rente brengt geld van arm naar rijk Geldmarkten ZATERDAG 21 APRIL 1984 Extra Wat is het voor bedrijf dat zich zo ver gist dat een winst van 25 miljoen gulden twee dagen later een verlies van 47 miljoen blijkt te zijn? Boska lis, vooraanstaand concern met die typisch Nederlandse specialiteit - 'natte waterbouw' en pijpleidingen, heeft deze week de aandacht op zich doen vestigen. Rumoer op de Am sterdamse beurs, waar de handel in aandelen van het Sliedrechtse con cern twee dagen kwam stil te lig gen. Paniekverkoop zat in de lucht, ook al omdat bleek dat Boskalis 430 miljoen gulden aan eigen geld heeft gestoken in het Argentijnse miljar denproject omdat de banken het niet aandurfden. Bijkans het eigen garantievermogen. En dat in een Latijnse economie die op instorten lijkt te staan. Plotseling was er die sterfhuizengeur. Het doet denken aan RSV, dat zoals deze week bleek in belangrijke ma te ten gronde ging aan het met eigen geld bouwen van tankers waar nim mer een klant voor werd gevonden. Het doet ook denken aan Het Leids- Amsterdamse bouwbedrijf Vander- vliet-Wernink dat, alweer volgens een zeer recent rapport, de mist in ging door voor eigen rekening hui zen te bouwen in een tijd, dat de wo ningmarkt op instorten stond. Het betekende de doodsteek voor de Amsterdamse tak, Vandervliet, van deze aannemer. Volgt Boskalis de weg van de Ogem en Nederhorst, van RSV, van Van dervliet? Heeft de gigant de lessen van de jaren zeventig en begin tach tig dan nog niet geleerd? Kraaije- veld van Hemert, de captaln-of-in- dustry die Boskalis leidt, heeft de schijn tegen. Hij erkent zelf, dat het 'onverkoopbaar' is om aandeelhou ders die een half jaar geleden nog 25 miljoen gulden winst in het voor uitzicht werd gesteld werd nu te confronteren met 47 miljoen gulden verlies. Natuurlijk, de recessie heeft dieper doorgewerkt dan iedereen aan vankelijk dacht. De betalings problemen van opdrachtgevers in Nigeria en Argentinië hebben meer schade en vertraging opge leverd dan kon worden voorzien. Boskalis kan het ook niet helpen dat Reagan drie jaar geleden aan de macht kwam en sindsdien de rente heeft doen stijgen naar voor de schuldenlanden onbe taalbare hoogten. Het is wellicht niet de schuld van Kraaijeveld van Hemert, dat een Algerijns aardgasproject fors in de rode cijfers ging lopen door levering van slechte pijpen. Maar dat mag niet leiden tot een zo groot verschil tussen voorspel ling (25 miljoen winst in, let wel, september 1983) en uitkomst (47 miljoen verlies). En het mag zelfs verdacht hëten, dat de aandeel houders daarvan pas op de hoog te werden gesteld, nadat de spe culaties op de beurs al lang en breed waren losgebarsten. Groot wild Toch rechtvaardigt dit alles niet de conclusie dat Boskalis een slechtgeleid bedrijf is, dat op het hellende vlak is beland waarvan al zoveel op groot wild schieten de ondernemingen zijn afgegle den. Daarvoor is het in elk geval nog te vroeg. Kraaijeveld van He mert heeft een aantal openharti ge verklaringen gegeven, die de bedrijfsleiding niet vrijpleiten en die niet alle vragen beantwoor den, maar die hem het voordeel van de twijfel geven waar hij om vraagt: volgens Kraaijeveld gaat het om een eenmalig verlies, al durft hij geen harde winstprog nose meer te geven. Eigenlijk is daar de eerste les al mee geleerd, want het betekent dat Boskalis de aandeelhouder geen lonkende winstperspectie ven meer zal voorschotelen, die voorbijgaan aan de noodzakelij ke onzekerheden die de bedrijfs tak eigen is. Al eerder kreeg Bos kalis een schrobbering van de Effectenbeurs, omdat de winst ver achterbleef bij de voorspel ling. Het bedrijf leeft nu eenmaal van grote opdrachten in vaak verre landen en dat brengt grote ongewisheden en uitvoeringsri sico's met zich mee. "Niet verantwoord", erkent Kraaij eveld het op de miljoen nauw keurig voorspellen van winst nu en hij verklaart: "Ik kan u ver klappen dat op dit moment bij voorbeeld drie inschrijvingen lo pen, elk van een omvang van een paar honderd miljoen gulden. Wie kan inschatten welke van deze ons zullen worden gegund en wat daarvan het resultaat zal worden?" Een les, die overigens niet mag lei den tot onduidelijkheden. Aan deelhouders, maar ook banken, pers en werknemers zullen met recht eisen zo concreet mogelijk te worden geïnformeerd - het geen trouwens als mager excuus wordt aangevoerd voor het pre senteren van 'harde' winstprog noses, Kraaijeveld beseft dat ook en is in overleg met de Vereni ging voor de Effectenhandel tot de slotsom gekomen, dat het wenselijk is met grotere regel maat te rapporteren over de gang van zaken. En dat is de winst van alle rumoer, waarmee het aanne mingsconcern is geconfronteerd. Falkland-oorlog Nu de verliezen. Wat ging er meer mis in Argentinië dan alleen de recessie en de oplopende schuld van het land? En waarom nam Boskalis risico's ter grootte van het bijna garantie vermogen, toen de banken afhaakten? Kraaije veld van Hemert heeft er zijn ver- klaringen voor. Allereerst is daar de Falkland-oorlog, een door nie mand voorziene omstandigheid die het Zuidamerikaanse land wel op de uiterste rand van een bankroet duwde. Argentinië kon prompt niet meer aan zijn betalingsverplichtingen voldoen en dat was reden voor de banken én de Nederlandse Credietverzekeringsmaatschap- pij (NCM, eigendom van de geza menlijke banken en de Neder landse staat) om verdere krediet verlening stop te zetten. Pech dus, waardoor Boskalis een 'lelij ke scheur in de broek' opliep, om het met Kraaijeveld van Hemert te zeggen. Blijft de vraag waarom Boskalis 430 miljoen uit de eigen porte- monee trok om het Argentijnse gasproject (kosten toch al twee miljard) te voltooien. "Een moei lijke, maar weloverwogen beslis sing", meent Kraaijeveld. "Wij blijven ervan overtuigd dat door deze handelswijze het project ge red is en zo een succes kan wor den". In zekere zin heeft Boskalis ook weinig keus, want zij heeft zich via dochter Cogasco die het ga sproject ook bouwde voor een periode van nu nog twaalf jaren gebonden aan het onderhoud en de bedrijfsleiding. Van doorslag gevende betekenis voor de be slissing is echter het belang van het project voor de Argentijnse economie geweest. Volgens Kraaijeveld stelt 'Centro Oesto' Argentinië in staat de import van energie (olie) drastisch terug te dringen en dat is van levensbe lang voor het land, dat momen teel met het Internationaal Mo netair Fonds werkt aan een schulden-saneringsplan. Vast staat, dat het IMF Argentinië al leen krediet zal verschaffen als de import drastisch wordt terug gedrongen. Aflossing Kortom, Argentinië heeft alle baat bij het gasproject en doet vol gens Kraaijeveld dan ook 'al het mogelijke' de financiële ver plichtingen na te komen. Met de rentebetaling lukt dat, "maar he laas vinden de aflossingen nog niet plaats". Van aflossing zal pas sprake kunnen zijn nadat er overeenstemming is tussen Ar gentinië en het IMF. En zo is de kring rond Alleen door het ga sproject door te zetten en zo Ar gentinië te helpen bij de oplos sing van het schuldenprobleem, is er kans dat Boskalis en de ban ken hun geld (terug)krijgen. Een aannemelijk verhaal? Wel licht. In ieder geval heeft Boska lis de NCM Gees: de overheid) uiteindelijk enigszins weten te overtuigen. Eind vorig jaar kwam er uiteindelijk alsnog een dekking van de NCM voor ruim de helft (250 miljoen gulden) van de 430 miljoen, een helft die in middels op 9 april door een ban- kenconsortium is opgehoest. De resterende 180 miljoen zijn nog door Wim Fortuyn steeds voor rekening en risico van Boskalis zelf, maar het con cern is niettemin blij met deze uitkomst en meent dat het pro bleem Argentinië hiermee "gro tendeels is opgelost". Temeer omdat de 180 miljoen voorrang krijgt boven de 250 miljoen als het aankomt op betaling van Ar gentijnse zijde. Toch is met dit alles nog steeds het plotselinge verlies van 47 mil joen niet verklaard. De proble men met Argentinië zijn immers niet van vandaag of gisteren en het vinden van een 'oplossing' lijkt dat verlies dan ook alleen maar mysterieuzer te maken. En mysterieus is het. Geruchten Op 4 april ging de concernleiding er nog vrolijk van uit dat de voor spelde winst van 25 miljoen zou worden gehaald. Dat zou letter lijk van de ene op de andere dag veranderen: op 6 april kwamen Kraaijeveld en zijn medebe stuurders op 6 april tot de con clusie dat er sprake was van 47 miljoen gulden verlies. Nog vreemder is, dat de geruchten over verlies al ver voor die vierde april de kop opstaken. Volgens Kraaijeveld kunnen die geruch ten dan ook niet uit zijn bedrijf afkomstig zijn. Vast staat wel dat de geruchtvorming sterk in de hand is gewerkt doordat Boska lis, overigens ook op verzoek van de staat en de NCM, het in de cember bereikte akkoord met de NCM stil heeft gehouden. "Als we direct hadden bekend ge maakt dat de NCM die 250 mil joen verzekerd had, hadden wij in de onderhandelingen met de banken een stuk zwakker ge staan en dat had zeker geld ge kost", aldus Kraaijeveld. Het le verde wel de geruchten op. Maar nog niet de verliezen. Dat die er toch bleken te zijn, is volgens Kraaijeveld van Hemert te danken aan het feit dat de vooruitzichten voor dit jaar nog eens stevig zijn onderzocht, op een moment (4 april) dat in feite al was besloten een winst van 25 miljoen gulden te melden. Twee dagen later kwamen de rappor ten van de werkmaatschappijen binnen met daarop tegenvallers die volgens de normen die Bos kalis aanhoudt nog op rekening van 1983 geschreven moesten worden. Het ging om drie tegen vallers, die hun oorsprong vin den in 1983 maar die zich pas dit jaar zullen manifesteren. vertragingen in Algerije als ge volg van de vorig jaar 'door der den' geleverde pijpen van slech te kwaliteit. afschrijving van orders die de Ni- geriaanse werkmaatschappij (be lang Boskalis: 40 procent) had aangemeld, maar die niet meer bleken te voldoen aan de strenge eisen die Boskalis stelt sinds er dit land met betalingsmoeilijk heden kampt. het lager waarderen van een aan vullende order uit Denemarken, waar Boskalis zijn bedenkingen over heeft. Reorganisatie Daarbij komen dan nog twee te genvallers, waarmee al wel gere kend werd en die voortvloeien uit de reorganisatie die zich in 1983 heeft voltrokken. Dat is enerzijds een wat tegenvallende opbrengst (39 miljoen) van on derdelen die het concern af heeft gestoten om de kas aan te zuive ren en het werkterrein overzich telijk te houden. Daarbij gaat het onder meer om de (winstgeven de) Britse dochter Land Mari ne Engeneering, die staat voor zware, door Boskalis niet op te brengen investeringen in de off shore industrie. Want die les heeft Boskalis in ieder geval wel geleerd: bedrijven die maar gro ter en groter groeien Ogem, RSV - gaan aan de eigen ambi ties en chaos ten onder. Anderzijds waren er kosten, ver bonden aan de reorganisatie, die met een totaal van 46 miljoen gulden aanzienlijk hoger uitvie len dan eerder begroot. Kenne lijk een kwestie van onervaren heid met onaangename inkrim pingen, zoals de verkapte kritiek van Kraaijeveld op het Neder landse arbeidsbestel duidelijk maakt. "Terugblikkend op dat proces", aldus Kraaijeveld, "kan worden gesteld dat de lange duur van sommige procedures die in Nederland bij een ingrij pende reorganisatie moeten wor den gevolgd de kosten van een dergelijke reorganisatie onnodig hoog doen oplopen. Deze hoge kostenpost op zich kan een be dreiging vormen voor de werk gelegenheid bij de afgeslankte bedrijfsonderdelen". Hoe dan ook: volgens Kraaijeveld is het voornaamste leed nu gele den. Boskalis kan, op een wat be scheidener niveau en met 2000 mensen minder, weer voort waarbij de aandacht zal worden beperkt tot een viertal hoofdge bieden: baggeren en landaan winning, aanleg van pijpleidin gen, landbouw-industriéle activi teiten en uiteraard de natte wa terbouw. "De uitgangspositie is aanzienlijk versterkt", zo kon Kraaijeveld van Hemert deze week dan toch nog vrij opgewekt meedelen. De omzet (vorig jaar nog 2,1 miljard) zal dit jaar een miljard lager lager uitvallen door het afstoten van onderdelen en het strenger selecteren van op drachten, maar de winst zal weer terugkeren. Prestatie Werk (begin dit jaar een voorraad van 1,2 miljard) is er in ieder ge val nog genoeg. Boskalis heeft weer een nieuw, leerzaam hoofd stuk aan de industriële geschie denis van Nederland toege voegd. Gestruikeld, maar tot nu toe niet gevallen. Het is voor een dergelijk risicozoekend bedrijf een hele prestatie gebleken, zul len we maar zeggen met in ge dachten de giganten die het niet redden. Iemand die één miljoen gulden heeft, ontvangt wanneer hij dat geld zonder enig risico belegt bij de huidige rentestand jaar lijks ongeveer 80.000 gulden aan rente. Een dergelijk inko men mag de miljonair geen re den tot klagen zijn. Want de in flatie is tegenwoordig te ver waarlozen. Zijn miljoen wordt niet zoals vroeger minder waard. Bovendien hoeft de miljonair niets te doen om die 80.000 gulden te verdienen. Het openen van een bankreke ning is voldoende en de bio scoopreclame leert ons dat dat niet moeilijk is. De bank moet dat miljoen dan weer uitlenen aan iemand die dat geld een jaar lang zó weet te gebruiken dat het op het eind van het jaar weer terugbe taald kan worden plus dat hij er zoveel winst mee weet te maken dat hij de bank nog eens 100.000 gulden rente kan betalen. Van het verschil van 20.000 gulden betaalt de bank haar eigen mensen. Dagelijks gebeurt dit vele malen. De vier grootste banken, ABN, Amro, Rabo en NMB, hebben vorig jaar 10 miljard binnen ge kregen aan het verschil tussen betaalde en ontvangen rente. Dat is 500.000 maal in een jaar die 20.000,- verschil. Van dat bedrag kunnen de banken le ven. Na aftrek van alle kosten en stroppen hebben ze met zijn vieren vorig jaar bruto 2 mil jard verdiend. Daarover betaal den ze nog eens 700 miljoen be lasting en hielden ze dus 1,3 miljard over. Alle mensen en instellingen die hun geld bij één van die vier banken hebben ondergebracht kregen vorig jaar dus globaal geschat bij elkaar 500.000 maal die 80.000 gulden aan rente. Dat is 40 miljard en dat is erg veel geld. Ter vergelijking: de discussie over de bezuinigin gen van de overheid gaat over nog geen 10 miljard per jaar. Maar lang niet alle rente loopt via de banken. De overheid zelf betaalt nog eens op de staats schuld. Dat is zo'n 15 miljard. Dan zijn er nog verzekerings maatschappijen, hypotheek banken etc. Er gaat jaarlijks in Nederland een bijzonder groot bedrag aan rente om. Waar komt al dat geld vandaan en waar gaat het naartoe? Al dat geld moet ergens verdiend worden. Ergens moeten men sen erin slagen op elk miljoen dat geïnvesteerd is jaarlijks zo veel te verdienen dat behalve alle andere kosten ook nog eens 100.000 gulden rente kan worden betaald. Het is moei lijk voor te stellen, maar tot nog toe gebeurt dit ook steeds. Deels omdat veel rentebetalin gen elkaar overlappen. Een pensioenfonds ontvangt rente van de staat en betaalt daar mee een gepensioneerde die een deel van dit geld op de bank zet. De bank leent het uit aan een ambtenaar die zijn hy potheek betaalt uit het salaris dat de overheid hem weer be taalt en dat weer wordt opge bracht uit de belasting die on der meer de banken afdragen. Zo is er sprake van een soort kringloop. Maar die kringloop is niet per fect. Er is steeds dat verschil tussen ontvangen en betaalde rente. Uiteindelijk komt er steeds meer geld terecht bij de grote kapitaalverschaffers. Via het rentemechanisme is er sprake van een herverdeling van inkomens. Het geld komt uiteindelijk terecht bij de be zitters van kapitaal. De man die één miljoen op de bank zet krijgt 80.000 gulden zonder iets te doen. In de hele economie zijn het vooral de pensioen fondsen waar steeds meer geld bij terecht komt, maar ook rij ke bedrijven en partikulieren pikken hun graantje mee. Hoe hoger de rente is, des te sneller gaat die inkomensverdeling. De laatste jaren bevindt de ren te zich historisch gezien op on gekende hoogte ten opzichte van de inflatie. Vroeger was het nog zo dat door middel van inflatie een stuk van het ver mogen van de rijken verloren ging, maar dat is nu nauwelijks meer het geval. Er komt nu slechts rente bij. In de internationale economie gebeurt hetzelfde, maar daar hapert het mechanisme door overbelasting. Landen als Bra zilië, Argentinië, Nigeria en nog vijftig anderen hebben in middels zulke hoge rentekos ten te dragen dat ze hun ver plichtingen niet meer na kun nen komen. Al deze landen hebben geld geleend tegen een variabele rente. Om de zes maanden worden de tarieven aangepast aan de rentestand op de internationale geld markt. Daardoor hebben die landen nogal wat tegenvallers te verduren gehad. Toen de ontwikkelingslanden in de ze ventiger jaren begonnen te le nen van de banken, lag de ren te rond de drie procent en dat was lager dan de toenmalige inflatie. Het was dus een slim me manier om met geleend geld de eigen ontwikkeling te financieren. door Paul Frentrop Op het moment ligt die rente rond de 12 procent en in de tus sentijd zijn nog hogere tarie ven tot bijna 20 procent voor gekomen. In de tussentijd is ook de inflatie gedaald. Behal ve door onvermijdelijke zaken als corruptie en wanbeheer ligt hier een van de belangrijkste oorzaken van de internationale schuldencrisis. Het is de bedoeling dat die mil jarden dollars aan rente alsnog terug gaan vloeien naar westerse banken. Het mag wat langer gaan duren maar geld moet wel komen. De ont wikkelingslanden moeten meer exporteren en minder importeren om van het ver schil de dollars te verdienen waarmee ze de rente moeten betalen aan de rijke landen. Of ze hun grondstoffen en arbeid dus maar af willen dragen i ruil voor dollars die ze meteen terug moeten geven. Ook hier een verdeling van inkomen c het maar eens netjes uit te drukken. Een verdeling vj arm naar rijk. Rente werkt r eenmaal op die manier. Het lijkt een soort natuurwet. Via het rentemechanisme stroomt geld van de kleine naar de gro te hoop. Maar het is geen i tuurgebeuren. De hoge rente stand van de afgelopen jaren is een bewust gevolg van het mo netaire beleid in de rijke lan den met de VS aan kop, be doeld om de inflatie te beteu gelen. De afgelopen maand is de rente in de VS weer iets ge stegen. In Nederland en de rest van Europa is de rente al maanden stabiel op dat histo risch hoge niveau. Zolang de rente niet daalt tot in de buurt van het inflatiepeil gaat de her verdeling van inkomens onge stoord door. AMSTERDAM (GPD) - Wederom had het beloop op vele belangrij ke effectenbeurzen weinig te be tekenen. Voor Amsterdam was het bovendien een korte week door de gesloten vrijdag, en tra ditioneel komt dé handel in zo'n periode niet op gang. Er blijft te rughoudendheid heersen en dat was dit maal nog extra het geval door de onzekerheid van de gro te Newyorkse effectenbeurs. Daar werden twee positieve dagen, met een stijging van 14 punten, weer omgebogen door een reac tie van acht punten. Voor het buitenland dus opnieuw geen ondergrond om op te bouwen. Vooral de obligatiemarkt moest dit maal in Wall Street terrein prijsgeven, waaruit blijkt dat er nog altijd niet veel vertrouwen bestaat over het toekomstig ren tebeloop, en dit ondanks her haalde verzekeringen van de re gering dat er spoedig een daling in zicht zou zijn. Enigszins opgelucht was men in brede kring wel, dat de economi sche groei in de Verenigde Sta ten in maart enigszins was ge temperd, maar het weer was in die maand bar slecht en hield menigeen thuis. Hierdoor boek ten bijvoorbeeld de warenhuizen veel kleinere omzetten dan ver wacht. Maar hier wordt tijdens de paasmaand april een extra in haalvraag verwacht. Ook de hui zenbouw leed sterk, zodat het aantal nieuw te bouwen wonin gen maar liefst een daling van 27 procent liet zien; de grootste da ling sinds 1959, die hier en daar alweer de vrees deed ontstaan dat de Verenigde Staten een nieuwe recessie tegemoet gaan. Kortom, de meningen in financieel Amerika blijven nog altijd ver deeld tussen vrees voor overver hitting en toenemende inflatie, en een nieuwe kans op recessie. Ook op onze beurs, zowel op de obligatie- als op de aandelen markt, was van enige richting geen sprake. Naast het vooruit zicht van een lang paasweekein de was er ook hier een toenemen de onzekerheid over de toe komst. Vooral de binnenlandse politiek geeft reden tot terughou dendheid, nu premier Lubbers openlijk heeft erkend rekening te houden met de val van zijn ka binet als de oplossing van het ra- kettenvraagstuk negatief voor de regering zou uitpakken. Nu bo vendien in Haagse kringen ver luidt dat reeds over drie weken het regeringsbesluit in deze zaak aan de Kamer zal worden voor gelegd, neemt de neiging tot af wachten toe. En dat is jammer, nu de beurs en kele zeer belangrijke weken te gemoet gaat, waarin vele jaarver gaderingen gehouden moeten worden en de winstcijfers over het eerste kwartaal bekend zul len worden gemaakt. Een rege ringscrisis zou zeer nadelige ge volgen voor de beurs kunnen hebben, zo wordt gevreesd. Om dat niet zeker is hoe het buiten land, waar de afgelopen ander half jaar veel Nederlands beleg gingsmateriaal naartoe is ver huisd, zal reageren. Een breuk in het regeringsbeleid kan ook ver tragend werken op het econo misch herstel dat zich de laatste t(jd juist veelbelovend laat aan zien. Na vier dagen handel sloot de Am sterdamse effectenbeurs, met een matige handel, het algemene koersgemiddelde bijna twee punten lager af dan vorige week vrijdag. Ook de index voor de in ternationals was twee punten la ger omdat er, vooral donderdag, sprake was van een nogal flauwe stemming. Hierdoor kwamen ook de meeste aandelen die aan vankelijk wegens goede berich ten nog positief reageerden, uit eindelijk onder druk en beneden het slot van de vorige week te staan. Dat was met alle interna tionals het geval, evenals met de meeste actieve aandelen. Heine- ken viel op met een daling van bijna 10 gulden en ook Stad Rot terdam moest 10 gulden terug. Alleen Amev, Schuitema en Schuppen S^jet hielden terrein winst over.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 9