Kunst langs Nederlandse snelwegen
Slaande ruzie bij Bachkoor
Die hoerenmadam is net m'n buurvrouw
Rotterdam heeft Louis-Davidsmonument
Vrije (Urn ei reu it blijft zelfstandig
PODIÜMBLIK
DINSDAG 20 DECEMBER 1983
Kunst
PAGINA 23
DEN HAAG (GPD) - Vanaf het
vroege najaar van 1984 ver
schijnen op acht plaatsen langs
de Nederlandse autosnelwe
gen borden met kunstwerken.
Deze zogeheten „billboards"
worden vervaardigd door een
achttien internationaal voor
aanstaande kunstenaars. De
kunstwerken bevatten beeld
en taal en zijn 's avonds ver
licht. Het is de bedoeling dat
het bedrijfsleven dit drie jaar
durende project gaat sponso
ren.
De borden, die 13 bij 5 meter
groot zullen zijn, gaan waar
schijnlijk verrijzen in de omge
ving van Enschede, Maas
tricht, Eindhoven, Utrecht,
Amsterdam (Schiphol), in Zee
land, bij de Afsluitdijk (kop
van Noord-Holland) en in
Noord-Groningen. Voorop
staat in elk geval dat de borden
een goede spreiding over het
hele land krijgen, waarbij in de
eerste plaats rekening wordt
gehouden met de verschillen
de typen landschappen.
De instelling die verantwoorde
lijk is voor het project is Bill
boards Nederland, gevestigd
in Amsterdam. Het idee is af
komstig van de Groningse
stichting Corps de Garde, een
projectstudio voor beeldende
kunst die zich richt op het pro
duceren en presenteren van
kunstenaarsprojecten „binnen
het gebied taal, beeld en ge
luid". Het project wordt bege
leid door Concepts, een organi
satie van grafische, industriële
en ruimtelijke adviseurs, als
mede de stichting Kunst en
Bedrijf.
Ter voorbereiding van het pro
ject heeft het ministerie van
WVC 30.000 gulden subsidie
verstrekt. Er is begroot dat de
uitvoering van het project 2,5
miljoen gulden gaat kosten.
Van dit bedrag krijgt ieder van
de 18 kunstenaars gemiddeld
een honorarium van 25.000 gul
den. Hoewel gezocht wordt
naar sponsors is het de bedoe
ling dat commercie en kunst
strikt gescheiden zijn.
Het Wegenverkeersreglement
verbiedt uit een oogpunt van
verkeersveiligheid plaatsing
van (reclame)borden aan de
Nederlandse snelwegen. Maar
volgens de organisatoren zijn
er juridische mogelijkheden de
„billboards", vastgezet op hei
palen, toch geplaatst te krij
gen. Dit optimisme is geba
seerd op het oordeel van de
Raad van State dat in sommige
gevallen dit verbod in strijd is
met artikel 7 van de Grondwet
(vrije meningsuiting) en dat
plaatsing van borden, mits de
ze gedachten of gevoelens uit
dragen, is toegestaan. Een aan
tal gemeenten geeft reeds toe
stemming voor het neerzetten
van reclameborden. Zo staat er
bij de rondweg van Zwolle een
groot bord met reclame voor
een makelaar.
Billboards Nederland, dat nog
slechts informeel contact met
rijkswaterstaat heeft gehad, is
er zich van bewust dat er nog
juridische gevechten geleverd
moeten worden, maar is er te
gelijkertijd van overtuigd dat
er tenslotte geen wettelijke be
lemmeringen voor het project
zullen blijken te zijn.
Kunstenaars die aan het project
(„berichtgeving in het land
schap") deelnemen zijn onder
anderen de Amerikanen John
Baldessari, Dorit Cypis, Barba
ra Kruger, David Salle, Robin
Winters, Lawrence Weiner,
Barbara Bloom (de drie laat-
sten wonen in ons land) en de
Nederlanders Pieter Holstein
en Gerrit Dekker. Bindende af
spraken met hen zijn er overi
gens nog niet gemaakt.
Billboards Nederland legt uit dat
de doelgroep zo breed is als
„autorijdend Nederland".
Voorkennis speelt geen bepa
lende rol bij het ervaren van de
kunstwerken. Het medium
billboard heeft als meest op
vallende eigenschap de onmid
dellijke overdracht van de in
houd door functioneel gebruik
van beeld en taal. In de paar
seconden dat de informatie
zich aan de autorijder voordoet
moet de basis worden gelegd
voor de werking van het idee
daarachter via herinnerings
beelden.
Commerciële toepassing van
billboards is door Nederlandse
wetgeving verboden. Het is
niet goed duidelijk hoe niette
min de belangstelling van het
bedrijfsleven kan worden ge
wekt. Volgens Billboards Ne
derland biedt het zeer „media
genieke" project mogelijkhe
den voor sponsors, omdat er
met publikaties op het project
zal worden ingehaakt en ook
anderszins begeleidende acti
viteiten zullen worden georga
niseerd, zowel regionaal als (in
ternationaal.
Het tonen van kunst door middel
van billboards noemen de or
ganisatoren tenslotte een „op
timale vorm van kunstpresen
tatie", die geheel overeenkomt
met de opvattingen en doel
stellingen van Corps de Garde.
DEN HAAG In het perscentrum 'Nieuwspoort' in Den Haag had gis
termiddag de presentatie plaats van Dick Houwaarts boek 'Westerbork,
het begon in 1933'. Het eerste exemplaar werd door Houwaart aangebo
den aan mevrouw Schilthuis, voorzitter van de Vereniging Voormalig
Kamp Westerbork. (Foto anpi
Rotterdam wil
beeld van
W. de Kooning
ROTTERDAM (ANP) - De Stich
ting Boymans van Beuningen
stelt pogingen in het werk om
het beeld "The seated woman"
van beeldend kunstenaar Willem
de Kooning te verwerven. Het
plan is het bijna drie meter hoge
en vier meter brede bronzen
beeld een permanente plaats te
geven aan de noordzijde van het
Weena.
Het Rotterdamse college van bur
gemeester en wethouders zal
zich binnenkort beraden op een
verzoek om een bedrag van
200.000 gulden ter beschikking
te stellen voor de plaatsing van
het beeld. Dat geld moet komen
uit het gemeentelijk fonds stads-
verfraaiing. Particulieren heb
ben het aankoopbedrag voor het
kunstwerk al op tafel gebracht.
Willem de Kooning is een van oor
sprong Rotterdamse kunstenaar
die in Amerika bekendheid
kreeg.
(van onze kunstredactie)
LEIDEN - Een lid van Bachkoor
Holland, de Heemsteedse me
vrouw Maria Pieper, doet van
daag bij de politie in Leiden aan
gifte van mishandeling door een
bestuurslid van het koor. De mis
handeling zou hebben plaatsge
had tijdens de generale repetitie
voor het Weihnachtsoratorium,
die vrijdag in Leiden werd ge
houden. Mevrouw Pieper, vijf
tien jaar lid, heeft inmiddels haar
medewerking aan het koor opge
zegd.
Het handgemeen zou het gevolg
zijn van de sinds de zomer ver
slechterde sfeer binnen het koor.
"Ik heb veel waardering voor het
artistieke beleid, maar aan de za
kelijke kant ontbreekt de mense
lijkheid", aldus mevrouw Pieper.
"Men heeft geen respect meer
voor elkaar".
Het incident zou zikch hebben af
gespeeld tijdens een gesprek, dat
juist ter verzoening was bedoeld.
Mevrouw Pieper zegt samen met
mevrouw Last, voorzitster van
het bestuur, in de pauze van de
repetitie bij een bestuurslid te
zijn geroepen. "Deze sloeg me
met mijn hoofd tegen de muur
en gaf me klappen op mijn li
chaam. Ook mevrouw Last werd
geraakt".
Mevrouw Pieper is na het handge
meen bij de repetitie gebleven.
Naar zij zegt omdat haar geen
schuld trof en zij niet wilde weg
lopen. Dirigent Charles de Wolff
verzocht haar vervolgens om tot
7 januari geen optredens bij te
wonen, om de spanningen niet
ten top te drijven. Mevrouw Pie
per besloot daarop het koor te
verlaten.
Voorzitster Last weigert commen
taar. Bestuurslid Kaptein ont
kent dat er een handgemeen is
geweest bij het koor. "Alles is
hier pais en vree. Er is geen spra
ke van spanningen", aldus Kap
tein.
C. Bol, een ander koorlid, beaamt
dat er een handgemeen is ge
weest. Hij noemt het onterecht,
dat degene van wie de agressie is
uitgegaan, niet de toegang tot het
koor is ontzegd.
Dirigent Charles de Wolff zegt niet
van een vechtpartij op de hoogte
te zijn. Hoewel hij na de repetitie
met de betrokkenen heeft ge
sproken, heeft hij geen gevolgen
van een handgemeen gezien. Wel
is hem bekend dat enige leden
onderling "trammelant" hadu-
den. Hij verwijst de ruzie naar de
privè-sfeer. Het koor staat er vol
gens hem geheel buiten.
Het Bachkoor Holland geeft van
avond in de Pieterskerk in Lei
den een uitvoering van het Weih
nachtsoratorium van J.S. Bach.
ROTTERDAM (GPD) - Rotterdam heeft zijn eigen
Louis-Davidsmonument op de geboorteplek van de
grote kleine man. Burgemeester Peper onthulde gis
termiddag onder grote belangstelling het door Ma-
thieu Ficheroux gemaakte kunstobject achter het
Rotterdamse stadhuis.
Ficheroux maakte een gebroken 78-toerenplaat met op
het etiket de beeltenis van de 100 jaar geleden gebo
ren kleinkunstenaar. Daarmee gaf hij gestalte aan
de persoon die Davids teas en het tijdvak waarin hij
leefde. Burgemeester Peper noemde die interpretatie
een prima vondst.
Rotterdam wil trouwens wel weten dat het de beroem
de kleinkunstenaar binnen zijn poorten heeft gehad.
Ten slotte heeft Davids een groot deel van zijn 55-
jarige leven in de Maasstad gewoond. Zijn grootste
successen boekte hij echter in Amsterdam en Scheve-
ningen. Hoe Davids zich in Rotterdam manifesteer
de, valt te lezen in een boekje dat ter gelegenheid van'
de honderdste geboortedag is uitgegeven en de ten
toonstelling over zijn leven in de gemeentelijke ar
chiefwinkel.
Rotterdam beleefde gisteravond trouwens zijn „eigen
première" van de musical „De zoon van Louis Da
vids" in het Luxortheater, waarmee het Maasstede-
lijke herdenkingsfestijn werd afgerond. (foto anpi
AMSTERDAM (ANP) - Het vrije
circuit van filmvertoners heeft
besloten niet te fuseren met twee
filmdistributeurs tot het cen
trum voor cinematografie. Het
blijft zelfstandig. De belangen
vereniging van filmhuizen en
-circuits zal wel nauw met het
centrum, dat er toch zal komen,
gaan samenwerken. Het bestuur
van het vrije circuit, dat de fusie
had voorbereid, is opgestapt. Er
is een tijdelijk bestuur, eveneens
gevormd uit vertegenwoordigers
van de filmhuizen, benoemd.
Dit heeft de programma-coördina
tor van de Filmschuur in Haar
lem, Henk Maurits, als woord
voerder van het tijdelijk bestuur
meegedeeld. Het besluit tot zelf
standig voortbestaan van het
tienjarige vrije circuit is zaterdag
op de algemene ledenvergade
ring in Utrecht genomen.
Daar bleek dat een meerderheid
van de leden principiële bezwa
ren had tegen de samenvoeging
van film vertoners met de twee
filmdistributeurs Film Interna
tional en Fugitive Cinema, ter
wijl er nog meer distributeurs
zijn. Eerder had ook de filmver-
tonersorganisatie Cinemien la
ten weten niet tot het cinemato
grafisch centrum toe te zullen
treden.
Filmregisseur
Aleksandrov
(80) overleden
MOSKOU (UPI) - De Russische
filmregisseur Grigori Aleksand
rov is na een langdurig ziekbed
op 80-jarige leeftijd overleden.
Grigori Wasifjewitsj Aleksandrov
was onder meer regie-assistent
bij Sergei Eisensteins films
"Slagschip Potemkin", "Okto
ber", "De staking" en "Que viva
Mexico".
Amsterdam
achter
acties van
kunstenaars
AMSTERDAM/DEN HAAG (ANP)
De gemeenteraad en B en W
van Amsterdam staan unaniem
achter de eis van de kunstenaars
dat een drastische bezuiniging
op de beeldende kunstenaars re
geling (BKR) achterwege dient
te blijven. Zij zullen druk uitoe
fenen op de regering met het
doel de voorgenomen maatregel
terug te dringen. Dit heeft de
Amsterdamse wethouder Luim-
stra-Albeda van kunstzaken
meegedeeld op een actievergade
ring van kunstenaars, die nog
steeds de nieuwe vleugel van het
Stedelijk Museum in Amster
dam bezetten.
Ongeveer zestig beeldende kunste
naars uit Amsterdam hebben gis
termiddag gedurende een aantal
uren een leegstaand kantoor
pand aan de Zeekant in Scheve-
mngen bezet. De kunstenaars
meenden dat het pand eigendom
van premier Lubbers is. maar
volgens de eigenaar van het ge
bouw, de NBA in Utrecht, is het
ooit bezit geweest van een broer
van premier Lubbers. De bezet
ters verschaften zich met een
sleutel toegang tot het gebouw.
Het gemeentemuseum Arnhem
wordt met ingang van vandaag
het centrum van de kunste
naarsacties voor heel oost- en
zuid-Nederland. Vanuit dit mu
seum zullen de komende dagen
nieuwe acties in Gelderland,
Limburg en Overijssel worden
voorbereid.
De kunstenaars hebben van de
museumdirectie de beschikking
gekregen over een eigen ruimte
en telefoon in het gebouw. Hier
worden de nieuwe acties tegen
het kunstbeleid van de regering
gecoördineerd, terwijl er ook in
formatie aan het publiek zal wor
den gegeven. Dit heeft de BBK,
de beroepsvereniging van beel
dende kunstenaars, bekendge
maakt.
Het Dordrechts Museum gaat van
daag weer open voor het publiek
Het museum is zes dagen geslo
ten geweest in verband met de
acties van de kunstenaars.
Ook het Friesch Museum in Leeu
warden is met ingang van van
daag weer open. Actievoerende
kunstenaars, door wier toedoen
het museum sinds donderdag
was gesloten, zullen in het mu
seum het publiek mogen infor
meren over hun eisen met be
trekking tot de BKR.
Waarom Nooy's Volkstheater moet blijven
Carry Tefsen (Jet) paait Hanny Vree (Corrie) met sieraden. Maar de
kraakheldere dochter van de drankzuchtige caféhouder laat zich
niet tot het slechte pad verleiden. (Foto pri
Redactie Pieter C. Rosier
LEIDEN - Alsof theaterliefheb
bers uit Leiden en omgeving
van plan zijn wekenlang onder
de kerstboom te blijven zitten
houden de theaters in deze stad
hun deuren in de periode rond
oud en nieuw angstvallig ge
sloten. Men zal gedurende de
feestdagen naar de omliggende
grote steden moeten reizen om
er op cultureel gebied wat van
zijn gading te vinden.
De Leidse Schouwburg biedt deze
week alleen onderdak aan
Nooy's Volkstheater, dat ern
stig in zijn bestaan wordt be
dreigd maar desalniettemin op
woensdagavond 21, donder
dagavond 22 en vrijdagavond
23 december het publiek hoopt
te plezieren met zijn nieuwste
produktie, 'De Jordaan'. Het
theater aan de Oude Vest blijft
daarna gesloten tot 8 januari.
Het LAK-theater heeft jl. zater
dagavond al de laatste voor
stelling van dit jaar gegeven.
De eerstvolgende voorstelling is
pas op 11 januari.
Men kan overigens op vrijdag- en
zaterdagavond a.s. nog terecht
in het kleine Micro-theater aan
de Oude Vest, waar. de Leidse
toneelvereniging 'Imperium'
de laatste voorstellingen geeft
van het door Ans Alting gere
gisseerde kerstspel 'Kerstmis
volk'.
Over 'De Jordaan' en de gevaren
die Nooy's Volkstheater bedrei
gen elders op deze pagina
meer.
BUSSUM/LEIDEN
"Werkelijk, ik begrijp er
niets van. jaarlijks trek
ken we meer dan hon-
derdduizend mensen. Ie
dereen wil dat Nooy's
volkstheater blijft be
staan. We zijn de enigen
in Nederland die dit gen
re nog in ere houden. We
soebatten zowat elke
dag, maar krijgen geen
cent uit Den Haag. Met
ruim twee ton zijn we ge
red. Natuurlijk is het
goed dat experimentele
gezelschappen subsidie
krijgen. Maar waarom
wij dan niet"?
We zitten in het riante restaurant
bij theater 't Spant in Bussum.
waar Nooy's Volkstheater die
avond 'De Jordaan' opvoert.
Dick Nooy is artistiek adviseur
van het gezelschap en bewerk
te voor 'De Jordaan' het literai
re werk van Israël Querido. Hij
heeft zijn hartekreet al vaak la
ten horen, maar doet het dit
keer met nieuwe hoop.
Noordhollandse schouwburgdi
recteuren zijn een actie begon
nen om de groep voor het vol
gend seizoen alvast een vol
doende aantal voorstellingen
te garanderen. Bovendien zal
AVRO's Televizier die avond
aandacht besteden aan Nooy's
volkstheater. En Dick Nooy
heeft gehoord dat een hoge
ambtenaar daarin wel eens met
belangrijke toezeggingen zou
kunnen komen.
Wel vier keer stond de groep dit
voorjaar op het punt zich op te
heffen. Tegenslag stapelde
zich op tegenslag. Een organi
sator die de groep voor acht
voorstellingen had geboekt
ging failliet: 30.000 gulden
strop. Het dak van het Circus
theater lekte, waardoor voor
stellingen uitvielen. Ank van
der Moer overleed, wat kosten
van het inwerken van een nieu
we actrice met zich meebracht.
'De Jantjes' zou winstgevend
worden, maar leverde zodoen
de dik verlies op.
Het bloed kruipt waar het niet
gaan kan. De drie gebroeders
Nooy, zonen van Beppie, stop
ten eigen geld in een nieuwe
produktie en zeiden weer: dit
is het laatste jaar. "Het is een
deel van onze erfenis", zegt
Dick Nooy. "Onze moeder had
een oude kleurentelevisie.
Maar ze had ook een toneelge
zelschap, waarvan de geschie
denis teruggaat tot 1880. Dat
mag je niet verloren laten
gaan".
In de tijd van Beppie Nooy kreeg
het gezelschap subsidie. Zoon
Dick had na haar dood de lei
ding graag willen overnemen.
Jarenlang had hij zich daarop
voorbereid. Het pakte anders
uit. Hans Croiset werd artistiek
leider, succes bleef uit. Later
besloten de drie broers de
groep onder de oude naam
volkstheater en met de oude
formule voort te zetten. De
Raad voor de Kunst heeft tot
op heden geweigerd over
heidsgeld aan hun initiatief te
spenderen.
"We zitten niet in het goede cir
cuit", verklaart Nooy. "We ko
men die mensen niet tegen op
feestjes en vergaderingen. De
Raad voor de Kunst is niet vrij
van belangenbehartiging. Mis
schien onbewust, maar ze hou
den de boot af'.
Gewone mensen
"Altijd slecht gehumeurd". Met
die woorden meldt Carry Tef
sen zich aan ons tafeltje. Ze
speelt in 'De Jordaan' als Jet
een hoofdrol: een hoerenma
dam, die met woekerrentes de
Jordanezen tot wanhoop drijft
en menig onschuldig meisje
voorgoed van het rechte pad
afbrengt. Alleen Corrie, de
struise caféhoudersdochter,
blijkt tegen haar intriges opge-
"Dit
cultuurvorm die uit
sterft, als wij het niet meer
doen", zegt ze. Volkstoneel
moet blijven, ook als ik er niet
in meespeel"
Gewone mensen
spelen gewone
mensen voor
gewone mensen
Waarin onderscheidt het volks
theater zich dan van andere
vrjje - produkties? "Gewone
mensen spelen gewone men
sen voor gewone mensen", is
de definitie van Dick Nooy
"Bij ons zie je geen zwaar gef
rustreerde figuren of diepe
psychologie. Het is allemaal
heel herkenbaar. Het publiek
zegt na de voorstelling: zoals
Carry Tefsen was, zo is m'n
buurvrouw nou ook. 'De Jor
daan' speelt rond 1900. Maar
het gaat over emoties van alle
tijden".
"We hebben altijd veel contact
met het publiek. Mensen ko
men na afloop naar de kleedka
mer om handtekeningen te
vragen. Dat zie ik ze bij andere
gezelschappen nog niet doen.
Ik zou dat niet graag kwijt wil
len".
Er zijn nog andere verschillen
Vrije produkties werken
meestal met vier, vijf acteurs.
Bij Nooy staan er twintig men
sen op de planken, en wordt
elk optreden begeleid door een
orkestje van vier personen
Zelfs een deel van de techni
sche ploeg figureert in bijrol
len. "Dat is voor dit genre no
dig. Met minder kan het niet",
zegt Dick Nooy.
Troel stra
Bij Nooy's Volkstheater stel je je
een echt Amsterdamse groep
voor. Zeker omdat het stuk in
de Jordaan, de Amsterdamse
volksbuurt by uitstek, is gesi
tueerd. Volgens Dick Nooy is
die indruk niet terecht. "We
kijken echt niet of een stuk
puur Amsterdams is. Ook over
de Haagse Schilderswijk zou
den mooie verhalen te vertel
len zijn. 'Op hoop van zegen'
van Heijermans, dat in een vis
sersdorp speelt, zouden we
graag een keer doen. Een deel
van de acteurs is niet uit Am
sterdam afkomstig".
Dat laatste is tijdens de voorstel
ling te merken. De 'Jordanese'
tongval van sommige spelers
doet nogal gekunsteld aan
Maar dat doet aan de musical
niets af. Vooral in de hoofdrol
len wordt geloofwaardig geac
teerd. Het verhaal van en lach
en een traan krijgt meer dan
vroeger een kritische onder
toon. Dat is vooral te danken
aan Jaap van de Merwe, die
een aantal fraaie liedjes lever
de. Zelfs Domela Nieuwenhuis
en Troelstra worden er bijge
haald. Het decor is vernuftig
en de enscenering is voor het
genre gedurfd Men heeft niet
de gemakkelijkste weg geko
zen om het succes van 'De Jan
tjes' te herhalen.
Het keurige, overwegend oudere
publiek in Bussum reageert
met een licht gekuch op de or
dinaire, platte grappen van
Carry Tefsen, die Jet een stem
meegeeft waarbij de ijzingwek
kendste herfststorm een bries
je wordt. Daverende lachsal
vo's en mecdeiners blijven in 't
Spant achterwege. Wel krijgt
het gezelschap een langdurige
staande ovatie.
Dick Nooy staat na afloop bij de
uitgang programmaboekjes en
platen te verkopen Het loopt
niet storm Hij is wat teleurge
steld. Niet alleen omdat de zaal
maar half vol zat. Televizier
had niet gebracht wat hij hoop
te. Allerlei collega's hadden
het belang van het volksthea
ter onderstreept. Maar daar
ging het niet om. De hoge amb
tenaar had geen enkele toezeg
ging gedaan
En nu? 'We zijn de afgelopen vier
jaar zo vaak blij geweest met
dooie mussen. We laten ons het
hoofd niet op hol brengen Als
de schouwburgen ons voor het
volgend seizoen 150 voorstel
lingen kunnen garanderen,
gaan we in elk geval nog een
jaar door. Daarna zien we wel
weer".
ARIEJAN KORTEWEG
