Massaal protest
tegen raketten
Geen zicht op verdrag
tegen chemische wapens
Brits bestuur over
Hong Kong houdt op
-c
Doodvonnis voor
veertien Koerden
Kruisraket defect
Rusland: China-reis
Reagan is propganda
Hess krijgt
geen gratie
HERRING
Nu verkrijgbaar
Nieuwe regels
voor surfers
Leven naast
een topsurfer
Robby Naish-
story deel 2
hun eigen krant!
ZATERDAG 21 APRIL 1984
HONG KONG (Reuter/UPI/AFP) -
Groot-Brittannié verwacht niet
dat Hong Kong onder Brits be
stuur blijft na het aflopen van de
pachtovereenkomst met China
in 1997. Dat heeft de Britse mi
nister van buitenlandse zaken,
Sir Geoffrey Howe, gisteren ver
klaard na besprekingen in Pe
king. Het is voor het eerst dat
Londen laat doorschemeren dat
de soevereiniteit en de bestuur
lijke macht over de kroonkolonie
zullen worden overgegeven aan
China.
„Ik denk dat het gepast is te zeg
gen dat het niet realistisch zou
zijn te denken aan een overeen
komst, die voorziet in Brits be
stuur over Hong Kong na 1997",
zo zei Sir Geoffrey. De Britse re
gering wil echter dat het huidige
(kapitalistische) systeem in de
kroonkolonie blijft gehandhaafd
en dat het gebied een „hoge mate
van autonomie" krijgt. Dat is van
essentieel belang voor Hong
Kong om welvarend en stabiel te
blijven, aldus de Britse minister.
Buitenland
„Onze benadering in de besprekin
gen was samen met de regering
van China te onderzoeken hoe
het mogelijk zou zijn tot regelin
gen te komen die een hoge mate
van autonomie verzekeren onder
Chinese soevereiniteit". De
grootste zorg van Londen is het
„bewaren van de leefwijze in
Hong Kong, een leefwijze die de
basis vormt van het succes van
het gebied".
Sir Geoffrey kwam donderdag
vanuit Peking in Hong Kong
aan, waar hij besprekingen voer
de over de toekomst van Hong
Kong. In 1997 loopt de pacht
overeenkomst af op grond waar
van Groot-Brittannië gedurende
99 jaar Hong Kong in bezit kreeg.
Niet alles moet worden terugge
ven aan China, maar het gedeelte
dat niet onder het aflopende con
tract valt is op zichzelf niet le
vensvatbaar en zal vermoedelijk
ook aan China worden overge
daan.
Sir Geoffrey verklaarde dat een ak
koord tussen China en Groot-
Brittannië zal worden vastgelegd
in een „officieel geregistreerde
internationale overeenkomst".
Een dergelijke overeenkomst is
volgens hem de beste garantie
dat Hong Kong zijn huidige sys
teem en vrijheden kan handha
ven nadat het deel is geworden
van de Volksrepubliek China. De
Britse bewindsman wees erop
dat Peking van plan is het huidi
ge systeem in de kroonkolonie
minstens vijftig jaar na 1997
„fundamenteel" aan te houden.
„De Chinese regering heeft dui
delijk gemaakt dat zij wil dat het
sociale en economische systeem
en de leefstijl van Hong Kong,
die zo verschillen van die in Chi
na, onveranderd blijven".
Het bestuur over Hong Kong. dat
momenteel over het algemeen
verloopt volgens de lijn van de
traditionele Britse koloniale re
gels, zal de komende dertien jaar
tot de overdracht worden ont
wikkeld in de richting van meer
„vertegenwoordigende lijnen",
aldus Sir Geoffrey. Hij wees er
nog eens op dat een overeen
komst aanvaardbaar moet zijn
voor zowel het Britse parlement
als de bevolking van Hong Kong.
Maar de bewindsman gaf toe dat
nog niet is besloten hoe de me
ning van de bewoners van Hong
Kong kan worden gepeild.
Sir Geoffrey Howe wilde niet in
gaan op de inhoud van de jong
ste besprekingen in Peking. Hij
zei wel dat er nog enkele belang
rijke kwesties moeten worden
opgelost.
Plannen voor onbemande
'Marsauto' in de maak
MÜNCHEN (ANP) - Een hon
derdtal Europese- en Ameri
kaanse deskundigen komen
volgende week in Heidelberg
bijeen om een plan te bespre
ken voor een gezamenlijk on
derzoek op de planeet Mars.
Het ligt in de bedoeling een
onbemand en vanaf de aarde
bestuurd voertuig over het
hemellichaam te laten rijden,
aldus het Max-Planck-Insti-
tuut in München.
De gemeenschappelijke werk
groep van de Europese We
tenschapstichting en de
Amerikaanse Akademie van
Wetenschappen, die het on
derzoek van de planeten
bevordert, wil ook een vlucht
naar Saturnus maken. De
planeetdeskundigen willen
tevens een onderzoekinstru
ment neerzetten op de meest
interessante maan van deze
planeet, Titan. Deze maan
heeft net als de aarde een at
mosfeer.
Een derde plan, dat volgende
week nader bekeken zal wor
den, betreft een missie naar
verscheidene kleinere plane
ten tegelijk. Dankzij nieuwe
elektrische aandrijftechnie-
ken is een dergelijke onder
neming mogelijk geworden.
Prof.H. Fechtig, directeur van
het Max-Planck-Instituut
voor kernfysica in Heidel
berg en leider van de geza
menlijke werkgroep, ziet goe
de mogelijkheden in de plan
nen, die naar verwachting in
de jaren negentig verwezen
lijkt kunnen worden.
GARLSTEDT/COMISO (UPI-AFP) - Tijdens protesten tegen de stationering van nieuwe
kernwapens in de Bondsrepubliek Duitsland zijn gisteren bij een Amerikaanse basis
ten noorden van Bremen 160 actievoerders gearresteerd. Zes personen raakten volgens
de politie licht gewond.
Het was de tweede opeenvolgende
dag dat bij de basis werd gede
monstreerd. Ongeveer 2500 per
sonen probeerden de ingangen
van de kazerne te blokkeren
maar zij werden verspreid door
waterkanonnen en traangas.
Politie schiet
ANC-leden dood
MBABANE (Rtr) - De politie in
Swaziland heeft donderdag bij
een langdurig vuurgevecht in
een voorstad van de centraal ge
legen stad Manzini twee ver
meende leden van de Zuidafri-
kaanse verzetsbeweging ANC
(African National Congres) dood
geschoten. Dit heeft de politie
gisteren meegedeeld.
Al eerder deze maand deden zich
in Swaziland incidenten voor
tussen politie en vermeende
ANC-leden. Swaziland, dat on
langs onthulde dat het twee jaar
geleden een niet-aanvalsverdrag
heeft gesloten met Zuid-Afrika,
heeft leden van het ANC aange
houden.
Bij de basis Mutlangen was tegelij
kertijd een kleine demonstratie.
Zo'n 50 demonstranten probeer
den een militair konvooi tegen te
houden, maar de politie hield ze
tegen. Niemand werd gearres
teerd.
De Westduitste vredesbeweging
houdt gedurende vijf dagen rond
de Pasen ruim honderd betogin
gen. De organisatoren verwach
ten deelname van vele honderd
duizenden demonstranten.
In het Italiaanse plaatsje Comisco
hebben gisteren honderden ka
tholieke jongeren gedemon
streerd tegen de plaatsing van
Amerikaanse kruisraketten op
Sicilië. Net als vorig jaar had het
protest de vorm van een kruis
wegstatie. Op de basis van Comi-
so zijn inmiddels 12 kruisraket
ten operationeel. In totaal wor
den op Sicilië 112 kruisvluchtwa-
pens geplaatst.
Warschau-pact
In Boedapest hebben gisteren de
landen van het Pact van War
schau de NAVO opgeroepen
„maatregelen te nemen met het
doel een einde te maken aan de
stationering van raketten in
West-Europa en de reeds ge
plaatste raketten te verwijde
ren". Aldus het communiqué dat
na afloop van een vergadering
van de ministers van buitenland
se zaken van het Warschau-pact
is gepubliceerd.
De verwijdering van reeds geplaat
ste NAVO-raketten is het middel
om tot ontwapening in Europa te
komen, zo heet het in het com
muniqué. Op basis van de ontwa
peningsvoorstellen van het War
schau-pact, aldus de tekst, „zijn
de lidstaten van het Warschau
pact op elk willekeurig moment
bereid inleidende onderhande
lingen met de NAVO te begin
nen". De Oosteuropese staten
zullen bij terugtrekking van de
raketten voor de middellange af
stand uit West-Europa op hun
beurt afzien van de voorgeno
men „tegenmaatregelen".
De ministers van buitenlandse za
ken van deze Oosteuropese mili
taire verdragsorganisatie lieten
zich verder positief uit over de
vorming van kernwapenvrije zo
nes in Europa. Dergelijke maat
regelen zullen het vertrouwen
tussen Oost en West versterken,
zo verklaarden de Oosteuropese
ministers.
MOSKOU (UPI-AP-RTR) - De Sowjetunie heeft gisteren verklaard dat
het komende bezoek van de Amerikaanse president, Reagan aan China
militaire en publicitaire doeleinden heeft. „Reagan is van plan zijn be
zoek aan China in dienst te stellen van de Amerikaanse militaire belan
gen", aldus het officiële Sovjetpersbureau TASS.
TASS meldde verder dat de Amerikaanse president Chinese steun wil
voor Pakistans anti-Indiase politiek als onderdeel van „plannen gericht
op ondermijning van India's rol in zuidelijk Azië". Ook moet China,
samen met Zuid-Korea en Japan, worden betrokken bij een anti-Sow-
jetcoalitie, aldus TASS.
Aziatische diplomaten verklaarden in reactie op de Russische verklaring
dat de Sovjetunie zich kwetsbaar voelt omdat haar eigen pogingen de
relatie met China te verbeteren, weinig succes hebben.
MOSKOU (RTR) - Het Russi
sche persbureau TASS heeft
gisteren gratie voor Rudolf
Hess, Hitiers voormalige
plaatsvervanger en laatste in
woner van de geallieerdenge
vangenis van Spandau in
West-Berlijn, uitgesloten en
bondskanselier Helmut Kohl
gehekeld omdat hij voor in
vrijheidstelling heeft gepleit.
„Nazimisdadigers komen niet
voor gratie in aanmerking en
het Hitleriaanse verleden kan
niet worden gerehabiliteerd",
verklaarde TASS in een com
mentaar waarin stond dat het
vrijlaten van Hess het neo-na-
zisme in West-Duitsland het
symbool zou verschaffen om
zich rond te verenigen.
Hess, die volgende week 90 jaar
wordt, wordt bewaakt door
de vier overwinnaars in de
tweede wereldoorlog: Ver
enigde Staten, Sovjetunie,
Groot-Brittannië en Frank
rijk. Alleen Moskou is tegen
gratiëring.
TASS verklaarde dat het de
Westduitse nazi's waren die
om de vrijlating van Hess
schreeuwden en het beschul
digde Kohl ervan het rechtse
extremisme aan te wakkeren
door een wederopleving van
„revanchistische trends" in
de Duitse politiek toe te
staan.
ANKARA (AFP/RTR) - Het militai
re tribunaal in Adana, zuidoost-
Turkije, heeft gisteren veertien
—nationalistische Koerden ter
dood veroordeeld. Dit hebben
plaatselijke militaire autoriteiten
meegedeeld.
Er stonden 186 Koerden terecht in
de naburige stad Adiyaman. Het
waren vermeende leden van de
verboden Koerdische arbeiders
partij (PKK). Ze werden beschul
digd van pogingen een Koerdi
sche staat te vestigen in zuid-
oost-Turkije en van 15 moorden,
talloze botsingen met veilig
heidstroepen en andere overtre
dingen begaan voor en na de mi
litaire staatsgreep van 1980. Van
de beklaagden werden er vier
veroordeeld tot levenslange ge
vangenisstraf en 45 kregen vrij
heidsstraffen tot 20 jaar. Vrijge
sproken werden 113 Koerden en
de zaak tegen 10 mensen werd
aangehouden.
Het was het zesde massa-proces in
Turkije dat deze week eindigde.
Daarbij werden in totaal 49 men
sen, onder wie 33 Koerdische na
tionalisten, veroordeeld tot de
strop en 529 tot gevangenisstraf
fen. Twee dagen geleden veroor
deelde een militaire rechtbank in
Diyarbakir 19 Koerden ter dood
en 170 tot gevangenisstraffen.
Ook zij zouden leden zijn van de
PKK.
Donderdag veroordeelden recht
banken in de noordelijke stad
Unye en de westelijke havenstad
Golcuk 8 extreem-linkse en
-rechtse Turken ter dood en 93
tot lange gevangenisstraffen. Ze
waren beschuldigd van onder
meer 29 moorden, 10 pogingen
tot moord en veel andere gewa
pende overtredingen.
Honderden doden
in Vietnam gemeld
PEKING (AFP/UPI) China heeft
de afgelopen week Vietnamese
stellingen met artillerievuur be
stookt. Daarbij zijn „enkele hon
derden" Vietnamese militairen
gedood en gewond. Dit meldde
vrijdag het persbureau Nieuw
China.
De beschietingen, uitgevoerd van
uit de provincies Guangxi en
Yunnan, waren volgens het pers-
bureau een „antwoord" op „ge
wapende provocaties" van Viet
namese kant. Nieuw China be
schuldigt Vietnam er van de af
gelopen dagen Chinese grens
plaatsen te hebben bestookt.
China besloot daarop terug te
schieten, zo werd gezegd.
Regerende
partij Iran
verliest
meerderheid
TEHERAN (DPA) - De regerende
Islamitisch-Republikeinse Partij
IRP, met 95 procent van de zetels
verreweg de grootste partij in het
Iraanse parlement, heeft volgens
de onvolledige uitslagen van de
afgelopen zondag gehouden ver
kiezingen haar monopoliepositie
in de M^jlis (parlement) verloren.
De uitslagen die de Iraanse radio
en de kranten hebben gepubli
ceerd wijzen erop dat het parle
ment op 28 mei niet voor zyn
constituerende vergadering bij
een zal kunnen komen omdat te
weinig parlementsleden al in de
eerste ronde zijn gekozen.
De IRP verliest zetels aan kandida
ten uit de rijen van de bezetters
van de Amerikaanse ambassade,
maar ook aan aanhangers van de
gematigde ayatollah Mahdavi
Kani, zodat zij in het vervolg
fracties ter linker en ter rechter
zijde moet dulden.
WASHINGTON
(AFP) - De Ameri
kaanse luchtmacht
heeft een defect ont
dekt bij ongeveer
duizend kruisraket
ten. Het defect kan
een „niet te voorzie
ne afwijking" in het
functioneren van de
kruisraketten ver
oorzaken, zo heeft
een woordvoerder
van het Pentagon
gisteren meege
deeld.
Volgens de woord
voerder gaat het om
een elektronisch cir
cuit van het naviga
tiesysteem van de
kernraket. Het ver
vangen van het de
fecte onderdeel gaat
in totaal 1,1 miljoen
dollar (ongeveer 3,3
miljoen gulden) kos
ten. Ondanks deze
fout voldoen de
Amerikaanse raket
ten aan de hoge ei
sen van het Penta
gon, aldus de
woordvoerder. De
kruisraketten, die
worden gefabri
ceerd door Boeing,
kosten ongeveer 1.7
miljoen dollar per
stuk.
Burgemeester Ed Koch van New
York laat zich deze in Katwijk ge
kaakte haring goed smaken. Dit ter
gelegenheid van het feit dat de
KLM gisteren in New York een
nieuw Golden Tulip-hotel heeft ge
opend. (foto AP)
ADVERTENTIE
bij de tijdschriftennandelaar
hebber,
De Amerikaanse vice-president
George Bush heeft deze week op
de ontwapeningsconferentie van
de Verenigde Naties in Genève
de al eerder aangekondigde
Amerikaanse voorstellen inge
diend voor een internationaal
verdrag dat een einde moet ma
ken aan de produktie, het bezit,
en het gebruik van chemische
wapens. Het aanbod is bedoeld
als bewijs van de 'hartstochtelij
ke wil' van de Amerikanen om
met de Russen tot serieuze wa-
penbeheersingsafspraken te ko
men. Of het daarvoor ook kan
doorgaan, is meteen al in twijfel
getrokken, niet alleen door de
Sowjet-Unie, die het voorstel
vrijwel ongezien van tafel heeft
geveegd, maar ook door Wester
se diplomaten in Genève die zich
openlijk afvroegen of dit Ameri
kaanse aanbod voor Westerse
landen wèl aanvaardbaar zou
zijn.
door
Ton van Brussel
Het geschil tussen Moskou en
Washington spitst zich al vijftien
jaar toe op het probleem van de
controle op de naleving van zo'n
overeenkomst. De Russen ble
ken vorig jaar eindelijk bereid
een vorm van inspectie te aan
vaarden, maar de VS eisen nu
dat alle door staat en/of leger ge
controleerde fabrieken, waarvan
het vermoeden bestaat dat er
chemische wapens worden ge
produceerd, binnen 24 uur ge
controleerd kunnen worden.
Moskou heeft die eis niet ten on
rechte uitgelegd als een kans
voor het Westen om in het hele
land inspecties te houden, omdat
immers alle Russische bedrijven
door de staat worden beheerst.
Het zou een vrijbrief zijn voor in
dustriële spionnage, zo vrezen de
Russen. Bovendien vinden Rus
sische diplomaten het een wei
nig sluitende regeling, omdat het
heel aannemelijk is dat in het
Westen ook strijdgassen worden
geproduceerd in niet-overheids-
bedrijven, die in de nieuwe voor
stellen buiten de spoed-inspectie
zouden vallen.
Bijna zestig jaar geleden werd in
Genève de eerste stap gezet voor
een wereldwijd verdrag tegen
chemische oorlogsvoering. Aan
leiding was de inzet van chemi
sche wapens tijdens de Eerste
Wereldoorlog. In de periode '14-
'18 maakte 125.000 ton mosterd
gas, chloor en fosfor zeker hon
derdduizend slachtoffers. Meer
dan een miljoen mensen liep ver
wondingen op. Het verdrag van
1925 gold als een eerste aanzet.
Slechts het gebruik van chemi
sche wapens werd verboden; de
produktie en het bezit vielen bui
ten de afspraken en dat is nog
niet veranderd.
Alle geruchten en speculaties ten
spijt, ontbreken uit de periode
van de Tweede Wereldoorlog be
wijzen voor de inzet van strijd
gassen. President Roosevelt
wees het "eerste gebruik" af en
ook Hitier sprak de Westduitse
vooraad nimmer aan Lange tijd
is gedacht dat in het zicht van het
nucleaire tijdperk, chemische
oorlogvoering zijn actualiteit had
verloren.
Bush: aanbod
Het tegendeel is gebleken. Dat
de Verenigde Staten in 1975 toch
tot ondertekening van het Ge-
neefse protocol overgingen, was
een rechtstreeks gevolg van de
druk van de publieke opinie na
de Vietnamoorlog. waarin door
de Amerika gebruik was ge
maakt van onder meer ontblade-
ringsmiddelen, die sporen heb
ben nagelaten die tot op de dag
van vandaag zichtbaar zijn geble-
Bekend is ook dat in de jaren '65-
'66 de Egyptische president Na
sser gifgas gebruikte in zijn strijd
in Jemen en dat de Sowjet-Unie
uiteenlopende chemische wa
pens heeft ingezet in de Afghaan
se oorlog. Meest recent is het in
middels overtuigend bewezen
gebruik door Irak van mosterd
en zenuwgas in de oorlog met
Iran.
Chemische wapens worden wel
'de wapens van de armen en de
hopelozen" genoemd. Ze zijn be
trekkelijk eenvoudig, snel en
goedkoop te produceren en dat
maakt ze populair bij de armen,
die niet over nucleaire wapens
beschikken. Ze lenen zich
"goed" voor regionale conflict
beheersing en dat verklaart de
belangstelling van de groot
machten. Een "voordeel" is ook
dat produktie, bezit en gebruik
moeilijk zijn vast te stellen.
De Amerikanen hebben op dit
terrein een grote achterstand op
de Russen, maar het Amerikaan
se Congres heeft Reagans plan
nen gedwarsboomd om daaraan
wat te doen. De Verenigde Sta
ten zouden over 40.000 ton strijd
gassen beschikken, de Sowjet
Unie over 70.000 ton
In Pine Bluff, in de staat Arkan-
fabriek ge
bouwd voor de produktie van
chemische granaten en gaskop-
pen die op kruisraketten kunnen
worden gemonteerd. Daarnaast
is het zg. VX-wapen ontwikkeld,
als eerste stap op weg naar de
produktie van een totaal nieuwe
generatie chemische wapens.
Reagan was van plan in vijf jaar
tijd vijftien miljard dollar uit te
trekken voor zijn aanpassings
programma, maar het Ameri
kaanse parlement wees hem te
rug.
Het oude adagium "alle oorlogen
zijn vreselijk, maar sommige zijn
erger dan andere" geldt in de VS
niet langer louter de nucleaire
dreiging. Amerikaanse kranten
brengen dagelijks foto's en getui
genverklaringen van de slachtof
fers aan het front met Iran. Dat
heeft de herinnering aan de pe
riode Vietnam weer opgehaald.
De televisie vertoont films van
de training van leger-eenheden,
die uitgerust met speciale kle
ding, in geval van contact met
gifgassen volledig zijn be
schermd. Zij wel, maar de bevol
king niet. schrijven commentato
ren, die zich tot spreekbuis heb
ben gemaakt van bezorgde bur
gers
De dreiging van chemische wa
pens is opnieuw actueel, terwijl
op het terrein van de beheersing
ervan in vergelijking met kern
wapens een grote achterstand is
opgelopen. Het zg. Non-Prolife-
ratie Verdrag (1968) heeft bij alle
manco's de verspreiding van
kernwapens over de wereld rede
lijk kunnen tegenhouden. Maar
in het geval van strijdgassen ligt
de zaak heel anders Ze zijn, zo
als gezegd, goedkoop en eenvou
dig overal ter wereld te produce
ren en hebben een sterk onder
schatte vernietigingskracht.
Juist nu vrijwel alle gesprekken
tussen de Verenigde Staten en
de Sowjet-Unie over wapenbe
heersing stil liggen, zou een
doorbraak op dit terrein van een
enorme betekenis zijn. De groot
ste dreiging is op dit moment de
Derde Wereld waar - met kennis
uit zowel Oost als West - een
enorm potentieel is opgebouwd
aan chemisch oorlogstuig. Blijft
een overeenkomst tussen Mos
kou en Washington uit - en daar
lykt het op - dan is een wereld
wijd verdrag, die de handel en
wandel van de chemische indus
trie aan banden legt en waarbij
de landen van de Derde Wereld
zijn betrokken, bijvoorbaat kans
loos.
