c
'nm
Herrie om een pretpark
Landgoed Terworm inzet van milieurel
HH* Jl
ik,
PPmi Kill
m i 4 x mw® m m
ZATERDAG 16 JULI 1983
Extra
Waar nu nog bosuilen en ijsvogels tikkertje spelen, daar kwettert straks het draaimolengeweld. Ons
land is weer een milieurel rijker. Het schitterende landgoed Terworm bij Heerlen lijkt binnen
afzienbare tijd ten prooi te vallen aan de plannen er een grootschalig amusementspark neer te zetten.
Een en ander leidde onlangs tot de grootste protestmars in de geschiedenis van de oostelijke
mijnstreek, alsmede tot een politieke scheuring binnen het gemeentebestuur van Heerlen. Sjak
Jansen ondervroeg de tegenstanders („doodsund") en de belanghebbenden („het riekt hier naar
indoctrinatie").
Nu is het nog groen en stil in
Terworm en zwemmen er
witte zwanen in de
slotgracht. Koeien grazen er
op de glooiende heuvels. De
eigenaar van dit bij Heerlen
gelegen landgoed is Ogon:
een besloten vennootschap
die het onroerend goedbezit
van de vroegere Oranje
Nassaumijnen exploiteert en
nu - met voorlopige
toestemming van de
Heerlense gemeenteraad -
het rustieke Terworm wil
omtoveren in een gigantisch
themapark van
Disneyland-allure. Kosten:
275 miljoen gulden. Maar ook
een hoop onvrede bij de
plaatselijke bevolking, die
intussen heeft geleid tot een
breuk in de Heerlense
gemeenteraad.
Ontstemd over het optreden van
het CDA in de raad stapte de
PvdA-fractie vorige week uit de
coalitie, waarin ook nog de WD
vertegenwoordigd is. De druppel
die de emmer deed overlopen
was volgens PvdA-raadslid Jos
Zuidgeest het niet voldoende
rekening houden door het CDA
met wat de meerderheid van de
Heerlense bevolking wil,
namelijk dat het themapark er
niet komt.
Blijkens een enquête van het
Instituut voor Telefonisch
Marktonderzoek is 66 procent
van de Heerlenaars tegen de
vestiging van een dergelijk park.
Onzin vinden zij het, om zo
enorm veel geld te steken in een
project dat naar hun idee lang
niet levensvatbaar genoeg is en
derhalve niet de
werkgelegenheid zal scheppen
die de initiatiefnemers in het
vooruitzicht stellen. Doodsund
om voor zo'n luchtkasteel - want
dat is het - dit fraaie
natuurgebied prijs te geven",
zegt Harry Bogers van de
actiegroep 'Terworm Pretpark
Nooit'.
Protestmars
Volgens hem is Terworm een van
de weinige overgebleven stukjes
natuur in het door mijnbouw
kaalgevreten gebied rondom
Heerlen. „En uniek om zijn flora
en fauna", zo citeert hij het
onderzoek dat biologen van
Staatsbosbeheer en het Instituut
Natuurbeschermingseducatie er
recentelijk hebben gedaan. Hun
conclusie luidt: zuinig zijn op
Terworm. „En zoiets zeggen ze
niet gauw", onderstreept Bogers.
Van de winter, toen de eerste
plannen voor het themapark
werden gelanceerd, organiseerde
zijn actiegroep de grootste
protestmars ooit in de oostelijke
mijnstreek gehouden. Nadien
hingen tweeduizend
sympathisanten affiches voor de
ramen en werden er 45.000
handtekeningen opgehaald.
Maar hoezeer wethouder van
ruimtelijke ordening en milieu
Hub Savelsbergh dat ook zegt te
hebben geprobeerd, hij kon er
niet van onder de indruk raken
(„het riekt hier naar
indoctrinatie"). En burgemeester
J. Reijnen al evenmin. Deze had
immers met eigen ogen gezien
hoe zijn dochter haar
handtekening twee keer op de
lijst zette. Toen wist hij genoeg.
Maar niet wat hij moest weten:
namelijk dat die tweede
handtekening louter een
theatraal gebaar was om hem
van zijn ongelijk te overtuigen.
Het heeft echter niet mogen baten.
Vorige week dinsdag ging de
gemeenteraad met negentien
stemmen voor en achttien tegen
akkoord met het voorstel van B
en W het bestaande
bestemmingsplan te wijzigen,
waardoor de bouw van het
themapark in principe mogelijk
is geworden.
Efteling
Ogon - met in haar kielzog'de
Limburgse Industriebank,
Heineken, Amro en nog een
aantal andere bedrijven en
r
.4 r rr^-. - v»
- M
Het landgoed Terworm, dat volgens de huidige plannen zal gaan uitgroeien tot een 22,4 hectare groot themapark.
(Foto's Petor Senteur).
instellingen - staat te trappelen
om aan dat karwei te beginnen.
Daartoe heeft het de stichting
Internationaal Themapark
Heerlen gevormd en die kan nu
een full-time kracht in dienst
nemen die onder meer gaat
onderzoeken welke attracties het
park moet gaan bieden en
hoeveel bezoekers er te
verwachten zijn.
Vooralsnog rekent men op
tienduizenden mensen per dag,
die ieder twintig gulden entree
zullen betalen en er evenzoveel
geld aan drank en voedsel zullen
verteren. Van die 40 gulden moet
15 gulden pure winst
overblijven, waardoor er jaarlijks
36 miljoen gulden in de kassa
achterblijft. De hoop is vooral
gevestigd op het Westduitse
publiek.
Tegenstanders hebben echter
grote twijfels. Zij vrezen een
fiasco. Immers, niet al te ver van
Heerlen zijn er al vijf grote
pretparken: De Efteling in
Kaatsheuvel, Walibi en
Bobbejaanland in België en
Phantasialand en Europapark in
West-Duitsland. Nog dichterbij
is Valkenburg met al zijn
attracties. Recreatiecentra waar
het bovendien goedkoper toeven
is dan in het Heerlense park, dat
zich vanwege de rentabiliteit
geen lage toegangsprijzen zal
kunnen veroorloven.
Motel
Voorstanders geloven daar
evenwel nauwelijks in. Zij
hechten meer waarde aan de
1310 banen die het 22,4 hectare
grote themapark (in ruim tien
jaar zal het moeten uitgroeien tot
ruim 40 hectare) volgens de
plannen op jaarbasis zal gaan
opleveren. De
toeleveringsbedrijven en de
middenstand in Heerlen zullen
daar uiteraard van meeprofiteren
en er ook tientallen banen bij
krijgen. De aanleg van het park
en de daarbij behorende
vakantiehuisjes zou bovendien
nog eens 1000 tijdelijke banen
opleveren.
Gestreefd wordt het themapark in
1986 te openen. Voorheen was
dat volstrekt uitgesloten omdat
het in 1977 vastgestelde
bestemmingsplan het landgoed
Terworm bestempelde als een
agrarisch gebied met hoge
landschappelijke waarde. Met
andere woorden: de grond zou
bij verkoop maar bitter weinig
opbrengen.
Dat zinde eigenaar Ogon niet. Die
wil al jaren niets liever dan in
Terworm een recreatiepark
aanleggen. Vooruitlopend
daarop bouwde deze bv enkele
jaren geleden aan de rand van
het gebied een groot motel, dat
nu nog is verhuurd aan het
familiebedrijf Van der Valk,
maar dat straks gemakkelijk in
het themapark kan worden
geïntegreerd.
Voorwaarde is wel, vindt Ogon, dat
het landgoed van zijn agrarische
bestemming wordt ontdaan en
een recreatieve functie krijgt.
Alleen dan kan Ogon Terworm
als bouwgrond (voor een
themapark) verkopen. En dat
levert vele malen meer op dan
Terworm nu waard is als
agrarische grond.
Bosuilen
De schamele vruchten die Ogon nu
van het landgoed plukt worden
goeddeels gevormd door de
pachtgelden van de boeren en de
huurgelden van de zes gezinnen
die in het kasteel wonen. Eén
van hen is Harry Kooien, een
79-jarige kunstschilder. De
tweede verdieping is zijn
door Sjak Jansen
domein, al zevenendertig jaar.
Hij zegt: „Als dat park
doorgaat, vind ik dat een
schande. Je hebt hier veel
bosuilen, ijsvogels en zeldzame
planten. Dat gaat dan allemaal
weg en watje ervoor terugkrijgt
is plastic, enkel plastic. Dit
kasteel wordt dan een
restaurant; wij moeten er dus uit.
Dat vind ik zo erg, dat ik er
gewoon niet over praten kan."
Zijn dochter Hanneke (23), deel
uitmakend van de actiegroep
Pretpark Nooit, knikt
begrijpend. Snikkend verliet zij
op de avond van de stemming
het raadhuis omdat - tegen haar
stoutste verwachtingen in - toch
nog een meerderheid voor het B
en W-voorstel inzake het
themapark werd verkregen.
Werk van het plaatselijke CDA,
die twee leden had
opgetrommeld die normaal
gesproken niet aanwezig waren
geweest.
Raadslid Guus Butink,
herstellende van een recente
openhartoperatie, liet zich één
minuut voor de stemming de
rokerige en klamme raadszaal
binnenleiden. Een andere
fractiegenoot, Spinder, werd
teruggeroepen van vakantie in
Canada. Diens vliegticket kostte
weliswaar 4200 gulden uit de
partijkas, „maar dat was de zaak
dubbel en dwars waard", zo
beweert wethouder Hub
Savelsbergh.
Seizoensarbeid
Hoofdzaak is volgens hem de
werkgelegenheid die met de
aanleg en exploitatie van het
themapark gemoeid is.
„Onderbetaalde seizoensarbeid",
hoont CPN-raadslid Frits
Dragstra, „waarvoor de mensen
lange dagen moeten maken
tegen een lage beloning". „Geen
echt werk", valt raadslid Schiks
hem bij, „maar vakantiewerk
waarvan elk jaar maar weer moet
worden afgewacht wie er wel en
wie er geen werk zullen krijgen."
Om hoeveel werk het precies gaat,
is niet helemaal duidelijk.
Daarvoor zijn de twee tot nog toe
gedane onderzoekingen te vaag.
Het meest bekende onderzoek is
van de Heerlense ingenieur
Jongen, schoonzoon van
gedeputeerde Werner Buck
(CDA) die zich in het dagelijks
bestuur van de provincie heeft
laten kennen als een warm
pleitbezorger voor het
themapark.
In 1981 kreeg Jongen van de
provincie opdracht een rapport
op te stellen over de vestiging
van een themapark in Terworm.
Ambtenaren op het
provinciehuis hadden dat graag
zelf gedaan, maar Jongen kon
het beter, zo vertelden de
voorlichters.
Eind van dat jaar was het rapport
klaar, maar alras bleek dat
Jongens inventarisatie vrijwel
identiek was aan die van het
Amerikaanse onderzoekbureau
Economics Research
Association (ERA), dat reeds een
jaar eerder een beeld van het
themapark had geschetst. Ogon,
die graag wilde weten of zo'n
park financieel haalbaar zou zijn,
had daarvoor de opdracht
gegeven en toonde zich
verheugd toen de conclusie van
de Amerikanen positief bleek.
Wrok
Jongen nam dit als uitgangspunt
voor zijn eigen onderzoek, wat
merkwaardig was omdat hij voor
de provinciale overheid werkte
en het ERA-rapport was
gemaakt in opdracht van een
particulier belanghebbend
bedrijf. Burgemeester en
„heb ik geen slechte ervaringen
met Ogon maar vele anderen
kennelijk wel. Bij bijna iedereen
die ik er op straat over aanspreek
bespeur ik een diepe haat jegens
dat bedrijf. Als niet Ogon maar
een ander bedrijf de animator
van het themapark was geweest,
zou er hier lang niet zoveel heisa
zijn."
En wat zegt Hub Savelsbergh
(CDA) hierop, de
verantwoordelijke wethouder
die vanwege zijn machtsbetoon
(„ik vind dat geen vies woord")
in en buiten zijn fractie wel de
ayatollah wordt genoemd. Die
zegt: „Als de hogere overheid -
hier de provincie - ons een hand
reikt, moeten wij die pakken. Zo
simpel is dat."
Savelsbergh ontkent min of meer
dat Ogon de enige echte
initiatiefnemer is. D'66-raadslid
Huub Oostwegel kan zich daar
woest over maken: „Het is
werkelijk schandalig hoeveel
potjes Ogon bij B en W kan
breken". Nog helder staat hem
de geruchtmakende sluiting van
de Heerlense
schroefboutenfabriek (ook
eigendom van Ogon) voor ogen.
Ook herinnert hij zich de
grondtransactie die de gemeente
Heerlen in oktober vorig jaar met
Ogon aanging. De gemeente had
49.000 vierkante meter grond
nodig voor de aanleg van een
weg tussen Hoensbroek en
Heerlen. Ogon bedong echter de
aankoop van ruim twee hectaren
grond voor een bedrag van drie
miljoen gulden. Dat is vijftien
gulden per vierkante meter
grond, om een weg aan te leggen.
Bovendien drong Ogon Heerlen
viermaal zoveel grond op als
voor de aanleg nodig was. En
daarbovenop eiste Ogon nog
eens dat een gebied nabij de
nieuwe weg de bestemming
handelsterrein zou krijgen, zodat
die grond later ook door Ogon
duur van de hand kon worden
gedaan.
Nattigheid
wethouders van Heerlen hebben
deze bedenkelijke gang van
zaken kort geleden nog proberen
te verdoezelen door in het
raadsvoorstel voor te spiegelen
dat niet Ogon maar de provincie
het initiatief tot vestiging van het
themapark in Terworm had
genomen.
„Ogon heeft wel degelijk de eerste
stap gezet", zegt D'66-raadslid
Thea Benden, „en dat is juist wat
vele Limburgers zo afschrikt aan
de hele pretparkaffaire. De vele
duizenden ex-mijnwerkers
hebben geen enkel vertrouwen
meer in Ogon, koesteren er een
diepe wrok tegen. Ze voelen zich
door het bedrijf belazerd."
Jos Zuidgeest (PvdA): „Nog altijd
weet niemand hier waar die vele
miljoenen guldens
overheidsgeld zijn gebleven,
waarmee de Ogon na de sluiting
van de mijnen in Limburg
vervangend werk moest
scheppen. Dat geld is gewoon
weggevloeid. Langs allerlei
duistere kanalen. Nieuwe banen
zijn er in elk geval niet mee
geschapen. En de Limburgers
beseffen dat. Die zit het hoog dat
deze zelfde onderneming van het
Heerlense CDA wederom het
voordeel van de twijfel heeft
gekregen."
H. Haenen, voorzitter van de
Heerlense
ondernemersvereniging: „Uit
het oogpunt van
werkgelegenheid zijn wij
natuurlijk voor het themapark.
Maar wij sluiten niet uit dat hier
taxatiefouten zijn gemaakt. En
dan doel ik op het slordige
rapport van Jongen en op het feit
dat de Ogon hier zo nadrukkelijk
bij betrokken is."
Handreiking
„Persoonlijk", vervolgt Haenen,
Jos Zuidgeest: „Zo hebben zich in
het verleden veel meer
onverkwikkelijke zaken
voorgedaan. En altijd is het weer
die aloude machtsstructuur van
het kapitaal waar je op stuit. Dat
was vroeger al zo toen de Oranje
Nassaumijnen het geld hadden.
De mensen met het kapitaal
bekonkelen alles in kleine
kamertjes met een glas sherry en
een sigaar. Daar kom je bijna niet
tussen."
Harry Bogers van de actiegroep:
„Nu met het pretpark stinkt het
wéér. Ogon zegt: we doen alleen
mee als het park op ons landgoed
komt. Dan zeggen wij: als het
werkelijk economisch haalbaar
is, als het werkelijk een gezonde
zaak is, wat maakt het dan uit
waar je dat park in Limburg
plaatst? Maar Ogon wil per se
Terworm. Ik voel dan
nattigheid."
Ondernemersvoorzitter Haenen:
„Terworm biedt boven welk
ander gebied in Limburg ook
verreweg de gunstigste
perspectieven. Het heeft
notabene een ideale ligging. De
spoorlijn Heerlen-Maastricht en
twee autosnelwegen lopen
erlangs. En daar moet zo'n park
het toch van hébben."
Haenen laat daarbij onverlet dat de
twee autosnelwegen lang niet op
het verwachte aantal bezoekers
zijn berekend. Uitbreiding van
het wegennet lijkt dan ook
onvermijdelijk en daar, zegt
actieleider Harry Bogers nu al,
zal de actiegroep 'Terworm
Pretpark Nooit' zeker strijd
tegen voeren. „Reken maar. We
zullen alle besluiten, ook die nog
genomen gaan worden, tot bij de
hoogste instanties aanvechten
om de bouw van het park zo lang
mogelijk tegen te houden. Want
verdorie, een miljoenenproject
waar onder meer de Limburgse
industriebank en de Nationale
Investeringsbank zoveel
gemeenschapsgeld in stoppen,
omdat klaarblijkelijk te weinig
particuliere bedrijven er trek in
hebben, dat zegt toch duidelijk
dat het allemaal veel te riskant
Kasteelbewoner Harry Kooien (79) en zijn dochter Hanneke: "Zo erg dat ik er gewoon niet over praten kan". Wethouder Hub Savelsbergh: V.l.n.r.: Harry Bogers, Jos Zuidgeest, Thea Benden en Huub Oostwegel: alle besluiten tot bij de hoogste instan-
"Zo simpel is dat". ties aanvechten.
