Zilvervloot reeft de zeilen
in
Banken leveren
-
Beursweek
Sparen voor jongeren minder aantrekkelijk
Arts koopt
vliegtuig,
betaalt de
fiscus mee?
De Rijkspostspaarbank heeft het heel handig bekeken. De modekleur heet geen kobalt,
maar giroblauw en bij wie het moet passen is overduidelijk. De banken en spaarin-
stellingen hebben zich in navolging hiervan en masse gestort op de jeugd, in de hoop
dat zij zo verstandig zullen zijn een spaarcentje opzij te leggen. De swingende cam
pagnes hebben reeds hun werk gedaan: jongeren weten hun weg naar de banken te
vinden.
De deze week aangekondigde bezuinigingen op de Zilvervloot zullen dan ook voor de
financiële instellingen geen dramatische gevolgen hebben. Voor jongeren wordt het
sparen wel minder aantrekkelijk. Maar de opvoedende taak die ooit aan de Zilver
vloot ten grondslag heeft gelegen is waarschijnlijk door de tijd achterhaalt. De jeugd
weet in toenemende mate haar eigen boontjes te doppen.
Blijft over een voordeel(tje) voor de regering, die tot in de verste uithoeken op zoek is
naar mogelijkheden voor bezuinigingen.
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1983
Als het even wil, levert sparen
met de Zilvervloot vanaf vol
gend jaar veel minder op dan
voorheen. Deze week werd bij
de Tweede Kamer een wets
ontwerp ingediend ter 'ont
manteling' van de zogenaamde
Jeugdspaarwet.
Reden: bezuinigingen, hoe kan
het ook anders. Gevolg: sparen
wordt voor jongeren een stuk
minder aantrekkelijk en de
banken en spaarinstellingen
zullen daardoor een deel van
hun potentiële klanten verlie-
Vervelend voor jonge mensen
(en hun ouders), die om allerlei
redenen een appeltje voor de
dorst willen reserveren. Verve
lend ook voor de handelsban
ken, spaarbanken en de Rijks
postspaarbank (RPS), die de
afgelopen jaren -met succes
miljoenen hebben geïnves
teerd in wervingscampagnes
voor jonge spaarders.
Denk hierbij even aan de opa van
Pieter, die verbaasd is dat zijn
kleinzoon al een eigen bankre
kening heeft (Ster-spot Rabo).
Pieters grootvader is niet voor
niets verbaasd. In zijn jonge ja
ren namelijk, waren kleine jon
getjes snotneuzen en die moes
ten hun mond dichthouden. Al
ze al naar binnen mochten,
hadden kindertjes bij een bank
helemaal niets te vertellen.
Geldzaken werden gedaan door
(sommige) vaders in pakken.
De jeugd mocht dan misschien
de toekomst hebben, er viel
(nog) niets aan te verdienen.
Bezitsvorming
De grote ommezwaai in dit den
ken kwam zo rond het eind van
de jaren '50 met de invoering
van de Jeugdspaarwet (okto
ber 1958). Een uitvloeisel van
het zogenaamde bezitsvor-
mingsbeleid van het toenmali
ge kabinet-De Quay. Neder
land was zich aan het herstel
len van de gevolgen van de
Tweede Wereldoorlog. De in
spanningen van het kabinet
gericht op "het bevorderen van
duurzaam persoonlijk bezit in
brede kring" vonden in no
vember 1959 hun weerslag in
de Bezitsvormingsnota.
De gedachtengang was, dat
duurzaam bezit de mens een
verantwoordelijkheids gevoel
geeft ten opzichte van zichzelf,
zijn gezin en zijn medemens.
Vooral voor de jonge (toekom
stige) spaarder zat hierin een
duidelijk opvoedend element.
De meeste schoolverlaters kre
gen bijkans automatisch een
baan en met "het huwelijk in
het vooruitzicht" was het goed
een spaarcentje op de bank te
hebben staan. Met andere
woorden: de jongelui moesten
met geld leren omgaan.
Om het sparen aantrekkelijk te
maken werd door de overheid
een premie in het vooruitzicht
gesteld als de spaarder zijn
centjes keurig voor een bepaal
de periode onaangetast had ge
laten. Daarna kon de spaarder
vrij beschikken over 'het schip
met geld': de Zilvervloot.
Het bleek een groot succes. Aan
het eind van het eerste jaar wa
ren er al zo'n 166.000 Zilver-
vlootspaarders, goed voor ge
zamenlijk 20 miljoen gulden.
Eind 1982 had deze jeugd-
spaarregeling ruim een mil
joen deelnemers, met een geza
menlijk tegoed van ongeveer
twee miljard gulden.
Aanvankelijk kon de jonge
spaarder alleen terecht bij de
RPS en een aantal algemene
spaarbanken. De handelsban
ken bleken echter ook brood te
zien in jonge spaarders en
in 1971 werd besloten tot een
herziening van de. Jeugdspaar
wet om aan hun wensen tege
moet te komen. Vanaf die tijd
konden ook de banken de Zil-
vervloot-regeling in hun pak
ket opnemen.
Blauw
Een tegenvaller voor de RPS, die
hierdoor het 'alleenrecht' ver
loor en daarmee en fors aantal
potentiële spaarders. Onmid
dellijk werden marktonderzoe-
Deze week lieten de Newyorkse
en Amsterdamse effectenbeur
zen een aanvankelijk volko
men tegengesteld beeld zien.
Terwijl in Wall Street de
koersen steeds sneller stegen,
daalden ze op het Damrak. Na
drie dagen handel had Wall
Street een stijging op de Dow
Jones-index geboekt van 14
punten, maar liet het algemeen
gemiddelde in Amsterdam bij
na 3 punten vallen. Bankaan
delen stonden tijdelijk zelfs op
een verlies van 10 punten. De
ze index kwam op 211 tegen
nog een top van 256 medio au
gustus dit jaar.
De opgerakelde herrie rond de
Tilburgse Hypotheekbank en
vooral de aangevochten rol van
de Nederlandse Bank die de
plicht heeft de handelsbanken
onder controle te houden,
heeft maanden onze bankaan
delen geen goed gedaan. Daar
bij kwam deze week nog een
bijna-faillissement van een
kleine Duitse bank dat ook het
kers en tekstschrijvers aan het
werk gezet -de RPS moest toch
al af van het 'grijze' imago- en
reclamemaker Gerard Lubbers
deed de vondst van zijn leven:
'Giroblauw past bij jouw'.
De RPS had de tijd mee; geld
werd door de jeugd - anders
dan in de juist vervlogen
jaren zestig- wat minder vies
gevonden. De girorekening
raakte in zwang en de spaarre
gelingen kregen daardoor ook
meer aandacht.
De voordien ietwat stoffige pre
sentatie werd overboord gezet.
Corifeëen als John Cleese
(Monty Python) en Van Koo
ien en De Bie ("Ikke likke
Bie") kwamen daarvoor in de
plaais. Schot in de roos.
Giroblauw was het begin van een
tijdperk waarin jongeren defi
nitief door de banken als vol
waardige klanten werden aan
gesproken. Het aantal Zilver
vloot spaarders groeide gelei
delijk en stabiliseerde zich ten
slotte zowel bij de RPS als bij
de handelsbanken.
Zolangzamerhand zijn de ban
ken goed ingesteld geraakt op
de jeugdige spaarders. De jon
ge klant wordt in de folders
met jij aangesproken en de ad
vertenties zijn swingend. De
vertrouwen in onze bankaan
delen niet bevorderde.
De dalende koersen op het Dam
rak gingen bovendien gepaard
met lage omzetten. Er bestond
geen kooplust en eerder een
neiging om te verkopen en
geld vrij te maken. Deze druk
kende stemming hield ver
band met de sociale onrust en
de dreigende stakingen van
ambtenaren. Vooral toen
woensdag de laatste poging
om tot een vergelijk te komen
mislukte, moest de beurs het
ontgelden.
Heel duidelijk was het zichtbaar
bij een aantal favorieten van
buitenlandse beleggers, zoals
Elsevier-NDU, Wessanen, Hei-
neken en Philips, waaraan eer
der dit jaar Hink werd ver
diend. Deze liepen gestadig te-
rug.
In Wall Street ging het beter, al
kwam de beurs aldaar moei
zaam op gang. Een sterk ver
deelde stemming eindigde
maandag met een slechts 1-
trouwe bioscoopbezoeker
heeft zich inmiddels moeten
verzoenen met het gegeven,
dat de hoofdfilm wordt vooraf
gegaan door de discobrij van
'de bank met de S'.
Onder het motto 'jong geleerd,
oud gedaan' richten de banken
zich steeds meer op het piep
jonge publiek. De groeireke-
ning van nul tot vijftien jaar is
hier maar één voorbeeld van.
Voor en na het NOS-journaal
loopt men de kans ontroerende
tafereeltjes te mogen gade
slaan van kleine vadertjes en
moedertjes, die hun geldzaken
aan het afhandelen zijn.
En dan de presentjes. Bankbo-
xen, spaarmappen, pennen,
potloden, passersets, speel
goedlammetjes, spaarbank
eenden, knuffelleeuwen en
niet de vergeten de inlegpre-
mies; alles is mogelijk bij de
moderne bank.
Helling
Maar niemand kan op tegen de
tien procent overheidspremie
van de Zilvervloot. Trouw
spaargedrag wordt ruim be
loond. Het gespaarde bedrag
plus (gemiddeld) zes procent
rente en daarbovenop nog eens
puntstijging van de aandele-
nindex van Dow Jones. Er was
nogal wat tamtam over de fi
nancieringsruimte van de
overheidschuld terwijl ook de
situatie in het Caribische ge
bied niet volledig was opge
klaard. Naarmate beide facto
ren tot een oplossing geraak
ten, nam de moed om zaken te
doen toe.
De beurs was de afgelopen we
ken teruggevallen van 1285 op
1223 en is hierdoor volgens
beurskenners wat te zwaar
doorverkocht geraakt. Hoewel
de rente opnieuw weinig aan
grijpingspunten opleverde en
opnieuw enige onzekerheid
toonde, luidden de economi
sche gegevens gunstig. De or
derontvangsten van de fabrie
ken stegen in september met
80 procent en het aantal nieuw
bouwwoningen liep met 13
procent op.
Toch bleef Wall Street oneven
wichtig want donderdag zakte
het koerspeil plotseling 10
tien procent over het totale be
drag.
Wat al te royaal misschien, dacht
minister Ruding van financiën.
Begin dit jaar ventileerde hij
het idee om de hele Zilvervloot
maar naar de sloop te varen.
Overleg met collega De Ko
ning (sociale zaken) stemde de
bewindsman iets milder. Niet
weg, maar op de helling.
door
Anneloes Timmerije
Als het voorstel wordt aangeno
men is het belangrijkste wijzi
ging het terugbrengen van de
maximum leeftijd naar 19 jaar.
Op die manier wordt voorko
men, dat jongeren die vanaf
hun vijftiende de zesjarige re
geling zijn aangegaan, op hun
twintigste nogmaals een nieu
we spaarovereenkomst kun
nen sluiten.
Bovendien behelst het voorstel
een geleidelijke vermindering
van de premie van tien pro
cent. Waarschijnlijk zal de pre
mie uiteindelijk alleen over de
jaarlijks gespaarde inleg (die
maximaal 480 gulden is) wor
den berekend, dus exclusief de
rente van de bank of spaarin-
stelling.
punten weg. De kooplust van
eerder deze week bleek uitge
woed en zorgen over de rente
staken hun kop op. Ook de her
nieuwde belangstelling in de
computerfondsen stokte. Be
gin deze week werd bekend
dat de grote chipsfabrikant Te
xas Instruments zich volledig
uit de kleine huiscomputers
zal terugtrekken. Daar tegen
over introduceerde het wereld
concern IBM de eerste gege
vens van een geheel nieuwe
computer voor de wat duurde
re sectoren van de huiscompu
ters. Aanvankelijk had al dit
nieuws een positieve invloed
op de computeraandelen die
de afgelopen maanden door de
uiterst scherpe concurrentie
op vooral de huiscomputer-
markt flink waren weggezakt.
Maar na een korte opleving
viel IBM 3 dollar terug.
In Amsterdam keerde de markt
donderdag. De obligatiesector
die aanvankelijk flauw was,
Verwacht wordt dat deze bezui
niging het eerste jaar 5,5 mil
joen in het laatje zal brengen,
maar vergeleken met het totale
tekort van de overheid een
druppel op de gloeiende plaat.
Van pas
De banken en spaarinstellingen
zullen van deze bezuinigings
maatregel niet echt anders
worden. Het geld van de jonge
spaarder (door de financiële in
stellingen gebruikt als bron
voor leningen en hypotheken)
is maar een klein gedeelte van
hun totale pakket.
RPS, Amro en ABN verwach
ten wel wat terugloop, maar
die zal niet desastreus zijn.
De lobby van de banken heeft in
elk geval opgeleverd dat de
jonge spaarders (en hun ou
ders) zolangzamerhand wel
weten waar zij terecht kunnen.
Al moet niet onvermeld blijven
dat de RPS wat dat betreft on
overtroffen winnaar is. Het ge
bruik van het woord giroblauw
is intussen zó ingeburgerd in
het dagelijkse spraakgebruik,
dat zelfs Simon Carmiggelt het
heeft over "lieve verwenjuf
frouwen in giroblauw", als hij
trok aan. En de meeste beurs-
groepen op de aandelenmarkt
wisten de helft van het koers
verlies weg te werken. Maar
per saldo bleven de weekver-
liezen toch overheersen, ook
op de obligatiemarkt. De ver
laagde afgifteprijs voor enkele
pandbrieven wees op enige
rentestijging. De Amerikaanse
dollar bleef aantrekken en na
derde in Amsterdam de drie
gulden, hetgeen wees op een
zwakkere gulden.
Enige steun begon onze beurs te
ontlenen aan de nu snel nader
bij komende winstpublicaties
van de grote internationale
concerns. Als eerste opende
KLM de rij met een winst van
50 procent over het tweede
kwartaal en 40 procent meer
winst over de eerste helft van
het lopende boekjaar. Het aan
deel kon er ruim f 10 door stij
gen. Een koersstijging van
ruim f5,- was er weggelegd
voor Koninklijke Petroleum
de stewardessen van de KLM
bedoelt.
Nee, met de (spaar)banken en de
RPS gaat het wel goed. Het
zijn de jonge spaarders die de
gevolgen van deze bezuiniging
zullen merken. Vervelend mis
schien. maar niet verrassend.
Het opvoedende element in het
spaargedrag van de jeugd is
minder belangrijk geworden.
Jongeren hebben vergeleken
met 25 jaar geleden een veelal
behoorlijk bedrag aan zakgeld.
Zij zijn ook veel zelfstandiger
geworden, wonen op jongere
leeftijd al op kamers en heb
ben een eigen inkomen. 'De
uitzet'waarvoor in vroeger ja
ren '50-'60 menig nijver jong
mens placht te sparen is al bij
na helemaal niet meer van deze
tijd. De Zilvervloot-gedachte is
uit een periode waarin de
jeugd 'moest worden voorbe
reid op het zelfstandige huwe
lijkse leven'. Die gedachte en
daarmee ook de Zilvervloot is
achterhaald. Dat komt dan een
regering, die het geld overal
vandaan moet schrapen, wel
goed van pas.
(Informatie totstandkoming Jeugd
spaarwet: dr. J.W. Veluwenkamp,
werkzaam bij de RPS)
en Amfas. Maar een verlies van
3 tot 5 gulden resteerde er bij
VNU, Océ-Van der Grinten,
Bols, Centrale Suiker Maat
schappij en Nutricia. Borsumij
moest nog eens f 10 afstaan.
De Europese optiebeurs in Am
sterdam was drukker dan de
vorige week. Er werden in to
taal 66.000 contracten afgeslo
ten met een daggemiddelde
van 13.200. Het meest werd er
gehandeld in opties Philips
waarvoor de call-contracten
fors stegen naarmate de koers
op de aandelenbeurs wegzak
te. Veel call-contracten waren
er ook afgesloten voor Konink
lijke Petroleum. Ook KLM ont
moette veel belangstelling
voor de calls. Een sterke toene
ming beleefde de optiehandel
in het goud vooral toen dins
dag de goudprijs na een forse
daling, krachtig in herstel was.
Ook hier waren het uiteraard
weer de call-contracten die
sterk de overhand hadden.
PAGINA 25
Een talentvol en druk bezet me
disch specialist koopt voor
130.000 een vliegtuig "Cess
na" en gebruikt dat vervoer
middel om snel naar buiten
landse congressen en sympo
sia te vliegen en zich naar inge
wikkelde operaties in den
vreemde te spoeden. Zijn die
kosten fiscaal aftrekbaar?
Ik denk. dat de reaktie van velen
zal zijn: het gaat hier natuurlijk
om een enthousiast vlieger, die
zyn hobby wil overgieten met
een zakelijk sausje om de fis
cus een fikse bijdrage in de
kosten te laten verlenen.
Toch bleek deze man, die een
dubbel inkomen genoot, verre
van kansloos. In een dit jaar
door de Hoge Raad gewezen
arrest komen zoveel principië
le toetsstenen voor om na te
gaan wat nu wel en wat niet als
kosten aftrekbaar is, dat deze
uitspraak in deze rubriek wat
nader onder de loupe wordt ge
nomen.
De belastingwet kent in artikel
42 van de Wet Inkomstenbelas
ting de bepaling, dat standsuit
gaven fiscaal niet als kosten
kunnen worden aangemerkt,
indien die uitgaven "óók wor
den gedaan in het belang van
de onderneming". Als voor
beeld kan het dragen van duur
dere kleding worden ge
noemd; dan overheerst de le
vensstijl. Deze wetsbepaling is
van toepassing indien het per
soonlijk karakter van een uit
gaaf overheerst, maar ander
zijds enig zakelijk verband niet
valt te ontkennen. Als het doen
van uitgaven wordt ingegeven
door uitsluitend zakelijke mo
tieven, dan is aftrek van de
winst uiteraard wèl mogelijk.
Zó ligt die scheidslijn.
Indien eenmaal vaststaat, dat de
uitgaven in rechtstreeks ver
band met de uitoefening van
het beroep (of: bedrijf) zijn ge
maakt, mag de fiscus zich niet
meer afvragen of die kosten
economisch wel verantwoord
waren. Dat is het onbetwist ter
rein van de ondernemer zelf.
Of hij het handiger, verstandi
ger of doelmatiger had kunnen
doen is niet een vraag, die de
inspecteur mag beantwoorden.
Je zou kunnen zeggen, dat de
talenten van een ondernemer
mede bepalend zijn voor de
draagkracht voor de inkom
stenbelasting. Zo ligt het in de
vaste juristenprudentie en de
literatuur, maar toch zijn die
normen wat aan het verschui
ven, zoals uit het verdere ver
haal van onze specialist-
vliegenier zal blijken.
door J. Booij
"Ik heb zo'n druk zakelijke be
staan, dat het voor mij uitge
sloten is om met lijnvluchten
mee te gaan", zo luidt het be
toog van de medicus. Hij oe
fent zijn praktijk in binnen- en
buitenland uit een opereert
zelf. Het vinden van een waar
nemer, die eveneens specialist
moet zijn, bleek een vrijwel on
mogelijke opgave.
Daarom is hijzelf te allen tijde
beschikbaar (althans: binnen
24 uur), met name voor opera
tie-patiënten bij wie zich com
plicaties kunnen voordoen, die
ingrijpen op korte termijn no
dig maken. Nadat hij een eigen
vliegtuig had gekocht, gaf het
ziekenhuis, waar hij zijn zelf
standige beroep uitoefent, hem
toestemming om een betrekke
lijk groot aantal dagen con
gressen en dergelijke bij te wo
nen.
üp congressen en symposia
tracht hij contacten te leggen
met collegae en professoren,
die bekend zijn om het toepas
sen van nieuwe technieken.
Daarna spoedt hij zich weer
per vliegtuig naar huis, of lie
ver gezegd: naar zijn patiënten.
De inspecteur der belastingen
was van mening, dat de medi
cus het vliegtuig in de eerste
plaats aanhield uit persoonlij
ke behoeftebevrediging. Hij
wenste alleen de kosten voor
vervoer per KLM in aftrek toe
te staan.
Het gerechtshof Arnhem, dat in
beroep moest oordelen over de
aftrek, stelde dat de kosten
niet aftrekbaar zijn. Indien de
ze van een zodanige omvang
zijn, dat het bedrag ervan in
geen enkele redelijke verhou
ding tot het nut staat. Hier
haalt het hof de begrippen
"toetsing" en "onderschei
ding" door elkaar. Indien de
kosten gemaakt worden bin
nen de sfeer van de onderne
ming - en dat vond het hof
ook zjjn de persoonlijke
overwegingen niet meer van
belang. Slechts een buitennis-
sige handelwijze zou moeten
worden uitgesloten. De hoge
raad vernietigde de uitspraak
van het hof Arnhem en ver
wees het geding naar het hof
Den Bosch.
Ons hoogste rechtscollege gaf als
maatstaf mee, dat de kosten
niet ten laste van de winst kun
nen komen, indien en voor
zover de extra kosten van het
reizen met een eigen vliegtuig
in een zodanige wanverhou
ding staat tot het nut, dat geen
enkele redelijk denkende on
dernemer kan volhouden die
manier van reizen met het oog
op de zakelijke belangen van
de beroepsuitoefening te heb
ben verkozen. Dus tóch nog
een toetsing in de marge!
door
C. Wagenaar
