c__
Komedie met sentimenteel slot
Op weg naar het einde
Ip j\\f J\\f Al L'argent: boeiende film van Bresson
'Terms of endearment' geslaagd debuut Brooks
jr ,,11111''' J\\f A
'"Hlllk ""I
Innmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinii
Vrij circuit
VRIJDAG 13 APRIL 1984
bert Bresson; hoofdrol-
spelers: Christian Patey,
Caroline Lang; theater:
Kijkhuis.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Een paar mensen verlieten voor
het einde van de film de zaal. Een
feit dat niet belangrijk lijkt, ware
het niet dat het een film van Bres
son betrof. Deze filmmaker heeft
de geesten namelijk altijd weten te
scheiden: fanatieke verdedigers
aan de ene kant, felle critici aan de
andere. Wat mijzelf betreft: ik be
zoek een film van Bresson altijd
met ambivalente gevoelens. Met
een lichte weerzin zelfs. Tijdens de
film verandert die stemming
meestal: de irritatie maakt plaats
voor fascinatie.
Bresson is niet zomaar een filmer,
iemand die een verhaaltje verfilmt
waarvan je na afloop kunt zeggen
dat het amusant was of leuk. Als er
twee kwalificaties zijn die niet van
toepassing zijn op het werk van
Bresson dan zijn het die twee: leuk
en amusant. Deze filmer is geobse
deerd door goed en kwaad, sterker
nog: Goed en Kwaad. En de ma
nier waarop hij deze thematiek be
handelt geeft geen reden tot la
chen. Wie wil lachen kan zijn zijn
heil beter elders zoeken, hij moet
in elk geval niet naar een film van
Bresson.
De vertelling 'Het valse bankbiljet'
van Tolstoi diende Bresson als in
spiratie voor 'L'argent'. Het ver
haal zou je de geschiedenis van een
escalatie kunnen noemen. Een
man, chauffeur van beroep, krijgt
een paar valse bankbiljetten in z'n
handen geduwd, wordt ten onrech
te beschouwd als degene die het
geld in omloop heeft gebracht,
Film
De hoofdpersoon vlak voordat hij de
komt voor de rechter, wordt vrijge
sproken, maar als gevolg van de
rechtszaak krijgt hij wel z'n ont
slag. Vanaf dit moment gaat het
bergafwaarts met hem. Hij komt in
de gevangenis en weer vrij wordt
hij een moordenaar.
gevangenis ingaat.
Wat wil Bresson hiermee zeggen?
Of nog preciezer: wil hij sympathie
kweken voor deze man, die feite
lijk niet zoveel verschilt van u en
mij? Nee.Sympathie, daar gaat het
helemaal niet om. Bresson toont
ons machinaties. Na een reeks ge
beurtenissen slaat het noodlot aan
het einde van de film definitief toe.
Logisch gesproken kon er ook
niets anders gebeuren, besef je op
dat moment. Zoals een chirurg met
een scherp mes een ettergezwel uit
elkaar peutert, zo ontleedt Bresson
deze geschiedenis.
Het gaat hem dus ook alleen maar
om de feiten. Verwacht geen lange
monologen, om maar eens iets te
noemen. 'L'argent' is een kaal dra
ma. Een film die het karakter van
een proces-verbaal heeft, met dat
verschil dat Bresson er niet op uit
is om de man te veroordelen.
De scenes volgen elkaar snel op.
Geen enkele handeling wordt echt
'uitgediept'. Neem de rechtbanks
cène. Je ziet de vertegenwoordi
gers van de rechterlijke macht zit
ten, dan wordt de man voorgeleid,
stilzwijgend hoort hij het vonnis
aan, vervolgens wordt hij wegge
leid. Einde scene.
Ik kan me goed voorstellen dat
sommige mensen zich storen aan
deze snelle opeenvolging. Vooral
iemand die dialogen wil horen die
minuten duren, zal zich ergeren.
Maar Bresson heeft dit procédé na
tuurlijk niet voor niets toegepast.
Wat hij doet is in wezen niets an
ders dan de kunst van het wegla
ten. Zou hij uitvoeriger zijn inge
gaan op diverse aspecten van dit
verhaal, dan zou 'L'argent' een on
verteerbare film zijn geworden,
een zich traag ontvouwend drama
waarbij je in slaap sukkelt.
Nu houdt Bresson de spanning er
in. Want laat ik dat vooral duidelijk
stellen: ondanks het feit datje weet
dat het slecht zal aflopen met de
hoofdpersoon is 'L'argent' een
spannende film.
Blijft over: de humor. Zoals ik al
zei: op deze film is het predikaat
leuk niet van toepassing. Het is een
pessimistische film, gemaakt door
iemand met een levensvisie die zo
zwart is als de nacht. Dat pessimis
me is Bresson gegund, maar: sluit
zwartgalligheid humor uit?
Ik zou denken van niet. Cynici
kunnen prachtige grappen maken.
Zo niet Bresson. Zijn films zijn be
paald humorloos. En ondanks al
het goeds dat je over zijn werk
kunt zeggen blijf ik dat een handi
cap vinden.
WIM BRANDS
'Terms of endearment'; re
gie: James Brooks; met
Shirley MacLaine, Debra
Winger, Jack Nicholson en
Jeff Daniels; Lido 1, Lei
den; al.
James Brooks, producent van suc
cesvolle televisieseries als 'Lou
Grant' en 'Taxi driver', had moei
te om zich als filmregisseur te be
wijzen, toen hij aan 'Terms of en
dearment' wilde beginnen. Niet
temin kreeg hij geldschieters
zover dat hij aan de slag kon. En
afgelopen dinsdagnacht werd
zijn debuut beloond met vijf Os
cars. Zelf kreeg hij er een voor
zijn regie, Shirley Maclaine
mocht (eindelijk) in de prijzen
vallen voor haar hoofdrol en
Jack Nicholson kreeg de Oscar
voor de beste mannelijke bijrol.
Terechte Oscars, al valt er nog
wel wat aan te merken.
Brooks zelf zegt erover dat het een
komedie is, veel critici vinden
het echter een smartlap. Geen
van beiden hebben gelijk.
'Terms of endearment' valt ge
woon uiteen in twee delen: in
een komisch'gedeelte en in een
snotterend einde, dat het best
met 'Love story' te vergelijken
valt.
Brooks wilde een film maken over
twee vrouwen en in die opzet is
hij meer dan geslaagd.
Waar het om gaat is de moeder, Au
rora, een lichtelijk hysterisch ge
val. Dat blijkt al aan het begin,
wanneer zij haar baby ervan ver
denkt voortdurend in een coma
te geraken. Even later in de film,
we zijn dan acht jaren verder, is
vader overleden en heeft de moe
der-dochter-verhouding wortel
geschoten in gevoelens van haat
en liefde tegelijk. Ma wil alles
controleren, bemoeit zich met al
les, zelfs met de keuze van de
echtgenoot, overigens een flap
drol dus ?e heeft wel een beetje
^gelijk, maar toch. Dochter ver-
Shirley MacLaine (rechts) en Debra Winger: haat-liefde-verhouding.
trekt, maar kan moeder niet los
laten. Een dagelijkse telefonade
houdt de moeizame band stevig
overeind.
De echtgenoot heeft een kneuterig
baantje als leraar, vindt geen be
vrediging in de huwelijksband
en houdt er liefjes op na. De
dochter verliest zich dan even
eens in een kortstondige verhou
ding.
Heel anders gaat het met de moe
der. Die heeft al in vijftien jaar
geen man in haar bed gehad, al
woont er al evenlang een gruizi
ge, puberale buurman naast
haar. Deze voormalige astronaut
(Jack Nicholson) verliest zich in
dronkenschap en minderjarige
meisjes. Uiteindelijk komen de
twee buurtjes toch bij elkaar on
der de dekens maar dan is de
dochter al een eind op weg om
akelig haar einde te vinden. Ze
sterft namelijk aan kanker. Dat is
dus het tweede en zeker minder
geslaagde deel van de film
Waar Brooks de psychologische
spanning tussen moeder en
dochter enerzijds en tussen moe
der en astronaut anderzijds
schetst, blijft het allemaal heel
boeiend om naar te kijken. De
drie personen spelen alleraardig
ste kat-en-muis-spelletjes met el
kaar, die niettemin neerkomen
op een gevoel van hevig aan el
kaar verknocht zijn. Belandt hij
echter eenmaal in de sfeer van
'dochter moet dood', dan krijg je
ineens vertekende figuren te
zien. De moeder wordt ineens
een alles-opofferend dier, de
astronaut vergeet zijn liefjes en
zelfs de egoïstische schoonzoon
krijgt iets menselijks. Wanneer
dochter eenmaal is gestorven,
gloort aan de horizon een hereni
ging van alle personen, behalve
de dochter natuurlijk, die elkaar
eerst dwarszaten. Dat is jammer,
vooral omdat Brooks, naar hij
zelf zegt, heeft geprobeerd de in
trige en karakters zo eerlijk mo
gelijk te benaderen en recht te
doen aan een breed scala van ge
beurtenissen en emoties.
Dat zal dan wel zo zijn, maar je
voelt je toch op de een of andere
manier gepakt, omdat het zo
voor de hand liggend is. Geluk
kig trekt hij met een relativeren
de opmerking door de moeder
nog net zijn fout recht, waardoor
'Terms of endearment' niet hele
maal een goedkoop verhaaltje is
geworden.
Met hotemetoten als MacLaine en
Nicholson kan dat ook eigenlijk
niet. Want, los van dat laatste
deel, blijft er vooral door deze
twee heel wat te genieten. Ma
cLaine weet de lichte hysterie
door heel kleine aanzetten uitste
kend te typeren en Nicholson als
de nooit volwassen geworden
astronaut is gewoon zichzelf. Er
vallen prachtige scènes te be
wonderen, zoals wanneer Aurora
en de astronaut voor het eerst
met elkaar uitgaan. Na een woes
te rit over het strand valt het
tweetal letterlijk in het water en
niets is mooier dan om MacLaine
in haar protserige jurk als een
onbehouwen boer door het water
te zien stappen.
Brooks heeft zijn acteurs goed we
ten te regisseren, niet alleen de
kopstukken, maar ook betrekke
lijke nieuwkomers als Debra
Winger en Jeff Daniels. Afgezien
van de laatste sentimentele scè
nes, is 'Terms of endearment' die
vijf Oscars dan ook zeker waard.
ANNEMIEK RUYGROK
BLIJVERS
"Schatjes" - Dé juiste balans tussen
humor en horror, Lido 4. Leiden,
Euro 3, Alphen.
"Christine" - Een auto die niet met
zich laat spotten. Luxor, Leiden.
"Carmen" - Werkelijkheid en fanta
sie door Carlos Saura ingenieus
gekoppeld, Lido 3, Leiden.
"Ciske de Rat" - Mooi, maar leeg, Li
do 2, Leiden, Euro 1 en 2, Alphen.
(OP)NIEUW
"Sophie's choice"" - Adembene
mend relaas van een Poolse
vrouw in identiteitscrisis. Euro 4,
Alphen.
"Handgun" - City 1, Katwijk.
"Zij noemden hem platvoet" - City
2, Katwijk.
"Blue Thunder - City 3, Katwijk.
"All about Eve" - City 4, katwijk.
SEXFILMS
"Blue Jeans" - Rex. Leiden.
"Jonge meisjes zonder taboes" - Ci
ty 4. Katwijk.
NACHTFILMS
"Vrouwtjes die er wel pap van lus
ten" - Rex, Leiden.
"Ciske de rat" - Euro 1, Alphen.
"Sound of love" - Euro 2, Alphen.
"Schatjes" - Euro 3, Alphen.
"Prikkeling der zinnen" - Euro 4,
Alphen.
DEN HAAG
"Scarface" - Asta (463500), 16 jr.
'The big chili" - Byou, al.
"Ciske de rat" - Calypso (463502), al.
'Terms of endearment" - Babylon 1
(471656), al.
"Silkwood" - Babyion 2, al.
"The dresser" - Babylon 3. al.
"Christine - Cineac 1 (630637), 12 jr.
"Diamonds are forever" - Cineac 2,1
jr.
"Gorky park" - Cineac 3, 16 jr.
"Raiders of the lost ark" - Euro
(667066), 12 jr.
"Yentl" - Metropole 1 (456756), al
"Fanny Alexander" - Metropole 2,
16 jr.
"De schele koning en de kraai"- Me
tropole 2, al.
"E La Nave Va" - Metropole 3,16 jr.
"Le Bal" - Metropole 4, al.
"Sophie's choice" - Metropole 5, 16
jr.
"Ciske de rat" - Odeon 1 (462400), al.
"Schatjes" - Odeon 2. 12 jr.
"Hotel New Hampshire" - Odeon 3,
'Terms of endearment" - Odeon 4,
al.
"Gekooide begeerte" - Le Paris 1
(656402), 18 jr.
"China love" - Le Paris 2. 18 jr.
"Het Weense hoertje op haar hoog
tepunt" - Le Paris 3. 18 jr.
AMSTERDAM
"Silkwood" - Alfa 1 (278806). al.
"Hotel New Hampshire" - Alfa 2, al.
"The big chill" - Alfa 3. al.
"L'ètè meurtrier" - Alfa 4. 12 jr.
"E la nave va" - Alhambra 1
(233192), 16 jr.
"Carmen" - Alhambra 2, al.
"Scarface" - Bellevue Cinerama
(234876/266227). 16 jr
'Terms of endearment" - Calvpso 1
(266227 234876), al
"Christine" - Calypso 2, 12 jr.
"The big chill" - Calyrso 3. al.
"Never so deep" - Cer.iraal (248933),
18 jr.
"Rope" - Cineac (243639), 16 jr.
"De schele koning en de kraai" - Ci
neac. al.
"Barry Lyndon" - Cinecenter
(236615), 12 jr.
"De stille oceaan" - Cinecenter, 16
jr-
"Star '80" - Cinecenter. 16 jr.
"Montenegro" - Cinecenter. 16 jr
'Terms of endearment" - Cinema 1
(151243). al.
"Scarface" - Cinema 2. 16 jr.
"Jesus Christ Superstar" - Cinema
2, al.
"Ciske de rat" - City 1 (234579). al.
"Hotel New Hampshire" - City 2, al.
"Silkwood" - City 3, al.
"Pauline a la plage" - City 4, 16 jr.
"Gorky park" - City 5. 16 jr.
'To be or not to be" - City 6, al.
"Schatjes" - City 7, 12 jr
"Oblomow" - Kntenon. 16 jr.
"Et Dieu crea la femme" - Studio K.
16 jr.
"The dresser" - Leidsepleintheater
(235909), al.
"Stoute schoolmeisjes" - Parisien
(248933), 18 jr.
"De wraak van de Ninja" - Rem-
brandtpleintheater 1 (223542), 16
jr.
"Catherina, de naakte Tsarina" -
Rembrandtpleintheater 2. 18 jr.
"The exorcist" - Rex (246132), 16 jr.
"18 fatal strikes" - Rex, 16 jr.
"Rocco en zijn broers" - The Moviei
1 (245790). 16 jr.
"La vie devant soi" - The Movies 2,
16 jr.
"De dame met het hondje" - The
Movies 3, 16 jr.
"Yentl" - Tuschinski 1 (262633), al.
"Le Bal" - Tuschinski 2, al.
"Bluff - Tuschinski 3, 12 jr.
"Sophie's choice" - Tuschinski 4, 16
"Diamonds are forever" - Tuschins
ki 6. 12 jr.
"Storia di piera" - De Uitkijk
(237460), 16 jr.
Glenda Jackson en Michael Cai-
ne zijn op dinsdag 17 april bij
K&O te zien in de film 'The Ro
mantic English Woman'. Glen
da Jackson is hierin Elizabeth
Fielding, vrouw van de schrij
ver Lewis Fielding.
Elizabeth breekt uit haar be
schermde bestaan en reist af
naar Baden-Baden om tot zich
zelf te komen. Al snel ontmoet
zij de gigolo Thomas. Wanneer
Lewis op de hoogte raakt van
de verhouding, laat hij zijn
vrouw aanrommelen, omdat
hij zo aan stof wil komen voor
een filmscenario. Regisseur
Joseph Losey leverde met deze
film een intrigerende drie
hoeksverhouding af, waarin
verder de acteurs Helmut Ber
ger en Michel Lonsdale te zien
zijn. (20.00 uur).
Bij het Filmhuis LVC vanavond
en morgenavond 'Aan een on
bekende god' van Jaime Cha-
varri (21.15 uur). Woensdag
'Posession' van Andrzej Zu-
lawski, waarin Isabelle Adjani
een door het kwaad bezeten
vrouw is, die bovendien nog
vervreemd is van haar echtge
noot (Heinz Bennent). Er gaat
Glenda Jackson.
een sterke suggestieve kracht
uit van deze in Berlijn opgeno
men film. (20.00 en 22.15 uur).
'Eraserhead' van David Lynch
staat donderdag op het pro
gramma. Een nogal broeierige
film vol bovennatuurlijk en
nachtmerrie-achtige wendin
gen. (20.00 en 22.15 uur).
Bij LAK-Cinema staat Shakes
peare dinsdagavond op het
programma. 'Hamlet' van de
Rus Grigori Kosintsew om pre
cies te zijn. die voor de verfil
ming uitging van de vertaling
van Boris Pasternak. Een zeer
vrije vertaling, die hem visuFel
veel ruimte bood. (20.00 uur)..
De sensatiepers van het Hearst-
concern werd in 1928 in het to
neelstuk The Front page' aan
de kaak gesteld. In 1930 werd
dit stuk verfilmd en in 1974
maakte Billy Wilder, zelf ooit
journalist, er een nieuwe versie
van. Walter Matthau en Jack
Lemmon zijn twee persmus
kieten. De eerste is hoofdre-
dactuer, de laatste verslagge
ver die de executie van een ter-
doodveroordeelde moet ver
slaan. Juist op deze dag dient
Lemmon echter zijn ontslag in
om eindelijk te kunnen trou
wen met zijn Peggy. Maar de
hoofdredacteur wil daar een
stokje voor steken: hij stuurt
de meest onhandige verslagge
ver naar het gerechtsgebouw.
Lemmon ergert zich groen en
geel, vooral als de terdoodver-
oordeelde weet te ontsnappen.
Wilder maakte met deze 'Front
page' een heel geslaagde ko
medie. (zaterdag, Nederland 2,
23.15 uur).
Op Duitsland 2 begint zondag
avond 'De Toverberg' naar de
roman van Thomas Mann. Een
gigantische onderneming met
een internationale bezetting
van meer dan honderd acteurs,
waarin het tijdsbeeld van 1912
herleeft. (20.15, vervolg op dins
dagavond 19.30, derde deel
vrijdagavond om 20.15 uur).
Op Nederland 2 is volgende
week vrijdagavond 'Amarcord'
van Federico Fellini te zien.
Jack Lemmon morgenavond te
zien in 'The front page'urchiefToti»
Een vijftigjarige man komt tot
de ontdekking dat hij van zich
zelf en zijn omgeving is ver
vreemd. Om zyn geestelijk
evenwicht te herstellen onder
neemt hij een speurtocht naar
de bronnen van zijn jeugd in
een dorpje aan de Adnatische
kust. Zijn geheugen dient hem
daarbij als enige leidraad.
(23.25 uur)
Zondagavond valt op Duitsland
1 de wereldpremière te bele
ven van 'Duel zonder genade'
van Richard Dembo. Michel
Piccoli en Liv Ullmann spelen
de hoofdrollen. (20.15 uur).
Ook de VPRO brengt een pri
meur: 'Caution danger" van de
Griek George Stamboulopou-
los. (woensdag 20 33 uur).
