"Lekker mag best" Klaas, zweet en ijselijkheden Teveel grappen in Haren van de vos Een duivelse vertelling Mulisch doet aanslag op de knip Geen verfrissende wending in thrillerdebuut Thomas Palmer v.*. Vrij Nederland-hoofdredacteur Ri- nus Ferdinandusse heeft na ja ren weer een thriller geschreven. Meer dan tien jaar heeft hij de journalistieke scharrelaar Rutger Lemming - bekend uit vorige boeken - de tijd gegund een vas te stek te veroveren bij een week blad. Als research-journalist. In die functie laat Ferdinandusse hem na al die jaren opdraven in 'De haren van de vos'. En deze Lemming weet van geen wijken als hij op de stoep van zijn flat bijna is gestruikeld over het lijk van zijn journalistieke vriend en collega Ark. Al spoedig is het de vasthoudende Rutger duidelijk, dat deze Ark zijn hand te diep in een politiek wespen nest had gestoken. Kort geleden liet de Haagse Post Ferdinandusse aan het woord over zijn boek. Hij zegt het daar in niet met zoveel woorden maar laat wel doorschemeren dat plot en doofpot (waarop zijn boek is gegrondvest) niet helemaal aan de fantasie zijn ontsproten. Maar waar die wortels met de werkelijkheid precies zitten heeft Ferdinandusse niet hele maal duidelijk kunnen of willen maken. Hij zegt in dat vraagge sprek ook dat hij op alle vragen het ingenieuze plot betreffende een antwoord weet. Ik betwijfel het ten sterkste of de lezers van 'De harten van de vos' al die ant woorden ook zullen kunnen ont dekken. Rinus Ferdinandusse schuwt bi zarre effecten niet. Vroeger niet, nu weer niet. Zo laat hij op een bepaald moment Lemmings te genstanders stevig sollen met een lijk. Nog wel het dode li chaam van de vader van een mi nister. Ze spelen als het ware ver stoppertje met een dode. 'Ik ben niet bang voor flauwitei ten', aldus Ferdinandusse in het al genoemde interview. 'Wat de één flauw vindt, vindt de ander leuk', voegt hij er aan toe. Dat slaat op de garnering van zijn verhaal met een overdosis grap jes. Te pas, maar ook te onpas. Het werkt wat vermoeiend al die vrolijke nootjes te moeten door slikken. Sommige zijn best sma kelijk, andere taai maar een aan tal ook zouteloos. Hij had wat mij betreft zijn natuurlijke neiging tot grappenmakerij best een tik keltje mogen beteugelen. Het zou het verhaal nog beter ver teerbaar hebben gemaakt. 'De haren van de vos', thriller door Ri nus Ferdinandusse, verschenen bij De Arbeiderspers 24,50). Palmer 'De thriller van het jaar', 'Meer dan goed', 'Fenomenaal', het kan ge woon niet op met de loftuitingen die het schrijversdebuut van de 27-jarige Thommas Palmer uit Boston begeleiden. Nogal overdadig, want al is deze 'Deal' een stevig openingsbod van een zonder enige twijfel ge talenteerde auteur - die meteen een knap in elkaar gedraaide thriller met flink wat vuurwerk en avontuur voorzet er kleven nog teveel haken en ogen aan zijn werk om hem meteen maar de hemel in te prijzen. Wat moet ik bijvoorbeeld met zo'n zin als op pagina 149? 'De afzonderlijke individuen van Miami, de groepen zoals gedefi nieerd in de statistieken, de ge hele bevolking, die een plateau bewoont dat het grafmonument vormt van miljarden oeroude wezens van de zee - zij allen ma ken deel uit van een grotere iden titeit, die geen van hen in zijn ge heel kan overzien, maar die van hoog in de buitenste laag van de dampkring zichtbaar is als een klein vlekje licht omgeven door duizende vierkante kilometers moeras en zout water'. Gelukkig is de heer Palmer niet overal zo onverstaanbaar, zo bij na mysterieus onduidelijk, maar kan hij vrij rechtlijnig een cocaï nesmokkel en -handel neerzet ten, die alle elementen in zich herbergt om (flink gecoupeerd) eens als basis te dienen voor het scenario van een daverend tele visiestuk. Want dan kunnen de televisiemen sen de schier eindeloze detailte keningen wegkappen, die in het verhaal hier en daar het zicht op de loop der dingen verduisteren. Nu is dat in dit geval niet dodelijk want ver voor de helft kan men al vermoeden hoe het zal aflopen. Men hoopt dan nog op een verfrissende wending, een ver- rrassende keer of een flitsende ontknoping, maar het is vergeef se hoop. Het blijft een boeiende reportage van een aantal onaf wendbare taferelen, waarbij de lezer zich er alleen maar over kan verbazen dat de hoofdrolvertol kers zolang overeind blijven te gen de overweldigende over macht. Dat Palmer dat toch geloofwaardig weet te maken zal hem wel de lof van die vele deskundigen heb ben doen bezorgen. KOOS POST De deal, Thomas Palmer, uitg. Else vier, 24,50. WOENSDAG 23 NOVEMBER 1983 Wie dit jaar alles van en over Katka wil lezen, mag zeker niet verge ten de drie uitstekende essays Merano en de reïncarnatie van Kafka, Honderd jaar Kafka en Het Slot, door een vergrootglas van W.F. Hermans te lezen. Ze zijn opgenomen in Klaas kwam niet, een dikke bundel opstellen vol venijn in glashelder proza. Hermans wordt er, daar in Parijs, niet vrolijker of milder op ze ker niet waar het allerhande al dan niet vermeende misstanden in zijn oude vaderland betreft. Gelukkig niet alléén maar gekan ker, deze keer. Veel boeiends vooral over binnen- en buiten landse schrijvers, geschreven tussen 1978 en 1983 en eerder ge publiceerd in de NRC e.a. bla den. Veel van het goeie, maar niet om achter elkaar uit te lezen. Vijf stukjes per week lijkt me de juiste dosis. Willem Frederik Hermans, Klaas kwam niet. Uitg. De Bezige Bij, Am sterdam 1983, 39,50. Voor een land dat behoorlijk sport- minded is, hebben we helaas nauwelijks een traditie op het ge bied der sportliteratuur. Af en toe wat wielerpoëzie en -proza, voetbalverhalen en sporadisch gebundelde sportcolumns (waar om niet méér van Jan Mulder bij voorbeeld?). De laatstgenoemde categorie is nu uitgebreid met Al dat zweet, een bundeling "reportages, aneko- tes, commentaren, kwinkslagen, roddels allemaal over sport en vooral over de mensen die met sport te maken hebben": een ver zameling van driejaar sportstuk- jes die Laurie Langenbach schreef voor het NRC Handels blad. O.a. over Eric Vilé, Rudy Koopmans, Johan Cruyff, Mart Smeets, Jan Raas en nog een hoop andere sportieve groothe den. Korte, persoonlijke en "vrouwelij ke" impressies: "De meest con troversiële figuur in sportkrin gen dezer dagen is niet een spor ter. Hij is kalend, iets te dik en soms is hij ronduit lelijk. Dan lijkt zijn gezicht langer dan ooit, de schaduwen onder zijn ogen hebben alarmerende proporties aangenomen, hij kijkt de wereld in met een combinatie van ver moeidheid, wantrouwen en ver moorde onschuld. Hij heeft dan iets kleinzieligs, iets-kleinzerigs. Als vrouw voel je dat deze man bang voor de liefde is". Over Mart Smeets. Prachtig. Laurie Langenbach, Al dat zweet. Uitg. Bert Bakker, Amsterdam 1983. Zeven niet zelden gruwelijke ver halen met als overheersend the ma de confrontatie van een wes terling met een vreemde tropi- sche samenleving bevat de bun del De liefdeskever van Peter ten Hoopen. In het titelverhaal besmet een wraakzuchtige Co lombiaanse haar blanke vriend met het gif van de goudkleurige "liefdeskever": de ongelukkige wordt stapelgek van wellust en ook verder loopt het slecht met hem af. En meer vreselijkheden, o.m. op het Indonesische eiland Alor, op Sri Lanka, in India, in Afrika. Peter ten Hoopen publiceerde eer der al twee romans, is literair ver taler, journalist, beeldend kun stenaar en fotograaf; zijn belang stelling - de weerslag ervan vindt men in deze verhalenbun del gaat vooral uit naar het le- yen van volken in de tropen. Spannende, snel en boeiend ver telde verhalen, lijkt me bij eerste, oppervlakkige lezing. Peter ten Hoopen, De liefdeskever. Uitg. Bert Bakker, Amsterdam 1983, 24,50. Hubert Lampo is dè literaire verte genwoordiger van de stroming van het zgn. "magisch-realisme" w.i. het fantastische en menselij ke onbewuste haast terloops sa mensmelt met de alledaagse rea liteit. Uitstekende romans als De komst van Joachim Stiller en het meer recente Wijlen Sarah Silbermann laat Lampo nu vol gen door het bepaald lijvige Zeg maar Judith. Speelt zich af in een zomer te Antwerpen. Een liefdesroman waarin hoofd persoon Geert Claerhout (Lam po's alter ego, suggereert de flap tekst), bezig met het schrijven van een boek met de titel "Fland- ria fantastica", geconfronteerd wordt met een dubbel probleem: "welke zijn de hem blijkbaar vol strekt onbekende aspecten uit het leven van zijn zopas overle den vader en wie is de verrukke lijke jonge vrouw die plots in zijn leven verschijnt maar er daarna telkens weer geheimzinnig uit verdwijnt?" Hubert Lampo, Zeg maar Judith. Uitg. MeulenhofT, Amsterdam 1983. 34,50. Van Terence White, bekend van het prachtige boek Arthur, ko ning voor eens en altijd, is bij Het Spectrum verschenen Het Kasteel van Malplaquet (oor spronkelijke titel: Mistress Mas- ham's Repose). Een, ook voor oudere kinderen erg aardig sprookjesboek "met een scherp onderscheid tussen goed en kwaad." De fantastische vertelling handelt over de kleine Maria die eenzaam rondzwerft over het grote land goed van kasteel Malplaquet, een gigantisch huis in de wildernis van Northamptonshire, "dat on geveer vier keer zo lang was als Buckingham Palace, maar op in storten stond". Tijdens Maria's omzwerving maakt ze kennis met mini-mensjes van zo'n 10 centimeter hoog, die haar en haar weinige vrienden be schermen "tegen slechte mensen en grote gevaren". Terence H. White, Het Kasteel van Malplaquet Uitg. Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen 1983. Vertaling: Martha Heesen. Voor onze oudere letterkunde, met name de schaars voorradige uit de negentiende eeuw bestaat de laatste jaren een groeiende be langstelling. Wie voor deze, over het algemeen kwaliteitsarme pe riode belangstelling heeft, zal ze ker nieuwsgierig zijn naar een pas uitgekomen bundel met Ne derlandse gruwelverhalen uit de negentiende eeuw. Algemeen is altijd aangenomen dat Nederlandse auteurs uit die tijd zich aan dat genre nooit hebben bezondigd: "ijselijke lectuur" werd over het algemeen stuitend gevonden. Samensteller Jan Ber- voets is er toch in geslaagd een aantal griezelverhalen van Jan Kneppelhout (beter bekend on der het pseudoniem Klikspaan), Alexander Verhuell, Carel van Nievelt, Gerard Keller e.a te be werken. Leerzaam uitgegeven met noten apparaat, biografietjes en na woord, w.i. de samensteller obli gaat "hoopt met deze bloemle zing een wat bredere belangstel ling te wekken voor enige onbe kende schrijvers uit de vorige eeuw". Ben benieuwd. Jan Bervoets, Nederlandse gruwelver halen uit de negentiende eeuw. Uitg. Veen, Utrecht 1983, 14,90. In het erg mooi ogende boek Meer over dieren heeft Hemmo Drex hage t.b.v. uitgeverij Villa zoveel mogelijk nog niet eerder in boek vorm gepubliceerde dierenver halen gebundeld. De "verhalen, vertellingen en sprookjes waarin W.F. Hermans dieren de hoofdrol spelen", zijn geschreven door gevarieerde va derlandse auteurs als Bertus Aaf- jes (met het diermilieubewuste. Animal Farm-achtige De oude varkensstal, w.i. de mensen door de varkens ter consumptie worden vetgemest), Herman Pie- ter de Boer natuurlijk, Eelke de Jong, Anton Koolhaas e.a. In to taal 30 verhalen van 15 auteurs met 50 meestal erg mooie illu straties van Pat Andrea, Cécile Hessels, Kees de Kiefte, Willy Lohmann en Peter Vos. Hemmo B. Drexhage, Meer over die ren. Uitg. Villa, Bussum 1983, 24,50. Onder schoolkinderen van Henk Romijn Meijer bevat vier (overi gens eerder, in 1963 en 1975 ver schenen) verhalen: Schoolgaan, Onder schoolkinderen, Inspec teurs! en Schoolbal. Ze spelen zich alle vier af in het Australi sche Melbourne, waar de auteur een tijdje les heeft gegeven. Sombere ironie in de leraarska mer en daarbuiten - in een vol strekt smakeloos schoolgebouw, waar een wat achteloos school hoofd scepter en knuppel zwaait. Blz. 15: "Ik opende de deur van de klas op een kier en verstijfde van angst toen ik het lawaai van zo dichtbij op mij af hoorde komen. Besluiteloos keek ik naar bin nen. De banken waren tot lange rijen aaneengeschoven, alles zat vol kinderen, samengeklit tot een wiebelende, wuivende mas sa, kauwende, zwetsende mon den, en achter in de klas stonden er nog meer, hun rug tegen de muur, druk pratend, gebarend en naar elkaar overleunend". Voor liefhebbers van docenten leed - verslagen van een insider. Henk Romijn Meijer, Onder schoolkin deren. Uitg. MeulenhofT, Amsterdam 1983, 24,50. Als "Tamar" schrijft Renate Ru binstein wekelijks stukjes in het v/eekblad Vrij Nederland, maar ook onder haar eigen naam is ze welbekend als essayiste (haar Hedendaags feminisme is haar destijds door strijdlustige sexe- genoten niet in dank afgeno men). Uit een aantal eerder verschenen bundels heeft de schrijfster nu stukjes verzameld die over "de liefde" handelen. Liefst verliefd bevat verhalen, schetsen en noti ties die tal van liefdesaspecten soms venijnig, vaak amusant en geestig, en altijd intelligent ont leden; de toestand van verliefd heid, het samenwonen, schei ding, echtelijke trouw en on trouw, het "raadsel" man, sexua- liteit en liefde, erotiek (in het overigens, bij wijze van uitzon dering, zeer matige verhaal De man uit Singapore) er ont breekt maar weinig. Een sympa thiek bundeltje - niet in de laat ste plaats voor mannen. Renate Rubinstein, Liefst verliefd. Uitg. MeulenhofT, Amsterdam 1983, 14,90. Vorig jaar werd de vaderlandse li teraire wereld aangenaam ver rast met Van geluk gesproken, de tragische en tegelijk geestige debuutroman van Marijke Hö- weler. Het boek werd een best seller, zodat de schrijfster nu ge sterkt met een tweede boek op de markt komt. Bij ons schijnt de zon is geen ver volg op Höweler's eersteling, wel komt een aantal personages uit het vorige boek hier terug. Cen traal staat deze keer mevrouw De Zeeuw, de moeder van Leo: "ter wijl haar kinderen toch al zo veel te stellen hebben met hun rela ties, hun carrière en de te ver wachten erfenis gaat de oude mevrouw De Zeeuw in zaken. Met haar spaarcentjes en twee op het eerste gezicht o zo aardige jonge vrienden Marijke Höweler, BIJ ons schijnt de zon. Uitg. De Arbeiderspers, Amster dam 1983, 24,50. ROB VOOREN Harry Mulisch doet weer een aan slag op uw knip. De Bezige Bij heeft de tijd blijkbaar rijp geacht voor een herdruk van "De toe komst van gisteren", een boek waarin Mulisch beschrijft hoe hij is vastgelopen bij het schrijven van een roman met diezelfde ti tel. Het commentaar op de binnenzijde van het boek luidt: "Wie nu 'De toekomst van van gisteren' (eer ste druk 1972) op een willekeuri ge bladzijde openslaat, krijgt de indruk met een commentaar op De Aanslag van doen te hebben, maar dan wel een commentaar dat tien jaar voorafging aan zijn onderwerp. Zoals er soms een commentaar nodig is om een on derwerp te verhelderen, is er soms een onderwerp nodig om een commentaar te verduidelij ken." Men had zich dit 'pleidooi' wat mij betreft gerust kunnen besparen; de inhoud van dit boek rechtvaardigt een herdruk ten volle. Vooral het hoofdstuk over Albert Speer, Hitiers bouwmeester, met wie Mulisch in de zomer van 1971 persoonlijk heeft gespro ken, is erg interessant voor lezers die een helder inzicht willen krij gen in Hitiers 'mythische' aspira ties. Bij Hitler was het plan gerezen om na de oorlog een Duizendjarig Rijk te stichten; Speer zou het ar chitectonisch uiterlijk van dit Rijk moeten gaan bepalen. De laatste ontwikkelde de 'theorie van de ruïnewaarde'. Modern ge construeerde gebouwen waren volgens hem weinig geschikt om de door Hitier geëiste 'traditie- brug' naar toekomstige generatie te vormen. Hij ontwierp bouw werken, die in een toestand van verval, na honderden of duizen den jaren, op authentieke ruïnes zouden lijken, zoals men die bij voorbeeld in Griekenland nog aantreft. Hitler was erg enthousiast over Speers plan en beval dat in het vervolg de belangrijkste bouw werken van zijn rijk volgens die ruïnetheorie opgetrokken moes ten worden. De meeste van Speers bouwwer ken bestaan alleen als mogelijk heden: als plannen, ontwerpen, blauwdrukken, modellen, ma quettes. Van alles wat hij daad werkelijk gebouwd heeft is pre cies één ruïne over: de tribune op het Zeppelinfeld van Neuren berg. Mulisch schrijft: "Als ik nu de fo to's (van Speer, red.) bekijk, ver baast het mij dat de emulsie hem heeft weten te registeren. Want hij is niet alleen geannuleerd door twintig jaar opsluiting, zo als met iedereen gebeuren zou, nee, de annulering is zijn wezen. Hij is er niet en hij was er niet, zoals ook zijn werk er niet is. Hij is de architect die Hitier niet ge worden is, en die hij daarmee ook zelf niet is geworden. Hij is er niet, zoals mijn roman 'De toe komst van gisteren' er niet is". CEES VAN HOORE ADVERTENTIE BOEKHANDEL DE KLER LEIDEN-LEIDERDORP OEGSTGEEST-KATWIJK VOORSCHOTEN Alle op deze pagina besproken boeken zijn bij ons dlrekt lever baar, óf via onze TERMINAL te bestellen en dan binnen drie da gen verkrijgbaar. NIEUWE UITGAVEN - 'Brieven aan Wim B.', geschreven door Gerard Reve, die over zijn relatie tot Wim B zegt: 'Er ontwikkelde zich tussen ons één van die zeldzame vriendschappen, die slechts door de dood ontbonden worden". Veen, prijs 24.50. - 'Carrie', een herdruk van het befaamde verhaal van Stephen King, waarvan de verfilming nog onlangs door Vero nica op het scherm werd gebracht Carrie's geheime vermogens kunnen tot een afgrijselijk wapen uitgroeien. Veen, prijs 19,90. - 'Het helse donker', thriller van David Wiltse. Drie vrouwen worden ver moord en verminkt aangetroffen. Ze hebben één ding gemeen, ze zijn zwanger. Rechercheur Sandy Block van de Newyorkse politie lijkt van ja ger gejaagde te worden. Veen, prijs 24,50. Willem Brakmans 'De reis van de douanier naar Bentheim' ADVERTENTIE Een van de leukste, meest fantasti sche en geestigste vertellingen die ik de laatste tijd gelezen heb, is wel de novelle De reis van de douanier naar Bentheim van Willem Brakman. Een speels en buitelend boekje, geschreven met superieure verteltechniek en voortdurend verrassend taalge bruik, dat toch niet makkelijk in kort bestek is na te vertellen. De novelle wordt ingeleid door een verteller, een ikfiguur die zich voorstelt als "vertegenwoordiger in Algemene Belangen": deze "ik" is "om redenen die hier niet ter in zake doen uit een stadje ge mieterd", een onverkwikkelijke situatie die zich aan het eind van het verhaal - dezelfde verteller keert als bij toverslag in het ge beuren terug - zal herhalen. Al snel en haast terloops verandert het perspectief: "Om een goede indruk te krijgen omtrent het idyllische van De Groene Jager kan ik niet beter doen dan ver wijzen naar de villa Valombrosa, waar de douanier woont die in dit verhaal zo'n vreemde en duis tere rol zal gaan spelen." De lezer maakt vervolgens kennis met de bewuste douanier, die wel eens met vakantie wil zijn hospita's weten wel een prettig plekje: in de Groene Jager bij Lochem zou hij zich thuis voe len, "want die Jager leek als twee druppels water op hun villa." Daar gearriveerd, maakt de douanier kennis met. diverse, op de achtergrond blijvende perso nages (die niettemin naderhand elders in de novelle verrassend wéér opduiken); van dezen haalt hij de heer Van Tol, leraar ge schiedenis, en "een beetje een kwee zo te zien, maar een be schaafd man getuige de wijze waarop hij at", over een reisje te maken. Nu. dat l.Qont zich. Fanta sierijke gebeurtenissen rijgen zich aaneen, waarbij de auteur tal van motieven en herhalingen door elkander vlecht, de lezer maar nauwelijks een realistisch handvat biedend. De douanier leidt de dans, Van Tol volgt hem als een marionet in toenemende mate ten prooi aan hevige en hoogdravende ver liefdheid op een van de "Balshen cakes", twee fraaie jonge meisjes met leuke derrières (de verteller verklarend tussendoor: "Ik ken de die troeteltjes overigens wel, ze kwamen lijnrecht van de koektrommel thuis, waar ze op het deksel lachend van de fiets sprongen of er weer op, barstend van de plannetjes, met van die zelfde hoedjes en in dat zonover goten flanel"). De tocht voert via Almelo en Deventer naar het Duitse kuuroord Bentheim, waar de heer Van Tol tenslotte door het onafwendbare noodlot ge troffen zal worden. Een verrukkelijke novelle, waarin de auteur een fascinerend vertel- spel speelt met de lezer om ten slotte - via een verwijzing naar de vroeg-negentiende eeuwse Gelderse dichter Staring (aan wie motieven hier ontleend zijn) gepast afscheid te nemen: "Daar ging ik: in mijn gat ge trapt, aan mijn haren gerukt, om de oren geslagen, maar één moe dige daad wil ik hier toch niet on vermeld laten, met uiterste krachtinspanningen draaide ik mijn hoofd om en schalde achter mij: "Heer tollenaar!! wij zien elkander weder!! Een on weerstaanbare duivelse vertel ling een feest om te lezen. ROB VOOREN Amsterdam 1983, 22,50. Echte Boter, die laat je je neus niet voorbijgaan. Want waar blijf je als zelfs de echt lekkere dingen geschrapt worden? Bovendien is Echte Boter lichter verteerbaar. Er zitten natüürlijke vitaminen in. Daarom mag Echte Boter hoog op boodschappenlijstje blijven staan. ie hpt tnrh UW Zo is het toch Als 't éven kan.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1983 | | pagina 23