'Nooit meer wer]
een miljoen Duit
k voor
sers'
ABN en Boskalis wekken zorg
ZATERDAG 14 APRIL 1984 A "N. PAGINA 9
Staken voor de 35-urige werkweek met behoud van loon. De Westduitse grafici zijn al zover, zoals gisteren ook in Nederland merkbaar was door
het niet verschijnen van de Financial Times en de Frankfurter Allgemeine. De grote vraag is wat de metaalindustrie gaat doen. (foto api
Waarschuwingsstakingen in
de metaal en de grafische
industrie hebben de
Westduitse werkgevers niet
kunnen vermurwen tot het
bieden van een opening naar
een kortere werkweek. Het
overleg tussen de
vakbonden IG Metall en
Druck und Papier is er
volledig vastgelopen. De
keiharde strijd om
arbeidstijdverkorting in de
bondsrepubliek gaat zijn
climax tegemoet.
De vakbeweging staat alleen
met haar eis van een
35-urige werkweek. De
steun van de oppositie, de
SPD, kan daar weinig aan
veranderen. De regering van
christen-democraten (CDU)
en liberalen (FDP) denkt de
huidige werkloosheid van
2,4 miljoen mensen te
kunnen oplossen volgens
het oude recept van
economische groei en
vrijwillig vervroegd
pensioen voor 58-jarigen.
Bonn kiest onverbloemd de
zijde van de bedrijven en
reageert meewarig op
vakbondsgeluiden die
verwijzen naar de
werkloosheid in de jaren
dertig als voedingsbodem
voor het nazirijk van Hitier.
"Dom en kortzichtig", zo
heeft bondskanselier Kohl
de vakbondseis een
werkweek van 35 uur met
behoud van loon - zelfs
naar de prullenbak
verwezen. En
staatssecretaris Manfred
Baden van sociale zaken
licht toe: "Een kortere
werkweek kan niet worden
betaald door de werkgevers,
want die moeten investeren.
En maar weinig mensen zijn
bereid of in staat een deel
van hun loon in te leveren".
'Wir sind Weltspitze', roepen
de werkgevers. En de
bondsregering zingt hen na
in de hoop op een nieuw
Wirtschaftswunder. Maar
daar geloven zelfs de
werkgevers niet in. Wat te
doen met een blijvend
aantal van een miljoen
werklozen? "Mee leren
leven", luidt het antwoord
van het Bundesverband der
Deutschen Industrie (BDI).
door
Wim Fortuyn
Het moge duidelijk zijn hoe zwak
de Duitse vakbeweging feitelijk
staat. In Nederland is het de re
gering die grote druk op de ar
beidstijdverkorting legt door te
dreigen met een loonmaatregel,
ook al is~zo'n ingreep in strijd
met de internationale verdragen
over vrijheid van onderhandelen
tussen werkgevers en werkne
mers. In de bondsrepubliek
peinst de regering er niet over
zich rechtstreeks te bemoeien
met de onderhandelingen tussen
werkgevers en vakbonden.
Anders dan in Nederland rekent de
bondsregering herverdeling van
arbeid niet tot haar specifieke
verantwoordelijkheden. Er is
geen sprake van een. 'derde
spoor', ook niet in eigen (ambte-
naren)huis waar het argument
van concurrentieverzwakking
niet opgaat. "Niet te betalen",
zegt Manfred Baden. Want ook in
de bondsrepubliek is bezuinigen
op openbare en sociale uitgaven
troef. Verder dan het aanbod van
een regeling voor vervroegd pen
sioen gaat de overheidsbemoeie
nis niet.
Blufpoker
Het trekt dan ook de aandacht, die
schijnbaar compromisloze hou
ding van de Westduitse vakbon
den IG Metall en Druck und Pa
pier, die ook nog kunnen reke
nen op de steun van de anders zo
gematigde vakcentrale, de Deut
sche Gewerkschaftsbund (DGB).
Van een 40-urige naar een 35-uri-
ge werkweek en dan met behoud
van loon: FNV en CNV zullen
over een dergelijke eis niet eens
durven dromen.
Blufpoker, zo lijkt het, dat het de
werkgevers wel heel gemakke
lijk maakt om arbeidstijdverkor
ting zonder meer af te wijzen. Zij
hoeven maar te schermen met
een loonsverhoging en een paar
'onafhankelijke opiniepeilers' op
de werknemers af te sturen om
de bonden onderuit te halen. En
dat doen ze in de bondsrepubliek
dan ook zonder enige schroom.
De ondervraging van 1549
metaalarbeiders, van wie 462
vakbondsleden, leverde Het Be
wijs: maar 25 procent van alle
werknemers en 31 procent van
de vakbondsleden is voor een 35-
urige werkweek met behoud van
loon. Nog geringer is de sta
kingsbereidheid met 20 en res
pectievelijk 27 procent. Ronduit
tegen staken is 55 procent van al
le werknemers en 53 procent van
de ondervraagde vakbondsle
den.
Alle reden voor een vet onder
streepte openingskop in het
BDI-blad ACTIV, dat qua
aanpak veel weg heeft van boule
vard-blaadjes als Bild: "De abso
lute meerderheid van de
metaalarbeiders is tegen een sta
king voor de 35-urige werk
week". De IG Metall het wel kan
vergeten; de meeste werknemers
kiezen voor een loonsverhoging.
Prijscompensatie
Schijn kan bedriegen. In de loop
van de afgelopen maanden heeft
de IG Metall de weg naar een
compromis al een fors eind be
wandeld. De 35-urige werkweek
is in feite met meer dan een stre
ven voor de toekomst, waarvoor
nu slechts een eerste stap geno
men moet worden. De eis is nu
"dat de 40-urige werkweek moet
verdwijnen". Dat plaatst de opi
niepeilingen, die immers uitgaan
van vijf uur korter werken tegen
hetzelfde loon, in een heel ander
licht.
Schijn bedriegt ook in een ander
opzicht. In feite zijn de werkne
mers in Duitsland bereid even
veel loon in te leveren als in Ne
derland. Het conflict is daarmee
teruggebracht tot 'Nederlandse'
proporties, want wat nu ter dis
cussie staat is niet meer dan de
prijscompensatie, een in West-
Duitsland onbekend begrip.
'Volledig behoud van loon' staat
in feite voor het inleveren van
prijscompensatie, zoals de door
werkgevers aangeboden loons
verhoging staat voor uitbetaling
ervan.
Toegegeven, het uitgangspunt van
de Duitse vakbeweging is een ar
beidstijdverkorting van vijf uur.
Maar DGB en IG Metall gaan dan
ook niet, zoals in Nederland, uit
van volledige herbezetting. Inte
gendeel. "We gaan er van uit dat
de werkgevers voor 50 procent
compensatie weten te vinden in
verdere rationalisatie en een ho
gere produktie per werknemer",
erkent DGB-woordvoerder Hans
Georg Wehner.
Staalfabrieken
De strijd in de grote staalfabrieken,
waar negen van de tien arbeiders
vakbondslid zijn, lijkt bepalend
voor een doorbraak. Daar zijn de
grote klappen gevallen en zijn
meer ontslagen te verwachten.
Er werken nu nog 160.000 men
sen, maar dat waren er vier jaar
geleden nog 200.000. Als het aan
de werkgevers ligt zullen er nog
eens 30.000 banen verdwijnen.
Juist daar zijn de werknemers
dan ook bereid af te zien van de
loonsverhoging. Juist daar is de
35-urige werkweek tot inzet van
de onderhandelingen is ge
maakt.
Het wordt een hard gevecht, ook
binnen de vakbeweging. Een
aantal bonden, zoals in de bouw,
heeft al gekozen voor het geld.
De mogelijkheden om twee
dracht te zaaien zijn groot, ook in
de metaalsector zelf. Het aantal
vakbondsleden in de grootme
taal mag dan aanzienlijk zijn, de
keerzijde van die medaille is dat
in de kleinere metaalbedrijven
sprake is van een vakbondsmin-
derheid. Alles bij elkaar is vol
gens Wehner nog wel sprake van
"een ruime meerderheid", maar
niet elk vakbondslid is ook be
reid om zich achter de eisen van
de IG Metall op te stellen.
De door de werkgevers regelmatig
gepubliceerde opiniecijfers zeg
gen niet alles, maar geven wel
aan dat het animo om voor een
35-urige werkweek flink is ge
daald in de afgelopen maanden.
Telde het BDI in maart 31 voor
standers op honderd georgani
seerde metaalarbeiders, in okto
ber vorig jaar waren dat er nog
57. De bond worstelt nu om de
vereiste meerderheid van 75 pro
cent achter de stakingsplannen
te krijgen.
Optimisme
Zonder twijfel is de bewerking van
de publieke opinie én de econo
mische opleving die zich sinds
een halfjaar aftekent daaraan de
bet. De sombere geluiden heb
ben zeker in regeringskringen
plaatsgemaakt voor onbegrensd
optimisme. Luister bijvoorbeeld
naar Eduard Pietsch, topman op
Economische Zaken. Volgens
hem is een economische groei
van 3 tot 3,5 procent haalbaar en
zal die groei de werkloosheid op
wat langere termijn jaarlijks
doen afnemen met 250.000 ar
beidsplaatsen. De vergrijzing
van de bevolking die over tien
jaar zal plaatsvinden zal naar zijn
oordeel de rest doen.
Het geloof in de positieve werking
van een kortere werkweek is vol
strekt niet aanwezig bij zowel
werkgevers als regering. "Je
kunt een 35-urige werkweek niet
uniform regelen", zo klinkt een
bekend geluid uit de mond van
staatssecretaris Bader op sociale
zaken. "We staan al in het nadeel
ten opzichte van landen waar
langer gewerkt wordt. Boven
dien zal arbeidstijdverkorting
het zwart werken alleen maar sti
muleren", zegt Petersen van het
BDI - wiens laatste stelling ove
rigens diametraal staat tegen
over die van de bonden: juist
werkloosheid leidt tot zwart
werk. Verder wijst ook hij op het
teruglopend aantal geboorten en,
in verband daarmee, de 'onom
keerbaarheid' van arbeidstijd
verkorting. "We zullen de men
sen na 1990 weer hard nodig heb
ben".
Maar het meest opmerkelijke argu
ment tegen arbeidstijdverkor
ting is wel dat de werklozen de
vrijkomende arbeidsplaatsen
niet eens kunnen innemen bij ge
brek aan vakmanschap of be
reidheid te verhuizen. "Je krijgt
een werkloze boekhouder in
Flensburg nooit zover dat hij ver
huist naar München omdat hij
daar een baan kan vinden", stelt
Petersen. En: "Zestig procent
van de werklozen heeft geen op
leiding, terwijl we hoog gekwali
ficeerde mensen nodig hebben".
Verstandig
Eduard Pietsch doet de strijd om
arbeidstijdverkorting dan ook af
met de term 'intermezzo'; in sta
kingen gelooft hij niet. "Er zijn
enige bonden die nog streven
naar een 35-urige werkweek,
maar ze erkennen zelf ook we'
dat hun eisen overtrokken zijn.
Ik ga er van uit dat de bonden
verstandig zijn en geen conflict
zullen aangaan", aldus Pietsch,
die voorspelt dat de werkloos
heid in mei alweer onder de twee
miljoen zal zijn gedaald.
Een tamelijk optimistische voor
spelling, zoals de laatste cijfers
aantonen. In maart is de werk
loosheid weliswaar voor het
eertft gedaald in absolute cijfers
(met 148.000), maar dat komt
voornamelijk door een sei
zoensopleving in de bouw. Afge
zien van seizoensinvloeden steeg
ook in maart de werkloosheid
van 2,2 naar 2,23 miljoen men
sen.
Het BDI, dat 93 procent van de
Westduitse industrie vertegen
woordigt, deelt ogenschijnlijk
het optimisme van Pietsch. In
het eerder vermelde blad ACTIV
van 31 maart weten de werkge
vers zelfs te melden dat de invoe
ring van moderne technieken
meer inplaats van minder ar
beidsplaatsen opleveren: een
groei van 2 tot 2'/j procent nu
doet de vraag naar arbeid even
zeer stijgen als een groei van 4
5Vfe procent in de jaren zestig. Re
den: de produktiviteit per werk
nemer neemt bijna niet meer toe
en de hoge eisen aan hedendaag
se produkten, zoals auto's, bren
gen ondanks de automatisering
een hogere arbeidsintensiviteit
met zich mee.
Impliciet erkent het BDI daarmee
dat hoge groeipercentages van 6
of zeven procent - tien, twintig
jaar gebruikelijk - er niet meer
in zitten. Er komt ooit een einde
aan de industriële opmars. Na
enig aandringen erkent BDI-
woordvoerder Petersen dan ook
dat de werkloosheid niet alleen
opgelost kan worden met alleen
economische groei en verlaging
van de pensioenleeftijd. "We zul
len met een werkloosheidsper
centage van drie tot vier procent
moeten leren leven", is zijn tame
lijk luchthartige standpunt.
Pensioenleeftijd
Dat komt geheel overeen met het
miljoen werklozen dat de vakbe
weging heeft berekend. "Over
een langere periode bezien", zo is
het relaas van DGB-man Hans
Georg Wehner, "neemt de econo
mische groei af. Sinds de jaren
zestig is de produktiviteit sneller
gestegen dan het bruto nationaal
produkt. Daar is de recessie bij
gekomen, zodat we nu zitten met
de meeste werklozen sinds 1948.
Het zal duidelijk zijn dat econo
mische groei alleen niet genoeg
is voor herstel van volledige
werkgelegenheid".
Verschil van mening tussen Peter
sen en Wehner is er wel over het
effect van de subsidieregeling
voor vervroegde (bij 58 jaar) uit
treding. Volgens Petersen telt de
industrie 900.000 werknemers
die onder deze regeling vallen,
van wie 400.000 in de metaal.
"Dat klopt niet", bestrijdt Weh
ner die cijfers. Hij noemt een ge
tal van slechts 80.000 ouderen.
"In de staalindustrie zijn er bijna
geen mensen van 58; de meesten
zijn al afgevloeid via andere rege
lingen. Het huidige voorstel van
de regering levert, rekenkundig
gesproken, maar 300.000 banen
op. Er moet meer gebeuren. Uit
betaling van overwerk in vrije
tijd inplaats van geld en vooral
arbeidstijdverkorting".
Vandaar die werkweek van 35 uur,
die - alweer rekenkundig ge
sproken 2,8 miljoen werklozen
aan een baan zou helpen en -
volgens de werkgevers - een
kostenstijging van bijna 20 pro
cent met zich mee zou brengen.
Beide cijfers zijn niet reëel, want
zowel werknemers als werkge
vers zouden rekening met ver
snelde produktiestijging per
werknemers en andere besparin
gen.
Dat zal volgens de DGB enerzijds
het aantal nieuw berekende ba
nen met de helft doen terugdrin
gen en anderzijds de kostenstij
ging tot 7 procent beperken. En
dat laatste komt volgens de bon
den ongeveer overeen met de in
flatie ofwel de in te leveren prijs
compensatie.
Zinloos
Het uitgangspunt van DGB en IG
Metall dat volledige herbezetting
van ingeleverde arbeidsuren
geen haalbare kaart is, kan realis
tischer worden genoemd dan het
Nederlandse. Maar daarmee zegt
de Westduitse vakbeweging te
gelijkertijd dat een geringe ar
beidstijdverkorting volstrekt
zinloos is. Anders gezegd: alleen
forse arbeidstijdverkorting zal
effect hebben.
Blijft het bij één uur per week, dan
zal de industrie dat kunnen op
vangen zonder nieuw personeel
aan te nemen. Ook het werkge-
versverband BDI geeft immers
toe: een uur korter werken is te
betalen als een loonsverhoging
uitblijft, maar zal echter niets op
leveren omdat de meeste bedrij
ven een uitweg zullen zoeken in
meer overuren en extra bespa
ringen op arbeid. Zo lijken de
bonden geheel klem te zitten.
Een uur korter werken per week
levert niets op, terwijl het 'ope
ningsbod' van vijf uur niet haal
baar is.
Toch lijkt een compromis alsnog
binnen handbereik. Want één
ding staat vast: IG Metall en
DGB - de vakcentrale heeft
'sympathiestakingen' aangekon
digd ter ondersteuning van de
metaalbond - kunnen de onder
handelingen niet besluiten zon
der arbeidstijdverkorting, hoe
gering ook. Anderzijds kunnen
de werkgevers zich geen massale
stakingen permitteren, zoals die
in de metaal zijn aangekondigd.
Dat er wel degelijk stakingsdrei-
ging is, blijkt uit een toenemend
aantal acties in de laatste weken.
In de grafische sector, waar al
stakingen uitbraken bij onder
meer het Springer-concern in
Hamburg vanwege de weigering
van de werkgevers om te praten
over een kortere werkweek, is de
uitputtingsslag al begonnen.
Gro te onzekerheid is er nog
steeds in de metaal, waar de
bond geen sterke indruk maakt
door een stakingsbeslissing tot
nu toe uit te stellen. Koren op de
werkgeversmolen, ware het niet
dat uitgerekend de regering, bij
monde van minister Norbert
Blüm van economnische zaken,
de vakbeweging te hulp kwam
door op te merken dat er beter
"twee keer teveel onderhandeld
kan worden dan een keer teveel
gestaakt".
Reden voor de IG Metall om ijlings
de onderhandelingen met de
werkgevers in de Gesamtmetall
te hervatten, om het 'nog één
keer te proberen'. Maar zelfs als
er een akkoord komt, dan zal het
gaan om een zo geringe verkor
ting van de werkweek dat er
voorlopig geen nieuwe baan uit
voort zal vloeien. En dat zal een
zware wissel trekken op de toch
al wankele werknemerssolidari-
teit. Het gevaar blijft, dat de
werknemers volgend jaar wel
kiezen voor een loonsverhoging
inplaats van verdere arbeidstijd
verkorting omdat het werkgele
genheidseffect uitblijft. En dan
is het geen vraag meer of West-
Duitsland moet leren leven met
een miljoen werklozen.
Schrale troost
Eén schrale troost hebben de West
duitsers. In Nederland, met zijn
harmoniemodel, komt er in de
praktijk ook weinig terecht van
daadwerkelijke arbeidstijdver
korting. Ondanks de fraaie belof
ten, neergelegd in een Centraal
Akkoord. Bij DAF en Philips
liep het deze week mis op voor
de bonden onaanvaardbare uit
werkingsplannen van de werk
gevers. Ook in de metaal zijn nog
geen resultaten geboekt en
dreigt de Industriebond FNV
met een looneis. 1984 lijkt een
beslissend jaar voor het laatste
der werkgelegenheidsplannen:
de kortere werkweek.
Trotz wachtend*
Prodtiktion...
...immer
wenlger Arbeit
Gesamtaufwand
an Arbeit sstunden
in Militanten
...für immer
weniger Menschen
In de afgelopen tien jaar (1972-1982) nam de Westduitse produktie
steeds toe, terwijl de werkgelegenheid afnam. Een 35-urige werkweek
moet volgens de vakbonden een einde maken aan die tegengestelde ont
wikkeling.
AMSTERDAM (GPD) - Evenals
vorige week kwam het beurs-
wezen ook deze week moeilijk
op gang. Er heerste dagenlang
een gereserveerde en daardoor
kleurloze stemming in zowel
Wall Street als Amsterdam. Na
vier dagen handel kwam op
onze beurs de algeméne index
één punt lager te staan. Door
een krachtig technisch herstel
donderdag in New York kon
Amsterdam de week toch nog
vrij opgewekt besluiten. Voor
al de multinationals lagen goed
in de markt, terwijl de banken
zich herstelden na een aanvan
kelijke terugslag na terughou
dend commentaar van ABN- -
zijde over de vooruitzichten dit
jaar. Het onverwachte miljoe-
nenverlies van Boskalis bracht
gisteren een schrikreactie te
weeg.
Aanvankelijk zag het ernaar uit
dat voor Wall Street de discon
toverhoging, de eerste na drie
jaar, als een lang van tevoren
verwacht gegeven voor kennis
geving zou worden aangeno
men. De eerste paar beursda-
gen sloot de Newyorkse effec
tenbeurs telkens enkele pun
ten hoger, maar woensdag
werd, met een verlies van ze
ven punten, alle winst van de
voorgaande drie beursdagen
weer weggevaagd.
Rente-goeroe Kaufman, die be
kend staat om doemdenkende
commentaren maar in Wall
Street nog altijd veel gezag
heeft, voorspelde dat de bank-
rente nog voor het einde van
het jaar op 13 procent zal ko
men. In de afgelopen vier we
ken werd hier na bijna ander
half jaar van rust en stabiliteit
tot tweemaal toe een opwaart
se aanpassing van een half pro
cent doorgevoerd tot thans 12
procent. Het officiële disconto
staat nu in de Verenigde Sta
ten op 9 procent.
Zo hikte Wall Street vele dagen
tegen de winstcijferpublicatie
van de grote IBM aan, die deze
week donderdag werd ver
wacht. Er was op een goed be
richt gehoopt. En toen dat
kwam, namelijk ruim 20 pro
cent meer winst, kwam het ge
hele beursapparaat in bewe
ging. Vooral de grote institu
tionele beleggers werden de
een na de ander in de beurs ge
lokt, waardoor de Dow Jones
van minus 7 naar plus 26 werd
getrokken, de grootste dagstij
ging sinds februari.
Ook in ons land is het rentekli-
maat enigszins bedorven, na er
de laatse paar maanden van dit
jaar zeer belovend te hebben
uitgezien, met zelfs redelijke
kansen op een discontoverla
ging. Maar de oplopende rente
in de Verenigde Staten, die
trouwens voor de gehele we
reldeconomie niet te misken
nen gevaren inhoudt en landen
met een zwakke financiële
structuur regelrecht bedreigt,
heeft ook voor ons land de weg
omlaag geblokkeerd.
De deze week gehouden inschrij
ving op een nieuwe staatsle
ning gaf dat duidelijk aan. Het
ministerie had weliswaar niet
op een groot bedrag gemikt en
de condities bewust scherp in
de markt gelegd, maar een be
drag van niet meer dan 1,25
miljard gulden was voor de
beurs toch een grote teleurstel
ling, ook al was de toewijzing
maar 70 procent. De eerste no
teringen kwamen dan ook iets
beneden de emissiekoers van
100 procent te liggen
De aandelenmarkt op het Dam
rak beleefde met uitzondering
van een lichte opleving op
dinsdag alleen maar dagen met
teleurstellingen. De banken
kwamen zelfs zwaar onder
druk door terughoudend com
mentaar van topman Baten
burg van de ABN over de voor
uitzichten m 1984. ABN kwam
hierdoor 15 gulden lager te
staan. Heineken, Ahold en
Gist-Brocadcs verloren rond 5
gulden, maar Verenigde ma
chinefabriek Stork kon 15 gul
den aantrekken door een flink
herstel van het winstvermo
gen. Ook KBB kwam enkele
guldens hoger, doordat vorig
jaar weer enige winst kon wor
den geboekt. Ook de interna
tionals waren alle hoger.
Een domper op de beurs vormde
evenwel Bos-Kalis, dat vorig
jaar maar liefst 47 miljoen
verlies leed en na een onge
bruikelijke schrosing van twee
dagen een koersverlies van
5,60 moest incasseren.
De Europese Optiebeurs draaide
eveneens een bijzonder stille
week af. De omzet kwam niet
hoger dan 61.000 contracten,
wat in maanden niet is voorge
komen. In de voorgaande
werkperiode bedroeg de omzet
nog ruim 81.000 contracten.
Het meest werd er nog gehan
deld in call-opties van Konink
lijke Olie, Philips en Akzo Ook
KLM trad voor calls in de be
langstelling.
