c
Plannen Surinaams verzet
niet zonder meer afwijzen
'Westen moet Russen soepel bejegenen'
Uitspraak over ongewenste
intimiteiten is hoopgevend
Britse politicoloog David Holloway over Sowjet-Unie en bewapening:
ZATERDAG 21 APRIL 1984
Meningen
Met de kortstondige bezetting van
de Nederlandse ambassade te
Paramaribo begin deze week is
een nieuw incident toegevoegd
aan een lange reeks, waarbij de
relatie tussen Nederland en Suri
name op het spel staat. Gezien de
hevige' polarisatie tussen voor-
en tegenstanders van het regime-
Bouterse mag niet worden uitge
sloten dat er in de nabije toe
komst nog meer van zulke inci
denten zullen plaats hebben.
door
Ruud de Wit
Bouterse: zwalken.
Het laatste halfjaar leverde een
trieste rij van gewelddadige en
politieke incidenten op. Het be
gon met het molesteren van Bou-
terse-sympathisanten na afloop
van een programma van Radio
Stad Amsterdam. Daarna volgde
de bezetting van de Surinaamse
ambassade in Den Haag, waar
voor meer dan een ton schade
werd toegebracht Vervolgens
werd een aanslag beraamd tegen
de broer van een van de Suri
naamse verzetsleiders, Somo-
hardjo, en er werd brand gesticht
in een huis van een andere tegen
stander van Bouterse, Jankie.
Openlijke bedreigingen zijn aan de
orde van de dag en zelfs een
vreedzame herdenking van de
slachtoffers van 8 december 1982
vorige week voor het Surinaam
se consulaat te Amsterdam leid
de tot gewelddadigheden. En
dan was er nog het tumult rond
de arrestatie van 16 Nederlan
ders van Surinaamse afkomst in
Frans Guyana twee weken gele
den, wat zowel Nederland als
Frankrijk internationaal in verle
genheid heeft gebracht.
Voorverwarmd
Afgelopen zondag kondigde mr.
André Haakmat in het NOS-ra-
dioprogramma Zorg en Hoop de
oprichting van het Amsterdams
Volksverzet aan, een proclamatie
die de voormalige super-minister
van Bouterse reeds voorver
warmd had door een groot inter
view in de Haagse Post. Door
zich als woordvoerder op te wer
pen van een Surinaamse organi
satie, die zich nadrukkelijk on
derscheidt van de Raad voor de
Bevrijding van Suriname van
Henk Chin a Sen, is in ieder ge
val duidelijkheid gekomen in de
opstelling van Haakmat ten aan
zien van de ontwikkelingen in
Suriname. Hierover bestond de
laatste maanden nogal wat on
duidelijkheid, vooral toen be
kend werd dat Haakmat infor
mele gesprekken had gevoerd
met leden van de Surinaamse
ambasade in Nederland en met
vertegenwoordigers van het regi-
me-Bouterse.
Uitgaande van de verklaringen van
Haakmat kan men stellen dat het
Amsterdams Volksverzet op een
middenkoers is gaan zitten met
als uiterste polen de Liga van Su
rinaamse patriotten, die Bouter
se fanatiek steunt aan de ene
kant, en de Raad voor de Bevrij
ding van Suriname aan de ande-
Op het eerste gezicht getuigt de
analyse die ten grondslag ligt aan
de oprichting van het Amster
dams Volksverzet van een groot
gevoel van realiteit. Haakmat
vindt dat er een politieke oplos
sing moet worden gezocht voor
de impasse waarin Suriname
zich bevindt. In zijn ogen is het
Surinaamse verzet in Nederland
door persoonlijke vetes en tegen
stellingen er niet in geslaagd een
vuist te maken tegen Bouterse.
Daardoor is de mogelijkheid om
Bouterse desnoods met geweld
weg te krijgen voorgoed voorbij.
letterlijk: „Ik ben overtuigd van
de haalbaarheid van deze eisen,
anders zouden wij het Amster
dams Volksverzet niet gelan
ceerd hebben".
Aan de dialoog die Haakmat voor
staat moeten volgens hem poli
tieke partijen in Suriname, de
militairen, de vakbeweging, het
bedrijfsleven maar ook het ver
zet in Nederland deelnemen.
Vooralsnog lijkt er echter weinig
uitzicht op deelname van de
Raad voor de Bevrijding van Su
riname aan deze dialoog.
Verschillen
i een eerste reactie verklaarde het
raadslid Sewrawsing het initia
tief van het Amsterdamse Volks-
Patstelling
Maar ook in Suriname is er sprake
van een patstelling. Het is de mi
litairen niet gelukt de massa van
het volk warm te krijgen voor de
revolutie en economisch dreigt
er een debacle. Haakmat beweert
nu uit Suriname signalen te heb
ben ontvangen dat men daar be
reid is de dialoog aan te gaan op
basis van een aantal door hem
geformuleerde eisen. Deze eisen
zijn: een nieuwe grondwet, waar
in de nationale aspiraties van het
Surinaamse volk moeten zijn
vastgelegd en waarin de mensen
rechten en onafhankelijke recht
spraak zijn gewaarborgd, verder
een alomvattend onderzoek naar
de gebeurtenissen van 8 decem
ber 1982 en ten slotte een aan de
tijd gebonden democratiserings
plan, dat uit moet monden in een
nationale vertegenwoordiging
waarin het Surinaamse volk op
de meest volkomen wijze is ver
tegenwoordigd. Deze volksverte
genwoordiging moet tot stand
komen na vrije geheime verkie
zingen en worden georganiseerd
door een regering van nationale
eenheid.
Uit de verklaringen van Haakmat
blijkt dat hij over deze eisen
overleg heeft gevoerd met alle
betrokken partijen, dus ook met
de militairen. Hij zegt hierover
Haakmat: onderscheid, (foto gpdi
verzet als een doodgeboren kind
je te beschouwen. De Bevrij-
dingsraad wenst onverkort vast
te houden aan haar eigen eisen,
hoewel die niet eens zoveel ver
schillen van die van Haakmat.
Het belangrijkste verschil betreft
het punt van het onderzoek naar
de gebeurtenissen in december
1982, die uiteindelijk het leven
kostten van 15 Surinamers. Voor
de Bevrijdingsraad staat de
schuld van Bouterse hierbij vast.
Met moordenaars praten we niet,
is het antwoord van de Raad.
Ook Haakmat weet dat Bouterse
verantwoordelijk is voor de dood
van de vijftien Surinamers en
daarom heeft hij het over
alomvattend onderzoek. Hij wil
in dat onderzoek met name ook
de rol van Chin a Sen en Horb
betrekken die, zo willen hard
nekkige bronnen, bezig waren
met een coup tegen Bouterse. Ze
zouden hierbij steun hebben ont
vangen van de Amerikaanse am
bassade, lees CIA. Het opzetje
van Haakmat spreekt voor zich.
Door de decembermoorden in
een breder kader te plaatsen
wordt de mogelijkheid gecreërd
Bouterse als gesprekspartner ac
ceptabel te maken.
Zwalkende koers
De cruciale vraag de komende we
ken wordt: Hoe reëel is het plan
van Haakmat? Gezien de zwal
kende koers van Bouterse de af
gelopen vier jaar lijkt er voorals
nog weinig reden om zonder
meer aan te nemen dat het hem
nu wel serieus is de weg te ope
nen naar democratischer verhou
dingen in Suriname. Daar komt
nog bij dat ook de persoon van
Haakmat niet bij iedereen even
veel vertrouwen oproept. Her-
haaldehjk is hij zowel in Surina
me als in Nederland beschuldigd
van machtshonger, intriges en
opportunisme.
Toch lijkt het onverstandig het ini
tiatief van Haakmat en het Am
sterdams Volksverzet zonder
meer af te wijzen. Tegen veler
verwachting in heeft Bouterse
1984 gehaald en zijn positie lijkt
tamelijk onaantastbaar, alle be
weringen van de Bevrijdings
raad ten spijt. De dupe van vier
jaar staatsgreep is tot nu toe on
der meer het Surinaamse volk
zelf. En het wordt hoog tijd dat
dit een perspectief krijgt dat uit
meer bestaat dan holle frasen.
Want als er niet snel iets gebeurt in
Suriname, gaat de oude Suri
naamse schrijver Albert Helman
nog gelijk krijgen toen hij in een
interview vorig jaar beweerde
dat het gauw afgelopen zou zijn
met Suriname. „Er heerst een ge
slagenheid onder de bevolking
die typisch is voor burgeroorlo
gen. Ze weten van hun buurman
niet meer of hij een vriend of een
vijand is. In Suriname is momen
teel echt de natuur in de natuur
bezig met een grote zuivering.
Eerst was er een Creoolse op
stand tegen Bouterse, toen een
Hindoestaanse en nu hebben we
een Javaanse gehad. Suriname is
bezig zichzelf te liquideren".
Op donderdag 12 april veroordeel
de de Arnhemse kantonrechter
twee directeuren van een onder
neming tot betaling van 12.000
gulden schadevergoeding aan
een ex-werkneemster.
door
Kitty Roozemond
Zo'n veroordeling is niet ongebrui
kelijk als een werkne(e)m(st)er
schade is berokkend door de
werkgever. De Arnhemse zaak is
echter zo opmerkelijk en kreeg
aandacht in de media door de
soort schade die aan de werk
neemster was toegebracht.
De veroordeelde directeuren had
den de vrouw die bij hen werkte,
voortdurend lastig gevallen. Met
opmerkingen, aanrakingen, ver-
velende blikken enzovoorts.
De Arnhemse kantonrechter was -
voor zover bekend - de eerste
rechter in Nederland die een
schadeclaim toekende in ver
band met ongewenste intimitei
ten. De rechter wees de claim toe
als schadevergoeding en als
smartegeld.
Deze rechterlijke uitspraak is een
belangrijk feit. Tot dusverre had
den vrouwen die met woorden
en/of daden werden lastig geval
len op hun werkplek, weinig mo
gelijkheden tot verweer.
In de eerste plaats rustte er een ta
boe op het onderwerp. In de
tweede plaats was het velen niet
duidelijk wat zij ertegen zouden
kunnen ondernemen. Als zij dat
al durfden. Immers, ongewenste
intimiteiten hebben meestal
plaats in een sfeer van intimida-
Chin a Sen andere eisen, (foto gpd>
Meningen op deze
pagina zijn voor
rekening van de
auteurs
Intimiteit op het werk: sfeer van afhankelijkheid.
Het Westen moet zich flexibeler gaan opstellen tegenover de Sowjet-Unie
in een poging de Russen terug te krijgen naar de onderhandelingen
over vermindering van het aantal kernwapens. Dat kan bijvoorbeeld
door in NAVO-verband af te zien van de plaatsing van kruisraketten in
Nederland.
Dat zegt David Holloway, docent politieke wetenschappen aan de Univer
siteit van Edinburg en tijdelijk verbonden aan de Stanford-Universi
teit in Californië. Holloway is schrijver van het boek 'De Sowjet-Unie en
de bewapeningswedloop', dat vorige week is verschenen. Hij wasin
Nederland om onder meer gesprekken te voeren met het IKV.
„De Sowjetleiders zijn in verwar
ring. Zij worden geconfronteerd
met een reeks onderling samen
hangende problemen: de detênte
met de Verenigde Staten is dood,
de plaatsing van nieuwe kernwa
pens in West-Europa hebben ze
niet kunnen voorkomen, een
kostbare nieuwe ronde in de wa
penwedloop lijkt aanstaande en
de economie is ongezond. Een
weg uit deze problemen hebben
ze nog niet gevonden", zegt een
bedachtzaam formulerende Da
vid Holloway.
door
Egbert Hartman
De huidige internationale proble
men van de Sowjet-leiders ko
men voort uit de Russische op
vattingen over ontspanning in de
jaren '70, meent hij: „De Russen
dachten dat goede relaties met
het Westen slechts mogelijk wa
ren met een sterk Sowjet-leger
achter de hand. Alleen dan zou
het Westen zich aanpassen aan
de 'realistische' politiek van de
Sowjet-Unie en zich onthouden
van buitenlandse avonturen. Zij
hebben niet voorzien dat de op
bouw van het Sowjet-leger zou
leiden tot achterdocht en tot ver
gelijkbare stappen aan Westerse
zijde. De groeiende Russische
militaire macht heeft de ontspan
ning ondermijnd. De Sowjet-lei
ders hebben hun politiek daarna
niet aangepast. Ze weigeren con
cessies te doen, uit angst kwets
baar te lijken".
Hoe groot is de rol van het leger
bij het bepalen van deze politiek?
„Holloway: „De drijvende kracht
achter de Sowjet-politiek zijn de
politieke leiders, niet de gene
raals. Dat zal ook zo blijven, ten
zij tijdens een crisis de Partij des
integreert, zoals in Polen is ge
beurd. De macht van de hoogste
Russische militair, maarschalk
Oestinow, is tijdens de recente
omwentelingen in het Kremlin
beslist toegenomen. Maar dit
duidt niet op een groeiende in
vloed van het leger. Oestinow is
in eerste instantie een partij
man, door Brezjnjew indertijd
aangesteld om een oogje op de
miltairen te houden. Er is een
uitgebreid militair establish
ment, dat ongetwijfeld aandringt
op grotere militaire inspannin
gen. Maar het Politburo beschikt
over de middelen. Over het enor
me belang van militaire macht is
iedereen het echter eens, dat
vormt een vast onderdeel van het
politieke denken".
De leiders worden daarbij niet hin
derlijk gevolgd door een kriti
sche publieke opinie. Holloway:
„Zelfs in de dissidenten-litera
tuur vind je nauwelijks klachten
over het Sowjet-militairisme. De
Russische burger respecteert het
leger, wat samenhangt met de
Chroesjtsjow: atoomwapens als
drukmiddel. (foto anp>
lijdzaamheid die men toont ten
opzichte van het sterke regime.
Ook de door de leiders bewust le
vend gehouden herinneringen
aan de gruwelen van de Tweede
Wereldoorlog met de heldhaftige
rol van het Rode Leger spelen
een rol. Verder is er enorm veel
propaganda die wijst op een per
manente bedreiging van buiten
af, waartegen men zich moeten
wapenen. Ten slotte heeft de
Sowjet-burger door de strikte ge
heimhouding van alle militaire
gegevens geen weet van de hoog
te van de militaire uitgaven, die
in het Westen juist protesten op
roepen".
Haat
De Westerse bezoeker aan de Sow
jet-Unie wordt vaak onaange
naam getroffen door de zichtbare
militarisering van de maatschap
pij. Jonge kinderen houden met
geweer de wacht bij oorlogsmo
numenten. Op school wordt hun
haat jegens de 'vijand' bijge
bracht. Men moet hieraan vol
gens Holloway geen verkeerde
conclusie verbinden: „De mili
tair-patriottische opvoeding,
eind jaren '60 ingevoerd, heeft
vooral tot doel steun op te roe
pen voor het regime. De leiders
creëren bewust een sfeer van be
dreiging en achterdocht jegens
andere landen om de harde wijze
waarop zij regeren te legitime
ren. Het is vooral een onderdeel
van de binnenlandse, en niet van
de buitenlandse politiek. Geweld
wordt beslist niet verheerlijkt,
zoals dat in Latijns-Amerika
soms gebeurt. De militaire lei
ders geven er regelmatig blijk
van te beseffen dat een oorlog te
genwoordig kan leiden tot het
eind van de mensheid".
Sinds de jaren '20 stelt de Sowjet-
Unie dat haar militaire macht
gebaseerd moet zijn op economi
sche macht. De Russische econo
mie stagneert, de huidige leiders
lijken niet tot hervormen bereid.
Zal de Sowjet-Unie binnenkort
genoegen nemen met een beperk
ter machtspositie in de wereld?
Holloway: „De Sowjet-Unie zal al
les doen om haar positie te con
solideren. De leiders beseffen
echter dat exclusieve bevoor
rechting van de militaire sector
de economie als geheel ver
zwakt, waardoor op den duur
ook het leger zou worden aange
tast. Uit beperkte gegevens valt
voorzichtig te concluderen dat
na 1976 de uitgaven voor de pro-
duktie van wapens niet meer zijn
gestegen. Niet voor niets gaf
Brezjnjew in 1977 de militairen
te verstaan dat hij de Sowjet-po-
sitie vooral wilde versterken
door diplomatieke initiatieven
richting West-Europa en China".
Druk
De Sowjet-Unie gebruikte onder
Chroesjtsjow tijdens de Suez-cri
sis en de crisis rond Berlijn haar
nuclaire wapens als drukmiddel,
terwijl van een nucleair over
wicht toentertijd geen sprake
was. Zelfs indien de Russen nu
wel een dergelijk overwicht zou
den krijgen in Europa, acht Hol
loway een herhaling van een der
gelijke buitenlandse politiek on
waarschijnlijk:
„De Sowjets zullen niet meer ex
pliciet met kernwapens dreigen.
Ze zijn tevreden met het algeme
ne politieke effect dat van hun
nucleaire arsenaal op het Westen
uitgaat. Door zo'n arsenaal op te
bouwen heeft de Sowjet-Unie
het Westen de mogelijkheid ont
nomen 'rakettendiplomatie' te
bedrijven of kernwapens straffe
loos te gebruiken. Tijdens een
crisis vormt dit gegeven een ster
ke basis voor de Sowjet-poli-
tiek".
Volgens nogal wat mensen in Eu
ropa heeft vooral het huidige
Amerikaanse 'cowboy-gedrag'
geleid tot de Russische onbuig
zaamheid bij de wapenbespre
kingen. De Amerikanen op hun
beurt zien de 'zachtheid' van de
Europeanen als oorzaak. Vol
gens Holloway hebben beide
partijen voor de helft gelijk: „Al
leen door een juiste combinatie
van hardheid en flexibiliteit kan
men met de Russen tot goede
overeenkomsten komen".
„Het handhaven van een harde
houding brengt hun niet terug
naar Genève. De geschiedenis
van de wapenwedloop leert, dat
wanneer de Sowjet-Unie geen
voor haar aanvaardbare afspra
ken tot stand kan brengen, dat zij
gewoon zonder afspraken verder
leeft. Is men daarentegen te toe-
tie en van afhankelijkheid (van
de vrouwelijke werkneemster
ten opzichte van mannelijke col
lega's en chefs).
In de FNV wordt hard gewerkt aan
wat leden en bestuurders van de
vakbond kunnen doen om onge
wenste intimiteiten te voorko
men. En, als het kwaad al is ge
schied, om slachtoffers op te
vangen en te begeleiden. De
FNV begroet de uitspraak van de
kantonrechter als een belangrij
ke bijdrage aan de bestrijding
van ongewenste intimiteiten op
het werk.
Tot nu toe namen vrouwen ten e
gevend, dan denken de Russen
dat ze geen enkele concessie hoe
ven te doen".
"Dit is het geschikte moment voor
beperkte flexibiliteit van de kant
van het Westen. Waarom ratifi
ceert Amerika het testverdrag
niet, dat bepaalt dat ondergrond
se kernproeven niet verder mo
gen gaan dan de kant van oefe
ningen met bommen voor maxi
maal 150 kiloton? Het verdrag
wordt nu toch al grotendeels na
geleefd".
Kruisraketten
Holloway: „Een andere manier om
duidelijk te maken dat we geïn
teresseerd zijn in betere relaties
zou afzien van de plaatsing van
nieuwe kernwapens in Neder
land kunnen zijn. We hebben on
ze kracht laten zien. Groot-Brit-
tannië, Italië en West-Duitsland
plaatsen. Nu is het moment om
flexibel te zijn. Maar de beslis
sing om niet te plaatsen zou een
NAVO-beslissing moeten zijn en
niet een beslissing van Neder
land alleen, anders ontbreekt het
politieke effect".
Holloway constateert gelaten dat
zo'n eensgezind NAVO-besluit
erg onwaarschijnlijk is. „Toch
moet men niet zo maar doorgaan
met plaatsen, alleen maar om het
de Russen moeilijk te maken.
Dat kan uiteindelijk zeer nadelig
zijn voor ons. De Sowjet-leiders
verkeren in verwarring. Hun on
zekerheid, gecombineerd met
hun instinctieve weigering toe te
geven aan wat voor druk dan
ook, creëert een labiele situatie,
die by een nucleaire crisis bij
zonder gevaarlijk kan zijn".
David Holloway: „De Sowjetunie en de
bewapeningswedloop". Uitgeverij
Jan Mets, Amsterdam, f3940.
de raad vaak zelf ontslag als ze
het op hun werk niet meer kon
den uithouden, of ze gingen -
even wanhopig - langdurig de
ziektewet in. Met de uitspraak
van de rechter is erkend dat on
gewenste intimiteiten de ar-
beidspositie van vrouwen aan
tast (schadevergoeding) en hun
geestelijke schade berokkent
(smartegeld).
Hopelijk zal de uitspraak andere
vrouwen in hun arbeidspositie
sterken. Zullen zij het niet meer
accepteren dat zij in de eerste
plaats op hun sekse en niet op
hun functie worden bekeken.
Dat zij een ziekmakende aantas
ting van hun waardigheid als
mens en collega niet hoeven te
aanvaarden.
Bovendien is te verwachten dat die
mannelijke collega's en chefs die
zich aan ongewenste intimiteiten
schuldig maken, zich de uit
spraak aantrekken. Zij lopen im
mers het risico publiekelijk ver
oordeeld te worden en een forse
geldstraf aan hun broek te krij
gen.
Een ander belangrijk aspect aan
deze zaak is, dat erkend wordt
dat de vrouw niet vrijwillig
werkloos is en dus een werkloos
heidsuitkering ontvangt. Ook
dat was in het verleden maar al te
vaak niet het geval.
Kortom: met de uitspraak van de
kantonrechter in Arnhem is
recht gedaan aan de geschaadde
werkneemster. Bovendien mag
je verwachten dat er een zoge
naamde preventieve werking
van uitgaat (namelijk dat wie nog
een beetje - zij het laat - nadenkt,
het wel uit zijn hoofd zal laten
om vrouwelijke collega's lastig te
vallen).
De uitspraak is een belangrijk pre
cedent. Het is aan de overheid,
de werkgevers en de vakbonden
om voortvarend verder te
werken aan een beleid dat onge
wenste intimiteiten op het werk
bestrijdt. Bij de FNV bestaan
daarover al heel wat ideeën. Ook
de Sociaal-Economische Raad
heeft in een advies van 13 april jl.
daarover zijn opvattingen en
voorstellen bekend gemaakt. Al-
lerzijds wordt erkend dat het om
een belangrijk probleem gaat,
waarvoor oplossingen bestaan.
(De auteur is hoofd van het FNV-secre-
t&riaat voor vrouwelijke werkne
mers)
ADVERTENTIE
U least reeds een Golf '84
voor 496,- p. mnd.
en Audi 100 voor 959,- p. mnd.
Kamsteeg Auto Lease B.V.
Hoorn 174 - Alphen a/d Rijn
01720-21521
Kamsteeg heetl vestigingen .n
Oegstgeest. Voorscholen i
Katwijt». Lisse.HiHegom. Alphen a
