Slot verwacht
Macbid-gesprek
Speculaties over
oorlog Israël en
Syrië voorbarig
Boekverbranding herdacht
Bezoek paus aan Polen onzeker
Stern identificeert
bron valse dagboeken
WOONIDEEEN
WORDEN
WERKELIJKHEID
Twee F-16's
verongelukt
>-
Concessie Moskou over
toetsing mensenrechten
Nieuw voorstel VS
strategische wapens
WOENSDAG 11 MEI 1983
Buitenland
BRUSSEL/STUTTGART (ANP
DPA) - Twee F-16 straaljagers
zijn gisteren neergestort. Een
Amerikaanse F-16 kwam giste
ren op een boerderij bij Kirch-
berg in Baden-Württemberg te
recht. De piloot kwam daarbij
om het leven.
Een F-16 van de Belgische lucht
macht stortte neer bij de lucht
machtbasis Bevekom. De piloot
kon zich met behulp van zijn
schietstoel in veiligheid brengen.
Het toestel verongelukte kort na
het opstijgen. Er wordt naar bei
de ongevallen een onderzoek in
gesteld.
Gerd Heidemann, gisteren tijdens zijn persconferentie.
HAMBURG (AFP/ANP) - Een
verzamelaar en verkoper van
Hitler-souvenirs heeft de verval
ste "Hitler-dagboeken" aan het
geïllustreerde Westduitse week
blad "Stern" verkocht. Dit heeft
directeur Henri Nannen van de
Stern gezegd.
Het gaat om Konrad Fischer die in
Stuttgart een winkeltje heeft
waar hij souvenirs van de nazi-
tijd verkoopt. De man. die zich
ook wel Konrad Kujau noemt, is
spoorloos, aldus de directeur.
Eerder ontsloeg de directie van het
weekblad zijn sterverslaggever
Gerd Heidemann op staande
voet, nadat de bondsregering on
omstotelijk had vastgesteld dat
de door hem gepresenteerde de
len van "de dagboeken van de
Führer tussen 1933 en 1945" ver
valst waren.
In een vraaggesprek voor de televi
sie verklaarde Nannen dat Gerd
Heidemann bij elkaar een voor
schot van meer dan negen mil
joen mark (ruim 10 miljoen)
heeft gekregen om de zaak van
de dagboeken van Hitier rond te
krijgen.
Heidemann zelf heeft gisteren ont
kend zijn werkgever te hebben
opgelicht. Hij vindt dat Stern
hem als zondebok heeft ge
bruikt.
MADRID - De Conferentie over Veiligheid en Samenwer
king in Europa (CVSE) is gisteren in een beslissend sta
dium beland. De Sowjet-Unie en de Oostbloklanden zijn
tot veler verrassing akkoord gegaan met een ontwerp-
slotverklaring, die door de neutrale en niet-gebonden
landen was opgesteld.
Westerse landen zijn nog niet hele
maal tevreden met deze tekst.
Vooral op het gebied van de
rechten van de mens, wil de
groep van westerse landen nog
enkele verbeteringen zien aange
bracht.
Zij willen dat er in het slotdocu
ment nadrukkelijk afspraken
worden gemaakt over bijeen
komsten van deskundigen op
het gebied van de rechten van de
mens: De Sowjet-Unie accep
teert wèl dat die bijeenkomsten
worden gehouden, maar het
Westen wil uitdrukkelijk dat die
plaats hebben vóórdat de vierde
toetsingsconferentie in het kader
van de slotakte van Helsinki be
gint. Deze zou in 1986 in Wenen
worden gehouden. Ook willen de
westerse landen niet tornen aan
de bewegingsvrijheid van de zo
genaamde monitor-groepen, die
in de Oostbloklanden op de uit
voering van de menselijke aspec
tenvan de slotakte van Helsinki
moeten toezien. Wanneer het
Oostblok met deze aanscherping
akkoord gaat, zou de conferentie
in Madrid na ruim twee en een
half jaar kunnen worden afgeslo
ten.
In het westerse kamp bestaat ove
rigens grote irritatie over de ver
storing van de uitzendingen van
Radio Liberty en Radio Free Eu-
door
Gerrit-Jan Hoek
rope, bestemd voor de Oostblok
landen. Met name de Verenigde
Staten willen in Madrid aandrin
gen op het uitschakelen van de
stoorzenders.
Optimisme
De vertegenwoordiger van de
Bondsrepubliek liet zich redelijk
optimistisch uit over de plotse
linge wending en over het voor
uitzicht dat de veiligheidsconfe
rentie toch nog met een steek
houdend slotdocument zal wor
den afgesloten. Ook de Russi
sche ambassadeur sprak positief
over deze ontwikkeling, waarbij
„de 35 landen eindelijk in dezelf
de richting denken". De Sowjet-
Unie schiep echter geen duide
lijkheid over de bereidheid te on
derhandelen over de westerse
amendementen.
Waarnemers bij de CVSE in Ma
drid beschouwen deze laatste
ontwikkeling als de definitieve
krachtmeting tussen Oost en
West om dë veiligheidsconferen
tie nog voor de zomer te beëindi
gen.
Gisteren dook echter een nieuw
obstakel op. opgeworpen door
Roemenië. De Roemenen stellen
alles in het werk om na Madrid
de volgende CVSE-conferentie
in de Roemeense hoofdstad Boe
karest te laten plaats hebben. De
Roemeense delegatie dreigde
zelfs voorzichtig om, wanneer de
delegaties aan Wenen de voor
keur blijven geven boven Boeka
rest, opnieuw met een waslijst
amendementen op de concept
tekst op de proppen te zullen ko
men.
Niet alleen in Oost-Berlijn, maar ook in de Bondsrepubliek is gisteren de
boekverbranding herdacht. Hier een foto van de bijeenkomst in Frank
furt, waar een spandoek Heinrich Heine's woorden in herinnering roep:
"Daar, waar boeken worden verbrand, verbrandt men uiteindelijk ook
OOST-BERLIJN - Op de Bebel-
platz in Oost-Berlijn is gister
avond het feit herdacht dat 50
jaar geleden, in de late avond van
de tiende mei 1933, daar duizen
den boeken, die zogenaamd niet
in overeenstemming waren met
de „heersende Duitse geest" in
brand werden gestoken. De
werken van onder anderen Al
fred Andersch, Bertold Brecht,
Elias Canetti, Alfred Doeblin,
Lion Feuchtdangel, Franz Kafka,
Kurt Tucholsky, Stefan Zwieg,
Thoman en Heinrich Mann wer
den toen door fascistische stu
denten op de brandstapel ge
gooid. Behalve op wat toen de
Opernplatz in Berlijn heette,
hadden aankomende beoefena
ren van de wetenschap in veer
tien andere Duitse steden boek
verbrandingen georganiseerd.
De Oostduitse media hebben op 10
mei veel aandacht aan de „fascis
tische boekverbrandingen" ge
schonken. Trots maakten alle
kranten melding van het feit dat
de tiende mei in de socialistische
DDR de „Dag van het vrije
boek" wordt genoemd. In het of
ficiële orgaan van de socialisti
sche eenheidspartij, Neues
Deutschland, schrijft Jurgen No-
door
Hans Amesz
wak dat „vooral in onze arbei
ders- en boerenstaat de humanis
tische en progressieve literatuur
van alle continenten en alle tij
den weer tot een onmisbare weg
wijzer voor de mensen is gewor
den". Bijna nergens, voegt hij
daar nog aan toe, worden per
hoofd van de bevolking meer
boeken gedrukt dan in de DDR.
Jurgen No wak vergeet uiteraard te
vermelden dat de DDR-burgers
buitengewoon veel boeken ner
gens kunnen kopen. Hij ver
meldt evenmin dat Oostduitse
schrijvers als Stefan Heyn en
Monika Maron van de socialisti
sche machthebbers in het eigen
land niet mogen worden ge
drukt.
Dezelfde huichelachtigheid ver
spreidt Richard Christ in Die
Weltbuhne, Uitgerekend in het
blad dat dezelfde naam draagt en
er ook nog net zo uitziet als het
eens beroemde weekblad voor
politiek, kunst en wetenschap
uit de Weimar-tijd. Helaas is de
huidige Weltbuhne een tijd
schrift waarin uitsluitend hielen
likkers schrijven. Er is niets
meer over van de geest van Carl
von Ossietzky en vooral van de
meester satiricus Kurt Tuchols
ky.
Oude Graven
In de buurt van het plaatsje
Wandersleben (in het district
Gotha in de DDR) zijn circa
200 graven uit de jongere
steentijd (neolithicum) bloot
gelegd. Wetenschappers ver
moeden dat pas de helft van
de wellicht grootste tot nu
toe bekende bandkeramische
begraafplaats is ontdekt.
De blootgelegde graven bevat
ten een grote hoeveelheid ke
ramiek en grafgiften. De
bandkeramische periode da
teert van 4.500 tot 1.000 voor
onze jaartelling.
Studie-straf
Een rechter in Leuven heeft
zich akkoord verklaard met
een straf die twee Leuvense
studenten zichzelf hebben
opgelegd voor het ontvreem
den van een parkeermeter.
De twee studenten zullen een
studie maken van de "finan
ciële, juridische en techni
sche aspecten van de par
keermeter' en die studie zui
len zij gratis ter beschikking
stellen van het Leuvense
stadsbestuur.
Dure regel
Om deel te nemen aan een pu-
bliciteitsspel heeft de vrouw
van de Westduitse oud-minis
ter van posterijen 20.000
mark (ca. 21.000 gulden) "aan
postzegels" uitgegeven. Me
vrouw Elisabeth Gescheidle
plakte zonder het te weten op
haar briefkaart een waarde
volle postzegel uit de sorte
ring die haar man in een doos
had.
Mevrouw Gscheidle kan zich
echter troosten: zij heeft met
het spel een camera gewon
nen.
WENEN - „Het is bepaald niet hon
derd procent zeker dat het be
zoek van de paus aan Polen door
gaat". De Oostenrijkse kardinaal
Franz Konig zei dit deze week
voor een kleine groep buiten
landse correspondenten in We
nen. De kardinaal - deskundig in
religieuze aangelegenheden in
de Oosteuropese communisti
sche landen alsmede China -
geldt als vertrouwensman van
paus Johannes Paulus II. Het ge
sprek met de buitenlandse cor
respondenten had hij een week
eerder moeten verschuiven om
dat hij spoorslags naar Rome
moest voor dringende bespre
kingen..
In kringen rond de Oostenrijkse
kardinaal is men bezorgd dat de
confrontatie tussen de Poolse
kerk en staat zover gaat, dat de
pausreis moet worden afgelast.
Als de confrontatie over een be
paalde grens gaat, kunnen de Po
len het bezoek van hun beroem
de en gezaghebbende landge
noot vergeten.
Over hoe ver de confrontatie nog
kan groeien, hebben de eerder
genoemde kringen geen idee. De
pausreis is nog steed niet afge-
ADVERTENTIE
Met IP 20 uw slaapruimte de
baas!
Voor u die zélf wilt bepalen hoe uw
slaapruimte er precies uit gaat zien:
IP 20.
Een geniaal systeem op basis van losse
elementen, waarmee allerlei individu
ele woonideeën - eindelijk! - werkelijk
heid worden. Flexibel, stijlvol, door
dacht. Overal toe te passen.
IP 20. Als 't moet zoals wilt!
Kom uw ideeën eens bespreken met de
IP 20 showroom-adviseur!
van idee tot interieur
Exklusief verkrijgbaar bij
Kruyt B.V.,
Ambachtsweg 33.
2222 AJ Katwijk aan Zee,
01718-29311.
last, maar incidenten zoals die
van vorige weken, toen gewa
pende leden van de veiligheids
dienst in burger het particuliere
bureau van kardinaal Jozef
Glemp, vanwaar de hulp aan po
litieke gevangenen wordt ge
coördineerd, binnendrongen en
vier medewerkers ontvoerden,
mogen niet meer voorkomen.
Anders komt het doorgaan van
de pausreis beslist in gevaar, zo
denkt men in de omgeving van
de kardinaal.
Het wordt met de dag duidelijker
dat de regering in Warschau de
teugels niet of nauwelijks meer
in handen heeft. De veiligheids
dienst, die onder controle staat
van een groep voorstanders van
de harde lijn binnen de Poolse
communistische partij, treedt
steeds harder en provocerender
op. De provocaties richten zich
de laatste weken meer en meer
op de Poolse kerk en op de kerk
gangers.
Deze minderheidsgroep heeft vori
ge week nadrukkelijk en open
lijk de steun van Moskou gekre
gen. In de Russische pers wordt
door
Anton Koene
herhaaldelijk de gang van zaken
in Polen, de rol van de kerk en
zeer recent het zwakke optreden
van de Poolse regering bekriti
seerd.
De Poolse regering, zo verluidt uit
het Kremlin, moet de „anti-socia-
listische krachten" harder aan
pakken en mag niet dulden dat
de contrarevolutie in het land
huishoudt.
Deze kritiek kan worden gezien als
een felle aanval op in het bijzon
der vice-premier Miecyslaw Ra-
kowski, een man die vele com
munistische regimes heeft over
leefd, maar die onder het huidige
regime de liberale vleugel verte
genwoordigt.
WASHINGTON (AFP/UPI/Reuter) De Amerikaanse regering is bereid
de Sowjet-Unie nieuwe voorstellen te doen voor beperking van strate
gische kernwapens. Dit viel gisteren op te maken uit verklaringen van
het Witte Huis.
Regeringswoorvoerder Larry Speakes liet na afloop van een bijeenkomst
van Reagan met de Nationale Veiligheidsraad doorschemeren dat de
president op het punt staat tegemoet te komen aan de eis van het con
gres zich flexibeler op te stellen in het ontwapeningsoverleg. Volgens
Speakes is het mogelijk dat de Verenigde Staten "wijzigingen" aan
brengen in de voorstellen die zij hebben gedaan bij de Start-onderhan
delingen in Genève. Deze besprekingen met Moskou voor het terug
dringen van strategische kernwapens worden 8 juni hervat.
Speakes verklaarde dat door deze wijzigingen waarschijnlijk meer na
druk zal komen te liggen op het tellen van het aantal kernkoppen in
plaats van het aantal raketten. Hiermee zou de regering-Reagan tege-
moet komen aan de aanbevelingen van een presidentiële commissie
die vorige maand voorstelde nu te beginnen met de stationering van
honderd MX-raketten en kleinere raketten te ontwikkelen in de jaren
negentig. Deze commissie stelde verder dat Washington in samenhang
met het vervangen van raketten met verscheidene kernkoppen door
projectielen met een kernlading beperking moet nastreven van het aan
tal kernkoppen in plaats van het aantal raketten
De gehaaste en onverwachte
uittocht van 87 familieleden
van het personeel van de
Russische ambassade in Bei
roet heeft tot een storm van
geruchten over de mogelijk
heid van een nieuwe oorlog
in het Midden-Oosten geleid.
De speciale Aeroflot-vlucht
met bestemming Moskou
was nog maar nauwelijks uit
Beiroet vertrokken, of ieder
een die je in de stad tegen
kwam, zat hardop te piekeren
over de redenen voor de Rus
sische maatregel.
De eerste officiële Russische
uitleg veroorzaakte slechts
meer verwarring. Gevraagd
om de reden voor het vertrek
van de 87 vrouwen en kinde
ren, reageerde een Sowjet-di-
plomaat laconiek: „Waar
maakt iedereen zich zo druk
om? Wij vragen jullie toch
ook niet waarom de kinderen
van de Amerikanen met
vakantie gaan?" Een nauwe
lijks zakelijk te noemen ant
woord, want de vakanties be
ginnen pas over een maand.
Pas in tweede instantie gaf de
Sowjet-ambassade toe dat
door
Aernout van Lynden
Moskou het vertrek van de
familieleden „aanbevolen"
had in verband met de ver
slechterde veiligheidstoe
stand in en rondom Beiroet.
Sinds vorige week donder
dag zijn ruim veertig mensen
omgekomen bij hevige artil
leriebeschietingen tussen de
milities van de christelijke en
Druzengemeenschappen van
Libanon. Daarbij is voor het
eerst sinds vorig jaar ook Bei
roet betrokken geraakt.
De ironie wil, dat de 87 Russi
sche vrouwen en kinderen
juist vertrokken op het mo
ment dat de elkaar bestrij
dende partijen akkoord zijn
gegaan met een staakt het vu
ren.
De tweede Russische uitleg ten
spijt, werd direct door veel
Libanezen het verband ge
legd tussen deze „voorzorgs
maatregel" en die welke Mos
kou nam vlak voor de Israë-
lisch-Arabische oorlogen van
1967 en 1973. In 1973, vlak
voor de bekende Jom-Kip-
poeroorlog, was er een exo
dus van Russen uit Cairo als
voorbode voor de aanval van
Eypte en Syrië.
De huidige Sowjet-exodus uit
Beiroet komt dan ook op een
gevoelig moment. De Syri
sche afwijzing van het door
de Verenigde Staten tot
stand gebrachte akkoord tus
sen Israël en Libanon over de
terugtrekking van Israëlische
troepen, heeft de kans op een
nieuwe oorlog in het Midden-
Oosten in de ogen van velen
vergroot. Men gaat er hierbij
van uit dat noch Israël, noch
Syrië zich langdurig bij de
huidige status quo in Liba
non, waarbij het land ver
deeld is in verschillende in
vloedssferen, zal neerleggen.
De nieuw opgeladen spanning
lijkt echter op dit ogenblik
nog voorbarig. De Syrische
regering heeft pas enkele da
gen geleden de Libanees-Is-
raëlische ontwerp-resolutie
afgewezen en wordt eigenlijk
nu pas bij de onderhandelin
gen betrokken waarmee de
Libanezen en de Israëli's al
vijf maanden bezig zijn.
Overigens lag het niet in de lijn
der verwachtingen dat Da
mascus ogenblikkehjk met
een Libanees-Israëlisch ak
koord zou instemmen. Syrië
is er vooral op uit om elke
normalisering van de betrek
kingen tussen Libanon en Is
raël tegen te houden. Een
dergelijke stap, waarbij de
Libanese regering in ruil
voor het terugwinnen van het
gezag in eigen land het voor
beeld van Egypte zou volgen,
zou een gevoelige diploma
tieke en militaire nederlaag
voor Syrië betekenen.
Voor Damascus is het juist
daarom onaanvaardbaar, dat
de Israëli's een verbindings
bureau in Beiroet zouden
mogen houden of op Liba
nees grondgebied (de
zuidelijke sector) patrouilles
blijven lopen, hetgeen onder
meer in de ontwerp-resolutie
van de Amerikanen is opge
nomen.
Het bezoek van de Syrische
president Assad aan Saoedi-
Arabië, kort na afloop van de
besprekingen met de Ameri
kaanse minister van buiten
landse zaken Shultz, was een
teken dat Syrië niet geheel
negatief tegenover een even
tueel terugtrekkingsakkoord
staat. Saoedi-Arabië is al ja
ren een van de belangrijkste
fmanciërs van het bewind in
Damascus, vooral van de Sy
rische vredesmacht, die in
1967 door de Arabische lan
den Libanon werd inge
stuurd om de burgerooglog
te beëindigen, an kan als zo
danig een belangrijke mati
gende invloed op Syrië uitoe
fenen.
Los daarvan lijkt het onwaar
schijnlijk dat of Israël of Sy
rië met een oorlog gebaat
zouden zijn. Alhoewel de af
gelopen maanden militair
versterkt door wapens uit de
Sowjet-Unie, is Syrië in de
ogen van de meeste waarne
mers niet in een positie om
de Israëlische militaire over
macht aan te kunnen. Het
aanhoudend verblijf van cir
ca 40.000 troepen in Libanon
is een zware economische
last, waarvan het regime zelf
toegeeft zo snel mogelijk af te
willen.
De Israëlische bezetting van
het zuidelijk deel van Liba
non heeft ook de joodse staat
veel gekost. Niet slechts in
economische termen, maar
waarschijnlijk is nog belang
rijker dat er dagelijks Israëli
sche soldaten gedood en ge
wond worden.
De uitlatingen van zowel Syri
sche als Israëlische ministers
over de gevaren van een nieu
we oorlog kunnen op dit mo
ment nog meer gezien wor
den als een politiek spel, een
spel om een betere positie te
veroveren in verdere onder
handelingen, dan werkelijke
oorlogsdreigingen. Het groot
ste gevaar op dit ogenblik is,
dat de huidige patstelling de
komende weken niet door
broken wordt. Het nieuws
dat zeker vier- vijfhonderd
Palestijnse guerrillastrijders
zich onlangs vanuit Syrië
naar het front in Libanon be
geven hebben, vormt niet zo
zeer een dreiging op zichzelf,
maar kan wel gelden als een
herinnering dat Syriërs, Pale-
stijnen en Israëli's vlak bij el
kaar ingegraven zijn. En het
hoeft slechts een klein en on
nozel incident te zijn, dat die
werkelijkheid tot een nieuwe
uitbarsting in het Midden-
Oosten brengt.
ADVERTENTIE
Maak dit zinnetje af en stuur.'t voor 15 juni in
voldoende gefrankeerde enveloppe naar Friskwis,
Postbus 236, 8901 BA Leeuwarden, met twee
platgedrukte doppen van Rivella of E10 flessen.
U mag zo vaak meedoen als u wilt
naam en adres niet
Prijzen: 150 cheques ter waarde van f 50.-goed
voor een bezoek aan een schoonheidsspecialiste.
Een deskundige jury beloont de origineelste
inzendingen. Prijswinnaars ontvangen uiterlijk een paar apart met
4 weken na de sluitdatum persoonlijk bericht héél weinig calorietjes
