Hoe legaal is Golden Ten?
Een extra inkomen
voor alle mensen
De opkomst van een verkapt roulettespel
De "besteleconomie" van Pieter Kooistra
Extra
door Ruud Dobbelaar
Ook de wet op de kansspelen kent zijn mazen. Zo blijkt justitie niet erg opgewassen tegen de
opkomst van z.g. Golden Ten casino's waar een verkapte vorm van roulette wordt gespeeld. Met
dat verschil dat het hier niet om een kansspel, maar om een behendigheidsspel zou gaan. En wie
bewijst het tegendeel? In elk geval niet de Almelose officier van justitie, die bot ving in zijn
poging het eerste Nederlandse Golden Ten casino op te rollen. Een reportage.
Golden Ten in het Rotterdamse Hilton: tot nu toe alles volgeris de regels.
ZATERDAG 10 SEPTEMBER 1983
Met het zoeken naar wegen om
de wet op de kansspelen te
omzeilen heeft de wereld der
speelhuizen recentelijk een
aardig succes geboekt. Aan het
verschijnsel van het
zogenaamde "Golden Ten" of
"vierentwintigen" heeft
justitie de vingers flink
gebrand. Momenteel durft men
daartegen slechts incidenteel
op te treden. Wat is die
succesformule, die een
(tijdelijke) vrijbrief tot het
spelen van alternatief roulette
lijkt te geven?
Men neme een goed geijkte,
stilstaande bak, met daarin vakken
van opeenlopende nummers (1 t/m
24) en twee letters (X en O). Verder
zijn nodig: een gootje om het
speelballetje in de bak te laten
rollen, een paar "croupiers" en een
tableau om de inzetten op te
verrichten. Heeft men dan ook nog
een passende entourage tot zijn
beschikking, dan is de zaak rond.
Zo op het oog weinig verschil met
het roulettespel. Het verschil
bestaat slechts daaruit dat een
roulettebak draait, 36 nummers
kent die kris-kras door elkaar
lopen, en de bal met de hand in de
bak wordt gebracht.
Huiswerk
Die op het oog kleine verschillen
hebben grote wettelijke
consequenties. Het Golden
Ten-spel maakte al enige tijd
geleden in Duitsland en België
furore, zij het dat een speelhuis bij
onze zuiderburen momenteel
zonder pardon pleegt te worden
opgerold. Twee jaar geleden stak
Golden Ten voor het eerst ook in
het oosten van ons land (Enschede)
de kop op. De officier van justitie
in Almelo, mr. Van Riemsdijk,
greep onmiddellijk in. Tijdens de
zitting van de Almelose rechtbank
kwam hij echter van een koude
kermis thuis. De oprichters van het
speelhuis bleken hun huiswerk
goed te hebben gedaan. Zij
kwamen met een rapport van TNO
op de proppen, waaruit bleek dat
een speler bij het vierentwintigen
onder de juiste omstandigheden
("labaratorium-omstandigheden",
volgens Van Riemsdijk), de
mogelijkheid heeft om van te
voren te bepalen waar het ballefle
uiteindelijk terecht zal komen.
Volgens de advocaat van het
speelhuis zou het daarom om een
behendigheidsspel gaan, waarop
de regels van de wet op de
kansspelen niet van toepassing
konden zijn. Van een overtreding
op die wet was zijns inziens dan
ook geen sprake. De rechtbank
stelde de verdediging in het gelijk:
het Golden Ten is volgens de
rechter, mits de voorwaarden goed
worden toegepast, geen kansspel
Die uitspraak betekende een
voorzet voor open doel voor
degenen die het tot nu toe nooit
•Eerder sympathie en welwil
lendheid dan weerstand en
ongeloof. Zo schetst Pieter
Kooistra de eerste reacties op
een door hem ontworpen
plan dat niet minder dan een
oplossing wil bieden voor al
lerlei wereldomvattende pro
blemen.Een extra inkomen
voor alle mensen, onder su
pervisie van de Verenigde
Naties (in het plan conse
quent aangeduid als UNO),
dat is wat de 60-jarige beeld
houwer/schilder uit Amster
dam voor ogen staat.
Bedenksels van een met zijn hoofd
in de wolken lopende idealist of
een briljante ingeving van een
goedwillende, creatieve kunste
naar? Wie zal het zeggen. Feit is
wel dat Kooistra al eens eerder
met taaie volharding een als on
haalbaar bestempeld plan wist te
realiseren. Alhoewel dat plan - de
zogenaamde kunstuitleen waar
bij tegen een gering bedrag voor
een bepaalde tijd een kunstwerk
kan worden gehuurd - zich op
een ander niveau afspeelde. In
middels is de kunstuitleen een
en geaccepteerde zaak geworden
die langzamerhand ook in het
buitenland navolging begint te
vinden.
Hele mens
"Ik ben m'n hele leven al geïnteres
seerd geweest om idealisme en
economie zo dicht mogelijk bij
elkaar te brengen omdat naar
aandurfden om een (illegaal)
speelhuis op poten te zetten.
Golden Ten zou naar de letter van
de wet geoorloofd zijn, dus wat
kon hun, zolang er geen uitspraak
in hoger beroep was gedaan, nog in
de weg worden gelegd? Toch
duurde het nog even eer het
balletje na de gewraakte uitspraak
(in mei van dit jaar) goed aan het
rollen kwam. Na een paar
maanden van stilte schoten de
Golden Ten-zaken echter plots als
paddestoelen uit de grond. Met
name in de Rotterdamse regio kan
men nu voor het Golden Ten-spel
alle kanten op. In andere
gerechtelijke arrondissmenten is
men voorzichtiger. Daar dreigt
justitie nog steeds met ingrijpen.
Winnen
Een poging van twee speelhuizen
om via een kort geding een
mogelijk op handen zijnde inval te
verbieden werd door de president
van de Haagse rechtbank van de
hand gewezen. Justitie heeft de
vrijheid om in te gijpen, maar loopt
wel het risico om bij verlies van de
gerechtelijke procedure met een
schadeclaim te worden
geconfronteerd. Een op revanche
beluste mr. Van Riemsdijk zou niet
aarzelen om opnieuw op te treden:
"Dat speelhuis in Enschede is
ondertussen alweer verdwenen. In
de praktijk zijn de verschillen met
het roulettespel dermate
marginaal, dat ik er het volste
vertrouwen in heb een nieuwe
zaak te zullen winnen. Ook al zou
het in theorie niet om een kansspel
gaan".
In Rotterdam zitten de gokkers
voorlopig echter nog op rozen.
Daar wacht de politie eerst het
hoger beroep tegen de uitspraak in
Almelo af. Nadat club El Aram (de
voormalige discotheek Studio 54)
als eerste schaap over de dam zijn
deuren voor speellustige klanten
opende, volgden er spoedig vele
andere. De Casino Club Rotterdam
heeft de zaken groot aangepakt. De
club huurde een ruime zaal in het
Hilton Hotel af en heeft maar liefst
drie grote Golden Ten-bakken met
zes speeltafels geïnstalleerd. De
ambiance heeft op het eerste
gezicht frappant veel weg van die
in een echt casino. Fiches, serieus
ogende croupiers, met zelfs
tafelchefs en een rondkuierende
zaalchef, dat alles doet het net echt
lijken. Inschrijven aan de balie,
vriendelijke gastdames, gratis
non-alcoholische dranken en een
ontspannen atmosfeer maken het
mijn mening het materiële en het
immateriële niet zonder elkaar
kunnen, het gaat om de hele
mens", zegt Kooistra die al ruim
acht jaar van hard studeren
en werken aan 'zijn wereldplan'
achter de rug heeft. Kooistra:"In
1974 zag ik een tv-reportage over
hongerende kinderen in India.
Na die beelden was ik vertwij
feld. Ik dacht: je kunt als kunste
naar wel idealen hebben, maar
wat hebben mensen in de Derde
Wereld daaraan als ze niet eens te
eten hebben?"
"Toen kreeg ik een gedachtenflits.
Uitgaande van de bestaande te
genstellingen en de wereld ac
cepterend zoals ie is, moet het
toch mogelijk zijn er iets aan toe
te voegen wat haalbaar is en wat
alle mensen ten goede komt,
ging het door me heen. Daarna
ben ik gaan studeren. Ik. ben me
in alle mogelijke onderwerpen
gaan verdiepen, psychologie, re
ligie maar vooral economie".
Die studie leidde tot de uitwerking
van een plan: een extra inkomen
voor alle mensen op de wereld.
Kooistra probeert het kort en
bondig uit te leggen.
"Je hebt nu drie produktiestelsels:
het kapitalisme, het communis
me en de mengvormen van de
Derde Wereld. Bij het kapitalis
me is eerst sprake van produktie,
vervolgens moet de producent
zijn spullen zien kwijt te raken.
Dat gebeurt niet zelden via een
opdringerige manier. Denk maar
aan allerlei afschuwelijke recla
mes. Bij het communisme wordt
centraal beslist over produktie
er voor velen goed toeven. De club,
die half augustus zijn poorten
opende, mocht onlangs al zijn
2000ste lid noteren.
Studie
De heer Blattgerste van de Casino
Club maakt zich geen zorgen over
een inval. Hij blijkt een grondige
studie van de Almelose
rechtbank-uitspraak te hebben
gemaakt. "Jusitite beoordeelt elk
Golden Ten casino op zichzelf. De
spelregels, opgemaakt naar de
voorwaarden uit het TNO-rapport,
dienen strikt te worden nageleefd.
Bij ons is dat het geval. Er
bevinden zich in de bak twee
observatielijnen. Die dient de
speler tesamen met de bal
nauwlettend in de gaten te houden.
Men mag pas inzetten als de bal de
eerste lijn geraakt heeft. Verlaat de
bal de tweede cirkellijn, dan mag
en distributie, er is geen vrijneid
van aanbod en aankoop. Dat
leidt regelmatig tot tekorten aan
bepaalde zaken. In de Derde We
reld hebben veel mensen ge
woon geen geld om iets te kopen,
dus is de situatie daar in wezen
nog veel onvrijer".
Onwrikbaar
"Die drie systemen hebben ertoe
geleid dat er een onwrikbare si
tuatie is ontstaan tussen Oost-
West en Noord-Zuid. Je kunt ook
spreken van een grote tegenstel
ling tussen links en rechts. Nu
kun je wel veranderingen nastre
ven door elkaar proberen te over
tuigen van je eigen gelijk, maar
dat lukt toch niet. En een ander
iets opdringen geeft alleen maar
verzet. Beter is het iets nieuws
aan de bestaande systemen toe te
voegen, er als het ware iets over
heen te bouwen".
"Zo ben ik op het even eenvoudige
als te verwezenlijken idee van de
'besteleconomie' gekomen. Niet
eerst produceren en dan probe
ren je spullen kwijt te raken of te
laten distribueren, maar eerst be
hoeften inventariseren en daar
de produktie op afstemmen. Ik
heb zeven ontwikkelingsschalen
van behoeften ontworpen. De
behoeften verschillen nu een
maal per land. In het ene land lig
gen de behoeften meer op het
elementaire vlak van voeding, in
een ander hoogontwikkeld land
meer op het culturele vlak. Met
de huidige communicatie moet
het mogelijk zijn noden en wen
sen van alle individuen te verza
er niet meer worden ingezet. De
mogelijkheden van een speler zijn
beter dan bij normaal roulette. Dit
vanwege het
behendigheidselement. Het is een
vereiste dat meer dan de helft der
aanwezigen behendig speelt. Bij
ons gebeurt dat".
Is Blattgerste dan niet bang dat er
op een gegeven moment zoveel
behendige spelers zullen zijn, dat
de club grootschalig verlies gaat
lijden? Blattgerste: "Er zullen
altijd behendige en minder
behendige spelers blijven. Niet
iedereen zal kunnen winnen.
Bovendien zal aan mensen die
slechts op het grote geld belust
zijn, of die geen nette indruk
maken, de toegang worden
geweigerd. Het gaat er om de
ambiance aan onze leden te
verkopen. De kosten (gratis drank,
melen. Als je de extra behoeften
kent, dan weet je ook wat de ex
tra produktie moet zijn. Het kan
in het ene geval gaan om extra
rijst, in het andere geval om een
extra onderwijspakket. Dit is
dus een fundamenteel andere be
nadering dan in de bestaande
"Dat extra economisch stelsel wat
ik voor ogen heb, moet werken
als een wereldservicedienst waar
alle mensen materieel en ideeel.
baat bij hebben. Geld valt als tus
senschakel weg. De geprodu
ceerde extra goederen vormen
het kapitaal. Doordat alle men
sen aan dit extra stelsel deelne
men als producent en als afne
mer kan dat. Het is dus een ruil-
economie waarbij de UNO zorgt
voor de herverdeling van de ge
produceerde extra goederen, de
UNO is als het ware de grootste
makelaar van de mensheid. Er is
ook geen inflatie, want de extra
produktie en behoeften worden
steeds op elkaar afgestemd. En
inflatie is altijd een gevolg van
teveel goederen of teveel geld".
Extra produktie
"De UNO, de Verenigde Naties, is
het aangewezen orgaan om te
zorgen voor inventarisatie van
behoeften, het regelen van de ex
tra produktie en te zorgen dat de
spullen terechtkomen waar de
desbetreffende behoeften zijn.
Om het plan te kunnen realise
ren is het wel nodig dat de mens
heid als geheel meer gaat produ
ceren. Daarbij ga ik in mijn plan
uit van een extra produktie van 7
huur en personeel) dienen er
natuurlijk uit te komen, dan zijn
wij tevreden. We houden er ook
een volledig correcte boekhouding
en een accountant op na".
Van Riemsdijk ziet het
anders: "Ik ken de situatie in
Rotterdam niet, maar de praktijk
heeft geleerd dat men gewoon aan
het gokken slaat, zonder naar de
bal te kijken. Die zaken moeten
toch ook winst maken, als er veel
mensen zogenaamd behendig
zouden speien moet men binnen
de korste keren failliet gaan".
Concentratie
Een kijkje in het Hilton lijkt Van
Riemsdijk niet geheel ongelijk te
geven. Aan het pas inzetten na het
toucheren door het balletje van de
eerste observatielijn wordt strikt
de hand gehouden, terwijl iedere
nieuwkomer er ook met klem op
wordt gewezen om vooral goed
procent. Volgens de meeste eco
nomen kan de wereldproduktie
door een efficiëntere manier van
werken 5 a 10 procent omhoog".
"Het is één van de weinige dingen
waar economen het over eens
zijn. Verder zijn zij in een Baby
lonische spraakverwarring ge
wikkeld. Ik heb gesproken met
vooraanstaande mensen als Tin
bergen en Pen, maar zij zijn
evenals hun vakgenoten vastge
lopen omdat ze het alleen vanuit
hun eigen gebied bekijken. Tin
bergen heeft bijvoorbeeld ge
dacht aan een wereldbelasting
en een wereldpensioen dat ieder
een op z'n vijfenzestigste krijgt,
maar de meeste mensen in de ar
me landen worden niet eens 65
jaar. De economen slagen er niet
in met een blauwdruk voor een
oplossing te komen".
"Ik ben geen econoom, heb in dat
naar het balletje te kijken en op het
verband tussen de
observatiecirkels te letten.
Eenmaal met het spel vertrouwd,
concentreert het doorsnee lid zich
echter hoofdzakelijk op het
tableau en zijn gemerkte fiches.
Gestaag draait het balletje
ondertussen zijn cirkels in de bak.
om slechts zeer geleidelijk zijn weg
naar beneden te zoeken. Geduldig
wacht men af. tot het "maak uw
spel alstublieft" weerklinkt. Het
sein staat dan op groen om in te
zetten, een gelegenheid waarvan
men onmiddellijk gretig gebruik
maakt.
Slechts een enkeling heeft zich
inmiddels ter nadere observatie
richting bak gespoed, om pas op
het laatste moment schichtig met
inzetten te beginnen. Het "niet
meer inzetten alstublieft"
weerklinkt, waarna het balletje al
snel op het randje van de
nummervakken tolt. Een droge
plof maakt vervolgens aan de
onzekerheid een einde. Veel zoden
lijken de uitkomsten voor de
modale klant niet aan de dijk te
zetten. De dubbele nul op
24-getallen maakt van winnen
zonder "behendigheid" een lastige
aangelegenheid.
Blattgerste is niet ontevreden met
de gang van zaken tot nu toe: "We
hebben nauwelijks problemen.
Enkele foutjes worden er nog wel
gemaakt, maar dat komt omdat het
personeel nog onervaren is. Via
een cursus leiden wij werkloze
mensen tot croupier op, daar gaat
enige tijd overheen".
Informeel
Heel anders gaat het er bij het
Chinese restaurant Ang Garden te
Hoek van Holland aan toe. Casino
"Golden Ten" heeft daar een
ruimte gehuurd en vervolgens
kosten nog moeite gespaard voor
een passende inrichting. Een
sjieke nachtclub zou het pand niet
misstaan. Ook de sfeer, inclusief
live-optredens, doet daar aan
denken. Het oogt allemaal een stuk
informeler dan het Hilton. De nog
wat onwennige "croupiers" spelen
daar op in. De nodige moppen en
vrijblijvende conversatie blijven
de bezoeker niet onthouden. De
niet afstandelijke relatie tussen
croupier en lid doet het Golden
Ten-spel al snel de atmosfeer
uitademen van een spelletje
monopolie in de huiskamer. De
wel erg nadrukkelijk aanwezige
camera's en een,potige portier, die
opzicht ook geen naam te verlie
zen. Maar ik kan wel creatief
denken en idealen naar econo
mie terugkoppelen. Over het
door mij uitgedachte systeem
van de kunstuitleen werd door
economen gezegd: dit kan niet.
Zij zeggen zoiets op rationele
gronden. Ik begin altijd vanuit
het irrationele. Ik krijg een flits,
een gedachte die het rationele
overschrijdt, en ga van daaruit
naar het rationele toewerken. Zo
is het dus ook gegaan met het
idee van deze extra economie".
Olievlek
"Ik ben tot nu toe wat terughou
dend met het uitbrengen van het
plan. Vroeger dacht ik: als de
zaak is uitgewerkt en alles staat
beschreven dan beleggen we een
grote persconferentie, want ie
dereen moet het weten. Later
PAGINA 23
in geval van ongewenst publiek
zijn mannetje moet staan, zorgen
voor ontnuchtering, evenals de
uiteindelijke dikte van de
portefeuille. Ook hier betreft het
vooralsnog een serieuze
aangelegenheid. Geld blijft
tenslotte geld.
In de badplaats aan de Nieuwe
Waterweg draait men nu al een
ruime maand. Ook bedrijfsleider
Berend Spijk kent geen problemen
met de politie: "Wij houden ons
strikt aan de regels. Zolang ze bij
het Hilton spelen, mogen wij dat
ook. Behendigheid komt er zeker
bij het vierentwintigen kijken. Als
je goed kijkt naar de eerste ellips
die het balletje maakt kijkt, kun je
ongeveer bepalen waar het balletje
gaat vallen. Geluk speelt evenwel
ook een rol. Ook ik zit er nog vaak
genoeg naast".
In tegenstelling tot het Hilton lijkt
casino Golden Ten nog niet door
het grote publiek ontdekt. Spijk:
"Het is nog niet zo druk als we
hadden gedacht, maar we hebben
vertrouwen in de toekomst".
Leiden
Wie in Leiden een Golden Ten zaak
wil beginnen kan zich beter nog
even bedenken. Politievoorlichter
Graveland: "Het verschil met het
roulettespel is dermate klein dat
wij zeker zullen optreden, zoals wij
dat eerder al tegen andere illegale
speelhuizen hebben gedaan.
Overigens hebben we nog geen
aanwijzingen dat er in Leiden
concrete plannen voor zo'n
speelhuis bestaan. In de regio ligt
dat misschien anders".
Leiden heeft zich ondertussen wel,
samen met 28 andere gemeenten,
kandidaat gesteld voor het vierde
casino in Nederland. Cijfers om
deze kandidaatstelling te
ondersteunen zijn er genoeg, maar
concrete plannen bestaan er
volgens gemeentevoorlichter
Willem Issendonck nog niet: "Pas
als wij die vestiging krijgen
toegewezen, gaat de gemeente
verder kijken. Nu verkeren de
plannen nog in een pril stadium.
Mogelijkheden zijn er echter
genoeg".
Het tekort aan officiële casino's
biedt voorlopig nog alle
gelegenheid tot het oprichten van
speelhuizen met al dan niet
toegestane roulette-varianten als
het Golden Ten. Een potentiële
inkomstenbron van de overheid
blijft op die manier
onaangesproken. Het tolerante
beleid in Rotterdam wordt door
boze tongen zelfs aangeduid als
een pressiemiddel om de Raad
voor Casinospelen te bewegen het
vierde nationale casino aan de
havenstad toe te bedelen. Golden
Ten vaart er wel bij. althans zolang
het begrip "behendigheid" niet bij
de rechter door de mand is
gevallen of door handige spelers
als een soort gids tot snelle
rijkdom wordt aangebroken.
ben ik gaan beseffen dat zoiets
waarschijnlijk niet werkt. Gelei
delijkheid lijkt me beter, in eer
ste instantie een bepaalde kern
van mensen het plan voorleggen
en dan hopen dat daar een olie-
vlekwerking van uitgaat. Met die
kern doel ik op politici, econo
men, journalisten en dergelijke.
Ik hoop dat die mensen zodanig
door het plan worden geïnspi
reerd dat ze het willen doorge
ven, zich ervoor willen gaan in
zetten".
"Er moeten internationale com
missies komen om de haalbaar
heid van het plan na te gaan, kri
tiek is nodig en welkom, vooral
van mensen met ervaringen in
ontwikkelingslanden. Op het
ogenblik ben ik m corresponden
tie gewikkeld met mensen die
zich bezighouden met de verwer
king van het zogenaamde Willy
Brandt-rapport. Dat rapport han
delt over de noden en wensen in
de wereld, maar geeft geen sa
menhangende oplossingen. Mijn
plan is een antwoord op de vraag
in dat rapport om creatieve voor
stellen. De samenstellers van het
rapport hebben om samenwer
king verzocht. Ook ben ik geluk
kig met een positieve reactie van
de bekende Amerikaanse eco
noom Grampp uit Chicago, ge
specialiseerd in de evolutie van
het economisch denken".
Overtuigd
Kooistra, die de afgelopen tijd di
verse wereldcongressen heeft
bezocht en daar invitaties aan
heeft overgehouden om zijn
ideeën in het buitenland te ko
men toelichten, is overtuigd ge
raakt van de waarde van zijn we
reldplan. "Ik heb er erg lang over
gedacht, voelde me lange tijd on
zeker, heb mezelf gewantrouwd.
Maar ik werd zo vaak bevestigd
in m'n ideeën dat ik er nu zeker
van ben. Na gesprekken met we
tenschappers en politici kwam ik
steeds opnieuw tot de ontdek
king dat mijn plan vanuit ver
schillende gezichtshoeken
werkt. En als ik iets las, onver
schillig op welk terrein, dan
dacht ik daarna: verrek, dit plan
past er op".
"Met mijn plan wil ik Oost, West,
Noord en Zuid een gezamenlijk
nieuw doel geven. Want door
gaan op de huidige voet kan al
leen maar tot zelfvernietiging lei
den. Naar mijn overtuiging hoe
ven mensen niet over de rand te
sodemieteren, maar kunnen ze
wel degelijk iets positiefs tot
stand brengen".
Het door Pieter Kooistra bedachte we
reldplan is uitgewerkt in een 23b pa
gina's tellend boek. Dit boek is ver
krijgbaar door storting van 25 gul
den t.n.v. uitgeverij/stichting UNO-
inkomen voor alle mensen, Amslcl
34, Amsterdam, gironummer 313413.
De 60-jarige Amsterdamse beeldhouwer/schilder Pieter Kooistra, ooit de 'uitvinder' van de kunstuitleen, heeft
een plan ontworpen dat naar zijn zeggen een oplossing kan bieden voor allerlei wereldproblemen. Een extra
inkomen voor alle mensen, waarbij aan de Verenigde Naties een centrale rol is toebedacht, daar komt het in zijn plan
kort gezegd op neer. Deze organisatie moet de behoeften van alle individuën inventariseren, op grond van die
behoeften een extra produktie aanzwengelen en vervolgens die produktie op de juiste plaatsen terecht doen
komen. "Met mijn plan wil ik Oost, West, Noord en Zuid een gezamenlijk nieuw doel geven", zegt Kooistra die
hoopt dat zijn ideëen geleidelijk ingang zullen vinden.
door Bert Paauw
