Dollarplan kost minister de kop C Super-Etendards nog niet in Irak" Mr. Joseph Luns: een diplomaat van de 'lengte' Kritiek OAS op Suriname President Saddam Hoessein: J Crisis in Israëlisch kabinet Bij na-ramp ruimteveer Vreedzame blokkade actie in Bremerhaven Clark nieuwe minister binnenlandse zaken VRIJDAG 14 OKTOBER 1983 Buitenland PARIJS (GPD) - De Iraakse presi dent Saddam Hoessein heeft gistren op een persconferentie verklaard dat Frankrijk de vijf Super-Etendards nog niet gele verd heeft, maar dat deze leve ring nog voor het eind van deze maand zal plaatsvinden. Hij ont hulde dat de levering was uitge steld onder druk van de VS en „bovenal van Groot-Brittannië". Saddam Hoessein voegde er nog aan toe dat Frankrijk niet alleen geen voorwaarden voor de leve ring had gesteld, maar dat Irak dergelijke voorwaarden ook nooit zou hebben geaccepteerd. „Tenslotte hebben we die wa pens gekocht met ons eigen geld en dan nemen we, als onafhnake- lijk land, geen voorwaarden aan", aldus Saddam Hoessein. De verklaring van president Sad dam Hoesein heeft alle geruch ten rond de levering van de Su per-Etendards zoals die al ruim een week de ronde doen - nog niet helemaal uit de wereld geholpen. Premier Mauroy mag in alle eerlijkheid voor de Senaat verklaren dat zijn regering de door zijn voorgangers getekende contracten nakomt - hij vertelde er niet bij dat het initiatief de ge duchte Super-Etendards aan Irak te leveren, uitging van zijn eigen regering. Het was de huidige burgemeester van Parijs en gaullistenleider Jacques Chirac die in zijn dagen als eerste minister tijdens een be zoek aan Irak een opening had gemaakt voor een periode van in tensieve handelsbetrekkingen. Het was ook Chirac die dezer da gen wist te melden dat de Super- door Rudolph Bakker Etendards niet aan Irak waren geleend, zoals de regering-Mau- roy altijd heeft volgehouden, maar dat ze waren verkocht. Een verklaring die door de Iraakse president op zijn persconferentie werd bevestigd. Na de toespraak van premier Mau roy in de Senaat protesteerde de oppositie er tegen dat de rege ring het doet voorkomen alsof er condities aan de levering van de toestellen verbonden zouden zijn. Het dagblad 'Le Monde' had dezer dagen ten overvloede ge meld dat de regering er op uit was langs diplomatieke weg de inzet van de Super-Etendards - als ze eenmaal in Irak zouden zijn aangekomen - te verhinde ren. President Saddam Hoessein heeft wat dit betreft gistermid dag in Bagdad duidelijk gerea geerd. Intussen is de aandacht gericht op het Franse militaire vliegveld van Chateauroux, waar een zes de Iraaks vrachtvliegtuig van het type Iljoesjin 76 is geland voor het inladen van onschuldig uit ziende kratten waarin onder an dere de befaamde Exocet-raket- ten zouden zijn verpakt, bene vens onderdelen en reparatie-in strumenten voor de Super-Eten- dard. Voordat de kwestie van de Super- Etendards vorige week in het wereldnieuws kwam, was Irak al in het bezit van 35 Exocet-raket- ten, die worden gemonteerd op helikopters van het type Super- Frélon. Hoewel de aanvalskracht van Irak door de komst van de Super-Etendards zou toenemen, is de knal die de toestellen tot nu toe hebben veroorzaakt melijk van politieke aard. JERUZALEM (GPD) - De Israëlische minister van financiën Arridor heeft gisteren te midden van een volstrekt chaotische toestand ontslag genomen uit de nieuwe regering van premier Shamir nauwelijks 3 dagen na diens eerste optreden. Arridors positie was onhoudbaar geworden na de publikatie van een plan dat de Amerikaanse dollar tot wettig betaalmiddel in Israël zou maken. Dat plan leidde tot paniek, verwar ring en onzekerheid zowel bij het grote publiek en het bedrijfsle ven als bij de politici, die hun vertrouwen in de minister van fi nanciën al hadden verloren. De regering werd met grote spoed bijeengeroepen om enige orde in de chaos te scheppen. Direkt al bij het begin deelde Arridor me de dat hij zou aftreden. De rege- door Jaap van Wesel ring gaf een verklaring uit waar in zij zich van Arridors dollar plannen distantieerde: zo'n plan is nooit door de regering bespro ken, en zal niet door de regering besproken worden. De belangrijkste kandidaten om Arridor op te volgen, zijn de hui dige minister van energie Modai en oud-minister van defensie Weizman. Het lijkt er op dat Weizman de steun heeft van pre mier Shamir. Voor de Israëlische televisie zei een van Shamirs naaste medewerkers dat hij aan Weizman de voorkeur gaf en die uitspraak was, naar mag worden aangenomen, gecoördineerd met Shamir. Shamir zelf vertoonde zich voor het eerst als premier voor de ca mera en probeerde de taak van de minister van financiën over te nemen: het publiek gerust stel len dat ze rustig kunnen gaan sla pen. Dat de spaarcenten niet in gevaar zijn, en dat het dollarplan naar de prullenmand verwezen is. „Er is geen reden voor paniek en bezorgdheid", zei Shamir. Bezorgd Yoram Arridor. (Foto anp/upd. Illegaal In Los Angeles is een onder zoek ingesteld naar de prak tijken van een vijftigtal ille gale huizenverhuurders, die proberen munt te slaan uit de "woningnood" tijdens de Olympische Spelen volgend jaar. Deze "huisjesmelkers" vragen aan mensen die van plan zijn de Olympische Spe len bij te wonen voorschot van 150 tot 300 gulden voor onderdak. De verhuurders vragen voor kamers en ap partementen prijzen, die op lopen tot 1800 gulden per Taart De Britse premier, Margaret Thatcher, heeft gisteren op het congres van haar Conser vatieve partij in Blackpool een enorme taart gekregen voor haar 58ste verjaardag. Op een opmerking dat dit een leeftijd is waarop vrouwen erover denken ermee op te houden, antwoordde zij: "De ze vrouw niet". Ademtest Drie caféhouders in het depar tement Moselle in het oosten van Frankrijk hebben hun lo kaal onlangs uitgerust met een elektronisch ademtestap paraat, zodat hun gasten te weten kunnen komen hoe hoog het alcoholpercentage in hun bloed is alvorens weer in de auto te stappen. Het gebruik van het apparaat kost twee frank. Oppositieleider Peres was het er mee eens dat er geen reden tot paniek is, maar bezorgd was hij zeker wel: de Arbeiderspartij zal maandag een motie van wan trouwen indienen tegen de rege ring - die dan precies een week oud is - en vervolgens een wets ontwerp indienen tot het houden van vevroegde verkiezingen in mei 1984. Met het aftreden van Arridor is de man heengegaan die sinds janua ri 1981 minister van finaciën was en door zijn politiek van salaris verhogingen en subsidies de ver kiezingen van dat jaar won. Geen bezuiniging en volledige com pensatie voor de inflatie was niet het motto, maar wel de praktijk. De rekening kreeg Arridor ge- ■WASHINGTON (UPI/Reuter) - De lancering van het Amerikaan se ruimteveer Columbia zal waarschijnlijk uitgesteld wor den. Volgens het schema dient de Columbia op 28 oktober het belangrijke Europese ruimtela boratorium Spacelab in een baan om de aarde brengen. De onze kerheid over het wel of niet op de vastgestelde datum laten ver trekken van het ruimtependel is het gevolg van de ontdekking dat de vlucht van het ruimteveer Challenger in augustus van dit jaar bijna in een ramp was geëin digd. Een inspectie van de teruggekeer de Challenger heeft aangetoond dat een hitteschild van een van de twee aandrijfraketten zo goed als doorgebrand was. Als het schild, dat bescherming moet bieden tegen de ontzettende wrijvingshitte bij de terugkeer in de dampkring, geheel was ver brand zou het ruimteveer ernstig uit zijn koers zijn geraakt en mo gelijk zelfs verongelukt zijn. De Challenger had vijf astronauten aan boord. Omdat voor de Columbia hetzelfde materiaal is gebruikt als bij de Challenger heeft de fabrikant van de aandrijfraketten een serie nieuwe proefnemingen gedaan. Een woordvoerder van NASA zei dat technici van deze ruimte vaartorganisatie de uitkomsten van die proeven onbevredigend vinden. Vast in pakijs MOSKOU (Reuter) - Vijftig Sow- jet-schepen zitten vast in het pa kijs in de Poolzee ten noorden van Siberië. Een hoge marine- functionaris heeft gisteren ge zegd dat 26 schepen voor- noch achteruit kunnen en in ernstig gevaar verkeren. Het voedsel aan boord van de sche pen raakt binnenkort op en het zal moeilijk zijn de bemanningen te redden. presenteerd toen de schatkist leeg raakte: de reserves daalden tot onder de 3 miljard dollar, en op de Centrale Bank waarschuw de men dat Israël in een situatie zou kunnen komen te verkeren dat alle leningen en giften uit Amerika op zouden gaan aan het aflossen van leningen en rente. De regering maakte bekend twee miljard dollar te willen bezuini gen en de eerste daad van de nieuwe regering van premier Shamir was het halveren van de subsidies en een devaluatie van 23 procent. Daar was een week van paniek aan vooraf gegaan omdat de beurs was ingestort en de mensen naar de bank renden om dollars te kopen, bang als ze waren dat de shekel alle waarde zou verliezen. Na twee dagen betrekkelijke rust herhaalde dat schouwspel zich gisteren: lange rijen bij de ban ken. waar diegenen die hun spaarcenten nog in shekels had den uitstaan alsnog dollars wil den kopen. De voorraad was ech ter zeer beperkt en al gauw wa ren de banken uitverkocht. In de meeste kritieke periode is Israel zonder minister van financiën: er zal nog touwtrekken tussen de coalitiepartijen volgen voordat de keuze gemaakt kan worden, met de beste kansen voor Modai, omdat de veel populairdere Weizman onverteerbaar is voor de extreem rechtse coalitiepart ners: Weizman is politiek te ge matigd. En Shamirs parlemen taire meerderheid is zo klein dat hij de stemmen van de rechtse Techia-partij niet kan missen. Het wordt een race tegen de klok: want als er geen nieuwe minister van financiën is voordat maan dag Peres zijn motie van wan trouwen indient en zijn wetsont werp tot het houden van nieuwe verkiezingen op tafel legt, weet niemand hoe de stemming daar over uiteindelijk zal aflopen. Zo'n hecht bolwerk is de coalitie niet, zeker niet in tijden van cri sis, waar het politieke instinct om uit een zinkend schip te springen het wel eens kah win nen van de even natuurlijke wens om aan de macht te blijven. BREMERHAVEN - Stug doorblazend op zijn instrument laat een demon strant tegen plaatsing van kernwapens zich wegvoeren. Ook de mannen van de ME kunnen de lol van zijn actie inzien. (foto ap» BREMERHAVEN (DPA) - De Westduitse vredesbeweging heeft gisteren een blokkade-actie gehouden in Bremerhaven en Nordenham (Neder-Saksen) te gen de eventuele stationering van nieuwe Amerikaanse kern wapens in de Bondsrepubliek. De blokkade van een Ameri kaanse kazerne en van de haven Midgard verliep zonder inciden ten. Er deden enige duizenden betogers aan mee. Sommige de monstranten discussieerden met Amerikaanse militairen over be wapeningskwesties. De Westduitse regering heeft giste ren herhaald dat geen nieuwe ra ketten geplaatst zullen worden voor het Bondsdagdebat over de regeringsverklaring van kanse lier Kohl. De bondskanselier zal od 21 november een regerings verklaring afleggen over het ver loop van de ontwapeningsge sprekken in Genève. De Westduitse vredesbeweging heeft voor de week van 15 tot 22 oktober een reeks nationale ac ties voorbereid, waar rond drie miljoen mensen worden ver wacht. Een 5000 man sterke poli tiemacht, voorzien van waterka nonnen, pantserwagens en heli copters, verspreidde de demon stranten om de wegen naar de kazerne en de haven open te hou den. De betogers boden geen verzet. De politie droeg zo'n duizend men sen, die zittend de weg blokkeer den, weg om het verkeer door te laten gaan. Een politiewoerd- voerder zei dat 250 mensen wa ren opgepakt, maar na een iden titeitscontrole weer in vrijheid gesteld. 'Schending van mensenrechten' WASHINGTON (GPD) - De Orga nisatie van Amerikaanse Staten (OAS) beschuldigt Suriname van 'ernstige schending van belang rijke mensenrechten' en dringt er bij het bewind-Bouterse op aan 'zijn gedragingen ingrijpend te wijzigen'. De organisatie be gon een onderzoek na een klacht van Amnesty International over de moord op vijftien politieke te genstanders, in december van het vorig jaar. De OAS zegt dat sommige slacht offers gemarteld zijn en dat de moord is gepleegd na een 'beslis sing op het hoogste niveau van de strijdkrachten'. Volgens de onderzoekers heeft Bouterse ge zegd dat de terechtstellingen zonder vorm van proces 'een on gelukkige uitwas' waren die ge zien moet worden tegen de schuldverminderende achter grond van samenzweringen te gen de revolutie. Het rapport vermeldt ook dat Suri- name's enige krant onderworpen is aan censuur en dat de handlan gers van Bouterse twee radiosta tions en een krantegebouw in brand hebben gestoken met de opdracht aan de brandweer om niet te blussen. Ook het verbod van alle politieke oppositie en de moord op een vakbondsleider, die opriep tot terugkeer naar de democratie, werden geciteerd. Het dagblad de Washington Post beschrijft in een reportage uit Paramaribo dat de VS Bouterse zien als een onvermijdelijk gege ven en hebben besloten toenade ring niet af te wijzen. De VS heb ben hun hulp aan Suriname ter waarde van 1.5 miljoen dollar ge staakt na de moord op Bouter- se's tegenstanders. Suriname heeft vervolgens twee Ameri kaanse diplomaten uitgewezen. De VS hebben Brazilië, zelf tot over de oren in de schuld, kun nen bewegen tot hulpverlening aan Suriname (onder andere ter versterking van de 1500 man sterke landsverdediging) tenein de te voorkomen dat Nederlands voormalige kolonie blijvend in het Cubaanse kamp zou worden getrokken. „Het spelletje hier", zo citeert de Post een westelijke diplomaat in Paramaribo, „komt er op neer dat de Braziliaanse ambassade de Cubaanse ambassade in de gaten houdt en de Cubanen let ten op de Brazilianen, terwijl Bouterse zich in de handen wrijft omdat hij van beide kanten geld krijgt". WASHINGTON (GPD) - President Reagan heeft bij volstrekte verrassing zijn adviseur van nationale veiligheid, William Clark, aan gewezen als de nieuwe Amerikaanse minis ter van binnenlandse zaken. De benoeming moet nog door de Senaat worden bevestigd. Clark volgt James Watt op, die vanwege po litiek onhandige opmerkingen na een einde loze reeks ruzies met milieubeschermers en onder dreiging van een senaatsmotie van wantrouwen ontslag heeft genomen. Clarks vertrek uit het centrum van het Ameri kaanse buitenlandse beleid is bij het minis terie van buitenlandse zaken in Washington met grote vreugde begroet. Afgelopen maan den leek Clarks invloed op de beslissingen van president Reagan gegroeid tot propor ties die voor minister van buitenlandse za ken Shultz onaanvaardbaar dreigden te wor den. In speculaties over Clarks opvolgingen als vei ligheidsadviseur van de president en voor zitter van de Nationale Veiligheidsraad wor den twee namen genoemd: Robert McFarla- ne, plaatsvervanger van Clark en afgezant voor het Midden-Oosten, en Jean Kirkpa- trick, de voormalige universiteitsprofessor die nu ambassadeur is bij de Verenigde Na ties en momenteel met de commissie-Kissin- ger in Midden-Amerika vertoeft voor het be denken van een nieuw beleid. Zij zouden de meeste kans maken. Wanneer de secretaris-generaal van NAVO, mr. Joseph Luns, in de lente van het komend jaar zijn functie op 72-jange leeftijd neerlegt, zullen velen hem blijven herinneren als de politicus en diplomaat van 'de iengte'. Zowel zijn postuur - wie herinnert zich niet de Ne derlandse minister van buiten landse zaken die bij wijze van spreken moest bukken om in beeld te blijven naast ex-pre- mier De Jong - als de enorme lengte van zijn ministerschap en NAVO-functie. Zijn lange ambtstermijn (19 jaar) als mi nister van buitenlandse zaken werd alleen overtroffen door die van zijn verre voorganger, Johan de Witt, die, zo gaat een van Luns' grapjes, dan ook uit dankbaarheid door het Neder landse volk werd vermoord. door Marien van den Bos De conservatieve katholiek Luns heeft zich in zijn lange loop baan op vrijwel elk internatio naal terrein begeven. Van de oprichting en uitbouw van de Europese Economische Ge meenschap, de dekolonisatie van Nieuw-Guinea en in zijn laatste functie het NAVO-dub- belbesluit over kernwapens in Europa. Om enkele markante punten te noemen. „Hij be zocht 127 landen per jaar en Nederland ook twee keer", zo kon vroeger rond het Haagse Plein worden vernomen. Of in zijn eigen versie: „Wanneer ik op een zondag thuis ben, vra gen de kinderen: wie is die ble ke man die het vlees snijdt?". Na een studie rechten in Leiden trad Luns in 1938 toe tot de Ne derlandse diplomatieke dienst. Tijdens de eerste oorlogsjaren diende hij als diplomaat m Zwitserland en Portugal, daar na was hij verbonden aan het ministerie van buitenlandse zaken in Londense balling schap. Daar bleef hij nog als di plomaat na de oorlog en dien de op de Nederlandse delega tie bij de Verenigde Naties in New York. In 1952 werd hij een van de twee ministers van bui tenlandse zaken, speciaal be last met internationale zaken. Luns diende in acht opeenvol gende kabinetten tot hij op 4 juni 1971 door de NAVO-raad in lissabon bijeen, formeel werd gevraagd secretaris-gene raal van de organisatie te wor den. In de Nederlandse rege ringen was hij onder meer een van de belangrijkste motoren achter de economische een wording van Europa, maar voorkwam in z'n eentje het plan van De Gaulle tot politie ke eenwording met het behoud van de souvereiniteit van de verschillende staten in '61. Hoewel gedwarsboomd door de Amerikaanse regering ten tijde van het conflict met Indonesië over Nieuw-Guinea, heeft Luns zich in de vele jaren van openbare ambten een ferm voorstander van innige samen werking met de Verenigde Sta ten getoond. Zijn kritiek op de grootste bondgenoot beperkte zich doorgaans tot het wijzen op hun taktloosheid waar het het overbrengen betreft van de wapenbeheersingspolitiek aan de burgers. Uit dankbaarheid daarvoor hebben de Amerika nen ook nooit openlijk aange drongen op zijn vertrek, al is men aan de overzijde van de Oceaan hier nu best mee inge- Zijn stijl van optreden is immer controversieel geweest, met de pers bestond een innige haat liefde verhouding. Na de veelal weinig zeggende openbare ver klaringen was Luns vaak ge neigd onofficieel zijn kritiek op landen en hun politici te ventileren. Daarbij zich ongeli miteerd vrolijk makend over de onbeholpen pogingen van zijn eigen land buitenlandse politiek te bedrijven. Gebrek aan humor kan hem overigens zeker niet verweten worden. Toppunt van controverse vorm de echter de ontdekking in 1979 dat van hij 1933 tot 1936 op de ledenlijst van de NSB had gestaan, een beschuldi ging die eerst door Luns werd ontkend. Later volgde de me dedeling dat zijn broer dat zon der zyn medeweten gedaan had. De aandrang om vrijwillig af te treden uit zijn huidige, ge voelige, hoogste burgerpost binnen de NAVO-organisatie, werd vanaf dat moment in het openbaar uitgedragen. Luns van zijn kant klaagde de laatste tijd over vergeetachtigheid en zijn „min of meer" goede men tale gezondheid. ADVERTENTIE ROVER-EN JAGUAR- NAJAARSPRESENTATIE Op 13 oktober van 12.00 - 2200 uur, 14 oktober van 10.00 - 22.00 uur en op 15 oktober van 10.00 -17.00 uur stellen we u in de gelegenheid kennis te komen maken met de uitgebreide Rover- en Jaguar-serie. Alle modellen van deze twee illustere merken staan klaar om bekeken en bereden te worden. U bent van harte welkom in het Hulst kampgebouw, Maaskade 120 te Rotterdam. ^7 ROVER JAGUAR

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1983 | | pagina 9