Dood kunstorganisatoren
een slag voor 'De Appel'
c
D
c
DONDERDAG 25 AUGUSTUS 1983
Kunst
AMSTERDAM (GPD) -
Het lot heeft drie mensen,
die betrokken waren bij
de kunstorganisatie De
Appel aan de Amsterdam
se Brouwersgracht, van
het leven beroofd.
Het zijn, zoals gisteren al gemeld,
de beeldende kunstenaar en or
ganisator Gerhard von Graeve-
nitz, de ex-galeriehoudster en
leidster van de stichting. Wies
Smals, die samen met Josine van
Droffelaar, voorheen medewerk
ster van het Stedelijk Museum,
en Aggie Smeets de gang van za
ken in De Appel bepaalde. De
laatste evenwel was niet betrok
ken bij het fatale vliegtuigonge
luk in de buurt van Ascona in
Zwitserland, dat afgelopen zater
dag gebeurde. De stoffelijke
overschotten van de drie en het
drie maanden oude zoontje van
Gerhard en Wies Smals, evenals
dat van de piloot, werden maan
dag geborgen.
Haagse theater
taxi een succes
DEN HAAG (ANP) - De Iheaterta-
xi, die in 1980 door de ANWB in
ons land is geïntroduceerd, is
vooral Den Haag een groot suc
ces geworden. Het zijn hoofdza
kelijk de bezoekers van het con
gresgebouw, zo'n tweeduizend
per theaterseizoen, die van deze
taxivorm intensief gebruik ma
ken.
Maar ook in Rotterdam en een aan
tal kleinere gemeenten is een
groeiend gebruik van de theater
taxi te constateren, aldus de
ANWB. Het afgelopen seizoen
werd een verdubbeling van het
aantal gebruikers geregistreerd.
Naar schatting tienduizend pas
sagiers hebben toen gebruik ge
maakt van deze taxi.
Opvallend is volgens de ANWB dat
er in Amsterdam nog geen thea
tertaxi rijdt. Het experiment met
de theatertaxi is - zoals bekend
enkele jaren geleden in Leiden
mislukt.
Alles in herinnering brengen wat
De Appel voorbereid en uitge
voerd heeft, samen met een uit
gebreid gezelschap van kunste
naars, zou te ver voeren. De Ap
pel zag het als een wezenlijke op
gave zich open tc stellen voor de
ideeën van zijn kunstenaars, aan
hen zijn ruimte en uitrusting ter
beschikking te stellen, een dis
cussie of lezing over hun werk of
optreden te organiseren en bo
vendien hun performances op de
videoband vast te leggen.
Ontmoetingscentrum
Door al die activiteiten groeide de
stichting uit tot een ontmoe
tingscentrum voor iedereen met
interesse voor alternatieve
kunstvormen. Die vonden uit
drukking in fotografie en film,
video-installaties, live-optreden
al of niet met geluid, en ook col
lectieve acties binnen of buiten
het pand van de stichting.
Als trefpunt was De Appel van
1975 tot 1982 van wezenlijke be
tekenis zowel voor kunstenaars
als een klein meelevend publiek.
Onbekende en nog niet vertoon
de videotapes en performances,
ook van veel buitenlandse kun
stenaars, waren in De Appel voor
het eerst in Nederland te zien.
Van hen kregen bekendheid de
Joegoslavische Marina Abramo-
vic en Ulay, Ben D'Armagnac en
Gerrit Dekker, James Lee Byars,
Gina Pane, Jurgen Klauke, Nico-
laus Urban, Nan Hoover, Valie
Export, Ulrike Roseneach, Lidia
Schouten. Servie Janssens, Mi-
gel Rolfe, Harrie de Kroon, Jo-
chen Gerd, Laurie Anderson,
Reinier Work, Palestine en vele
anderen die een kunstdaad in De
Appel stelden.
Gevaar
Hun optreden werd aangekondigd
in het bulletin of de boekjes in
het tijdschrift De Appel. Vaak
ongewoon als kunst, en bij uit
zondering met een tikje gevaar,
maar meer voor de performer
dan voor het publiek. In januari
1976 kwam Marina Abramovic
met haar optreden per video
band in het nieuws, doordat de
NOS-leiding dit onderdeel in
haar programma 'Beeldspraak'
schrapte. Toen, en nu nog, gaan
cultuurbepalers uit van een ver
tekend beeld van de zogenoem
de body-art, want men weigerde
de symbolische zelfkwelling
Abramovic uit tc zenden vanwe
ge de vermeende sensatie
haar naakte optreden. Zij kraste
namelijk met een mesje een vijf
hoekige ster in het vel van haar
buik. Onlangs werd haar project
'Nightsea Crossing', dat zij sa
men met Ulay uitvoerde, door de
gemeente Amsterdam aange
kocht.
Reliëfs
De afkomst en activiteiten i
kunstenaar Gerhard von Graeve-
nitz (1934-'83) had aanvankelijk
niets te maken met De Appel.
Voordat hij in 1970 van München
naar Amsterdam verhuisde, had
hij vele exposities achter de rug
van zijn bewegende reliëfs. Deze
vervaardigde hij al sinds 1962. In
Amsterdam was de galerie Rietje
Swart zijn podium voor exposi
ties. In menig Westduits, Noord
amerikaans, Zwitsers en Neder
lands museum zijn zijn kineti
sche reliëfs te zien, met kleine en
grote bewegende elementen. Die
maken op ronde, rechthoekige of
vierkante oppervlakten minima
le en onvoorspelbare bewegin
gen. Zo ontstaat een veld met
een steeds wisselend patroon.
Sinds 1975 maakte hij objecten
met zwarte lijnen tegen een witte
ondergrond, waarmee hij in 1979
een uitvoerig overzicht kreeg in
het Van Abbe-museum in Eind
hoven. In 1977 bracht hij op vier
wanden van een grote zaal in het
Amsterdams Stedelijk Museum
staande en liggende elementen
van hout aan. Door de elektrisch-
mechanische bewegingen om
hun as veranderden die de erva
ring van de plek zelf.
beredeneerde verantwoording
voor de wegen die de kunst kan
bewandelen. Daarbij stond hij
open voor minder verklaarbare
kunstvormen zoals die zich in De
Appel afspeelden. Die woonde
hij bij met zijn ex-
kunsthistorica Antje von Grae-
venitz. Zij werkt op het Kunst
historisch Instituut van de Ge
meenteuniversiteit in Amster
dam. Ze hebben twee kinderen.
Zijn open houding bracht hemjn
contact met Wies Smals
Appel.
Problemen
Josine van Droffelaar genoot haar
opleiding kunstgeschiedenis in
Utrecht. Zij werkte vervolgens
op de afdeling communicatie
van het Stedelijk Museum
zij haar problemen kreeg ovi
richting van het beleid
museum voor moderne ku
Daarna nam zij dienst
team van vrouwen van De Appel.
Uit haar laatste interview en bij
dragen in het tijdschrift De Ap
pel blijkt haar belangstelling
voor kunstenaars, wier gedach
ten op bijna mystieke wijze
mededeling doen aan derden:
kunst als ongrijpbare medede
ling, bijvoorbeeld het begrip af
wezigheid van iets of iemand, zo
als James Lee Byars dit om
speelt met zijn optredens en ob
jecten.
De dood van Josine van Droffelaar
Wies Smals en Ger
hard von Graevenitz met hun
zoontje zorgden voor grote ver
slagenheid in de Amsterdamse
wereld van de beeldende kunst.
Organisator
Als organisator was Von Graeve
nitz in 1979 en 1980 actief, samen
met zijn collega Norman Dill-
worth uit Londen. Zij zorgden
voor de idee en de uitvoering van
de grote expositie 'Pier and
Ocean' in het Rijksmuseum
Kröller-Müller in Otterloo en in
de Hayward Gallery in Londen.
Dit getuigde van zijn vele kunst
contacten en zijn brede interes-
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "Naked fist", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. 14.15,
16.30, 19.00 en 21.15 uur, 12 jr.
LIDO 1 (124130): "Octopussy", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. ook
16.45, 12 jaar.
LIDO 2: "Flying high 2", da. 14.30,
19.00 en 21.15 uur, zo. ook 16.45 uur,
al.
LIDO 3: "Merry Christmas Mr. Law
rence", da. 14.30,19.00 en 21.15 uur,
zo. ook 16.45 uur, 16 jr.
LIDO 4: "Psycho 2", da. 19.00 en 21.15
uur, 16 jr.
Kindermatinee: "101 Dalmatiërs" da.
14.30 zo. ook 16.45 uur.
STUDIO (133210): "Flash Dance", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo ook
16.45 uur, al.
TRIANON (123875): "Hot bubblegum
i het leger", da. 14.30, 19.00 en
REX (125414): "Schot in de roos", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "De avonturen
j[ Btoscopgn
Bioscopen Alphen
(voor reserveringen 01720-20800)
EURO 1: "Octopussy", da. 18.30 en
21.15 uur, za., zo. en woe. ook 13.30
uur, 12 jr.
Nachtvoorstelling: "Roze konijntjes
op het hete spoor", za. 24.00 uur, 18
jaar.
EURO 2: "48 Hours", da. 18.45 en
21.00 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Peter en de
vliegende autobus", za., zo. en woe.
13.45 uur.
Nachtvoorstelling: "48 Hours", za.
24.00 uur, 16 jr.
EURO 3: "Lone wolf McQuade", da.
18.30 en 21.00 uur, za., zo. en woe.
ook 13.45 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Lone wolf
McQuade", za. 24.00 uur, 16 jr.
EURO 4: "Even en oneven", da. 18.45
en 21.15 uur, za., zo. en woe. ook
13.30 uur, al.
Nachtvoorstelling: "Meisjes om van
te smullen", za. 24.00 uur, 18 jr.
Bioscoop Voorschoten
(voor reserveringen 01717-4354)
GREENWAY: "Tootsie", do. en
20.15 uur, vr. en za. 19.30 en 21.
uur, zo. 15.45 en 18.45 uur. al.
"From Mao to Mozart", zo. 21.00
ma. en di. 20.15 uur, al.
"Spiderman", do. tm. zo. 14.00
woe. 14.30 uur, al.
Bioscopen Katwijk
(voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "An officer and a gentle
man", do., ma., di. en woe. 14.45 en
20.00 uur, do., ma. en di. ook 22.15
uur, vr., za. en zo. 14.45 uur, 19.00 en
21.15 uur, 12 jr.
CITY 2: "Operation Vigilante", zelfde
tijden als City 1, 16 jr.
CITY 3: "Tron", zelfde tijden als City
1, al.
CITY 4: "Sensual Fire, do. 20.00 en
22.15 uur, vr. 19.00 en 21.15 uur, 18
jr.
CITY 4: "Samen uit samen thuis", za.
19.00 en 21.15 uur, zo. 14.45,19.00 en
21.15 uur, ma. en di. 20.00 een 22.15
uur, woe. 20 uur. al.
Kindermatinee: "Peppi en Kokki bij
de marine", da. 14.45 uur, beh. zon
dagmiddag.
Rijksmuseum voor Volkenkunde
Steenstraat 1, 'Japan, profiel va
een cultuur', tot 1/10; di t/m za va
10-17 uur, zon- en feestdagen va
Exposities
Museum Boerhaave - Steenstraat la,
'Potten Kijken Pillen Draaien in
de oude apotheek', t/m 27/2/'84; di
t/m za 10-17 uur, zo 13-17 uur, na
1/10 van 13-16 uur.
Hortus Botanicus - Rapenburg 73,
(Oranjerie), tentoonstelling 'De
Muskusrat' van Rijksmuseum voor
Natuurlijke Historie, t/m 25/9; ma tl
m za 9-16.30 uur, zo 10-16.30 uur.
Rijksmuseum van Oudheden - 'Egyp
te, bereisd, beroofd, bewaard, be
schreven', t/m 4/9; di t/m za 10-17
uur, zo 13-17 uur.
Pieterskerk - 'Uit het leven van Loui
se en Kee...', Leidse vrouwen in de
jaren twintig, t/m 9/9; ma t/m vr
13.30-16 uur, za en zo 11-15 uur.
Holiday Inn - Haagse Schouwweg 10,
droogbloemcomposities van Janny
van Rooyen, t/m 31/8.
Scarabee - Pieterskerkchoorsteeg 24,
expositie van Wim Lamboo, een se
rie van zijn nieuwste 'bewogen' fo
to's onder de titel 'Epicentrum van
een brainstorm', tot eind aug.; dag.
16-01 uur.
Art Galerie Heden - Pieterskerk
choorsteeg 12, expositie van Anton
Heyboer en Ben d'Armagnac; dag.
Het Leidse Beleg - Hooigracht 4a, ex
positie foto's Peter den Hollander,
tot 1/10.
Ars Aemula Naturae - Pieterskerk-
gracht 9, tentoonstelling van het
werk van Roeland de Koning, t/m
11/9; dag. 13-16 uur.
Galerie de Pomp - Rachel Roesink ex
poseert aquarellen, litho's, t/m 31/8;
di 19-21 uur, woe, do, za, zo 14-16
uur, woe 10-12 uur.
Het Oude Raadhuis - olieverf, litho's,
houtskoolschetsen, aquarellen en
rietpentekeningen van Renzo, tot
26/8; di 19-21 uur, woe, zo, zo 14-16
uur, za 11-16 uur.
OEGSTGEEST
Kapsalon Jacques van Bellen - Lange
Voort 11, expositie van Naieve
Schilderkunst, t/m 16/9; di t/m do
9-18 uur; vr 9-21 uur, za 9-17 uur.
ZOETERWOUDE
Art Galerie J.V.C. - Energieweg 41,
expositie van Karei Lengkeek, pen
tekeningen en acryl, tot 3/10;
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Acade
misch Ziekenhuis behalve van dins
dag 13.00 uur tot woensdag 13.00 uur
(Diaconessenhuis) en van vrijdag
13.00 uur tot zaterdag 13.00 uur (Elisa-
beth-ziekenhuis).
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis Elke dag van
16.00 tot 17.00 uur en van 18.30 tot
19.30 uur.
de kinder- en jongerenafdeling: da-
14.30.-14.45
18.30-18.45
Ziekenhuizen
Sportmedisch Advies Centrum:
Blessurespreekuur: Elisabethzieken-
huis Leiderdorp, 's maandags van
19.30-20.30 uur.
Bezoekuren St. Elisabeth-zieken-
huis:
Volwassenen: dagelijks van 14.00-
14.45 en van 18.30-19.30 uur. Klasse
afd. dagelijks van 11.15-12.00 uur, van
14.00-14.45 uur en van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: dagelijks van 11.15-
12.00 uur (alleen voor echtgenoot) en
van 15.00-16.00 uur en van 18.30-19.30
Kinderafdeling: dagelijks van 15.00-
18.30 uur.
Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage
lijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur.
Intensieve verpleging: dagelijks van
14.00-14.30 uur en van 19.00-19.30 uur.
Academisch ziekenhuis
Tel. 269111
Voor alle patiënten behalve kinde
ren) zijn de bezoekuren als volgt:
Avondbezoekuur afdeling Verlos
kunde 18.00-19.00 uur.
Praematurenafdeling dagelijks van
I Bezoek aan ernstige patiënten
Wanneer voor ernstige patiënten
doorlopend bezoek wordt toegestaan
kan de hoofdverpleegkundige hier
voor speciale kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks 15.00-15.45 uur en 18.30-
19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdelingen:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-
19.00 uur. (Alleen voor ouders van
kinderen kan er een afwijkende tijd
afgesproken worden met de hoofd
verpleegkundige).
Alphen aan den Rijn
Rijnoord:
Bezoektijden 's middags 14.30-15.15
uur, 's avonds 18.30-19.30 uur. Extra
bezoek voor de hartbewaking: 's och
tends 11.00-1 L30 uur. Extra bezoek
voor vaders op de kraamafdeling: 's
avonds 19.30-20.30 uur. Kinderafde
ling 's middags 14.30-15.30 uur. 's
middags alleen voor ouders 14.30-
18.30 uur.
