Dollarplan kost
minister de kop
C
Super-Etendards nog niet in Irak"
Mr. Joseph Luns:
een diplomaat
van de 'lengte'
Kritiek OAS op Suriname
President Saddam Hoessein:
J
Crisis in Israëlisch kabinet
Bij na-ramp
ruimteveer
Vreedzame blokkade
actie in Bremerhaven
Clark nieuwe minister binnenlandse zaken
VRIJDAG 14 OKTOBER 1983
Buitenland
PARIJS (GPD) - De Iraakse presi
dent Saddam Hoessein heeft
gistren op een persconferentie
verklaard dat Frankrijk de vijf
Super-Etendards nog niet gele
verd heeft, maar dat deze leve
ring nog voor het eind van deze
maand zal plaatsvinden. Hij ont
hulde dat de levering was uitge
steld onder druk van de VS en
„bovenal van Groot-Brittannië".
Saddam Hoessein voegde er nog
aan toe dat Frankrijk niet alleen
geen voorwaarden voor de leve
ring had gesteld, maar dat Irak
dergelijke voorwaarden ook
nooit zou hebben geaccepteerd.
„Tenslotte hebben we die wa
pens gekocht met ons eigen geld
en dan nemen we, als onafhnake-
lijk land, geen voorwaarden
aan", aldus Saddam Hoessein.
De verklaring van president Sad
dam Hoesein heeft alle geruch
ten rond de levering van de Su
per-Etendards zoals die al
ruim een week de ronde doen -
nog niet helemaal uit de wereld
geholpen. Premier Mauroy mag
in alle eerlijkheid voor de Senaat
verklaren dat zijn regering de
door zijn voorgangers getekende
contracten nakomt - hij vertelde
er niet bij dat het initiatief de ge
duchte Super-Etendards aan
Irak te leveren, uitging van zijn
eigen regering.
Het was de huidige burgemeester
van Parijs en gaullistenleider
Jacques Chirac die in zijn dagen
als eerste minister tijdens een be
zoek aan Irak een opening had
gemaakt voor een periode van in
tensieve handelsbetrekkingen.
Het was ook Chirac die dezer da
gen wist te melden dat de Super-
door
Rudolph Bakker
Etendards niet aan Irak waren
geleend, zoals de regering-Mau-
roy altijd heeft volgehouden,
maar dat ze waren verkocht. Een
verklaring die door de Iraakse
president op zijn persconferentie
werd bevestigd.
Na de toespraak van premier Mau
roy in de Senaat protesteerde de
oppositie er tegen dat de rege
ring het doet voorkomen alsof er
condities aan de levering van de
toestellen verbonden zouden
zijn. Het dagblad 'Le Monde' had
dezer dagen ten overvloede ge
meld dat de regering er op uit
was langs diplomatieke weg de
inzet van de Super-Etendards -
als ze eenmaal in Irak zouden
zijn aangekomen - te verhinde
ren. President Saddam Hoessein
heeft wat dit betreft gistermid
dag in Bagdad duidelijk gerea
geerd.
Intussen is de aandacht gericht op
het Franse militaire vliegveld
van Chateauroux, waar een zes
de Iraaks vrachtvliegtuig van het
type Iljoesjin 76 is geland voor
het inladen van onschuldig uit
ziende kratten waarin onder an
dere de befaamde Exocet-raket-
ten zouden zijn verpakt, bene
vens onderdelen en reparatie-in
strumenten voor de Super-Eten-
dard.
Voordat de kwestie van de Super-
Etendards vorige week in het
wereldnieuws kwam, was Irak al
in het bezit van 35 Exocet-raket-
ten, die worden gemonteerd op
helikopters van het type Super-
Frélon. Hoewel de aanvalskracht
van Irak door de komst van de
Super-Etendards zou toenemen,
is de knal die de toestellen tot nu
toe hebben veroorzaakt
melijk van politieke aard.
JERUZALEM (GPD) - De Israëlische minister van financiën Arridor heeft gisteren te
midden van een volstrekt chaotische toestand ontslag genomen uit de nieuwe regering
van premier Shamir nauwelijks 3 dagen na diens eerste optreden. Arridors positie was
onhoudbaar geworden na de publikatie van een plan dat de Amerikaanse dollar tot
wettig betaalmiddel in Israël zou maken.
Dat plan leidde tot paniek, verwar
ring en onzekerheid zowel bij het
grote publiek en het bedrijfsle
ven als bij de politici, die hun
vertrouwen in de minister van fi
nanciën al hadden verloren.
De regering werd met grote spoed
bijeengeroepen om enige orde in
de chaos te scheppen. Direkt al
bij het begin deelde Arridor me
de dat hij zou aftreden. De rege-
door
Jaap van Wesel
ring gaf een verklaring uit waar
in zij zich van Arridors dollar
plannen distantieerde: zo'n plan
is nooit door de regering bespro
ken, en zal niet door de regering
besproken worden.
De belangrijkste kandidaten om
Arridor op te volgen, zijn de hui
dige minister van energie Modai
en oud-minister van defensie
Weizman. Het lijkt er op dat
Weizman de steun heeft van pre
mier Shamir. Voor de Israëlische
televisie zei een van Shamirs
naaste medewerkers dat hij aan
Weizman de voorkeur gaf en die
uitspraak was, naar mag worden
aangenomen, gecoördineerd met
Shamir.
Shamir zelf vertoonde zich voor
het eerst als premier voor de ca
mera en probeerde de taak van
de minister van financiën over te
nemen: het publiek gerust stel
len dat ze rustig kunnen gaan sla
pen. Dat de spaarcenten niet in
gevaar zijn, en dat het dollarplan
naar de prullenmand verwezen
is. „Er is geen reden voor paniek
en bezorgdheid", zei Shamir.
Bezorgd
Yoram Arridor. (Foto anp/upd.
Illegaal
In Los Angeles is een onder
zoek ingesteld naar de prak
tijken van een vijftigtal ille
gale huizenverhuurders, die
proberen munt te slaan uit de
"woningnood" tijdens de
Olympische Spelen volgend
jaar. Deze "huisjesmelkers"
vragen aan mensen die van
plan zijn de Olympische Spe
len bij te wonen voorschot
van 150 tot 300 gulden voor
onderdak. De verhuurders
vragen voor kamers en ap
partementen prijzen, die op
lopen tot 1800 gulden per
Taart
De Britse premier, Margaret
Thatcher, heeft gisteren op
het congres van haar Conser
vatieve partij in Blackpool
een enorme taart gekregen
voor haar 58ste verjaardag.
Op een opmerking dat dit een
leeftijd is waarop vrouwen
erover denken ermee op te
houden, antwoordde zij: "De
ze vrouw niet".
Ademtest
Drie caféhouders in het depar
tement Moselle in het oosten
van Frankrijk hebben hun lo
kaal onlangs uitgerust met
een elektronisch ademtestap
paraat, zodat hun gasten te
weten kunnen komen hoe
hoog het alcoholpercentage
in hun bloed is alvorens weer
in de auto te stappen.
Het gebruik van het apparaat
kost twee frank.
Oppositieleider Peres was het er
mee eens dat er geen reden tot
paniek is, maar bezorgd was hij
zeker wel: de Arbeiderspartij zal
maandag een motie van wan
trouwen indienen tegen de rege
ring - die dan precies een week
oud is - en vervolgens een wets
ontwerp indienen tot het houden
van vevroegde verkiezingen in
mei 1984.
Met het aftreden van Arridor is de
man heengegaan die sinds janua
ri 1981 minister van finaciën was
en door zijn politiek van salaris
verhogingen en subsidies de ver
kiezingen van dat jaar won. Geen
bezuiniging en volledige com
pensatie voor de inflatie was niet
het motto, maar wel de praktijk.
De rekening kreeg Arridor ge-
■WASHINGTON (UPI/Reuter) -
De lancering van het Amerikaan
se ruimteveer Columbia zal
waarschijnlijk uitgesteld wor
den. Volgens het schema dient
de Columbia op 28 oktober het
belangrijke Europese ruimtela
boratorium Spacelab in een baan
om de aarde brengen. De onze
kerheid over het wel of niet op de
vastgestelde datum laten ver
trekken van het ruimtependel is
het gevolg van de ontdekking
dat de vlucht van het ruimteveer
Challenger in augustus van dit
jaar bijna in een ramp was geëin
digd.
Een inspectie van de teruggekeer
de Challenger heeft aangetoond
dat een hitteschild van een van
de twee aandrijfraketten zo goed
als doorgebrand was. Als het
schild, dat bescherming moet
bieden tegen de ontzettende
wrijvingshitte bij de terugkeer in
de dampkring, geheel was ver
brand zou het ruimteveer ernstig
uit zijn koers zijn geraakt en mo
gelijk zelfs verongelukt zijn. De
Challenger had vijf astronauten
aan boord.
Omdat voor de Columbia hetzelfde
materiaal is gebruikt als bij de
Challenger heeft de fabrikant
van de aandrijfraketten een serie
nieuwe proefnemingen gedaan.
Een woordvoerder van NASA zei
dat technici van deze ruimte
vaartorganisatie de uitkomsten
van die proeven onbevredigend
vinden.
Vast in pakijs
MOSKOU (Reuter) - Vijftig Sow-
jet-schepen zitten vast in het pa
kijs in de Poolzee ten noorden
van Siberië. Een hoge marine-
functionaris heeft gisteren ge
zegd dat 26 schepen voor- noch
achteruit kunnen en in ernstig
gevaar verkeren.
Het voedsel aan boord van de sche
pen raakt binnenkort op en het
zal moeilijk zijn de bemanningen
te redden.
presenteerd toen de schatkist
leeg raakte: de reserves daalden
tot onder de 3 miljard dollar, en
op de Centrale Bank waarschuw
de men dat Israël in een situatie
zou kunnen komen te verkeren
dat alle leningen en giften uit
Amerika op zouden gaan aan het
aflossen van leningen en rente.
De regering maakte bekend twee
miljard dollar te willen bezuini
gen en de eerste daad van de
nieuwe regering van premier
Shamir was het halveren van de
subsidies en een devaluatie van
23 procent. Daar was een week
van paniek aan vooraf gegaan
omdat de beurs was ingestort en
de mensen naar de bank renden
om dollars te kopen, bang als ze
waren dat de shekel alle waarde
zou verliezen.
Na twee dagen betrekkelijke rust
herhaalde dat schouwspel zich
gisteren: lange rijen bij de ban
ken. waar diegenen die hun
spaarcenten nog in shekels had
den uitstaan alsnog dollars wil
den kopen. De voorraad was ech
ter zeer beperkt en al gauw wa
ren de banken uitverkocht. In de
meeste kritieke periode is Israel
zonder minister van financiën: er
zal nog touwtrekken tussen de
coalitiepartijen volgen voordat
de keuze gemaakt kan worden,
met de beste kansen voor Modai,
omdat de veel populairdere
Weizman onverteerbaar is voor
de extreem rechtse coalitiepart
ners: Weizman is politiek te ge
matigd. En Shamirs parlemen
taire meerderheid is zo klein dat
hij de stemmen van de rechtse
Techia-partij niet kan missen.
Het wordt een race tegen de klok:
want als er geen nieuwe minister
van financiën is voordat maan
dag Peres zijn motie van wan
trouwen indient en zijn wetsont
werp tot het houden van nieuwe
verkiezingen op tafel legt, weet
niemand hoe de stemming daar
over uiteindelijk zal aflopen.
Zo'n hecht bolwerk is de coalitie
niet, zeker niet in tijden van cri
sis, waar het politieke instinct
om uit een zinkend schip te
springen het wel eens kah win
nen van de even natuurlijke
wens om aan de macht te blijven.
BREMERHAVEN - Stug doorblazend op zijn instrument laat een demon
strant tegen plaatsing van kernwapens zich wegvoeren. Ook de mannen
van de ME kunnen de lol van zijn actie inzien. (foto ap»
BREMERHAVEN (DPA) - De
Westduitse vredesbeweging
heeft gisteren een blokkade-actie
gehouden in Bremerhaven en
Nordenham (Neder-Saksen) te
gen de eventuele stationering
van nieuwe Amerikaanse kern
wapens in de Bondsrepubliek.
De blokkade van een Ameri
kaanse kazerne en van de haven
Midgard verliep zonder inciden
ten. Er deden enige duizenden
betogers aan mee. Sommige de
monstranten discussieerden met
Amerikaanse militairen over be
wapeningskwesties.
De Westduitse regering heeft giste
ren herhaald dat geen nieuwe ra
ketten geplaatst zullen worden
voor het Bondsdagdebat over de
regeringsverklaring van kanse
lier Kohl. De bondskanselier zal
od 21 november een regerings
verklaring afleggen over het ver
loop van de ontwapeningsge
sprekken in Genève.
De Westduitse vredesbeweging
heeft voor de week van 15 tot 22
oktober een reeks nationale ac
ties voorbereid, waar rond drie
miljoen mensen worden ver
wacht. Een 5000 man sterke poli
tiemacht, voorzien van waterka
nonnen, pantserwagens en heli
copters, verspreidde de demon
stranten om de wegen naar de
kazerne en de haven open te hou
den. De betogers boden geen
verzet.
De politie droeg zo'n duizend men
sen, die zittend de weg blokkeer
den, weg om het verkeer door te
laten gaan. Een politiewoerd-
voerder zei dat 250 mensen wa
ren opgepakt, maar na een iden
titeitscontrole weer in vrijheid
gesteld.
'Schending van mensenrechten'
WASHINGTON (GPD) - De Orga
nisatie van Amerikaanse Staten
(OAS) beschuldigt Suriname van
'ernstige schending van belang
rijke mensenrechten' en dringt
er bij het bewind-Bouterse op
aan 'zijn gedragingen ingrijpend
te wijzigen'. De organisatie be
gon een onderzoek na een klacht
van Amnesty International over
de moord op vijftien politieke te
genstanders, in december van
het vorig jaar.
De OAS zegt dat sommige slacht
offers gemarteld zijn en dat de
moord is gepleegd na een 'beslis
sing op het hoogste niveau van
de strijdkrachten'. Volgens de
onderzoekers heeft Bouterse ge
zegd dat de terechtstellingen
zonder vorm van proces 'een on
gelukkige uitwas' waren die ge
zien moet worden tegen de
schuldverminderende achter
grond van samenzweringen te
gen de revolutie.
Het rapport vermeldt ook dat Suri-
name's enige krant onderworpen
is aan censuur en dat de handlan
gers van Bouterse twee radiosta
tions en een krantegebouw in
brand hebben gestoken met de
opdracht aan de brandweer om
niet te blussen. Ook het verbod
van alle politieke oppositie en de
moord op een vakbondsleider,
die opriep tot terugkeer naar de
democratie, werden geciteerd.
Het dagblad de Washington Post
beschrijft in een reportage uit
Paramaribo dat de VS Bouterse
zien als een onvermijdelijk gege
ven en hebben besloten toenade
ring niet af te wijzen. De VS heb
ben hun hulp aan Suriname ter
waarde van 1.5 miljoen dollar ge
staakt na de moord op Bouter-
se's tegenstanders. Suriname
heeft vervolgens twee Ameri
kaanse diplomaten uitgewezen.
De VS hebben Brazilië, zelf tot
over de oren in de schuld, kun
nen bewegen tot hulpverlening
aan Suriname (onder andere ter
versterking van de 1500 man
sterke landsverdediging) tenein
de te voorkomen dat Nederlands
voormalige kolonie blijvend in
het Cubaanse kamp zou worden
getrokken.
„Het spelletje hier", zo citeert de
Post een westelijke diplomaat in
Paramaribo, „komt er op neer
dat de Braziliaanse ambassade
de Cubaanse ambassade in de
gaten houdt en de Cubanen let
ten op de Brazilianen, terwijl
Bouterse zich in de handen wrijft
omdat hij van beide kanten geld
krijgt".
WASHINGTON (GPD) - President Reagan
heeft bij volstrekte verrassing zijn adviseur
van nationale veiligheid, William Clark, aan
gewezen als de nieuwe Amerikaanse minis
ter van binnenlandse zaken. De benoeming
moet nog door de Senaat worden bevestigd.
Clark volgt James Watt op, die vanwege po
litiek onhandige opmerkingen na een einde
loze reeks ruzies met milieubeschermers en
onder dreiging van een senaatsmotie van
wantrouwen ontslag heeft genomen.
Clarks vertrek uit het centrum van het Ameri
kaanse buitenlandse beleid is bij het minis
terie van buitenlandse zaken in Washington
met grote vreugde begroet. Afgelopen maan
den leek Clarks invloed op de beslissingen
van president Reagan gegroeid tot propor
ties die voor minister van buitenlandse za
ken Shultz onaanvaardbaar dreigden te wor
den.
In speculaties over Clarks opvolgingen als vei
ligheidsadviseur van de president en voor
zitter van de Nationale Veiligheidsraad wor
den twee namen genoemd: Robert McFarla-
ne, plaatsvervanger van Clark en afgezant
voor het Midden-Oosten, en Jean Kirkpa-
trick, de voormalige universiteitsprofessor
die nu ambassadeur is bij de Verenigde Na
ties en momenteel met de commissie-Kissin-
ger in Midden-Amerika vertoeft voor het be
denken van een nieuw beleid. Zij zouden de
meeste kans maken.
Wanneer de secretaris-generaal
van NAVO, mr. Joseph Luns,
in de lente van het komend
jaar zijn functie op 72-jange
leeftijd neerlegt, zullen velen
hem blijven herinneren als de
politicus en diplomaat van 'de
iengte'. Zowel zijn postuur -
wie herinnert zich niet de Ne
derlandse minister van buiten
landse zaken die bij wijze van
spreken moest bukken om in
beeld te blijven naast ex-pre-
mier De Jong - als de enorme
lengte van zijn ministerschap
en NAVO-functie. Zijn lange
ambtstermijn (19 jaar) als mi
nister van buitenlandse zaken
werd alleen overtroffen door
die van zijn verre voorganger,
Johan de Witt, die, zo gaat een
van Luns' grapjes, dan ook uit
dankbaarheid door het Neder
landse volk werd vermoord.
door
Marien van den Bos
De conservatieve katholiek Luns
heeft zich in zijn lange loop
baan op vrijwel elk internatio
naal terrein begeven. Van de
oprichting en uitbouw van de
Europese Economische Ge
meenschap, de dekolonisatie
van Nieuw-Guinea en in zijn
laatste functie het NAVO-dub-
belbesluit over kernwapens in
Europa. Om enkele markante
punten te noemen. „Hij be
zocht 127 landen per jaar en
Nederland ook twee keer", zo
kon vroeger rond het Haagse
Plein worden vernomen. Of in
zijn eigen versie: „Wanneer ik
op een zondag thuis ben, vra
gen de kinderen: wie is die ble
ke man die het vlees snijdt?".
Na een studie rechten in Leiden
trad Luns in 1938 toe tot de Ne
derlandse diplomatieke dienst.
Tijdens de eerste oorlogsjaren
diende hij als diplomaat m
Zwitserland en Portugal, daar
na was hij verbonden aan het
ministerie van buitenlandse
zaken in Londense balling
schap. Daar bleef hij nog als di
plomaat na de oorlog en dien
de op de Nederlandse delega
tie bij de Verenigde Naties in
New York. In 1952 werd hij een
van de twee ministers van bui
tenlandse zaken, speciaal be
last met internationale zaken.
Luns diende in acht opeenvol
gende kabinetten tot hij op 4
juni 1971 door de NAVO-raad
in lissabon bijeen, formeel
werd gevraagd secretaris-gene
raal van de organisatie te wor
den. In de Nederlandse rege
ringen was hij onder meer een
van de belangrijkste motoren
achter de economische een
wording van Europa, maar
voorkwam in z'n eentje het
plan van De Gaulle tot politie
ke eenwording met het behoud
van de souvereiniteit van de
verschillende staten in '61.
Hoewel gedwarsboomd door de
Amerikaanse regering ten tijde
van het conflict met Indonesië
over Nieuw-Guinea, heeft
Luns zich in de vele jaren van
openbare ambten een ferm
voorstander van innige samen
werking met de Verenigde Sta
ten getoond. Zijn kritiek op de
grootste bondgenoot beperkte
zich doorgaans tot het wijzen
op hun taktloosheid waar het
het overbrengen betreft van de
wapenbeheersingspolitiek aan
de burgers. Uit dankbaarheid
daarvoor hebben de Amerika
nen ook nooit openlijk aange
drongen op zijn vertrek, al is
men aan de overzijde van de
Oceaan hier nu best mee inge-
Zijn stijl van optreden is immer
controversieel geweest, met de
pers bestond een innige haat
liefde verhouding. Na de veelal
weinig zeggende openbare ver
klaringen was Luns vaak ge
neigd onofficieel zijn kritiek
op landen en hun politici te
ventileren. Daarbij zich ongeli
miteerd vrolijk makend over
de onbeholpen pogingen van
zijn eigen land buitenlandse
politiek te bedrijven. Gebrek
aan humor kan hem overigens
zeker niet verweten worden.
Toppunt van controverse vorm
de echter de ontdekking in
1979 dat van hij 1933 tot 1936
op de ledenlijst van de NSB
had gestaan, een beschuldi
ging die eerst door Luns werd
ontkend. Later volgde de me
dedeling dat zijn broer dat zon
der zyn medeweten gedaan
had. De aandrang om vrijwillig
af te treden uit zijn huidige, ge
voelige, hoogste burgerpost
binnen de NAVO-organisatie,
werd vanaf dat moment in het
openbaar uitgedragen. Luns
van zijn kant klaagde de laatste
tijd over vergeetachtigheid en
zijn „min of meer" goede men
tale gezondheid.
ADVERTENTIE
ROVER-EN JAGUAR-
NAJAARSPRESENTATIE
Op 13 oktober van 12.00 - 2200 uur,
14 oktober van 10.00 - 22.00 uur en
op 15 oktober van 10.00 -17.00 uur stellen we
u in de gelegenheid kennis te komen maken
met de uitgebreide Rover- en Jaguar-serie.
Alle modellen van deze twee illustere
merken staan klaar om bekeken en bereden
te worden.
U bent van harte welkom in het Hulst
kampgebouw, Maaskade 120 te Rotterdam.
^7 ROVER
JAGUAR