c
Dit heeft niets met pornografie te maken'
Vrolijk hinken op
twee gedachten
3
Drie vrouwen en een gekruide damesroman
Eindhoven wil komst
opera's veilig stellen
Nico Koster wint Zilveren Camera
Filmfonds opgericht
PAGINA 27
VRIJDAG 25 NOVEMBER 1983
Kunst
I
KUNST TE KIJK
AMSTERDAM - Makkelijk verteerbare amusementstele
visie mag zich verheugen in de aandacht van een groot
publiek. Hetzelfde geldt voor superlichte ontspannings
lectuur. De boekjes liggen gewoonlijk hoog opgetast in
boekhandel, sigarenwinkel en supermarkt. De Amster
damse uitgever Peter Loeb voegt een nieuw exemplaar
aan deze stapel toe. Sinds kort kan de liefhebber be
schikken over 'Een avontuur teveel', geschreven door
Diana Fortuyn.
x Floor Nije, (v.l.n.r.) t
Onderscheidt het boekje zich van
de wegwerpromans die in het al
gemeen in deze sector worden
geproduceerd? Eigenlijk niet: de
hoofdpersoon in „Een avontuur
teveel" is een vrouw, die het - zo
als zo vaak in dergelijke werkjes
- aan niets ontbreekt, behalve
aan problemen. Luciana Ferran-
te heet ze, ondanks het feit dat ze
een Zeeuws meisje is. Ze is
prachtig gebouwd, vanzelfspre
kend, en ze wil niet alleen veel
van de wereld zien maar ook car-
rière (in het modevak) maken.
5 En uiteraard voltrekt zich die
carrière via de slaapvertrekken
van mannen, die de liefde in het
algemeen zinderend bedrijven.
Het aardige van met name deze
scènes is dat ze met veel overtui
ging en vanuit de hoofdfiguur,
Luciana dus, beschreven zijn. Er
wordt weinig aan de verbeelding
overgelaten, de attributen ten
zuiden van de gordel en het door-
tastende gebruik ervan worden
i menigmaal zonder omwegen aan
detaillistische beschrijvingen
onderworpen. Wat dat betreft zal
de gemiddelde kasteelroman
supporter nog verrast opkijken.
Er is trouwens nog iets waardoor
„Een avontuur teveel" anders is
dan het bekende repertoire. Be
houdens de cliché's, waaraan
ook dit verhaal niet ontkomt, is
het boek redelijk geschreven,
met vaart en niet zonder humor.
Er ontbreekt een „happy end",
ook al niet gebruikelijk.
.Minstens even ongewoon is dat de
schrijfster van „Een avontuur te
veel", Diana Fortuyn, niet staat
voor één, maar voor drie vrou
wen. Het zijn Liesbeth Limburg
(44), Floor Nije (33) en Marie-
Louise Terwindt (34), modere-
dactices, op free-lance basis
werkz^m bij bladen als Avenue.
Elegance en Cosmopolitan.
De drie dames, ogenblikkelijk be
reid om over hun boek te praten,
zijn eerlijk en bescheiden. Lite
raire pretenties claimen ze abso-
i luut niet. Het concipiëren van
het boekje: het is allemaal van
zelf gegaan. Transpiratie is er bij
het schrijven niet aan te pas ge-
door
Peter Huysman
komen. En de inspiratie is steeds
vanzelf gekomen. Er is geput uit
de eigen rijke ervaring - Floor is
als fotomodel inderdaad veel in
het buitenland geweest - en uit
informatie van anderen.
Elke zondagmiddag kwamen ze bij
elkaar, drie jaar achtereen. Er is
op die meetings wat afgelachen.
Vooral het „neerzetten" van de
„fel-realistische" sextaferelen
heeft, na wat aanvankelijke gêne,
tot hevige gier- en bruipartijen
geleid. En toen was het boek
klaar.
Nou ja, boek. Weggooiromannetje,
een inslapertje, noemen ze het
zelf liever. Een grap. Een boek
voor „tante Truus uit Harder
wijk", die tussen twee koppen
koffie door even wil weten hoe
het verder afloopt met het ener
verende bestaan van Luciana
Ferrante.
Daisy
Marie-Louise kwam een aantal ja
ren geleden, toen zij Prinses Dai
sy van Judith Crantz onder ogen
kreeg, op het idee. Dat kunnen
wij ook, vond ze, en haar vrien
dinnen waren het geheel met
haar eens. In Frascati kwam het
yrolijke trio samen. Een flink
glas wijn, en binnen tien minu
ten lagen de hoofdlijnen van het
verhaal op tafel.
Ter illustratie van het talent van
Diana Fortuyn hier de openings
passage: „De balkondeuren ston
den wijd open, maar in plaats
van een koele bries vulde de ho
telkamer zich met een. zwoele,
benauwende warmte. Luciana
zat op het grote twee-persoons-
bed en voelde de zweetdruppel
tjes langs haar oksels naar bene
den glijden. De dunne, katoenen
kimono hing als een vochtige
dweil om haar heen".
Voor het goede begrip: Luciana be
vindt zich op dat moment - herfst
1982 - in hotel T^j Mahal, Bom
bay, India. Spoedig na dit veel
belovende begin zal zij een bron
stige Indiër met een koperen
bedlamp dodelijk op de hersen
pan slaan. „Nooit zou ze te weten
komen of zijn kreet van pijn was,
of zijn orgasme betekende". Een
beetje kromme zin, maar wel een
duidelijke.
In het beroemde hotel Taj Mahal
treft men ook inderdaad koperen
bedlampen aan. Dat hebben de
dames, die dat hotel nooit van
binnen zagen, maar verder wel
veel hebben gereisd, goed gecon
troleerd (o.m. in de bibliotheek).
En zo bestaat er in New York ook
werkelijk een Red Rooster-bar
waar de befaamde saxofonist Ar
chie Shepp veel optrad, om een
ander voorbeeld te noemen. De
feiten, die in „Een avontuur te
veel" voorkomen, zijn zoals dat
heet gecheckt.
Er is geen sprake van dat er hele
passages of hoofdstukken door
één van de drie is geschreven.
Het is collectief nadenken, col
lectief ervaringen uitwisselen en
collectief schrijven geweest. El
ke zin is door drie hoofden en
drie paar handen gegaan. En de
krachtig gekruide, danig uitge
sponnen bedavonturen dan? „Ja
nou, of we die echt meegemaakt
hebben!", zegt één van de schrijf
sters. „Ik zeg niets", zegt de an
der. De derde zwygt.
Nee, met pornografie heeft hun
boek niets te maken, verzekeren
ze later. Hun opzet is geweest om
een vrouw in een boek op een
„lekkere, vriendelijke manier"
dat te laten beleven wat zo fijn
kan zijn. „En dat hebben we nog
al openlijk en vrij aan het papier
toevertrouwd", aldus het collec
tief. Voor anti-porno gerichte fe
ministen is het drietal dan ook
niet bevreesd. „Wat Luciana be
leeft, gebeurt uit eigen vrije wil.
Op die verkrachting na, maar
daar slaat ze die man dan ook
voor naar de andere wereld". Wat
wil men nog meer, geëmanci
peerder kan het nauwelijks.
Verkoop
Liesbeth, Floor en Marie-Louise
hebben de smaak van het schrij
ven te pakken. Niet voor niets
heeft „Een avontuur teveel" een
open eind. Dat wil zeggen dat de
roman schreeuwt om een ver
volg, vinden ze. Maar of dat het
geval zal zijn, ligt natuurlijk aan
de verkoop van de eersteling. En
daar wil uitgever Loeb graag al
les aan doen. Hij heeft er zelfs
buttons met de mysterieuze
tekst „Wie is Diana Fortuyn?"
voor laten ontwerpen. Verder ko
men er op in het oog springende
plaatsen in het land affiches te
hangen met „Wat is een avontuur
teveel?"
Bruna heeft op voorhand al 2000
exemplaren besteld. Dat zegt wel
iets, vindt Loeb. De schrijfsters
zelf is het niet om het geld be
gonnen. Het plezier om samen
een boek te schrijven heeft
steeds voorop gestaan. In die
drie jaar is een „waanzinnig war
me vriendschap" tussen de drie
ontstaan. Ze zien wel hoeveel de
royalties opleveren.
De eerste 1.000 gulden, een voor
schot, kan Loeb zijn auteurstrio
niet meer afnemen. Dat bedrag
hebben ze destijds in het Amstel-
hotel aan een enigszins uit de
hand gelopen etentje uitgegeven.
De bediening was er ronduit
slecht. Uit protest heeft toen een
van de schrijfsters in de planten
bak overgegeven. De obers zul
len er vast niet bij hebben stilge
staan dat zij drie opgewekte
scheppers van een gezellige da
mesroman op bezoek hadden.
LEIDEN - Keramiek van 'de club
van zeven' is van het komend
weekeinde af te zien in het
kunstcentrum 'Lange Voort' in
Oegstgeest. De club van zeven is
een groep van zeven dames uit
Noordwijk, te weten Cocky
Krau, Jos van Ierschot, Gré van
Winsen, Nel Alkemade, Bep La-
gerweij. Marijke van Wezel en
Rhijna van Beek, die meestal ge
zamenlijk met werk van zeer uit
eenlopende aard naar buiten tre
den. Voorts zijn er aquarellen
van Annie Borst Pauwels, Hans
Trrost en Barbara van der Laar-
se. De expositie omvat boven
dien lithografieën van Wies van
der Kaay. De tentoonstelling, die
vrijdagavond wordt geopend,
duurt tot en met 31 december.
Men kan er dagelijks, behalve op
zondag en maandag, in de mid
daguren terecht.
Onder het motto 'Allerlei 1983' la
ten zes exposanten hun werk
zien in galerie De Pomp in War
mond. Marceline Gevaerts stelt
zelf ontworpen keramische voor
werpen tentoon. De Leidse Man-
ja Riethoven vormt voorwerpen
van klei, die een buitengewone
expressie verraden. Haar stadge
note Marianne Visser maakt
veelal portrettekeningen. De 70-
jarige Leendert van de Berg
schildert al z'n leven lang, voor
z'n beroep als onderhouds-schil-
der en in de vrije tijd als kunst
schilder. Martin Eilander is een
Leidse autodidact, wiens pente
keningen voor het eerst worden
geëxposeerd. Barend Groenen
dijk heeft zich vanaf zijn kinder
jaren bekwaamd in het gebruik
van technieken, variërend van
olieverf en aquarel tot zeefdruk
en houtskool. De groepsexposi-
tie wordt gehouden van 29 no
vember tot 18 december en is ge
opend op woensdag, donderdag,
zaterdag en zondag van 14 tot 16
uur, op woensdag ook van 10 tot
12 uur en op dinsdag van 19 tot
21 uur.
Voor een expositie van wandkle
den en deegfiguren kan men tot
6 december terecht in de Leider-
dorpse Muzenhof. De wandkle
den zijn van Annelies van Beek,
voor wie kleuren zeer belangrijk
zijn. Ze maakt maakt o.m. ge
bruik van de zeefdruk-techniek.
Pien Lemstra toont haar deegfi
guren, werk van recente datum
overigens.
Bij Ars Aemula Naturae in Leiden
wordt vanaf morgen werk ten
toongesteld van de Vereniging
van Wassenaarse beeldende kun
stenaars. De tentoonstelling
loopt tot 10 december en is dage
lijks tussen 13.00 en 16.00 uur en
19.30 en 21.30 uur te zien.
EINDHOVEN (ANP) - Directeur
Jan Reijs van de Eindhovense
stadsschouwburg heeft een plan
ontwikkeld om de uitvoeringen
van de Nederlandse Operastich
ting in Brabant ook na de inge
bruikname van de Stopera in#
Amsterdam veilig te stellen. Het
plan is zowel aanvaard door de
Operastichting als door de direc-
Hoofdprijzen
voor 'Poging'
AMSTERDAM (ANP) - Stichting
'Poging' uit Amsterdam heeft
met de produktie van het beel
dend-theaterstuk 'Close-up' van
artistiek leider Jan Goes drie van
de zes hoofdprijzen in de wacht
gesleept op het internationale
theaterfestival in het Italiaanse
Arezzo.
De Nederlandse inzending voor dit
gebeuren bleek niet alleen de
beste voorstelling te zijn, ook de
hoofdprijs voor regie ging naar
Jan Goes en van de combinaties
beeld en tekst werd die van 'Clo-
se-up' als de meest geslaagde
beoordeeld.
Aan het festival namen groepen
deel uit acht landen, waaronder
Japan en Amerika. De Neder
landse groep werd er gepresen
teerd door het Nederlands thea
ter-instituut.
'Close-up' gaat over het verschil
tussen een vrouw van het platte
land en een uit de stad. Elk pro
beert de werkelijkheid te ont
vluchten, wat niet lukt. De voor
stelling is een 'vertaling' van
filmbeelden en er wordt bijna
niet in gesproken. De voorstel
ling werd vorig theaterseizoen
uitgebracht en beleefde in ons
land dertig uitvoeringen:
ties van de schouwburgen in
Breda. Tilburg en Den Bosch, al
dus directeur Reijs.
Het plan houdt in dat de Neder
landse Operastichting bij uitvoe
ringen in Brabant een groter fi
nancieel risico loopt dan tot nu
toe het geval was. Omdat de sub
sidiegrondslag door het plan dat
in feite voorziet in een meeija-
renovereenkomst met de operas
tichting wezenlijk anders wordt,
moet het rijk nog toestemming
verlenen.
"Waar het om gaat is dat we nu al
een politieke claim leggen om in
de toekomst zeker te zijn van
voorstellingen van de Neder
landse Operastichting. Als we
daarmee wachten tot de Stopera
klaar is, lopen we de kans achter
het net te vissen", aldus Reijs.
Volgens hem zijn soortgelijke
overeenkomsten in de maak met
het Nationale Ballet en het Ne
derlands Danstheater.
Als het plan van Reijs wordt uitge
voerd, zullen de meeste opera
voorstellingen in Eindhoven
plaats gaan vinden. "Eindhoven
is de grootste stad en bovendien
heeft de Schouwburg technisch
de beste voorzieningen". Reijs'
streven is erop gericht om an
Eindhoven een zuidelijk cultuur
centrum te maken om te voorko
men dat alle cultuuruitingen zich
in de randstad gaan concentre-
Orgelconcert
KATWIJK - Charles de Wolff geeft
vanavond een door Pro Organo
et Musica georganiseerd orgel
concert in de Triumfatorkerk
van Katwijk. Op het program
ma staan werken van Mendels
sohn, Bach, Reger en Elart. Het
concert begint om 20.15 uur.
Sybold van Ravesteyn overleden
LAREN (ANP) - De architect ir.
Sybold van Ravesteun is woem
dag op 94-jarige leeftijd overle
den in zijn woonplaats Laren,
waar hij in het Rosa-Spierhuis
woonde. Zijn familie heeft dat
gisteren meegedeeld.
Ir. S. van Ravesteyn is enerzijds
bekend geworden door zijn ont
werpen van gebouwen voor de
maatschappij tot exploitatie van
staatsspoorwegen en later de NS
en anderzijds door zijn werk als
particulier architect. Hij bouwde
onder andere de stations van
Utrecht, 's-Hertogenbosch, Nij
megen, Hoek van Holland, Ros-
sendaal, Rotterdam, Gouda en
Vlissingen. Als particulier archi
tect verzorgde hij opdrachten
voor onder meer de inrichting
van het koninklijk jacht Piet
Hein. de diergaarde Blijdorp in
Rotterdam, de Rotterdamse
schouwburg. Kunstmin in Dor
drecht, de Stadsgehoorzaal in
Vlaardingen, het Eykmanhuis in
Driebergen en de Nederlandse
hervormde kerk in Emmeloord.
AMSTERDAM (ANP) - De Zilve
ren Camera, de jaarlijkse wissel-
prijs voor persfotografen, is dit
jaar toegekend aan Nico Koster.
De winnende foto toont politie-
charges tegen de achtergrond
van een brandende tram tijdens
de ontruiming van het kraak
pand Lucky Luyck op 11 okto
ber 1982 in Amsterdam.
De Zilveren Camera werd gisteren
voor de 29e maal uitgereikt. Vol
gens de voorzitter van de jury,
oud-journalist Eef Brouwers,
was het aantal inzendingen (1973
foto's en 464 dia's) dit jaar iets la
ger dan vorig jaar. De jury was
volgens hem eenstemming in
haar oordeel.
Over de kwaliteit van de inzendin
gen merkte hij op dat vooral de
categorie natuur van hoge kwali
teit was. Hij zei dat over het alge
meen de categorieën hard
nieuws en sport het dit jaar heb
ben moeten afleggen tegen ande
re categorieën, in tegenstelling
tot voorgaande jaren. In totaal
zijn in negen categorieën 27 fo
to's bekroond, waarvan negen in
zendingen van ANP-fotografen.
Commedia dell'arte in het LAK
'De Crisis' LAK-Drama presenteert
Commedia dell'arte. Gezien op 24
november in het LAK-theater.
Verdere voorstellingen op 25 en 26
LEIDEN - Van marktplaats en
streek naar land en theater.
Doet de naam 'Commedia del-
l'arte' ons terugkeren in de tijd.
het verhaal en de plaats waar
dit zich afspeelt zijn uiterst ac
tueel. De combinatie van
kluchtig volkstoneel, herken
baarheid voor arme dorpelin
gen, 'hot items anno 1983' en
het uiterst moderne theater
blijft echter merkwaardig.
Waren in de commedia dell'arte
van de 16e en 17e eeuw de ver
schillende figuren en de ver
haalvorm alom gekend, beho
ren ze in onze terugblik bijna
tot het dagelijks leven van die
tijd, hier in het LAK-theater
moest de bekendheid geduren
de één voorstelling tot stand
komen. In een met veel over
tuiging en plezier gespeeld
spel werden de vele rollen zeer
overzichtelijk en navolgbaar
neergezet. Niet altijd herken
baar: de overgang van markt-
pelin naar theater heeft met
zich meegebracht dat de toe
schouwer voornamelijk in het
verhaal aanknopingspunten
moet zoeken.
Het accent lag dan ook niet zo
zeer op 's mensens gebreken,
maar op de zogenaamde 'grote
problemen' van deze tijd.
Machtsmisbruik en -willekeur,
geldhonger, opportunisme en
eigenbelang stonden eerder
voor groepen, dan voor karak
ters. De vrek is werkgever ge
worden, de knechten werkne
mers en werklozen, de opsnij
der staat voor orde en gezag en
de viswijven bezingen de femi
nistische revolutie. Deze uit
vergroting van de perikelen
van mensen in een dorpsge
meenschap naar Nederland an
no 1983 is noodzakelijk een
versimpeling, die soms leidt
tot een lachwekkende helder
heid. Deze wordt versterkt
door de kleurrijke kostuums,
geraffineerde schmink en de
muziek. De combinatie van
trom, saxofoon en accordeon
levert een klank van midde
leeuwse instrumenten, het
geen vooral in het begin van
het stuk de sfeer bepaalt.
Met het brengen van deze als
'commedia dell'arte' aange
kondigde produktie lijkt de
groep minstens twee dingen
tegelijk te proberen. In eerste
instantie het mede nieuw leven
inblazen van een oude toneel-
en speelvorm. Daarnaast een
simpel, maar scherp getekend
beeld geven van 'De Crisis': in
plaats van een lach en een
traan, een lach en een bood
schap. Resulteerde dit hier en
daar in een vertraging binnen
de voorstelling, de zeer verma
kelijke wijze waarop anonieme
groepen in personages werden
verbeeld maakt deze produktie
tot een aantrekkelijk kijkspel.
De vraag naar de plaats van het
commedia dell'arte bliifl.
KOOS DE MIK
Fotograaf Nico Koster rechtskreeg de Zilveren Camera uit handen
vanj. Verhoef, secretaris-generaal van het ministerie van wvc. (Foto gpdi
DEN HAAG (ANP) - In Den Haag
is gisteren het fonds voor de Ne
derlandse film opgericht. Het
fonds gaat naast het reeds be
staande produktiefonds finan
ciële bijdragen verstrekken aan
filmproducenten voor het maken
van kunstzinnige films. Het mi
nisterie van welzijn, volksge
zondheid en cultuur (WVC) heeft
dit meegedeeld.
De zogenoemde WVC-films wer
den tot nu toe rechtstreeks ge
subsidieerd door het ministerie
van WVC op advies van de raad
voor de kunst. Het fonds gaat
vanaf 1 januari 1984 de aanvra
gen behandelen. Over de aanvra
gen wordt beslist door een be
stuur van zes personen, be
noemd door de minister van
WVC, van wie drie leden zijn
voorgedragen door instellingen
op filmgebied.
De bekroonde foto, samen met de andere inzendingen tot 8 januari ie zien in 'De Zonneruiter' in het stationsge
bouw Op Schiphol-centrum. «Foto Nico Koster
